Ο ἅγιος Παντελεήμων

ΠΡΟΤΥΠΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΟΣ ΙΑΤΡΟΥ

«Ἡ γνῶσις φυσιοῖ, ἡ δὲ ἀγάπη οἰκοδομεῖ» (Α΄ Κορ. 8,2)

ΕΟΡΤΗ, ἀγαπητοί μου, σήμερα. Ἑορτάζει ὁ μεγαλομάρτυς ἅγιος Παντελεήμων, ἕνας ἀπὸ τοὺς πιὸ δημοφιλεῖς ἁγίους. Διηγήθηκα ἄλλοτε τὸν βίο του. Ἐδῶ θὰ δοῦμε πῶς ἁγίασε.
Πολλοὶ νομίζουν, ὅτι γιὰ νὰ γίνῃ κανεὶς ἅγιος πρέπει νὰ φύγῃ ἀπὸ τὸν κόσμο, νὰ πάῃ σὲ μοναστήρι, νὰ μὴν ἔχῃ ἐπικοινωνία μὲ ἀνθρώπους. Ἀλλὰ δὲν εἶνε αὐτὴ ἡ ὀρθὴ ἀντίληψις περὶ τῆς ἁγιότητος. Ἅγιος πρέπει νὰ γίνῃ κάθε Χριστιανὸς ποὺ βαπτίσθηκε, ὄχι μόνο ὁ μοναχός. Εἶνε ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ· «ἅγιοι γίνεσθε» (Α΄ Πέτρ. 1,16· Λευϊτ. 20,7,26). Ἡ ἁγιότης εἶνε φυτὸ οὐράνιο, ποὺ ἀκμάζει καὶ ἀνθοφορεῖ παντοῦ. Μπορεῖ μάλιστα νὰ πᾷς στὸ Ἅγιο Ὄρος, καὶ νὰ κολαστῇς (ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν πρόθεσι ποὺ ἔχεις)· καὶ μπορεῖ νὰ μείνῃς μέσ᾿ στὸν κόσμο, στὴν πιὸ διεφθαρμένη κοινωνία, καὶ μέσ᾿ στὰ Σόδομα καὶ Γόμορρα, καὶ ν᾿ ἁγιάσῃς ὅπως ὁ Λώτ. Ἀπόδειξις ὁ ἅγιος Παντελεήμων.

* * *

Δὲν ἦταν κληρικὸς ἢ καλόγερος, δὲν ἔζησε σὲ μοναστήρι. Μέσα σὲ κοινωνία διεφθαρμένη ἔζησε, ὅπως ἦταν ἡ κοινωνία τῆς Νικομηδείας, ποὺ εἶχε χρηματίσει καὶ πρωτεύουσα τοῦ κράτους. Ἐκεῖ γεννήθηκε ὁ ἅγιός μας. Οἱ γονεῖς του δὲν ἦταν ὁμόπιστοι. Ἦταν ἕνα διχασμένο σπίτι· ὁ πατέρας εἰδωλολάτρης, ἡ μάνα Χριστιανή. Ἡ πραότης ὅμως καὶ ἡ φιλόστοργία τῆς μάνας τοὺς κέρδισε καὶ τοὺς δυό. Ἐκείνη κατέλαβε ἐξέχουσα θέσι καὶ ἔσπειρε τὸν πρῶτο σπόρο στὴν ψυχὴ τοῦ μικροῦ Παντελέοντος – ἔτσι ἦταν τὸ πρῶτο του ὄνομα, ἐν συνεχείᾳ βαπτίσθηκε ἀπὸ τὸν ἅγιο Ἑρμόλαο καὶ ὠνομάστηκε Παντελεήμων.
Ὁ Παντελέων ἔδειχνε μεγάλη εὐστροφία. Εἶχε κλίσι στὴν ἰατρικὴ καὶ σπούδασε τὴν ἐπιστήμη αὐτὴ κοντὰ σὲ διάσημο τότε ἰατρὸ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Ἔγινε ἐπιστήμων γιατρός. Ἀλλὰ τί γιατρός; Προσθέστε μιὰ λέξι· Χριστιανός! Ἔχει τεραστία διαφορά. Οἱ ἄλλοι γιατροὶ στὴ Νικομήδεια προσέφεραν τὶς ὑπηρεσίες τους μὲ χρήματα· αὐτός, ἀφοῦ πίστευσε στὸ Χριστὸ καὶ βαπτίσθηκε, θεράπευε δωρεάν. Ὅπου ὑπῆρχε φτωχός, δυστυχισμένος, ἀνάπηρος, τὸν ἐπισκεπτόταν καὶ προσέφερε τὰ φάρμακά του. Διότι εἶχε φάρμακα καὶ αὐτός. Ὅπως τὸν βλέπουμε ζωγραφισμένο στὴν εἰκόνα, κρατεῖ ἕνα μικρὸ κουτί, μέσα στὸ ὁποῖο ἔχει φάρμακα. Ὁ Θεὸς ἔδωσε καὶ τὰ φάρμακα. Ὅλα τὰ φάρμακα ἀπὸ τί γίνονται; ἀπὸ βότανα.
Κάνω ἐδῶ μιὰ παρέκβασι. Ἡ περιφέρειά μας ἔχει ἔχει σπάνια φυτά, θαυμασία χλωρίδα. Ἦρθε πρὸ ἐτῶν ἕνας ἐπιστήμων τοῦ Βερολίνου, κάθησε δυὸ μῆνες, ἐξέτασε τὴ χλωρίδα τῶν Πρεσπῶν, καὶ εἶπε· Ἂν εχαμε ἐμεῖς στὴ Γερμανία τέτοια χλωρίδα, θὰ κάναμε ἐργοστάσιο φαρμάκων. Ὁ Θεὸς προνόησε γιὰ ὅλα. Ὑπάρχουν θεραπευτικὲς ἰδιότητες στὰ βότανα τῆς γῆς. Ἂν ἀφαιρέσῃς τὰ βότανα, δὲν ὑπάρχουν φάρμακα.
Προσέφερε λοιπὸν καὶ ὁ ἅγιος Παντελεήμων φάρμακα. Ἀλλὰ εἶχε κ᾿ ἕνα φάρμακο ποὺ δὲν τὸ διέθεταν οἱ ἄλλοι. Καὶ τὸ φάρμακο αὐτό, τὸ ἀποτελεσματικὸ καὶ θαυματουργό, εἶνε ἡ πίστις. Πίστευε στὸ Χριστὸ καὶ θεράπευε ἀσθένειες ποὺ δὲ μποροῦσαν νὰ θεραπεύσουν οἱ εἰδωλολάτρες γιατροὶ τῆς Νικομηδείας. Ἔκανε θαύματα μεγάλα διὰ τῆς πίστεως. Γονάτιζε μὲ ἀγάπη κοντὰ στὸν ἄρρωστο καὶ προσευχόταν· «Χριστέ, σύ, ποὺ εἶσαι ὁ ἰατρὸς ψυχῶν καὶ σωμάτων, κάνε τὸ θαῦμα σου». Ἔτσι ἔπαιρνε δύναμι ἀπὸ τὸ Χριστό, ποὺ δίνει φῶς στοὺς τυφλοὺς καὶ ἀκοὴ στοὺς κωφοὺς καὶ ζωὴ στοὺς παραλύτους, κ᾿ ἔκανε τὰ θαύματά του.
Ἐντὸς ὀλίγου ἡ φήμη του εἶχε ἐπικρατήσει στὴ Νικομήδεια. Σ᾿ αὐτὸν ἔρχονταν ἀσθενεῖς ἀπ᾿ ὅλα τὰ μέρη τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καὶ ἐθεραπεύοντο. Ἀλλὰ εἶνε νόμος· ὅπου ὑπάρχει δρᾶσις, ἐκεῖ παρουσιάζεται ἀντίδρασις. Καὶ ἡ ἀνάργυρος δρᾶσις τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος, καθὼς καὶ ἡ διδασκαλία του, προκάλεσαν σφοδρὰ ἀντίδρασι τῶν συναδέλφων του γιατρῶν, οἱ ὁποῖοι τὸν φθόνησαν. Τὸν κατήγγειλαν καὶ συνελήφθη. Ὡδηγήθηκε ἐνώπιον τοῦ Μαξιμιανοῦ. Ὡμολόγησε μὲ παρρησία τὴν πίστι του. Τίποτα δὲν στάθηκε ἱκανὸ νὰ τὸν κάμψῃ ν᾿ ἀρνηθῇ τὸ Χριστό. Ἔμεινε βράχος. Καὶ μποροῦσε κι αὐτὸς νὰ πῇ σὰν τὸν ἀπόστολο Παῦλο· Ποιός θὰ μὲ χωρίσῃ ἀπὸ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ; τίποτα (βλ. Ῥωμ. 8,35-39). Μ᾿ αὐτὴ τὴν ὁμολογία μαρτύρησε ὁ ἅγιος Παντελεήμων. Ποιά γλῶσσα μπορεῖ νὰ περιγράψῃ τὰ μαρτύρια ποὺ ὑπέστη; Ἔτσι ἁγίασε.

* * *

Σήμερα ὁ ἅγιος Παντελεήμων προβάλλει ἐμπρός μας σὰν καθρέφτης καὶ μᾶς καλεῖ νὰ καθρεφτιστοῦμε. Εἶνε ὑπόδειγμα γιὰ ὅλους ἀλλὰ ἰδιαιτέρως γιὰ τοὺς γιατρούς.
Ἀγαπῶ, ἐκτιμῶ καὶ εὐγνωμονῶ τοὺς γιατρούς, διότι κ᾿ ἐγὼ μπῆκα κατ᾿ ἐπανάληψιν σὲ νοσοκομεῖο καὶ δὲν μπορῶ νὰ λησμονήσω τὶς ὑπηρεσίες τους. Τὸ παράπονό μου εἶνε μόνο, ὅτι οἱ γιατροὶ πολὺ συχνὰ δείχνουν πὼς δὲν πιστεύουν στὸ Θεό. Σπάνιο πρᾶγμα νὰ βρῇς γιατρὸ πιστό. Σήμερα θά ᾿πρεπε νὰ ἑορτάζουν καὶ νὰ ἐκκλησιάζωνται ὅλοι οἱ γιατροὶ καὶ οἱ φαρμακοποιοί. Ἐν τούτοις εἶνε σπάνιο τὸ φαινόμενο ἰατροῦ Χριστιανοῦ.
Νὰ σᾶς πῶ μιὰ ἀλήθεια; Ὑπάρχουν πρὸ Χριστοῦ Χριστιανοὶ ―περίεργο αὐτό―, καὶ μετὰ Χριστὸν εἰδωλολάτρες! Ποιός εἶνε ὁ πατὴρ τῆς ἰατρικῆς; Ὁ Ἱπποκράτης ἀπὸ τὴ νῆσο Κῶ. Αὐτὸς λοιπόν, πρὸ Χριστοῦ, ἔλεγε· «Οὐ πεσὸν γυναικὶ φθόριον δώσω», δὲ θὰ δώσω σὲ γυναῖκα φάρμακο ν᾿ ἀποβάλῃ ἔμβρυο (αὐτὸ λέει ὁ ὅρκος τοῦ Ἱπποκράτους). Σήμερα τί γίνεται; Ἐκτρώσεις ἀμέτρητες! Ποιοί τὶς κάνουν; Οἱ γιατροί· οἱ ἄπιστοι φιλάργυροι ἀσυνείδητοι γιατροί. Στὴ Γερμανία νοσοκόμοι καὶ γιατροὶ τὸ δήλωσαν, δὲν κάνουν ἔκτρωσι. Ἐδῶ; Στὴ Φλώρινα εἶνε ἄξιος ἐπαίνου ἕνας γιατρός, ποὺ εἶπε «Δὲν κάνω ἔκτρωσι»· καὶ τὸν μήνυσαν γιὰ νὰ τὸν ἀπολύσουν. Ἂν σᾶς ῥωτήσω κ᾿ ἐσᾶς πόσα παιδιὰ ἔχετε, οἱ περισσότεροι θ᾿ ἀπαντήσετε «δύο». Δολοφόνοι! τί ὠφελεῖ νὰ ἔρχεστε στὴν ἐκκλησία; Ὅποιος σκοτώνει παιδί, λέει ὁ Ντοστογιέφσκι, σκοτώνει τὸ Χριστό. Ποῦ εἶνε σήμερα ὁ Χριστιανὸς γιατρός;
Καὶ οἱ γυναῖκες δὲν ἔχουν τώρα τὸ γενναῖο φρόνημα ποὺ εἶχαν οἱ γιαγιάδες μας. Ἔγιναν χαρτογυναῖκες! Μόλις παρουσιαστῇ δυσκολία, ἕτοιμες εἶνε νὰ πετάξουν τὸ παιδί, ὅπως ἕνα σάπιο δόντι. Ἔχουν συναίσθησι τί κάνουν; Ἐγὼ λέω· ὅλα τ᾿ ἁμαρτήματα συγχωροῦνται, ἕνα δὲ συγχωρεῖται· αὐτό, νὰ σκοτώσῃς παιδί. Χίλια κεριὰ ν᾿ ἀνάψετε, χίλιες μετάνοιες, χίλια κομποσχοίνια, χίλιες νηστεῖες νὰ κάνετε, δὲν συγχωρεῖται. Σ᾿ ἕνα συλλαλητήριο, ποὺ κάναμε στὴ Φλώρινα ἐναντίον τῶν ἐκτρώσεων, ἕνα παιδάκι κρατοῦσε μιὰ πινακίδα ποὺ ἔγραφε· «Μάνα, γιατί μὲ σκοτώνεις;». Κάρβουνο ἀναμμένο ἔχει ὅποια κάνῃ ἔκτρωσι.
Καὶ νὰ σκεφθῇ κανείς, ὅτι στὴν Ἑλλάδα ἔχουμε τὰ λιγώτερα παιδιὰ ἀπ᾿ ὅλα τὰ Βαλκάνια. Σβήνει τὸ ἱστορικό μας ἔθνος. Καὶ αἰτία εἶνε οἱ γιατροί. Ἂν αὐτοὶ ἐμιμοῦντο τὸν ἅγιο Παντελεήμονα καὶ ἄκουγαν τὸν Ἱπποκράτη, δὲν θὰ ἔκαναν ἐκτρώσεις. Ποῦ ἡ συνείδησις; ποῦ ἡ πίστις; Θεομπαῖχτες γίναμε ὅλοι.
Ἀλλὰ ὁ ἅγιος Παντελεήμων εἶνε ὑπόδειγμα καὶ γιὰ κάθε ἐπιστήμονα. Εἶχε σπουδάσει καλὰ τὴν ἐπιστήμη του. Ἐν τούτοις πίστευε καὶ ἦταν ταπεινός. Τώρα, δύο γραμματάκια ἂν μάθουν, σοῦ λένε μὲ ὑβριστὴ ἔπαρσι «Δὲν πιστεύω». Οἱ μεγαλύτεροι ὅμως ἐπιστήμονες πιστεύουν στὸ Θεό. Ἕνας ἀπὸ αὐτούς, ποὺ χειρούργησε στὸ Βερολῖνο μὲ ἐπιτυχία χιλιάδες ἀσθενεῖς, ἔγραψε βιβλίο μὲ τίτλο «Πίσω μας στέκει ὁ Θεός». Οἱ πιστοὶ γιατροὶ συνήθιζαν πάνω σὲ κάθε συνταγὴ νὰ γράφουν τὴ λατινικὴ φράσι «κοὺμ Ντέο» (ὴ῟ἣ ἲὸ῏) ποὺ σημαίνει «σὺν Θεῷ». Ἡ ἐπιστήμη δὲν ἐμποδίζει τὸν ἄνθρωπο νὰ πιστεύῃ καὶ λατρεύῃ τὸ Θεό.
Τελειώνοντας σᾶς συνιστῶ, νὰ διαβάζετε τὸ Εὐαγγέλιο. Ὅσοι εἶστε ἐπιστήμονες (γιατροί, δικηγόροι, καθηγηταί, ἀξιωματικοί κ.τ.λ.) διαβάστε κ᾿ ἕνα βιβλίο, ποὺ ἐξέδωκε ἡ ἀδελφότης «Ζωὴ» μὲ τίτλο «Ἡ ἐπιστήμη ὁμιλεῖ». Θὰ δῆτε ἐκεῖ πολλοὺς διαπρεπεῖς ἐπιστήμονες, ποὺ πέρασαν τὴ ζωή του μελετώντας, νὰ διακηρύττουν τὴν πίστι τους στὸ Θεό. Οἱ δικοί μας, ποὺ παριστάνουν τὸν ἄθεο, ὅταν βγοῦν ἀπὸ τὸ πανεπιστήμιο κλείνουν τὰ βιβλία… Γι᾿ αὐτὸ θά ᾿ρθῃ ὥρα ―ἀλλοίμονο!― ποὺ τὰ διπλώματα δὲ θὰ ἔχουν ἀξία περισσότερη ἀπ᾿ ὅση ἔχει τὸ χαρτὶ ἐπάνω στὸ ὁποῖο εἶνε τυπωμένα.
Πρότυπο λοιπὸν ἐπιστήμονος ἰατροῦ ὁ ἅγιος Παντελεήμων· ὑπόδειγμα καταρτίσεως, ἀλλὰ καὶ ταπεινώσεως, ἀνθρωπιᾶς, ἀγάπης. Γι᾿ αὐτὸ σήμερα ἔρχεται ἀπὸ τὴ Νικομήδεια φωνὴ δυνατὴ ποὺ λέει· Πιστεύετε στὸ Χριστό! δὲν ὑπάρχει κάτω ἀπὸ τὰ ἄστρα ἄλλο ἀνώτερο ἀπὸ τὸ Χριστό· ὅν, παῖδες Ἑλλήνων, ὑμνεῖτε καὶ ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

(Oμιλία του Mητροπολίτου Φλωρίνης π. Aυγουστίνου Kαντιώτου εις τον ἱερο ναὸ του Ἁγιου Παντελεήμονος Φλωρίνης 27-7-1989)