Κυριακὴ Βαΐων βράδυ

Του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου

ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ

ΑΠΟΨΕ, ἀγαπητοί μου, μπήκαμε στὴν ἁγία καὶ Μεγάλη Ἑβδομάδα.
Σύντομο θὰ εἶνε τὸ κήρυγμά μας, καὶ δὲν θὰ ἔχῃ ἕνα θέμα. Θὰ κάνουμε ἕνα ἀπάνθισμα παίρνοντας διάφορες ἀφορμὲς ἀπὸ τὰ ἱερὰ κείμενα τῶν ἀναγνωσμάτων καὶ τῶν ὕμνων.

* * *

Κατ᾿ ἀρχὴν ἂς ἀπαντήσουμε στὸ ἐρώτημα· Γιατί ἡ ἑβδομὰς αὐτὴ ὀνομάζεται Μεγάλη;
Δὲν ὠνομάστηκε Μεγάλη διότι ὑπερτερεῖ χρονικῶς. Δὲν διαφέρει στὴ χρονικὴ διάρκεια ἀπὸ τὶς ἄλλες, τὶς 52 ἑβδομάδες τοῦ ἔτους. 168 ὧρες ἔχουν καθεμιὰ ἀπὸ τὶς ἄλλες ἑβδομάδες, 168 ὧρες ἔχει καὶ αὐτή. Τότε γιατί λέγεται Μεγάλη; Διότι τὰ ἱστορικὰ γεγονότα, ποὺ ἑορτάζουμε τὴν ἑβδομάδα αὐτή, εἶνε τρισμέγιστα· εἶνε τὰ σοβαρώτερα γεγονότα στὴν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητος.
Μεγάλη Ἑβδομάς! Ἐὰν μὲ ρωτήσετε, ποιά εἶνε ἡ πιὸ σημαντικὴ ὥρα τῆς ἀνθρωπότητος ἀπὸ τὴν ὥρα ποὺ δημιουργήθηκε ὁ κόσμος μέχρι σήμερα καὶ μέχρι συντελείας τῶν αἰώνων, θὰ σᾶς ἀπαντήσω, ὅτι ἡ σπουδαιοτέρα ὥρα εἶνε ὅταν ἐπάνω στὸν πλανήτη τῆς γῆς, στὸν γυμνὸ τότε πλανήτη, ἐμφανίστηκε ὁ ἄνθρωπος. Κάποια ὥρα, μοναδικὴ καὶ ἱστορική, ἐμφανίστηκε ἐπάνω στὸν πλανήτη αὐτὸν ὁ ἄνθρωπος, τὸ θαῦμα· διότι εἶνε θαῦμα, ἀριστούργημα. Ἀλλ᾿ ἀκόμα σπουδαιοτέρα ὥρα εἶνε ἡ ὥρα τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς· ἡ ὥρα ἐκείνη, κατὰ τὴν ὁποίαν ὁ Χριστός, περιφρονημένος, δικασμένος, ἐγκατελελειμμένος ἀπὸ ὅλους, ἅπλωσε τὰ ἅγια καὶ πανάχραντα χέρια του ἐπάνω στὸ σταυρὸ καὶ εἶπε ἐκεῖνο τὸ δυσερμήνευτο «Θεέ μου Θεέ μου, ἱνατί με ἐγκατέλιπες;» (Ματθ. 27,46), ἔχυσε τὸ τίμιό του αἷμα καὶ παρέδωσε τὴν ψυχή του. Ἐκείνη ἡ στιγμὴ εἶνε ἡ σπουδαιοτάτη στιγμὴ τῆς ἀνθρωπότητος. Γι᾿ αὐτὸ ἡ ἑβδομάδα αὐτὴ ὀνομάζεται Μεγάλη.

* * *

Μεγάλη Ἑβδομάς! Ὅ,τι ψάλλεται κατὰ τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα εἶνε ὡραιότατο. Ἀπόψε ἡ ἀκολουθία ἀρχίζει μὲ τὸ στίχο ἐκεῖνο ποὺ λέει· «Δικαιοσύνην μάθετε, οἱ ἐνοικοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς» (Ἠσ. 26,9). Πόσο συγκινεῖ ὁ στίχος αὐτός! Μᾶς συγκινεῖ, διότι ποῦ δικαιοσύνη; Δὲν ὑπάρχει δικαιοσύνη. Ἡ γῆ ἀναστενάζει κάτω ἀπὸ τὸ βάρος ποικίλων ἀδικιῶν. Ὀρθῶς δὲ ἕνας φιλόσοφος εἶπε, ὅτι ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ οἱ Ἀθηναῖοι κατεδίκασαν στὸν διὰ κωνείου θάνατο τὸν φιλόσοφο Σωκράτη, καὶ ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ οἱ Ἰουδαῖοι κατεδίκασαν στὸν διὰ σταυροῦ θάνατο τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ἀπὸ τότε, λέει αὐτὸς ὁ φιλόσοφος, χαράχθηκε ἀνεξίτηλο στίγμα στὴν ἀνθρώπινη δικαιοσύνη. Ἀντὶ νὰ στεφανωθῇ ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς μὲ τὸν στέφανο τῆς δόξης καὶ τῆς λατρείας, στεφανώθηκε μὲ τὸν ἀκάνθινο στέφανο.
«Δικαιοσύνην μάθετε, οἱ ἐνοικοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς». Τὸ αἰσθάνονται ὅλοι, ἰδιαιτέρως δὲ τὸ αἰσθανόμεθα ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, ποὺ κρούουμε τὶς θύρες τῶν μεγάλων, κ᾿ ἐν τούτοις δὲν βρίσκουμε δικαιοσύνη, κι ἀναστενάζει ἡ Ἑλληνικὴ φυλή, ποὺ ὄχι μιὰ φορὰ ἀλλὰ κατ᾿ ἐπανάληψιν ἀδικήθηκε ἀπὸ τοὺς ἰσχυροὺς τῆς ἡμέρας.
Καὶ ὁ ἄλλος στίχος εἶνε ἐπίσης σπουδαιότατος ποὺ λέει· «Πρόσθες αὐτοῖς κακά, Κύριε, πρόσθες αὐτοῖς κακὰ τοῖς ἐνδόξοις τῆς γῆς» (Ἠσ. 26,15). Τί σημαίνει αὐτό; Σημαίνει, ὅτι δικαιοσύνη μὲν ἐδῶ στὴ γῆ δὲν ὑπάρχει, ἀλλὰ ὑπάρχει δικαιοσύνη ἀλλοῦ. Εἶνε ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία τὰ πάντα ὁρᾷ, τὰ πάντα βλέπει, καὶ τὰ πάντα δικάζει στὸν κατάλληλο καιρό. Ἀπόδειξις εἶνε οἱ Ἰουδαῖοι, ποὺ διέπραξαν τὸ μεγαλύτερο ἔγκλημα τῶν αἰώνων, σταύρωσαν τὸ Χριστό. Ποιό ἦταν τὸ τέλος τους; Ἄθλιο. Φώναζαν κάτω ἀπὸ τὸ πραιτώριο ἐναντίον τοῦ Χριστοῦ. Ἐνῷ ὁ Πιλᾶτος διεβεβαίωνε, ὅτι «οὐδεμίαν αἰτίαν εὑρίσκω» «ἐν τῷ ἀνθρώπῳ τούτῳ» (Ἰωάν. 18,38· Λουκ. 23,14) καὶ ὅτι ὁ Χριστὸς εἶνε ἀθῷος, ἐκεῖνοι φώναζαν· «Σταύρωσον, σταύρωσον αὐτόν» (Λουκ. 23,21). Κι ὅταν ὁ Πιλᾶτος ἔπλυνε τὰ χέρια του λέγοντας «Ἀθῷός εἰμι ἀπὸ τοῦ αἵματος τοῦ δικαίου τούτου», ἐκεῖνοι φώναξαν· «Τὸ αἷμα αὐτοῦ ἐφ᾿ ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ τέκνα ἡμῶν» (Ματθ. 27,24-25). Καὶ ἦρθε πράγματι ἡ κατάρα ἐπάνω στὸ ἔθνος αὐτό. Καὶ μέχρι σήμερα εἶνε διασκορπισμένοι στὰ τέσσερα σημεῖα τοῦ ὁρίζοντος. Καὶ τὸ κράτος τους, ποὺ ἵδρυσαν κάτω στὸν Ἰορδάνη ποταμό, βρίσκεται συνεχῶς σὲ διαμάχη. Εἶνε πάντως χαρακτηριστικὸ ὅτι, ἐνῷ καὶ τὰ μικρότερα χωριὰ στὴν πατρίδα μας χτίζουν ὡραίους ναούς, αὐτοί, ποὺ κατέχουν τὰ κεφάλαια, τὰ καπιτάλ, τὶς τράπεζες μὲ τὰ ἑκατομμύρια τῶν ἑκατομμυρίων, δὲν μποροῦν μέχρι σήμερα νὰ χτίσουν ναό.

* * *

Αὐτὰ τὰ νοήματα περιέχουν οἱ στίχοι στὴν ἀρχὴ τῆς ἱερᾶς ἀκολουθίας. Παρακάτω ὑπάρχουν καὶ ἄλλα διδάγματα. Ἂς ῥίξουμε μιὰ ματιὰ καὶ στὸ εὐαγγέλιο (βλ. Ματθ. 21,19-43), ποὺ ὁμιλεῖ γιὰ τὴν ξηρανθεῖσα συκῆ. Θὰ χρειαζόταν εἰδικὸ κήρυγμα, ἀλλ᾿ ἐδῶ θὰ πῶ μόνο τὰ ἑξῆς. Ἡ συκῆ εἶνε δέντρο ποὺ εὐδοκιμεῖ στὴ Μεσόγειο, προπαντὸς ὅμως στὰ μέρη ἐκεῖνα τῆς Παλαιστίνης. Ὅλα διδάσκουν, ὅπως επαμε καὶ ἄλλοτε. Φτάνει λοιπὸν κ᾿ ἕνα δέντρο νὰ μᾶς διδάξῃ τὴ σοφία τοῦ Θεοῦ.
Γιά φανταστῆτε τί κάνει ἡ συκιά. Ἔχει ῥίζα.  Ὅπως σὲ ὅλα τὰ δέντρα, ἡ ῥίζα της βυθίζεται στὸ χῶμα. Κι ἀπὸ ᾿κεῖ τί κάνει; Θαυμαστὸ πρᾶγμα· κάνει ἐκλογή, διαλέγει τὰ ὑλικὰ στοιχεῖα ποὺ τῆς εἶνε ἀναγκαῖα μαζὶ μὲ τὸ νερό. Καὶ μ᾿ αὐτά, ὡς θαυμάσιος ζαχαροπλάστης, κάνει ἕνα μοναδικὸ γλύκυσμα, τὰ ὡραῖα σῦκα. Ἐγὼ ποὺ εἶμαι ἀπὸ τὰ νησιά, τὰ θυμᾶμαι πάντα ἀπὸ τὴ μικρή μου ἡλικία.
Καὶ τὸ λέω καὶ τὸ ἐπαναλαμβάνω καὶ δὲν θὰ παύσω νὰ τὸ ἐπαναλαμβάνω· Φτάνει μιὰ ῥίζα, ἡ ῥίζα μιᾶς συκιᾶς, ν᾿ ἀποδείξῃ, ὅτι ὑπάρχει Θεός. Ἂς μαζευτοῦν ὅλοι οἱ γεωπόνοι· θὰ κατορθώσουν νὰ φτειάξουν μιὰ ῥίζα; μιὰ ῥίζα συκιᾶς, μιὰ ῥίζα ἐλιᾶς, μιὰ ῥίζα ὁποιουδήποτε δέντρου; Θαυμαστὰ μυστήρια ἔχει ἡ θεία δημιουργία. Λύσε, ἄνθρωπε, τὰ μυστήρια αὐτά, τὰ ὑλικὰ καὶ μικρά, καὶ μετά νὰ ζητᾷς νὰ λύσῃς τὰ μεγάλα μεταφυσικὰ προβλήματα.
Ὁ Κύριος πλησίασε τὴ συκιά. Ἅπλωσε τὰ πανάχραντα χέρια του, ἔψαξε δεξιὰ – ἀριστερά, πάνω – κάτω· καρπὸς οὔτε ἕνας. Καὶ τότε καταράστηκε τὴ συκιά. Τί διδάσκει αὐτό; Μισεῖ ὁ Θεὸς τὴ φύσι; Ὄχι, τὴν ἀγαπᾷ· αὐτός εἶνε ὁ δημιουργὸς τῆς φύσεως, ποὺ δημιούργησε καὶ τὰ δέντρα καὶ τὰ ῥόδα καὶ τὰ πάντα. Ἄλλη εἶνε ἡ σημασία τῆς κατάρας αὐτῆς· δὲν θὰ τὸ ἐξηγήσουμε τώρα. Τώρα μᾶς ἐνδιαφέρει, ὅτι καὶ ἡ ἄψυχος φύσις, σὰ᾿ νὰ ἔχῃ στόμα, μαρτυρεῖ τὴν ὕπαρξι καὶ τὴ σοφία τοῦ Δημιουργοῦ. Ὅπως εἶπα καὶ ἄλλοτε, ἕνας φιλόσοφος τῶν νεωτέρων χρόνων περπατοῦσε μέσα σ᾿ ἕνα κῆπο, ὅπου ὑπῆρχαν ὡραῖα εὐώδη καὶ πολύχρωμα ἄνθη· καὶ μὲ τὸ ῥαβδί του χτυποῦσε ἐλαφρὰ τὰ ἄνθη καὶ τοὺς ἔλεγε· «Σωπᾶτε, σωπᾶτε· πολύ φωνάζετε». Κηρύττουν λοιπὸν καὶ αὐτά. Ἀλλ᾿ ἐμεῖς εμαστε τυφλοὶ καὶ δὲν ἀντιλαμβανόμεθα, καὶ κουφοὶ καὶ δὲν ἀκοῦμε, καὶ ἡ καρδιά μας δὲν αἰσθάνεται τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ.

* * *

Αὐτὰ καὶ ἀπὸ τὸ εὐαγγέλιο. Ἕνας δὲ ἀπὸ τοὺς ὕμνους λέει· «Τὰ πάθη τὰ σεπτὰ ἡ παροῦσα ἡμέρα, ὡς φῶτα σωστικὰ ἀνατέλλει τῷ κόσμῳ…». Φῶς εἶνε, λέει, τὰ πάθη τοῦ Κυρίου. Κάθε λεπτομέρεια τῶν παθῶν εἶνε φῶς ποὺ λάμπει σὰν ἥλιος. Ἀλλ᾿ ἐὰν ἐσύ, ἐνῷ ὁ ἥλιος λάμπει, κλείσῃς τὰ παράθυρα τοῦ σπιτιοῦ σου, ἔχεις σκοτάδι. Ποιός φταίει; Δὲ᾿ φταίει ὁ ἥλιος· ἐσὺ ὁ διος ἔκλεισες τὰ παράθυρα καὶ δὲν εἰσέρχεται οὔτε μιὰ ἀκτίνα μέσ᾿ στὸ βάθος τῆς ψυχῆς σου.

* * *

Αὐτὰ τὰ λίγα, ἀγαπητοί μου, εἶχα νὰ σᾶς πῶ ἀπόψε. Καί, ἂν θέλῃ ὁ Θεός, αὔριο καὶ μεθαύριο θὰ συνεχίσουμε τὶς σύντομες αὐτὲς διδασκαλίες, ὥστε ὅσοι ἐπιθυμοῦν νὰ μποροῦν ν᾿ ἀκούσουν τὰ ἁπλᾶ λόγια τοῦ γέροντος ἐπισκόπου.
Τελειώνω καὶ λέγω, νὰ μὴν παρακολουθῆτε ἔτσι ἁπλῶς τὴν ἱερὰ ἀκολουθία. Εἶνε ἀριστουργήματα αὐτά. Ἔχουν μεταφρασθῆ καὶ σὲ ἄλλες γλῶσσες· θαύμασαν καὶ ξένοι τὰ νοήματα ποὺ περιέχουν οἱ ἀκολουθίες τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος. Θὰ σᾶς συστήσω λοιπόν, νὰ προμηθευθῆτε ὅλοι ἢ μιὰ Σύνοψι, ἢ ἕνα Συνέκδημο, ἢ ἄλλα εἰδικὰ βιβλιαράκια τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος μὲ ἑρμηνεία, ὥστε ὅλοι νὰ παρακολουθοῦμε τὰ ὑπέροχα αὐτὰ λόγια μὲ προσοχή. Ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
(ἱ. ναὸς Ἁγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης, Κυριακὴ Βαΐων ἑσπέρας 19-4-1992)