Τοῦ ἁγίου Αὐγουστίνου

15 Ἰουνίου

ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΦΛΩΡΙΝΗΣ π. ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΝΤΙΩΤΟΥ

ΑΜΑΡΤΙΑ – ΧΑΡΙΣ

«Οὗ δὲ ἐπλεόνασεν ἡ ἁμαρτία,  ὑπερεπερίσσευσεν ἡ χάρις» (Ῥωμ. 5,20)

    ΕΟΡΤΑΖΕΙ, ἀγαπητοί μου, σήμερα ὁ ἱερὸς  Αὐγουστῖνος ἐπίσκοπος Ἱππῶνος. Δὲν  εἶνε σὲ ὅλους γνωστός. Προσπαθῶ μὲ τὴν  εὐκαιρία τῆς ἑορτῆς του νὰ τὸν κάνω  γνωστὸ εὐρύτερα. Κάθε φορὰ ἐξετάζω τὸν  βίο του ἀπὸ διάφορες πλευρές. Διότι ὁ  ἅγιος Αὐγουστῖνος εἶνε ἕνα πολύεδρο  διαμάντι ποὺ λάμπει ἀπὸ ὅποια πλευρὰ κι  ἂν τὸ δοῦμε.
Ἕνα θέμα ποὺ ἄρεσε πολὺ στὸν διο, εἶνε  τὸ θέμα τῆς ἁμαρτίας ἐν σχέσει μὲ τὴ  θεία χάρι. Μελέτησε ἰδιαιτέρως τὴν πρὸς  Ῥωμαίους ἐπιστολὴ τοῦ ἀποστόλου  Παύλου, κ᾿ ἐκεῖ βρῆκε τὸ χωρίο αὐτὸ τὸ  τόσο σημαντικό, ποὺ λέει ὅτι «ὅπου  ἐπλεόνασεν ἡ ἁμαρτία,  ὑπερεπερίσσευσεν ἡ χάρις» (Ῥωμ. 5,20).
Θὰ σᾶς παρακαλέσω, ἀγαπητοί μου, νὰ μὲ  ἀνεχθῆτε μὲ πολὺ φτωχὰ λόγια νὰ δώσω μία  ἰδέα τῆς ἀληθείας ποὺ περικλείεται σ᾿  αὐτό.

* * *

Τί μᾶς παρουσιάζει; Δυὸ  πραγματικότητες· ἡ μία εἶνε ἡ  ἁμαρτία, ἡ ἄλλη εἶνε ἡ χάρις.
Ἡ ἁμαρτία. Εἶνε ἡ κλῆσις καὶ ῥοπὴ πρὸς τὸ  κακό. Ἡ ἁμαρτία δὲν εἶνε, ὅπως εἶπαν  μερικοί, δημιούργημα τοῦ Θεοῦ – ἄπαγε  τῆς βλασφημίας. Ὁ Θεὸς ἐποίησε ὅλα  «καλὰ λίαν» (Γέν. 1,31), ὅλα ὡραῖα. Καὶ ὡς  κορωνίδα τῆς δημιουργίας ἐποίησε τὸν  ἄνθρωπο. Ὁ ἄνθρωπος, τὸ ἀριστούργημα  ὅλων τῶν δημιουργημάτων, προικίστηκε  μὲ ἐξαίρετα δῶρα. Τὰ σπουδαιότερα ἀπὸ  αὐτὰ εἶνε δύο· ὁ νοῦς καὶ ἡ ἐλευθέρα  βούλησις. Ἐὰν ἔκανε καλὴ χρῆσι τῶν  δώρων αὐτῶν, τότε κοντὰ στὸ «κατ᾿  εἰκόνα» θ᾿ ἀποκτοῦσε τὸ «καθ᾿  ὁμοίωσιν» (ἔ.ἀ. 1,26), θὰ ἀνερχόταν σὲ  ὑψηλὲς βαθμῖδες, θὰ ἔφθανε στὴν θέωσι,  θὰ ἐθεοῦτο. Ἀλλὰ δυστυχῶς ὁ ἄνθρωπος  δὲν ἔκανε καλὴ χρῆσι τῶν δώρων αὐτῶν.  Δὲν ὑπήκουσε στὸ Θεό, παρέβη τὸ θέλημά  του, ἔπεσε. Κι ἀπὸ τὴν ὥρα τῆς πτώσεως,  μέσα στὴν ψυχή του βλάστησε μία νοσηρὰ  κατάστασις, ἡ ἁμαρτία, ποὺ δεσπόζει  πλέον στὸν κόσμο. Μὲ τὸ πέρασμα τῶν  αἰώνων, διὰ τῆς ἐπαναλήψεως καὶ τῆς  ἕξεως, ἡ ἁμαρτία γιγαντώθηκε.
Πῶς νὰ παρομοιάσουμε τὴν ἁμαρτία; Ὁ  ἱερὸς Αὐγουστῖνος λέει, ὅτι μοιάζει μὲ  ῥεῦμα ποταμοῦ, ποὺ τὸ καλοκαίρι  φαίνεται ἥσυχο καὶ τὸ διαβαίνεις  εὔκολα, ἀλλὰ τὸ χειμῶνα ὀγκώνεται  ξαφνικά, γκρεμίζει γεφύρια,  πλημμυρίζει κάμπους, πνίγει ζῷα καὶ  ἀνθρώπους, προκαλεῖ φόβο. Μικρὸ τὸ κακὸ  ποὺ προξενοῦν οἱ ποταμοὶ μπροστὰ στὸν  κατακλυσμὸ τῆς ἁμαρτίας.
Φιλόσοφοι προσπάθησαν ν᾿ ἀνακόψουν τὸ  ῥεῦμα τῆς ἁμαρτίας, ὕψωσαν  ἀναχώματα· εἶπαν καὶ ἔγραψαν πολλά. Ἀλλ ᾿ ἡ ὁρμὴ τοῦ ῥεύματος τῶν παθῶν ἦταν  τόση, ὥστε παρέσυρε τὰ πάντα, ὅπως τὸ  κῦμα τὰ παιχνίδια τῶν παιδιῶν στὴν  ἀκροθαλασσιά. Πανίσχυρη ἦταν ἡ  ἁμαρτία, κι ὁ ἄνθρωπος ἀναστέναζε  κάτω ἀπὸ τὸ κράτος της. Ἐκφραστὴς τοῦ  πανανθρώπινου πόνου εἶνε στοὺς μὲν  ἀρχαίους χρόνους ὁ ἀπόστολος Παῦλος·  περιγράφει θεοπνεύστως τὸ δρᾶμα κι  ἀναστενάζει· «Ταλαίπωρος ἐγὼ  ἄνθρωπος· τίς με ῥύσεται ἐκ τοῦ  σώματος τοῦ θανάτου τούτου;» (ἔ.ἀ. 7,24).  Στοὺς δὲ νεωτέρους χρόνους ὁ ποιητὴς  Σαίξπηρ· αὐτὸς στὰ δράματά του δὲν  κάνει τίποτε ἄλλο παρὰ νὰ περιγράφῃ  τὴν ἐναγώνια πάλη, ποὺ ὁ ἄνθρωπος  προσπαθεῖ νὰ κάνῃ ἐναντίον τῆς  ἁμαρτίας, καὶ τέλος τὴν ἄδοξη ἧττα του. Ε  τε βασιλιᾶς ε τε αὐτοκράτωρ ε τε  φιλόσοφος, ὅλοι ὁμολογοῦν τὴ  δυναστεία τῆς ἁμαρτίας.  «Ἐβασίλευσεν», «ἐπλεόνασεν ἡ  ἁμαρτία» (ἔ.ἀ. 5,20-21), ὅπως λέει ὁ  ἀπόστολος Παῦλος.
Ἀλλὰ δόξα τῷ Θεῷ κάποτε ἦρθε  κάποιος ποὺ ἔλυσε τὸ δρᾶμα. Εἶνε ὁ  Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Ἂς μὴν τὸν  πιστεύουν πολλοί. Ἐκεῖνος ἦρθε καὶ  νίκησε τὸ ἠθικὸ κακό, νίκησε τὴν  ἁμαρτία. Νίκησε στὴν ἔρημο πέραν τοῦ  Ἰορδάνου, ὅπου ἀπέκρουσε τοὺς τρεῖς  πειρασμούς. Νίκησε στὴ Γεθσημανῆ, ὅπου  ὁ πονηρὸς προσπάθησε πάλι νὰ κάμψῃ τὴ  βούλησί του, ἀλλ᾿ ἐκεῖνος εἶπε· «Πάτερ  μου, εἰ δυνατόν ἐστι, παρελθέτω ἀπ᾿  ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο· πλὴν οὐχ ὡς ἐγὼ  θέλω, ἀλλ᾿ ὡς σύ» (Ματθ. 26,39). Νίκησε πάνω  στὸ σταυρὸ ὁριστικῶς καὶ τελεσιδίκως,  καὶ γι᾿ αὐτὸ φώναξε «Τετέλεσται» (Ἰωάν.  19,30). Νίκησε πρὸ παντὸς τὴν ὥρα τῆς  Ἀναστάσεως, ὅταν κατέλυσε τὸ βασίλειο  τοῦ θανάτου καὶ τοῦ ᾅδου.
Εἶνε ὁ μόνος ἀληθινὸς νικητής.  Ἀναγορεύθηκαν καὶ ἄλλοι νικηταί, σὲ  ἄλλους τομεῖς, μὰ τί τὸ ὄφελος; Ὑπῆρξε  ἐνδοξότερος ἀπὸ τὸ Μέγα Ἀλέξανδρο; Καὶ  ὅμως ὁ ἀήττητος αὐτός, νικήθηκε  κάποτε ἀπὸ τὴ μέθη. Ὁ νικητὴς λαῶν  ὁλοκλήρων, νικημένος ἀπὸ ἕνα πάθος! Γι ᾿ αὐτὸ οἱ ἀρχαῖοι ἔλεγαν, ὅτι ὑψίστη  νίκη εἶνε νὰ νικᾷ κανεὶς τὸν ἑαυτό του,  τὰ πάθη του.
Νίκησε λοιπὸν ὁ Χριστός. Κι ὄχι μόνο  νίκησε, ἀλλὰ συνέβη καὶ τοῦτο τὸ  θαυμαστό· ὁ σταυρὸς καὶ ἡ ἀνάστασί του  ἔγιναν πηγὴ δυνάμεως καὶ γιὰ τὸν  ἄνθρωπο, γιὰ νὰ νικᾷ καὶ αὐτὸς τὴν  ἁμαρτία. Ἔγιναν τρόπον τινὰ σταθμὸς  παραγωγῆς ῥεύματος ἠλεκτρισμοῦ. Αὐτὴ  εἶνε ἡ πίστι μας· ὁ σταυρὸς τοῦ Κυρίου  ἐκπέμπει ῥεῦμα μυστικό. Τὸ δὲ ῥεῦμα  αὐτό, ποὺ διοχετεύεται διὰ τῆς  Ἐκκλησίας μας, ὀνομάζεται μὲ τὴ γλῶσσα  τοῦ ἀποστόλου Παύλου χάρις.
Χάρις! Πῶς νὰ σᾶς τὴν παραστήσω; Ὁ ἱερὸς  Αὐγουστῖνος δίνει μία εἰκόνα. Ἁμαρτία  καὶ χάρις παλεύουν. Ὑποθέστε, ὅτι  ἔχετε μπροστά σας μία ζυγαριὰ μὲ δύο  δίσκους. Στὸν ἕνα βάλτε ὅλες τὶς  ἁμαρτίες τοῦ κόσμου· τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς  Εὔας, τῶν ἀπογόνων τους, τὶς ἁμαρτίες  τὶς δικές μου, τὶς δικές σου, ὅλων τῶν  ἀνθρώπων ὅλων τῶν γενεῶν μέχρι  συντελείας τοῦ αἰῶνος. Θὰ δοῦμε, ὅτι ἡ  ζυγαριὰ ἀπὸ τὸ τόσο βάρος γέρνει πρὸς  τὸν δίσκο αὐτόν. Ἀλλὰ ξαφνικὰ ἡ ζυγαριὰ  κλίνει πρὸς τὸν ἄλλο δίσκο. Τί συνέβη,  τί ἔπεσε σ᾿ αὐτόν; Μήπως τὰ καλά μας  ἔργα; τὰ δάκρυά μας; οἱ ἁγιωσύνες τῶν  ἀσκητῶν; Ὄχι. Ἀλλὰ τί; Μιὰ σταγόνα ἀπὸ τὸ  τίμιον αἷμα τοῦ Χριστοῦ μας! Αὐτὴ ἔκανε  τὸ ζυγὸ νὰ γείρῃ πρὸς τὰ ἐκεῖ.
―Αὐτὰ εἶνε θεωρίες, θὰ πῆτε.
Θέλετε νὰ δῆτε πῶς ἡ θεωρία γίνεται  πρᾶξις; Ἰδού τὰ παραδείγματα τῶν  ἁγίων. Ὄχι ἕνας καὶ δύο ἀλλὰ πλῆθος  ἅγιοι βεβαιώνουν, ὅτι «ὅπου  ἐπλεόνασεν ἡ ἁμαρτία,  ὑπερεπερίσσευσεν ἡ χάρις». Ἀναφέρω  δύο καὶ τελειώνω.
Τὸ ἕνα εἶνε ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Τί ἦταν;  Φανατικὸς διώκτης τῆς Ἐκκλησίας.  Βλαστημοῦσε τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ.  Συνελάμβανε καὶ φυλάκιζε τοὺς  Χριστιανούς. Ἀλλὰ σὲ μιὰ στιγμὴ  μετεβλήθη ῥιζικῶς. Ὁ διώκτης ἔγινε  κῆρυξ. Σ᾿ αὐτόν, ποὺ «ἐπλεόνασεν ἡ  ἁμαρτία», βλέπουμε ὅτι  «ὑπερεπερίσσευσεν ἡ χάρις».
Τὸ ἄλλο παράδειγμα εἶνε ὁ ἅγιος  Αὐγουστῖνος. Δὲν γεννήθηκε ἅγιος.  Ἁμαρτωλὸς ἦταν. Διέπραξε πολλὲς  ἁμαρτίες. Βρῆκε ὅμως κάποτε τὸ θάῤῥος  ὄχι ἁπλῶς νὰ τὶς πῇ στὸν πνευματικό του  πατέρα, ἀλλὰ καὶ νὰ τὶς γράψῃ σὲ βιβλίο,  στὶς Ἐξομολογήσεις. Ἦρθε καὶ σ᾿ αὐτὸν ἡ  χάρις, καὶ πῆρε τὸ κουρέλι αὐτὸ καὶ τὸ  ἔκανε ἅγιο καὶ πατέρα τῆς Ἐκκλησίας. ῎ Οντως καὶ ἐδῶ, «ὅπου ἐπλεόνασεν ἡ  ἁμαρτία, ὑπερεπερίσσευσεν ἡ χάρις».
Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, ἑρμηνεύοντας τὸ  χωρίο αὐτό, λέει· Ὑποθέστε, ὅτι  κάποιος ἔχει χρέος, κ᾿ ἐπειδὴ δὲ᾿ μπορεῖ  νὰ τὸ ἐξοφλήσῃ συλλαμβάνεται καὶ  ὁδηγεῖται στὴ φυλακή. Α φνης κάποιος  φιλάνθρωπος ἀναλαμβάνει, τοῦ στέλνει  ἕνα τσὲκ καὶ μ᾿ αὐτὸ ὄχι μόνο ἐξοφλεῖ τὸ  χρέος του, ἀλλὰ καὶ τοῦ περισσεύουν  χρήματα, μὲ τὰ ὁποῖα βγαίνοντας ἀπὸ τὴ  φυλακὴ ζῇ εὐτυχισμένος. Αὐτὸ εἶνε ἡ  χάρις τοῦ Θεοῦ· ἕνα πνευματικὸ τσέκ,  ποὺ σὲ λυτρώνει.

* * *

Ἀδελφοί μου! Δύο πράγματα ὑπάρχουν  στὴ ζωή. Τὸ ἕνα εἶνε ἡ ἁμαρτία, ποὺ  μοιάζει σὰν τὴ λερναία ὕδρα μὲ τὰ ἑφτὰ  κεφάλια. Ἐκδηλώνεται ὡς λαιμαργία, ὡς  πορνεία, ὡς μοιχεία, ὡς φιλαργυρία, ὡς  πλεονεξία, ὡς φιλονικία, ὡς ἐκδίκησις,  ὡς φθόνος, ὡς κακία… Ποιός εἶνε  «καθαρὸς ἀπὸ ῥύπου» ἔστω καὶ μία ἡμέρα  ἐὰν εἶνε ἡ ζωή του; (Ἰὼβ 14,4-5).
Τὸ ἕνα ἡ ἁμαρτία· καὶ τὸ ἄλλο χάρις.  Δυνατὴ ἡ ἁμαρτία; Ἀλλὰ πιὸ δυνατὴ ἡ  χάρις. Αὐτὰ τὰ δυὸ παλεύουν μέσα στὴν  ἀνθρώπινη καρδιά. Ποιός ἀπὸ ᾿μᾶς ―ἂν  εἶνε εὐσυνείδητος― δὲν αἰσθάνεται  μέσα του τὴν πάλη αὐτή; Ποιός θὰ νικήσῃ;  Ἡ ἁμαρτία; Ὄχι. Ἡ ἁμαρτία δὲν νικᾷ.  Ὅσο κι ἂν «πλεονάζῃ», ὅσο κι ἂν ἡ  κοινωνία μας γίνεται Σόδομα καὶ  Γόμορρα καὶ ἐγγίζουμε τὸν πυθμένα τοῦ ͺἅδου, ὄχι δὲ᾿ θὰ νικήσῃ ἡ ἁμαρτία· θὰ  νικήσῃ ἡ χάρις. Ἡ δὲ χάρις εἶνε ὁ  Ἐσταυρωμένος λυτρωτὴς τοῦ κόσμου.
Μὲ τὴν πίστι αὐτὴ κηρύττω κ᾿ ἐγὼ καὶ  πιστεύω, ὅτι στὸ τέλος ἡ βασιλεία τῆς  ἁμαρτίας θὰ πέσῃ.
Ὦ Χριστέ, βασιλεῦ τῶν αἰώνων! Ἂς μὴ σὲ  πιστεύουν οἱ ἄπιστοι. Ἐμεῖς σὲ  πιστεύουμε καὶ διακηρύττουμε· Κάτω ἀπὸ  τὰ ἄστρα καὶ πάνω ἀπὸ τὰ ἄστρα δὲν  ὑπάρχει τίποτε ἄλλο ἀνώτερο,  γλυκύτερο, ὑπεροχώτερο ἀπὸ τὸ Χριστό·  ὅν, παῖδες Ἑλλήνων, ὑμνεῖτε καὶ  ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας·  ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία  ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγίου Παντελεήμονος  Φλωρίνης τὴν 15-6-1983. Καταγραφὴ καὶ  σύντμησις 15-6-2005.