ΑΠΑΝΤΗΣΙ ΣΤΟΥΣ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ

• ‘Eπ᾽ εὐκαιρίᾳ τῆς μνήμης τῶν Πατέρων τῆς Δ΄ Οἰκ. Συνόδου ἀνοίξαμε ἕνα θέμα. Ἡ μνήμη τώρα τῶν Πατέρων τῆς Ζ΄ Οἰκ. Συνόδου καὶ τὸ πνεῦμα ὑποτιμήσεως τόσο τῶν ἁ­γί­ων πατέρων («μεταπατερικὴ» θεολογία) ὅσο καὶ τῶν ἱερῶν κανόνων («κωδικοποίηση»), μᾶς δίνουν πάλι τὴν εὐκαιρία νὰ συνεχίσουμε ἐκθέτοντας τὴν σχετικὴ διδασκαλία τοῦ π. Αὐγουστίνου περὶ τῶν ἱ. κανόνων ἀντλώντας ἀπὸ τὰ ἔργα του.

Ἐάν, ἀγαπητοί μου, ἐγκύψῃ κανεὶς στὴ μελέτη τῶν ἱερῶν κανόνων ὅπως τοὺς ἑρ­μηνεύουν σοφοὶ κανονολόγοι τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ μάλιστα ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ἐὰν πρὸ παντὸς πιστεύῃ ὅτι οἱ ἱεροὶ κανόνες εἶνε ἀποφάσεις ὄχι ἑνὸς ὑ­πουργικοῦ συμβουλίου ἢ κάποιας βου­λῆς ἀλλὰ ἱερῶν ἀνδρῶν ποὺ συνέρχονται καὶ συσκέπτονται ἐν ἁγίῳ Πνεύματι, τότε θὰ τοὺς βλέπῃ μὲ διαφορετικὸ βλέμμα. Θὰ βλέπῃ τὸ βάθος τῆς πατερικῆς σκέψεως καὶ ὄχι τὴν ἐ­πιφάνεια, τὸ πνεῦμα καὶ ὄχι τὸ γράμμα. «Τὸ γράμμα ἀποκτέννει, τὸ δὲ πνεῦμα ζωοποιεῖ» (Β΄ Κορ. 3,6). Ἡ οὐσία, ποὺ περικλείεται στὰ σχήματα τῶν ἱερῶν κανόνων, ἔχει αἰώνια ἀξία.
Μερικοί, γιὰ νὰ ἐξευτελίσουν καὶ διακωμῳ­δήσουν τοὺς ἱεροὺς κανόνες, ἀναφέρονται σὲ μερικοὺς ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ θίγουν διάφορα ζητήμα­τα ἠθικῆς τάξεως καὶ ὠχυρωμένοι πίσω ἀπὸ τὸ γράμμα τους ἰσχυρίζονται ὅτι οἱ κανό­νες δὲν ἔχουν πλέον θέσι στὴ σύγχρονη ζωή.

* * *

Ἐμεῖς τοὺς ἀπαντοῦμε τὰ ἑξῆς.
1. Λένε ὅτι οἱ κανόνες, ἀφοῦ θεσπίσθηκαν πρὸ 1.200 – 1.600 ἐτῶν, εἶνε παμπάλαιοι. Λησμο­νοῦν ὅμως ὅτι μερικὰ πράγματα δὲν παλιώνουν. Παράδειγμα ὁ ἥλιος, ποὺ παρὰ τὴν ἡλικία του εἶνε γιὰ ὅλους ἀπολύτως ἀπαραίτητος. Μπορεῖ νὰ καταργηθῇ ὁ ἥλιος;
Ἀλλ᾽ ὅ,τι εἶνε γιὰ τὸ ὑλικὸ σύμπαν ὁ ἥλιος, εἶνε γιὰ τὸ πνευματικὸ σύμπαν ὁ ἠθικὸς νόμος, τὰ ἀθάνατα ῥήματα τοῦ Ναζωραίου στὸ Εὐαγγέλιο· εἶνε τὸ φῶς, πρὸς τὸ ὁποῖο σπεύδουν οἱ ψυχὲς ποὺ ζητοῦν τὴν ἀλήθεια. «Ἐκ νυκτὸς ὀρθρίζει τὸ πνεῦμά μου πρὸς σέ, ὁ Θεός, διότι φῶς τὰ προστάγματά σου ἐπὶ τῆς γῆς» φωνάζει ὁ προφήτης Ἠσαΐας (26,9). Ὅσοι αἰῶνες κι ἂν περάσουν καὶ ὅσες μεταβολὲς κι ἂν γίνουν, ὁ εὐαγγελικὸς νόμος θὰ ἐξακολου­θῇ νὰ ἰσχύῃ. Ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου, ὅπως ἔ­λεγε ὁ Τερτυλλιανός, εἶνε φύσει χριστιανική.
Καὶ οἱ ἱεροὶ κανόνες εἶνε οἱ ἀκτῖνες τοῦ πνευματικοῦ ἡλίου, ποὺ κατεβαίνουν μέχρι τὶς λεπτομέρειες τῆς ζωῆς μας πρὸς καθαγι­ασμὸν καὶ διαθλῶνται στὰ χρώματα τῶν ποικίλων ἀρετῶν. Φωτεινὲς ἀκτῖνες οἱ ἱεροὶ κανό­νες, ἀπαύγασμα τοῦ ἥλιου τοῦ Εὐαγγελίου. Ὁποιονδήποτε κανόνα καὶ ἂν ἐξετάσῃς, θὰ δῇς ὅτι δὲν εἶνε αὐθύπαρκτος ἀλλὰ στηρίζεται σὲ κάποιο θεόπνευστο λόγο τῆς ἁγίας Γρα­φῆς, τὸν ὁποῖο θέλει νὰ ἐφαρμόσῃ σὲ ὡρισμέ­νη περίπτωσι τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς.
Ὁ ἥλιος δὲν μεταβάλλεται· καὶ ἡ ἠθικὴ τοῦ Εὐαγγελίου, ὅπως ἐκφράζεται στοὺς ἱεροὺς κανόνες, δὲν μεταβάλλεται. Παραμένει ἡ ἴδια, ὅσες χιλιάδες χρόνια κι ἂν περάσουν. Τὸ εἶπε ὁ Κύριος· «Ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσον­ται, οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθωσι» (Ματθ. 24,35).
2. Οἱ ἱεροὶ κανόνες, λένε, εἶνε ὄχι μόνο παμ­πάλαιοι ἀλλὰ καὶ ἀνεφάρμοστοι. Ἀνεφάρμοστη λοιπὸν ἡ χριστιανικὴ ἠθικὴ ποὺ εἰσηγοῦν­ται οἱ κανόνες; ἀνεφάρμοστη ἡ νηστεία, ὁ τακτικὸς ἐκκλησισμός, ἡ ἐξομολόγησις, ἡ παρθενικὴ ζωή, ἡ μονογαμία καὶ τὸ ἰσόβιο τοῦ γά­μου, ἡ ἀφιλαργυρία καὶ ἡ ἀκτημοσύνη;… Ὄχι! Ἐφ᾽ ὅσον καὶ ἕνας ἄνθρωπος πάνω στὴ γῆ θὰ ἐφαρμόζῃ στὴ ζωή του τὶς ἐντολὲς τοῦ ἠθικοῦ νόμου, φτάνει αὐτὸς γιὰ ν᾽ ἀποδείξῃ ὅτι ἡ χριστιανικὴ ἠθικὴ δὲν εἶνε ἀνεφάρμοστη. Γιατὶ ὅσα πράττει ἕνας, μποροῦν νὰ πράξουν καὶ οἱ πολλοί, ἀφοῦ εἶνε τῆς ἴδιας φύσε­ως. Ἂν τώρα πολλοὶ δὲν θέλουν νὰ συμμορφωθοῦν μὲ τὰ παραγγέλματα τῶν ἱερῶν κανό­νων, αἰτία δὲν εἶνε οἱ κανόνες ἀλλὰ ἡ θέλησί τους ποὺ δὲν ὑποτάσσεται στὸ θεῖο θέλημα. Ὑπάρχουν φάρμακα γιὰ ῥιζικὴ θεραπεία· ἀλλ᾽ ἐὰν ὁ ἄρρωστος παρὰ τὶς συστάσεις τοῦ γιατροῦ δὲν θέλῃ νὰ τὰ πάρῃ καὶ πεθαίνῃ, αἴτιος τοῦ θανάτου δὲν εἶνε ὁ γιατρὸς ἀλλὰ ὁ ἄρρωστος.
Δὲν συμφωνοῦμε μ᾽ ἐκείνους ποὺ λένε ὅτι, ἐπειδὴ ἡ κοινωνία ἐξελίσσεται καὶ ἀλλάζει, πρέπει καὶ ἡ Ἐκκλησία χάριν τῶν πολλῶν νὰ συμμορφωθῇ μὲ τὶς ἀπαιτήσεις τῶν καιρῶν καὶ νὰ καταργήσῃ τοὺς ἱεροὺς κανόνες. Ἂς ἀκού­σουν τὰ αἰώνια λόγια ποὺ εἶπε ὁ Κύριος· «Εἰσ­έλθετε διὰ τῆς στενῆς πύλης· ὅτι πλατεῖα ἡ πύλη καὶ εὐρύχωρος ἡ ὁδὸς ἡ ἀπάγουσα εἰς τὴν ἀπώλειαν, καὶ πολλοί εἰσιν οἱ εἰσερχόμενοι δι᾽ αὐτῆς. τί στενὴ ἡ πύλη καὶ τεθλιμμένη ἡ ὁδὸς ἡ ἀπάγουσα εἰς τὴν ζωήν, καὶ ὀλίγοι εἰσὶν οἱ εὑρίσκοντες αὐτήν!» (Ματθ. 7,13-14).
Ἂν ἀρχίσῃ ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ νὰ παρα­κολουθῇ τὸ ῥεῦμα τοῦ κόσμου, θὰ γίνῃ ἀγνώ­ρι­­στη. Ἂν π.χ. αὔριο ὁ κόσμος νομιμοποιήσῃ τὴν ὁμοφυλοφιλία καὶ ἀναγνωρίσῃ τὸ γάμο τῶν ὁ­μοφυλοφίλων, τί, πρέπει καὶ ἡ Ἐκκλησία μὲ τοὺς ἱερεῖς της νὰ ἐπευλογήσῃ τὸν καταραμέ­νο αὐτὸ δεσμό; Κι ἂν ἀκόμη ὅλη ἡ κοινωνία καταντήσῃ Σόδομα καὶ Γόμορρα καὶ οἱ πιστοὶ μείνουν λίγοι, ἡ Ἐκκλησία δὲν θὰ ὑποχωρήσῃ. Θὰ παραμείνῃ στὶς θέσεις της ἀνυποχώρητη. Θὰ μείνῃ δηλαδὴ ἀσυγχρόνιστη σὲ ζητήματα ἀρχῶν ἠθικῆς· καὶ δείχνοντας σταθερὰ τὸν κατάστερο οὐρανὸ τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν θὰ προσ­φέρῃ τὴν ὑψίστη ὑπηρεσία στὴν ἀνθρωπότητα ποὺ κινδυνεύῃ νὰ ταφῇ στὴ διαφθορά.
3. Ὑπάρχουν ὅμως, μᾶς λένε, καὶ μερικοὶ κα­νόνες ποὺ ἔχουν περιστατικὸ χαρακτῆρα, για­τὶ ἀναφέρονται σὲ ζητήματα ποὺ τάραξαν κάποτε τὴν Ἐκκλησία… Ἀλλὰ ἐπειδὴ ὡρισμένες αἱρετικὲς διδασκαλίες καὶ πλάνες, γιὰ τὶς ὁ­ποῖες ἐλήφθησαν εἰδικὰ μέτρα καὶ συνεστήθη­σαν εἰδικὰ φάρμακα, ἐξέλιπαν, τὰ εἰδικὰ ἐκεῖ­να φάρμακα χάνουν τὴν ἀξία τους; Ὄχι. Θὰ φυλα­χθοῦν στὸ φαρμακεῖο τῆς Ἐκκλησίας καί, ἄν τυχὸν παρουσιασθοῦν παρόμοιες περιπτώσεις ψυχικῶν ἀσθενειῶν, θὰ τεθοῦν καὶ πάλι σὲ χρῆ­σι. Ἀλλὰ τὸ σπουδαιότερο ἐδῶ εἶνε τὸ ἑξῆς· ποιός εἶνε ἐκεῖνος ποὺ θὰ χαρακτηρίσῃ ἕνα κανόνα ὡς περιστατικὸ ἢ θὰ θεσπίσῃ νέους κανόνες ποὺ πάντως δὲν θὰ εἶνε ἀντίθετοι μὲ τὸ πνεῦμα τῶν προγενεστέρων ἱερῶν κανόνων; Ὄχι βέβαια ὁ ἄλφα ἢ ὁ βῆτα ὀρθολογιστὴς ἢ ἄπιστος, ἀλλὰ ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ σὲ ἅ­γιες τοπικὲς ἢ οἰκουμενικὲς Συνόδους.
4. Φοβοῦνται τέλος οἱ κατήγοροι ὅτι ἡ ἀναγνώρισις τοῦ κύρους τῶν κανόνων θὰ ἐνισχύ­σῃ τοὺς «ζηλωτὰς» νὰ ἐπιβάλουν μία κοινωνία μασαιωνική. Μπράβο τους, διέγνωσαν τὸν κίνδυνο ποὺ διατρέχει ὁ τόπος μας! Ἀλλὰ οἱ «ζηλωταί», γιὰ τοὺς ὁποίους μιλοῦν τόσο περιφρονητικά, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν πίστι τους στὸ λόγο τοῦ Θεοῦ, κανένα ἄλλο ὅπλο δὲν ἔχουν. Οὔτε τάνκς οὔτε ἀεροπλάνα γιὰ ν᾽ ἀνατρέψουν καθεστῶτα. Τέτοια ὅπλα ἄλλοι διαθέτουν. Οἱ πιστοὶ δὲν γίνονται βίαιοι ἀνατροπεῖς. Μάρτυρες καὶ ὁμολογηταὶ ναί, ἀνατροπεῖς διὰ τῆς βίας ὄχι. Ὅσες φορὲς ἐμφανίσθηκαν οἱ σπάνιοι αὐτοὶ ἄνδρες ποὺ ποθοῦν τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ, διώχθηκαν, ἐξευτελίσθηκαν, ἐξουδενώ­θηκαν καὶ βρῆκαν μαρτυρικὸ θάνατο ἀπὸ τὰ ὄργανα τοῦ καίσαρος. Ὁ κόσμος θέλει ἕνα χριστιανισμὸ μέτριο καὶ χλιαρό. Ὄχι, κύριοι! Ὁ Χριστιανισμὸς ἔχει ὑψηλοὺς στόχους. Μὲ τὴν ἐφαρμογὴ τῶν ἱερῶν κανόνων, ἡ κοινωνία μας θὰ γίνῃ κράτος Θεοῦ, ἀληθινὴ ἀ­ποικία ἀγγέλων· ἐνῷ μὲ τὴν καταπάτησι καὶ περιφρόνησί τους κινδυνεύει νὰ γίνῃ κοινωνία ἀμοραλιστῶν, οἱ ὁποῖοι κατὰ τὴν προφητεία τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ θὰ ζοῦν σὰν ἀ­χαλίνωτα ζῷα κι ἀκόμη χειρότερα.

* * *

Οἱ ἱεροὶ κανόνες, ἀγαπητοί μου, εἶνε φωτει­νοὶ δεῖκτες στὴν πορεία πρὸς τὰ ἄνω. Εἶνε χα­λινάρια στὶς κτηνώδεις ὀρέξεις τοῦ ἀνθρώπου. Εἶνε πηδάλιο σὲ ἄγρια θάλασσα. Εἶνε, γιὰ νὰ φέρουμε ἁγιογραφικὴ εἰκόνα, ὁ φράχτης ποὺ ἔβαλε ὁ Κύριος γύρω ἀπὸ τὸ θεοφύτευτο Ἀμ­πέλι του (Ματθ. 21,33. Μᾶρκ. 12,1), γιὰ νὰ μὴν εἰσβάλλουν σ᾽ αὐ­τὸ ἄγρια ζῷα, ἀλεποῦδες καὶ «μονιοί» (δηλα­δὴ ἀγριόχοιροι· Ψαλμ. 79,13), καὶ τρῶνε τοὺς καρποὺς καὶ ξεπατώνουν τὶς ῥίζες. Οἱ ἱεροὶ κανόνες ἢ νόμοι τῆς Ἐκκλησίας εἶνε, γιὰ νὰ θυμηθοῦμε καὶ τὴν προγονική μας σοφία, σὰν τὰ ἰσχυρὰ τείχη τῶν πόλεων, ἐπάνω στὰ ὁποῖα στέκον­ται οἱ γενναῖοι ὑπερασπισταὶ καὶ ἀποκρούουν τὶς ἐπιθέσεις τῶν βαρβάρων. Χωρὶς τείχη οἱ ἀρχαῖες πόλεις ἦταν εὐάλωτες· ἀλλὰ καὶ χω­ρὶς σταθεροὺς νόμους οἱ κοινωνίες πέφτουν καὶ διαλύονται. Καὶ ποιοί ἄλλοι νόμοι εἶνε φωτεινότεροι, ὡραιότεροι, εὐεργετικώτεροι, τελειότεροι ἀπὸ τοὺς ἱεροὺς κανόνες τῶν ἁγί­ων οἰκουμενικῶν καὶ τοπικῶν Συνόδων;
Νά, ἀγαπητοί μου, ἡ ῥιζικὴ ἀντίθεσι καὶ διαφωνία μας μὲ τοὺς περιφρονητὰς τῶν ἱερῶν κανόνων. Δὲν ἀγωνιζόμεθα γιὰ κάποιες ἐπουσιώδεις λεπτομέρειες, ἀλλὰ γιὰ ἱεροὺς κανόνες. Καὶ δηλώνουμε, ὅτι γιὰ τὸ κῦρος τῶν ἱε­ρῶν κανόνων θ᾽ ἀγωνισθοῦμε μέχρι τέλους. Στ᾽ αὐτιά μας ἠχοῦν τὰ λόγια τοῦ ἀρχαίου φιλοσόφου Ἡρακλείτου· «Μάχεσθαι δεῖ τὸν δῆ­μον ὑπὲρ τοῦ νόμου ὅκωσπερ τείχεος»· πρέπει ὁ λαὸς νὰ ὑπερασπίζεται τοὺς νόμους ὅ­πως ὑπερασπίζεται τὸ τεῖχος τῆς πόλεώς του.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Περιληπτικὴ μεταφορὰ (μέρος 2ο) καὶ μεταγλώττισι ἀπὸ ἄρθρο στὸ περ. «Χριστ. Σπίθα» (φ. 358/Ἰούλ. 1973) καὶ βιβλίο Ἐξέστημεν; (Ἀθῆναι 1973, σσ. 58-65) 24-6-2014.