Μεγάλη Πέμπτη βράδυ
Oμιλία του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

ΛΥΠΗ ΜΕΧΡΙ ΘΑΝΑΤΟΥ

«Τότε λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· Περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου» (Ματθ. 26,38)

ΕΙΝΕ τολμηρό, ἀγαπητοί μου, νὰ ζωγραφί­ζῃ, τολμηρότερο νὰ ψάλλῃ, κι ἀ­κόμα πιὸ τολμηρὸ νὰ ὁμιλῇ κανεὶς γιὰ τὸ Χριστό· πάντοτε μέν, ἀλλὰ μάλιστα σήμερα, ποὺ ἐνώπιόν μας εἶνε ὁ Ἐσταυρωμένος, μετέωρος μεταξὺ οὐ­ρανοῦ καὶ γῆς. Ζαλίζεται τὸ μυαλό, τραυλίζει ἡ γλῶσσα. Κι ὄχι μόνο ἡ δική μας φτωχὴ γλῶσ­σα, μὰ καὶ ἡ γλῶσσα τῶν μεγαλυτέρων ῥη­τόρων τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ τῶν ἀγγέλων καὶ ἀρ­χαγγέλων. Μόλις τολμοῦμε καὶ λέμε· «Προσκυ­νοῦμέν σου τὰ πάθη, Χριστέ. Δεῖξον ἡ­μῖν καὶ τὴν ἔνδοξόν σου ἀνάστασιν» (ἀντίφ. ιε΄ Μ. Παρ.).
Ἀπὸ ὅλα τὰ ἱερὰ κείμενα, ἀποστόλων εὐαγ­γελίων καὶ προφητειῶν, ἐκλέγω ἕνα λόγο ποὺ εἶπε ὁ Χριστὸς τὴν τελευταία νύκτα τῆς ἐπιγεί­­ου ζωῆς του στὸν κῆπο τῆς Γεθσημανῆ. Ἡ σπεῖ­ρα μὲ τὸν Ἰούδα ἔρχονταν νὰ τὸν συλλάβουν· ὁ θάνατος πλησί­­αζε μὲ βήματα γοργά· τὸ πικρὸ «ποτήριον» (Ματθ. 26,39. Μᾶρκ. 14,36. Λουκ. 22,42. Ἰω. 18,11) φαινόταν στὸ βάθος τοῦ ὁρί­ζον­τος. Τότε ὁ Κύριος στρέφεται στοὺς μαθητάς του καὶ τοὺς λέει· «Περίλυ­πός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου» (Ματθ. 26,38). Τί ἆ­ραγε νὰ σημαίνουν τὰ λόγια αὐτὰ τοῦ Κυρίου μας; Ἂς ἐξετάσουμε μὲ ἱερὰ κατάνυξι.

* * *

«Περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου». Ἐκ πρώτης ὄψεως, ἀγαπητοί μου, ὁ λόγος αὐτὸς φαίνεται παράξενος. Διότι ὁ Κύρι­ος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς εἶνε Θεός· αὐτὸ εἶ­νε τὸ δόγμα, ἡ μεγαλυτέρα ἀλήθεια τῆς πίστε­ώς μας. Ἀφοῦ λοιπὸν εἶνε Θεὸς ἀληθινὸς καὶ ὡς Θεὸς εἶνε ἀπρόσβλητος ἀπὸ τὸν ἀν­θρώπινο πόνο, πῶς λέει ὅτι εἶνε «περίλυπος»;
Βεβαίως εἶνε Θεός. Εἶνε ὅμως «διπλοῦς τὴν φύσιν» (δοξ. στιχ. πλ. δ΄), Θεὸς καὶ ἄνθρωπος, καὶ στὸν λόγο αὐτὸν ἐκφράζεται ὡς ἄνθρωπος· ἐδῶ ὁμιλεῖ ἡ ἀνθρωπίνη φύσις. Ἀπὸ τὴν ὥρα ποὺ ὁ Χριστὸς ἔγινε ἄνθρωπος, δοκιμάζει καὶ αὐ­τὸς ὅλα τὰ ἀνθρώπινα πλὴν τῆς ἁμαρτίας.
Εἶνε λυπημένος ὁ Χριστός. Ἀλλὰ δὲν εἶνε μόνο σήμερα λυπημένος· πάντοτε ὑπῆρξε ὁ Ἄνθρωπος τοῦ πόνου. Ἀπὸ τὴν ἡμέρα ποὺ γεν­νήθηκε μέχρις ὅτου εἶπε «Τετέλεσται» (Ἰω. 19,30), ἡ ζωή του ἦταν ζωὴ θλίψεως. Σήμερα ὅμως ἡ θλῖ­­ψι του φτάνει στὸ κατακόρυφο, πλέει σὲ ὠκεανὸ θλίψεως. Τί ἆραγε τὸν κάνει νὰ πῇ τὸ λόγο αὐτό; ποιά εἶνε ἡ θλῖψις τοῦ Χριστοῦ μας;
Ὁ Χριστὸς δὲν μιλάει ἐδῶ γιὰ πόνους σωμα­τικούς· μιλάει γιὰ ἄλλο πόνο, πόνο ψυχικό. «Περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου». Γιατί; ποιός εἶνε ὁ πόνος αὐτός;
⃝ Κατὰ ἄνθρωπον δὲν πέρασε οὔτε θὰ περά­σῃ ἀπὸ τὴ γῆ ἁγιωτέ­ρα φυσι­ογνωμία ἀπὸ τὸν Ἰησοῦν Χριστόν. Δίδαξε ἀ­λήθειες ὑψηλές, ῥή­ματα αἰώνια· «οὐδέπο­τε οὕτως ἐλάλησεν ἄν­θρωπος» (Ἰω. 7,46). Ὁ Σωκράτης καὶ οἱ μαθηταί του, ἐὰν ζοῦσαν στὴν ἐποχή του, θὰ κάθονταν κον­τά του, θὰ ἐγγράφον­ταν μαθηταὶ στὸ σχολεῖο του καὶ θὰ ἔλεγαν· «Εἷς ἡμῶν ἐ­στιν ὁ καθηγη­τής, ὁ Χριστός» (βλ. Ματθ. 23,10). Ὁ Χριστὸς δὲν δίδαξε μόνο· ἔκανε καὶ θαύ­μα­τα ἀναρίθμητα, σημεῖα μεγάλα καὶ θαυμαστά. Εἶπε στὸ λεπρὸ «Καθαρίσθητι» (Ματθ. 8,3), στὸν τυ­φλὸ «Ἀνάβλεψον» (Λουκ. 18,42), στὸν παρά­λυτο «Ἆ­ρον τὸν κράβατόν σου» (Μᾶρκ. 2,11)· εἶπε στὸν ἄνεμο «Σιώπα», στὴ θάλασσα «Πεφίμωσο» (ἔ.ἀ. 4,39), στὰ στοιχεῖα τῆς φύσεως «Ἡ­συχάστε»· εἶπε στὸν υἱὸ τῆς χήρας «Ἐγέρθητι» (Λουκ. 7,14), στὸ Λάζαρο «Δεῦρο ἔξω» (Ἰω. 11,43), στοὺς νε­κροὺς «Ἀναστηθῆτε». Καὶ μόνο αὐτά; Ὁ Χριστὸς ὅ,τι δίδα­ξε τὸ ἐφήρμοσε. Ἡ ἀρετή του ξε­πέρασε τὰ ἀνθρώπινα μέτρα, ἔφθανε τὰ ἄστρα, «ἐκάλυ­ψεν οὐρανούς» (Ἀμβ. 3,3). Κανείς δὲν θὰ μπορέσῃ ποτὲ νὰ ἀπαντήσῃ στὸ ἐρώτημά του «Τίς ἐξ ὑμῶν ἐλέγχει με περὶ ἁμαρτίας;» (Ἰω. 8,46). Ἀντὶ λοιπὸν ὁ λαὸς νὰ στεφα­νώ­σῃ μὲ τὰ καλύ­τερα ἄνθη τὸν ἰδεώδη αὐτὸν ἄνθρωπο, γιὰ τὸν ὁποῖο ὁ Πιλᾶτος τοὺς εἶπε «Ἴδε ὁ ἄν­θρω­πος» (Ἰω. 19,5), ὁ Χριστὸς εἰσέπραξε τὰ «λουλούδια» τῆς μαύρης ἀχαριστίας τῶν Ἰουδαίων. Καὶ τί δὲν ἄκουσε ὁ Υἱὸς τῆς Παρθένου! Εἶσαι «φάγος καὶ οἰνοπότης, φίλος τελωνῶν καὶ ἁ­μαρτω­λῶν» (Ματθ.11,19. Λουκ. 7,34), εἶσαι «Σαμαρείτης καὶ δαιμόνιον ἔ­χεις» (Ἰω. 8,48), εἶσαι «πλάνος» (Ματθ. 27,63)· βγάζεις τὰ δαιμόνια «ἐν τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων», μὲ τὴ δύναμι τοῦ «Βεελζεβούλ» (Ματθ. 9,34· 12,24). Τὰ «ὡσαννὰ» τῶν βαΐων (Ἰω. 12,13) σύντομα τὰ διαδέχθηκε τὸ «σταυ­ρωθήτω» (Ματθ. 27,22-23). Νά γιατί ὁ Χριστὸς λέει «Περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου».
⃝ Ἀλλὰ ἔχει κι ἄλλη αἰτία λύπης, πιὸ μεγάλη· εἶνε ἡ ἐγκατάλειψις τῶν μαθητῶν του. Δὲν τὸν καταλάβαιναν, δὲν τὸν ὑ­πήκουαν· τοὺς μιλοῦ­σε γιὰ ταπείνωσι, κι αὐ­τοὶ ὠνειρεύονταν θρόνους· ἔδειξαν ὀλιγο­πι­στία, ἀμφιβολία. Ἡ συμ­περιφορά τους πολλὲς φορὲς τὸν λύπησε. Καὶ ἡ λύπη κορυφώθηκε σὲ τρία γεγονότα ποὺ συνέβησαν στὸ στενό τους κύκλο· ἕνας τὸν πρόδωσε γιὰ τριάντα ἀργύρια, ὁ ἄλλος τὸν ἀρ­νήθηκε ἐμπρὸς σὲ μιὰ ὑπηρέτρια, καὶ οἱ ἄλ­­λοι διασκορπίσθηκαν καὶ τὸν ἄφησαν μόνο.
⃝ Νὰ προχωρήσουμε τώρα πιὸ βαθειά; Ἂν ἐξετάσουμε τὸν ἑαυτό μας, θὰ δοῦμε ὅτι ἡ πιὸ μεγάλη αἰτία λύπης τοῦ Χριστοῦ, γιὰ τὴν ὁ­ποία εἶπε «Περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου», εἴμαστε ὅλοι ἐμεῖς οἱ Χριστιανοί. Οἱ Ἑβραῖοι μιὰ φορὰ τὸν σταύρωσαν, ἐμεῖς τὸν σταυρώνουμε καθημερινῶς. Τὸ προεῖδε στὴν ὅ­λη ἁμαρτωλότητα καὶ ἀθλιότητά μας. Ὁ Σωκράτης μπορεῖ νὰ θεωρηθῇ σὰν Χριστιανὸς πρὸ Χριστοῦ· ἐμεῖς, λαϊκοὶ καὶ κληρικοί, συχνὰ ζοῦμε σὰν εἰδωλολάτρες μετὰ Χριστόν.
⃝ «Περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου». Καὶ φθάνουμε τώρα στὴν καρδιὰ τῆς ὑποθέ­σεως. Παρακαλῶ προσέξτε. Εἶνε περίλυπος ἡ ψυχὴ τοῦ Χριστοῦ μας, διότι πρόκειται νὰ μπῇ – ποῦ; Στὴ μαύρη σπηλιὰ ποὺ δὲν τόλμησε νὰ μπῇ κανένας κι ὅποιος μπῆκε δὲν ξαναβγῆκε. Θὰ μπῇ ἐκεῖ μέσα, θὰ παλέψῃ στῆθος μὲ στῆ­θος, καὶ θὰ βγῇ νικητὴς καὶ θριαμβευτής. Ποιά εἶνε ἡ μαύρη σπηλιά; Εἶνε ἐκεῖνο ποὺ ἐμεῖς δὲν τὸ φοβόμαστε, τὸ ὑποτιμοῦμε καὶ παίζουμε μα­ζί του· εἶνε ἡ ἁμαρτία· οἱ ἁμαρτίες μου, οἱ ἁ­μαρ­­τίες σας, οἱ ἁμαρτίες ὅλου τοῦ κόσμου. Αὐ­τὸς τώρα θὰ τὶς φορτωθῇ· καὶ ἐνῷ εἶνε ὁ ἀναμάρτητος, θὰ γίνῃ «ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου» (Ἰω. 1,29)! Ἐπειδὴ λοιπὸν προ­βλέπει αὐτὴ τὴν δεινὴ ὥρα πού, αὐτὸς ὁ Ἀθῷος, θὰ ἔλθῃ σὲ ἐπαφὴ μὲ τὴν ἄβυσσο τῆς ἀνθρωπίνης ἁμαρτίας, γι᾽ αὐτὸ λέει «Περίλυπός ἐ­στιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου».

* * *

Μᾶς συγκινεῖ ὁ λόγος αὐτὸς τοῦ Χριστοῦ μας. Μᾶς συγκινεῖ διότι εἶνε λόγος ἀνθρώπινος, λόγος ποὺ ἐκφράζει τὴν ὀδύνη τῆς ἀνθρω­πίνης φύσεως. Τὸ «Περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου» εἶνε καὶ δικό μας. Διότι ποιός, σᾶς ἐρωτῶ, ποιός ἀπὸ μᾶς δὲν δοκίμα­σε τ᾽ ἀγκάθια τοῦ ἀνθρωπίνου πόνου; Ἂν ὑπάρ­χῃ νησὶ ποὺ νὰ μὴν τὸ ἀγγίζουν ἀπ᾽ ὅλες τὶς με­ριὲς τὰ κύματα, τότε θὰ βρεθῇ καὶ ἄνθρωπος ποὺ νὰ μὴν τὸν ἀγγίζῃ ὁ πόνος. Κι ἂν ἀ­κόμη ὑποτεθῇ ὅτι ἡ ἐπιστήμη βρίσκει τρόπο νὰ θεραπεύσῃ ὅλες οἱ σωματικὲς ἀσθένειες, ὁ πόνος τῆς ψυχῆς ὅμως θὰ μένῃ. Κι ὅταν ἡ ψυχὴ πονάῃ, τί νὰ τὰ κάνῃς τ᾽ ἄλλα; Γι᾽ αὐτὸ εἶπα, ὅτι ὁ λόγος αὐτὸς τοῦ Χριστοῦ μᾶς ἐκφράζει.
Ἐλᾶτε, ἀδέρφια μου, γιὰ λίγο τὴν ἡμέρα αὐ­τὴ νὰ κα­τεβοῦμε τὰ σκαλοπάτια τῆς θλίψεως. Μικρὰ παιδιὰ στὸ νησί μου, παίζον­τας στὴν ἀ­κροθαλασσιά, ἀκουμπούσαμε τὸ αὐτί μας κάτω στὴν ἀμμουδιὰ κι ἀκούγαμε τὴ θάλασσα νὰ βογγάῃ· ἐλᾶτε λοιπὸν ν᾽ ἀκούσουμε τώρα πῶς βογγάει ἡ ἀνθρώπινη ψυχὴ καὶ λέει κι αὐτὴ «Περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου». Δὲν ἀκοῦτε; Τὸ λέει ἡ νεαρὰ χήρα ποὺ παλεύει τώρα μόνη της. Τὸ λένε τὰ ἀνήλικα ὀρ­φανὰ ποὺ ἔμειναν χωρὶς προστάτη. Τὸ λένε οἱ κρατούμενοι πίσω ἀπ᾽ τὰ κάγκελλα τῶν φυλακῶν ὅλου τοῦ κόσμου. Τὸ λένε οἱ ἄρρωστοι ποὺ στενάζουν στὰ κρεβάτια τῶν νοσοκομεί­ων. Τὸ λέει ὁ φτωχὸς οἰκογενειάρχης. Τὸ λέει ὁ ἀδικούμενος ἐργάτης. Τὸ λέει καὶ ὁ πατέρας ποὺ μόχθησε γιὰ τὸ παιδί του κι αὐτὸ γίνεται ἄσωτος υἱός, τὸ λέει ἡ μάνα ποὺ βλέπει τὴν κόρη της νὰ παίρνῃ τὸ δρόμο τῆς ἀτιμίας. Τὸ λέει ἡ ἀπατημένη γυναίκα, ποὺ τὴν ἄφησε ὁ ἄντρας της, τὸ λέει κι ὁ ἀπατημένος σύζυγος ποὺ ἔχασε τὴ γυναῖκα του. Τὸ λέει τέλος καὶ ὅλη ἡ πατρίδα μας, ποὺ δοκιμάζει τὴν ἀ­χαριστία τῶν «φίλων» ποὺ ξέχασαν τὶς θυσίες της, καὶ βλέπει τοὺς ἐχθρούς της νὰ ὑψώνουν κεφάλι καὶ ρωτάει μαζὶ μὲ τὸν προφήτη Ἰερε­μία· «Ἱνατί ὅτι ὁδὸς ἀσεβῶν εὐοδοῦται;» (Ἰερ. 12,1).
Ἀλλ᾽ ἂς μὴ μείνουμε, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, μόνο στὸ «Περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕ­ως θανάτου». Ὁ Χριστὸς δὲν εἶπε μόνο τὸ λόγο αὐτό. Ἀπὸ τὰ ἅγια χείλη τοῦ Υἱοῦ τῆς Παρθένου βγῆκαν καὶ κάποια ἄλλα λόγια. Ἐ­κεῖνος εἶπε· «Ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕ­ξετε· ἀλ­λὰ θαρσεῖτε, ἐγὼ νενίκηκα τὸν κόσμον»· στὸν κόσμο θὰ δοκιμάσετε θλῖψι, ἀλλὰ ἔχετε θάρρος, ἐγὼ τὸν ἔχω νικήσει τὸν κόσμο (Ἰω. 16,33).
Ἂς ἔλθουν λοιπὸν οἱ λύπες, οἱ δοκιμασίες, οἱ θλίψεις· ἂς σείεται ἡ γῆ, ἂς μαίνεται ἡ κόλα­σις· θαρσεῖτε πιστοί, θαρσεῖτε Ἕλ­ληνες, θαρσεῖτε λαοί! Τὰ δεινὰ θὰ περάσουν. Ἡ νίκη ἀνή­κει στὰ παιδιὰ τοῦ Χριστοῦ· ὅν, παῖδες, ὑμνεῖτε καὶ ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε σὲ ἱ. ναὸ τοῦ Ἁγ. Σπυρίδωνος στὴν περιοχὴ τῶν Ἀθηνῶν τὴν 8-4-1966