ΟΜΙΛΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΦΛΩΡΙΝΗΣ π. ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ KAΝΤΙΩΤΟΥ

Τῶν Παμμεγίστων Ταξιαρχῶν

ΤΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ ΤΟΥ ΕΩΣΦΟΡΟΥ

ΣΗΜΕΡΑ εἶνε ἡ ἑορτὴ τῶν ἀγγέλων καὶ ἰδιαιτέρως τῶν δύο κορυφαίων, τῶν ἀρχαγγέλων Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ.

* * *

Ἄγγελοι! Ποιός πιστεύει σήμερα ἀγγέλους; Ἔγιναν ὑλισταὶ δυστυχῶς οἱ ἄνθρωποι. Καὶ εἶνε χαρακτηριστικὸ τὸ ἑξῆς ἀνέκδοτο.
Ὅταν ὁ ῾Ρῶσος ἀστροναύτης πέταξε ψηλὰ μὲ τὸ διαστημόπλοιο καὶ μετὰ ἐπέστρεψε πίσω στὴ Μόσχα, διακωμῳδοῦσε τὴ χριστιανι­κὴ πίστι. Δὲν εἶδα πουθενά, ἔλεγε, οὔτε ἀγ­γέ­λους οὔτε φτε­ρά τους… Αὐτὸ ἐπανέλαβε τότε καὶ μιὰ ἄ­­θεη δασκάλα στὸ σχολεῖο ἑ­νὸς σο­βιετικοῦ χωριοῦ. Δὲν ὑπάρχουν ἄγγελοι, ἔ­λεγε στὰ παι­διά, ὁ ἀστροναύτης μας δὲν εἶδε ἀγγέλους. Τότε ἕνας μικρὸς ῾Ρῶ­σος, εὐφυέστατος, εἶπε· Κυρία, πετοῦσε πολὺ χαμηλά, γι’ αὐτὸ δὲν τοὺς εἶδε. Τί σο­­φία! Ὅπως λέει καὶ τὸ εὐαγ­γέλιο σή­μερα, στόματα μικρῶν ἀθῴων παιδιῶν λέ­­νε μεγάλες ἀλήθειες (πρβλ. Λουκ. 10,21). Αὐτὸ τὸ παι­δὶ εἶπε μία ἀλήθεια ἀστρονομική. Διότι τί ἦταν πράγματι αὐτὸ τὸ διάστημα ποὺ πέταξε ὁ ἀ­στροναύτης ἐμπρὸς στὶς ἀποστάσεις ἐ­τῶν φωτὸς ποὺ χωρίζουν τὰ ἀστέρια; Εἶνε με­γαλειῶδες τὸ σύμ­παν ποὺ ἔκτισε ὁ Θεός.
Πιστεύουμε ὅτι ὁ Θεὸς εἶνε ὁ δημιουργός, ὁ ποιητὴς «ὁρατῶν τε πάντων καὶ ἀοράτων» (Σύμβ. πίστ.). Τὰ ὁρατὰ ποιά εἶ­νε; Εἶνε αὐτὰ ποὺ συλλαμ­βάνουν οἱ πέντε αἰσθήσεις· τὰ βουνά, οἱ θάλασσες, οἱ ποταμοί, οἱ λίμνες, τὰ δέν­τρα, τὰ πουλιά, τὰ ζῷα… Τελευταῖος, στὴν κο­ρυ­φὴ τῶν ὁρατῶν κτισμάτων, εἶνε ὁ ἄνθρωπος. Μὲ μιὰ διαφορά· ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶνε μόνο ὁ­ρατός, εἶνε καὶ ἀόρατος, ὕλη καὶ πνεῦμα. Κι ὅ­πως ἔλεγε ἕνας σοφός, ὁ ἄνθρωπος κυρίως εἶ­νε ὄχι τὸ ὁρώμενον ἀλλὰ τὸ μὴ ὁρώμενον. Εἶ­νε μεῖ­γμα ὕλης καὶ πνεύματος· ὕλη τὸ σῶμα τὸ φθαρ­τό, πνεῦ­μα ἀθάνατο καὶ αἰώνιο ἡ ψυχή.
Τίθεται ἕνα ἐρώτημα. Πέρα ἀπ’ τοὺς ἀν­θρώ­­πους ὁ Θεὸς δὲ δημιούργησε ἄλλα ὄντα; Ἀ­σφαλῶς. Ἔβαλε τὸν ἄνθρωπο στὸ μέσον· καὶ ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος ἔκανε τὰ ὑλικὰ ὄντα, ἀπὸ τὸ ἄλλο τὰ ἄυλα, τοὺς ἀγγέλους. Γι’ αὐτοὺς ὁ­μιλεῖ σὲ πολλὰ μέρη ἡ ἁγία Γραφή· ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ βεβαιώνει, ὅτι ὑπάρχει ὁ κόσμος τῶν ἀ­ύλων πνευμάτων. Διακρίνονται σὲ ταξιαρχίε­ς· στρατηγοί τους εἶνε ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ Γαβριήλ.
Τί ἔργο κάνουν οἱ ἄγγελοι; Εἶνε ἀγγελιαφό­ροι. Μεταφέ­ρουν μηνύματα οὐράνια. Τέτοιο ἦταν λ.χ. τὸ «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐ­πὶ γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία» (Λουκ. 2,14) ποὺ ἔψαλλαν σμήνη ἀγγέλων τὴν ἀλησμό­νητη ἐκείνη νύχτα τῶν Χριστουγέννων.
Ἀκόμα οἱ ἄγγελοι εἶνε προστάτες τῶν ἀν­θρώπων. Καθένας μας ἔχει τὸν ἄγγελό του, ποὺ δὲν πρέπει νὰ τὸν πικραίνῃ. Ἕνας ζωγρά­φος ἔκανε μία ὡραία εἰκόνα, ποὺ παριστάνει ἕνα μικρὸ παιδάκι νὰ περνᾷ ἕνα ἐπικίνδυνο στενὸ γεφύρι καὶ ἕνας ἄγγελος φτερωτὸς τὸ προστατεύει. Γι’ αὐτὸ οἱ ἄνθρωποι πρέπει νὰ εἴ­μεθα εὐγνώμονες στοὺς ἀγγέλους μας.
Οἱ ἄγγελοι δὲν εἶνε μόνο ἀγγελιαφόροι καὶ προστάτες, εἶνε καὶ ὑμνῳδοί. Ἐδῶ ὑμνοῦν τὸ Θεὸ στὴ φύσι τὰ πουλιὰ καὶ στὴν ἐκκλησία οἱ ψάλτες· ἀλλὰ κάποτε κουράζονται. Στὸν οὐ­ρανὸ ἀκούραστοι ψάλτες εἶνε οἱ ἄγγελοι· μέρα – νύχτα ὑμνοῦν τὴν ἁγία Τριάδα «ἀκαταπαύ­στοις στόμασιν, ἀσιγήτοις δοξολογίαις» (θ. Λειτ. Μ. Βασ.) καὶ ἀκούγεται ὁ ὕμνος· «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος σαβαώθ, πλήρης ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ τῆς δόξης σου…» (θ. Λειτ.· Ἠσ. 6,3). Νὰ πῶ κά­τι ἀκόμη; Θὰ φανῇ ἀπίστευτο. Κάποτε οἱ Χριστιανοὶ ἔμπαιναν στὴν ἐκκλησία ὄχι μὲ μάτια ἁμαρτωλά, πορνῶν καὶ μοιχαλίδων καὶ σαρκολατρῶν, ἀλλὰ μὲ μάτια μεταμορφω­μέ­να, καὶ ―δὲν εἶνε μῦθος, εἶνε πραγματικότης―, τὴν ὥρα ποὺ λειτουργοῦσαν οἱ ἱερεῖς, ἔβλεπαν ἀγ­γέλους! Τὸ λέει τὸ ἀπολυτίκιο τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος, ὅτι Ὅταν λειτουργοῦσες, ἅγιε, «ἀγγέλους ἔσχες συλλειτουργοῦντάς σοι», ἄγγελοι λειτουργοῦσαν μαζί σου.
Ὑπάρχουν λοιπὸν οἱ ἄγγελοι. Ὅσο βέβαιο εἶνε ὅτι ὑπάρχει ἄνθρωπος, ἄλλο τόσο εἶνε βέβαιο ὅτι ὑπάρχουν ἄγγελοι καὶ ἀρχάγγελοι.

* * *

Ἐὰν μὲ ρωτήσετε, ἀπ’ τὰ ἑκατομμύρια τῶν ἀγγέλων ποιός εἶνε ὁ λαμπρότερος, θὰ σᾶς πῶ· ἦταν ὁ Ἑωσφόρος, ἐπὶ κεφαλῆς τῶν οὐρανίων δυνά­μεων. Γιατί ὀνομάζεται ἔτσι; Στὸν φυσι­κὸ οὐρανὸ ἔτσι λέγεται τὸ πρῶτο καὶ πιὸ λαμ­­πρὸ ἀστέρι. Τὸ πρωΐ, πρὶν τὴν ἀνατολή, αὐτὸ φωτίζει τὴν κτίσι, προάγγελος τοῦ ἡλίου, καὶ τότε τὸ λέμε Αὐγερινό. Τὸ βράδυ, τὸ ἴδιο αὐ­τὸ ἀστέρι, τὸ λέμε Ἀποσπερίτη, καὶ ἐμφανίζε­ται πάλι πρῶτο μετὰ τὴ δύσι τοῦ ἡλίου. Τὸ ἐπι­στη­μονικό του ὄνομα εἶνε ἑωσφόρος. Ὅ,τι εἶ­νε λοιπὸν στὸν φυσικὸ οὐρανὸ αὐτό, ἔτσι ἦ­ταν στὸ πνευματικὸ στερέωμα ὁ ἄγγελος Ἑ­ωσ­φόρος. Ἀλλά, ἀλλά, ἁμάρτησε! Τί ἔκανε, πορνεία – μοιχεία; Ὄχι. Εἶνε κι αὐτὰ σοβαρά· μὰ τὸ σοβαρώτερο ἁμάρτημα, πηγὴ συμφο­ρᾶς γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα, εἶνε ἕνα· τὸ ἑωσ­φορι­κὸ λεγόμενο ἁμάρτημα, ἡ ὑπερηφάνεια. Δὲν ἔμεινε ἱκανοποιημένος στὴ θέσι ποὺ τὸν ἔταξε ὁ Θεός. Στὴ δι­άνοιά του σφηνώθηκε ἡ ὀ­­λεθρία ἰδέα· «Θ᾽ ἀνεβῶ στὸν οὐρανό, θὰ στή­σω τὸ θρόνο μου πάνω ἀπ’ τ’ ἄστρα…, θὰ ὑψω­θῶ πά­νω ἀπ’ τὰ σύννεφα, θὰ γίνω ὅμοιος μὲ τὸν Ὕ­ψιστο» (Ἠσ. 14,13-14). Αὐτὴ ἡ σκέψι ἦταν τὸ σπέρ­­μα τοῦ κακοῦ. Καὶ μόλις συλλογίστηκε ἔτσι, ἀ­­μέσως ἀπὸ φωτεινὸ πνεῦμα ἔγινε σκοτεινό, ἀπὸ ἄγγελος ἔγινε ὁ σατανᾶς. Αὐτὸς καὶ σήμερα στὴν κοινωνία μας ἔχει τὰ ὄργανά του.
Τὴν ὥρα λοιπὸν ποὺ ὁ Ἑωσφόρος ἔπεφτε ἀ­πὸ τὸν οὐρανὸ «ὡς ἀστραπὴ» (Λουκ. 10,18), συν­έβη ἕνα ἄλλο μεγάλο γεγονός. Ἀκούστηκε σάλ­πισμα. Εἶνε αὐτὸ ποὺ ἀκοῦμε κάθε φορὰ στὴ θεία λειτουργία, ἀλλὰ δὲν τὸ προσέχουμε· «Στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετὰ φόβου» (θ. Λειτ.). Αὐτό, κατὰ τὴν παράδοσί μας, εἶ­πε ὁ ἀρ­χάγγελος Μιχαήλ. Ἀμέσως ἔγινε συναγερμὸς στὰ ἀγγελικὰ τάγματα, καὶ στάθηκαν ἀκλό­νητοι γύρω ἀπ’ τὸ θρόνο τοῦ Θεοῦ. Καὶ ἐξακολουθοῦν πλέον νὰ τὸν ὑπηρετοῦν μὲ ἀφοσίωσι.

* * *

Ἀπὸ τὴ σημερινὴ ἑορτὴ μαθαίνουμε, ἀγαπη­τοί μου, ὅτι δὲν ὑπάρχει μόνο ὑλικὸς κόσμος. Πέρα τῆς ὕλης ὑπάρχει τὸ πνεῦμα. Οἱ ὑ­λισταὶ λένε «Ἐκ τῆς ὕλης τὸ πνεῦμα», ποὺ εἶ­νε πλάνη. Ἐμεῖς τί λέμε· Ἐκ τοῦ πνεύματος ἡ ὕλη, κι ὅτι μιὰ μέρα κ’ ἐμεῖς θ’ ἀποβάλουμε τὴ φθορὰ τοῦ σώματος. Ὁ ἄνθρωπος θὰ φτά­σῃ σὲ ὕψος ἀγ­γελικὸ κι ἀκόμη ἀνώτερο. Ὅ­πως οἱ ἄγγελοι μέρα – νύχτα ζοῦν κον­τὰ στὸ Θεὸ καὶ τὸν ὑ­μνοῦν, ἔτσι κ’ ἐμεῖς θὰ βρεθοῦμε σὲ νέα κατάστασι.
Τί ἄλλο διδασκόμεθα. Ὅπως εἶπα, τὸ μεγα­λύτερο ἁμάρτημα εἶνε ἡ ὑπερηφάνεια. Ὄν­τως σατανικὸ ἁμάρτημα. Αὐτὸ εἶνε ἡ ρίζα τοῦ λεγομένου προπατορικοῦ ἁμαρτήματος. Κάν­τε ἕνα πείραμα – ἐγὼ τὸ ἔκανα πολλὲς φορές. Μαζέψτε καμμιὰ δεκαριὰ παιδιὰ καὶ ρω­τῆστε τα· Ποιός ἀπὸ σᾶς εἶνε τὸ καλύτερο παι­δί; Κοιτάζονται μεταξύ τους καὶ κανείς δὲν ἀ­ναγνωρίζει τὸν ἄλλο· ὁ καθένας ἀπὸ τοὺς πιτσιρίκους αὐτοὺς θεωρεῖ τὸν ἑαυτό του ὡς τὸν καλύτερο καὶ ἀνώτερο τῶν ἄλ­λων. Ἡ ὑ­περηφάνεια στὴν καρδιὰ τῶν μικρῶν, ἡ ὑπερη­φάνεια στοὺς μεγάλους, ἡ ὑ­περηφάνεια στὶς γυναῖκες, ἡ ὑπερηφάνεια καὶ στὰ ἔθνη. Διάβαζα μικρὸς μιὰ ἀξιόλογη προφητεία, ἡ ὁποία προέλεγε ὅτι θὰ γίνῃ ὁ πρῶτος παγκόσμιος πόλεμος, ἀπαριθμοῦσε τὰ δεινὰ ποὺ θὰ ὑποφέρουν οἱ λαοί, καὶ μεταξὺ τῶν ἄλλων ―ἑ­κατὸ χρόνια προτοῦ νὰ γίνῃ ὁ πόλεμος― ἔλεγε γιὰ τὴ Γερμανία· «Καὶ σύ, ὑπερήφανος Γερμανία, θὰ πέσῃς…». Καὶ πράγματι ἔπεσε. Ὑπερηφανεύθηκε γιὰ τὶς ἀνακαλύψεις της, νόμισε ὅτι διὰ τῆς ἐπιστήμης μπορεῖ νὰ κυριαρχήσῃ σ’ ὁλόκληρο τὸν κόσμο. Ἄκουγες τὶς ἡμέρες τῆς κατοχῆς στοὺς δρόμους ―τὰ προλάβαμε ἐμεῖς― νὰ παρελαύνουν οἱ Γερμανοὶ στρατιῶτες μὲ ψη­λὰ τὸ μέτωπο, μὲ βῆ­μα χήνας, καὶ νὰ τραγου­δοῦν «ὑπεράνω ὅ­λων ἡ Γερμανία». Ἐμᾶς μᾶς θεωροῦσαν λαὸ ὑπανάπτυκτο, ποὺ δὲν εἶνε ἱ­κανὸς παρὰ μόνο νὰ βόσκῃ χοίρους. Ἰδού ἡ ὑπερηφάνεια. Ἀλλ’ ἀκούσατε τί ἔλεγε ἡ προφητεία· «Καὶ σύ, ὑπερήφανος Γερμανία, θὰ πέσῃς…».
Καὶ ἐν γένει, ὅποιος πάει κόντρα μὲ τὸ Θεό,  θὰ πέσῃ, θὰ γίνῃ στάχτη. Τίποτε ἄλλο δὲ μισεῖ ὁ Θεός, ὁ μεγαλοδύναμος καὶ παν­τοδύ­ναμος, ὅσο τὴν ὑπερηφάνεια.
Ὑπενθυμίζω τέλος τὸν Κοσμᾶ τὸν Αἰτωλό, ὁ ὁποῖος, περιοδεύοντας διάφορα μέρη καὶ κη­ρύττοντας περὶ ταπεινώσεως, ἔλεγε· «Ὅ­ταν  ἰδοῦμέν τινα ταπεινόν, τὸν βλέπομεν ὡς ἄγγελον, μᾶς φαίνεται ν’ ἀνοίξωμεν τὴν καρδί­αν μας νὰ τὸν βάλωμεν μέσα· καὶ ὅταν ἰδοῦ­μέν τινα ὑπερήφανον, τὸν βλέπομεν ὡς  τὸν δι­άβολον, γυρίζομεν τὸ πρόσωπόν μας εἰς ἄλ­λο μέρος νὰ μὴ τὸν βλέπωμεν» (σ. 116-117). Φτερωτὸς διάβολος εἶνε ἡ ὑπερηφάνεια.
Ἂς ταπεινωθοῦμε λοιπόν, ἂς ἔχουμε τὸ «γνῶθι σαυτὸν» τῶν ἀρχαίων προγόνων μας, ἂς ζοῦμε μὲ ταπεινοφροσύνη καὶ συναίσθησι τῶν ἁμαρτημάτων μας, καὶ τότε ἄγγελοι καὶ ἀρχάγγελοι θὰ μᾶς συνοδεύουν στὸν βίο μας μέχρι τῆς τελευταίας ἀναπνοῆς· ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

(Στο ιερό ναό του  Ἁγ. Γεωργίου πόλεως Φλωρίνης 8-11-1982)