ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

H ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΣΠΙΘΑ» & Ο ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΤΗΣ

ΠΗΓΗ : «ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ», έτος 29ο, 1964, αριθ. 331-332, σσ. 81-88. Toῦ Ἁγιορείτου μοναχού Θεόκλητου Διονυσιάτη,

ΔΕΝ ΑΜΦΙΣΒΗΤΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΘΕΑΡΕΣΤΑ ΕΛΛΑΤΗΤΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΤΟΥ

(Συνέχεια σελ. 83-86)

«…Ἀλλ᾽ ὁ π. Αὐγουστῖνος δίδει μίαν ἄλλη ἐξήγησι, διατὶ ὁ Κύριος δὲν τὸν ἔκρινε ἄξιον μαρτυρίου. «Ἐπεφυλάσσετο δι᾽ ἐμέ, λέγει, ἄλλο εἶδος μαρτυρίου. Ἦτο τὸ μαρτύριο τοῦ διωγμοῦ μου ἐκ μέρους τῆς ἐπισήμου Ἐκκλησίας διὰ τὸ μέγα ἔγκλημα ποὺ διέπραττα, νὰ λέγω ἀπὸ τοῦ ἄμβωνος τῆς Κοζάνης ὡρισμένας πικρὰς ἀληθείας καὶ νὰ καλῶ τὸν λαὸ μας εἰς βαθειά αὐτοκριτική».
Ὁ διωγμός. Ἡ Ἐκκλησία διώκουσα τὸν ἥρωα στρατιώτη. Παρηγορηθῆτε ὅσοι οἱ δεδιωγμένοι. «Χαίρετε καὶ ἀγαλλιᾶσθε… οὕτω γὰρ ἐδίωξαν καὶ τοὺς πρὸ ὑμῶν προφήτας…». Ποῖοι ἔδιωξαν; Οἱ Ἐθνικοἰ; Ἡ ἄθεος Πολιτεία; Ὄχι. Οἱ τῆς Συναγωγῆς τότε, οἱ τῆς Ἐκκλησίας τώρα. Ἡ ἱστορία ἐπαναλαμβάνεται!
Ἀλλ᾽ ἂς κάμωμεν μίαν παρένθεσιν. Ὁ ἔλεγχος εἰς τὸν σοφὸν προκαλεῖ τὴν ἀγάπην του. Εἰς τὸν κακὸν γεννᾶ μῖσος. Οἱ Στωϊκοι μᾶς ὑπερέβαλλον. Ζητοῦσαν τὸν ἔλεγχο. Ἡμεῖς καὶ τὸν ἀποφεύγομε καὶ μισοῦμεν τὸν ἐπ᾽ ἀγαθῷ ἐλέγχοντα. Διὰ τοῦτο καὶ ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἐλέγχων τοὺς πιστοὺς ἔλεγε, «κατῄσχυναν ἡμᾶς παῖδες Ἑλλήνων».
Καὶ ἡ «ΣΠΙΘΑ» εἶναι ὄργανο ἐλέγχου. Ὁ ἔλεγχος εἶναι ἡ πρωθύστερος φάσις οἰκοδομῆς. Χωρὶς ἔλεγχο οὐδεὶς προάγεται εἰς ἀγαθόν. Ἐὰν τὸ σκάνδαλον εὑρίσκεται μέσα εἰς τὴν οἰκονομία τοῦ Θεοῦ, διότι εἶναι ἀδύνατον νὰ μὴ ὑπάρχῃ εἶναι «ἀνένδοτον», καθίσταται φανερὸν ὅτο πρέπει νὰ πολεμηθῇ. Ὅσον ὑπάρχει διαταράσσει τὴν ἁρμονίαν τῆς Ἐκκλησίας ἐν ἑαυτῇ καὶ πρὸς τὸν Θεόν. Καὶ πρέπει νὰ ἐκτοπισθῇ.

Θὰ εἴπωμεν ὅμως μίαν ὀφειλομένην ἀλήθειαν. Τὸν ἔλεγχον ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ δὲν δύναται νὰ ἐνεργήσῃ οἱοσδήποτε. Τὸν ἀσκεῖ ὁ πρὸς τοῦτο τεταγμένος ὁ Ἐπίσκοπος. «Τὸ ἔλαττον ὑπὸ τοῦ κρείττονος εὐλογεῖται». Ἀλλ᾽ ὅταν ὁ ἀρμόδιος δὲν κάμνει τὸν ἔλεγχο; Τότε διασαλεύεται ἡ τάξις, τὴν ὁποίαν ἀποκαθιστᾷ ἕτερος τις.
Ἡ ἀξία τοῦ ἐλέγχου δὲν συνίσταται εἰς τὴν ἐπισήμανσι τοῦ στόχου τόσον, ὅσον εἰς τὴν παρρησίαν. Πόσοι ἁρμόδιοι καὶ μή, γνωρίζουν τί δέον νὰ ἐλέγξουν καὶ ὅτι τὸ ὀφείλουν τοῦτο; Ἐν τούτοις σιωποῦν. Διατί; Διότι εἶναι ἀνελεύθεροι, εἶναι δοῦλοι ἐγκοσμίων συμφερόντων, δοῦλοι τοῦ φόβου. Ἐντεῦθεν ὁ ἔλεγχος ἀνατίθεται εἰς κάποιον. Καὶ ὁ Θεὸς ἐξεγείρει τὸ πνεῦμα παιδαρίου τινὸς Δανιήλ. Ἐν προκειμένῳ τὸ παιδάριον εἶναι ὁ πρὸς τοῦτο κατάλληλος π. Αὐγουστῖνος. Διότι ἐκρατήθη ἐντὸς τῶν ὅρων τῆς πνευματικῆς ἐλευθερίας. Εἶναι ἐλεύθερος ὑπὸ πάντων». Καὶ τὸ μεγαλεῖον του εἰς τοῦτο συνίσταται: Εἰς τὸ ὅτι εἶναι ἐλεύθερος καὶ ποιεῖ ἔργα ἐλευθερίας. Καὶ εἶναι ὑπέρτερος καὶ κολακείας καὶ φόβου. Διότι πάντα τὰ ἐν τῷ κόσμῳ εἶναι «ἡ ἀπάτη τῶν ὀφθαλμῶν καὶ ἡ ἀλαζονεία τοῦ βίου», εἰς τὰ ὁποῖα δουλούμεθα.

* * *

Ὅλοι οἱ ἅγιοι Πατέρες ἤλεγχον. Καὶ τὸ πέλαγος τῶν κακῶν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ καὶ τῇ Πολιτείᾳ τὸ ἀπέδιδον εἰς τὴν μὴ ἄσκησιν ἐλέγχου. Τὸ πρᾶγμα εἶναι σχεδὸν αὐτονόητον. Ἀλλ’ εἴπομεν, ὅτι ὁ ἔλεγχος προΰποθέτει ἐλευθερίαν ψυχῆς. Ἰδοὺ ὁλὀκληρος ὁ π. Αὐγουστῖνος. Ἀφαιρέσατε του τὴν παρρησίαν, τὸν ἔλεγχον. Τί θὰ μείνῃ; Ὑπάρχει , βέβαια, καὶ εὐφυΐα καὶ δυναμισμὸς καὶ κρίσις φωτεινὴ καὶ δυναμισμὸς καὶ κρίσις φωτεινὴ καὶ ἀγάπη καὶ οἶκτος εἰς τὴν ψυχήν του. Καὶ χάρισμα ρητορείας σπάνιον καὶ συγγραφικὴ εὐτοκία καὶ λόγος οἰκοδομῆς. Καὶ ὅταν ἀποθέτει τὸ ξῖφος τοῦ λόγου, ὕστερα ἀπὸ τὸν κόπον τῆς μάχης, μεταξὺ τέκνων καὶ συναγωνιστῶν του γίνεται ὡσὰν παιδίον καὶ παίρνει μίαν ἄπειρον στοργήν… Ναί. Ἀλλ’ αὐτὰ δὲν εἶναι ὁ π. Αὐγουστῖνος. Αὐτὸς εἶναι ὁ ἀκαταδάμαστος ἐλεγκτὴς τῶν σκανδάλων καὶ τῶν ποιούντων τὰ σκάνδαλα. Εἶναι ὁ φλογερὸς Σαβοναρόλας τῆς συγχρόνου ἑλληνικῆς Ὀρθοδοξίας. Ὅλη του σχεδὸν ἡ δρᾶσις ἐπὶ τριακονταετίαν καὶ πλέον, εἶναι ἔλεγχος. Ἔλεγχος καὶ εἰς τοὺς δύο τομεῖς. Καὶ εἰς τὴν Ἐκκλησία καὶ εἰς τὴν πολιτεία. Καὶ τόσοι οἱ στόχοι καὶ τὰ σκάνδαλα, ὥστε νὰ μὴ μείῃ σχεδὸν καιρὸς δι’ ἄλλην ἀσχολίαν. Ἐὰν ἤλεγχον οἱ εἰς τοῦτο τεταγμένοι, ἀσφαλῶς αὐτὸς δὲν θὰ ἤλεγχε. Δὲν ἐλέγχει διότι τὸ θέλει. Κατευθύνει τὴν μάχη ἐνῷ θὰ ἤθελε νὰ εἶναι ἁπλοῦς στρατιώτης, ὅπως καὶ εἶναι. Καὶ οἱ μὲν ἀμελοῦντες θὰ δώσουν λόγον τῷ Θεῷ διὰ τὴν παράλειψιν τῆς διακονίας. Αὐτὸς δὲ θὰ δικαιωθῇ ὡς ὁ Φινεές. «Καὶ ἔστη Φινεὲς καὶ ἐξιλάσατο καὶ ἐκόπασεν ἡ θραῦσις». Καὶ ὄχι μόνον αὐτό. Ἀλλὰ «καὶ ἐλογίσθη αὐτῷ εἰς δικαιοσύνην». Τί ἔκανε ὁ Φινεές; Πῆρε τὸ μαχαῖρι καὶ καυέκοψε τοὺς ἁμαρτήσαντας ὁμογεεῖς του Τότε σταμάτησεν ὁ Ἄγγελος νὰ φονεύῃ.

* * *

Ὁ ἔλεγχος εἶναι ἀμφίστομος μάχαιρα. Καὶ ὁ χειριζόμενος αὐτὴν πολλάκις, συνηθέστατα, κόπτεται ὁ ἴδιος. Δὲν δυνάμεθα νὰ ὁμιλῶμεν μόνον περὶ δικαιώματος ἐλέγχου. Χρειάζεται νὰ καθορίσωμεν ποῖος ὁ ἐλέγχων. Ποῖος ὁ ἐλεγχόμενος. Ποῖον τὸ ἐλεγχόμενον σκάνδαλον. Πῶς δέον νὰ γίνεται ὁ ἔλεγχος. Διατὶ νὰ γίνεται. Ἰδιαιτέρως, μεταξὺ δύο ἢ τριῶν ἐν Ἐκκλησίᾳ. ἐν δήμῳ; Καὶ ποῖος ὁ δῆμος, φιλικός, ἐχθρικός; Καὶ ποῖαι αἱ συνέπειαι τοῦ ἐλέγχου· Μήπως βλασφημηθήσεται ὁ Θεὸς δι’ ἡμᾶς; Καὶ μάλιστα ἄνευ τινὸς κέρδους ἐκ τοῦ ἐλέγχου;
Ἀλλὰ καὶ ἂν προκύψῃ καλόν τι διὰ τὴν Ἐκκλησία, δύναται νὰ ἰσομετρηθῇ μὲ τὴν ζημίαν ποὺ θὰ προκαλέσῃ πρὸς τοὺς ἔξω; Καὶ συγκεκριμένως. Σήμερα ποὺ ἡ Ἐκκλησία εἶναι κυκλωμένη ὑπὸ παντοειδῶν ἐχθρῶν καὶ οἱ χριστιανοὶ ἐνδεχομένως δὲν θὰ ἐζημιοῦντο ἀπὸ ἕνα ἐλεγχόμενο σκάνδαλο Ἐπισκόπου ἠθικῆς φύσεως, ἀλλ’ ἐντοπισμένον ὅμως εἰς τὴν ἐπαρχίαν του μόνον, συμφέρει νὰ ἐλεγχθῇ διὰ τοῦ τύπου πρὸς διόρθωσιν, ἔστω; Τὰ μέσα διαδόσεως καὶ τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ σήμερον εἶναι τοιαῦτα, ὥστε θὰ πρέπει νὰ εἶναι κανεὶς ἄφρων καὶ ἐθελόκακος, διὰ νὰ πάρῃ ἕνα σκάνδαλον ἑνὸς χωρίου καὶ νὰ τὸ μεταφέρῃ εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης διὰ τοῦ τύπου.

Τὸ τοῦ Κυρίου, «ἔλεγξον μεταξὺ σοῦ καὶ αὐτοῦ», «μεταξὺ δύο μαρτύρων» καὶ «εἰπὲ τῇ Ἐκκλησίᾳ», καθορίζει τὸν τρόπο καὶτὸν σκοπὸν τοῦ ἐλέγχου. Ἀλλ᾽ὅταν πρόκειται νὰ μᾶς ἀκούσουν καὶ ἄλλο, ξένοι πρὸς τὴν Ἐκκλησία ἢ οἱ καραδοκοῦντες ἐχθροί; Ὅταν πρόκειμένου νὰ μᾶς ἀκούσουν 200 – 500 χιλιάδες ἀληθῶν πιστῶν, μᾶς ἀκούουν συγχρόνως καὶ ὅλοι οἰ Ἕλληνες καὶ πλήθη ξένων, ἀσθενεῖς τῇ πίστει, ἀπληροφόρητοι διὰ τὰ ἡμέτερα, ποὺ οὕτως ἢ ἄλλως θὰ βλάψουν καὶ θὰ βλαβοῦν;

Διὰ νὰ κάμῃ κανεὶς ἔλεγχο σωτήριον πρέπει νὰ εἶναι ἐλεύθερος παθῶν μεμπτῶν. Νὰ ἔχῃ ἀγάπην καὶ διάνοιαν φωτεινήν. Καὶ ἀκόμη πρέπει νὰ εἶναι θεολόγος, ὁ ἐλέγχων ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας. Θεολόγον λέγω, δὲν ἐννοῶ ἐξ ἐκείνων ποὺ ἀποφοίτησαν τῶν θεολογικῶν σχολῶν. Ἀλλὰ τὸν καθαρὸν τῆ καρδίᾳ καὶ πατερικῶς στοιχειωμένον. Καὶ νὰ εἶναι καὶ νοῦς φιλόσοφος. Νὰ ἐμβαθύνῃ καὶ νὰ κρίνῃ μὲ εὔροιαν νοῦ. Διότι ὅταν δὲν συνέρχωνται τὰ στοιχεῖα αὐτά, τότε ὁ ἔλεχων δὲν ἐλέγχει, ἀλλὰ πυρπολεῖ τὴν Ἐκκλησία. Ἐξαίρεσιν ἀποτελεῖ ἡ περίπτωσις κινδύνου αἱρέσεως. Τότε σοφοὶ καὶ ἄσοφοι, ἀκάθαρτοι καὶ καθαρὶ τῇ καρδίᾳ πρέπει νὰ ἐξεγείρωνται, καὶ νὰ ἐλέγχουν.

 *  *  *

Ἀλλ᾽ὁ π. Αὐγουστῖνος, γενικῶς θεωρουμένου τοῦ ἐλέγχου του, δυνάμεθα νὰ εἴπωμεν, ἐλέγχει μετὰ συνέσεως καὶ ἀγάπης. Γνωρίζει πολλὰ καὶ ἐλέγχει τὰ καίρια μόνον. Ὅσα ἤδη ἔγιναν ἀντικείμενον τοῦ «κόσμου» καὶ δέονται διορθώσεως. Ὄχι προσωπικά. Γενικῆς σημασίας σκάνδαλα ἐλέγχει. Παραβάσεις Ἱ. Κανόνων στιγματίζει. Παρανομίας σιωπωμένας διελέγχει. Δογματικὰ ὀλισθήματα βασιλέων κακίζει. Τὴν ἀντιχριστιανικὴν μασσωνίαν στηλιτεύει. Τὸν βασιλέα ἐρωτᾷ εὐθαρσῶς νὰ ἀπαντήσῃ ὅτι δὲν εἶναι μασσῶνος διὰ νὰ νὰ καταπαύσῃ ὁ σκανδαλισμός. Τὴν βασίλισσαν νουθετεῖ νὰ ἀπέχῃ ἀπὸ χοροὺς καθ᾽ ὅν χρόνον, πρώτη μητέρα αὐτή, πολλὲς μητέρες κλαίουν τὰ ἀρπαγέντα τέκνα των. Εἰδωλολατρικὰς ἑορτὰς καταπολεμεῖ ἐνεργῶς. Τὴν ἐξαχρείωσιν τῆς Ἑλληνίδος, διὰ τῶν λεγομένων καλλιστείων, φραγγελώνει. Βλάσφημον πρωθυπουργὸν κεραυνοβολεῖ. Ὑπὲρ καθαρμοῦ τῆς Ἐκκλησίας ἐκ φαύλων εἰσηγεῖται. Διαφωτίζει τὸν λαὸν περὶ τῆς φύσεως τοῦ Καθολικισμοῦ καὶ τῶν κινδύνων ποὺ ἀπειλοῦν τὴν Ὀρθοδοξίαν ἀπὸ ἀσυνέτους οἱακοστροφίας τῆς Ἐκκλησίας. Τὸν Οἰκουμενικὸν Πατριάρχην διελέγχει διὰ τὰς σκανδαλιζούσας τὸν Ὀρθόδοξον λαὸν ἐκδηλώσεις του. Καὶ καταπολεμεῖ ὡς πεφωτισμένος ὀρθόδοξος κληρικὸς τὰς ἀδοκίμους καὶ μητραλοιακὰς ἑνωτικὰς ἢ ἑνοτητικὰς βουλάς του. Ὁ ἴδιος ἰδοὺ πῶς συνοψίζει τοὺς στοόχους τοῦ ἐλέγχου του. «Τὰ δημοσίως λεγόμενα καὶ πραττόμενα καὶ σκανδαλίζοντα τὸν λαόν, ταῦτα ἠλέγξαμεν. Ἡ ``Σπίθα᾽᾽ ἐξήσκησε τὸν ἔλεγχο πρὸς πᾶσαν κατεύθυνσιν. Ἀπὸ καλύβης μέχρις ἀνακτόρων».

Παρὰ ταῦτα διέπραξε ἄφευκτα εἰς ἕνα πολεμιστὴν λάθη. Τὸ γνωρίζει καὶ τὸ ὁμολογεῖ δημοσίως καὶ τοῦτο πρὸς ἔπαινόν του. «Δὲν καυχώμεθε, λέγει. Δὲν λέγομεν, ὅτι ἀρθογραφοῦντες ἔχομεν τὸ ἀλάθητον. Ἄπαγε τῆς βλησφημίας. Τὰ ἄρθρα μας, ὡς προερχόμενα ἀπὸ ἄνθρωπον δὲν ἀποκλείεται νὰ ἔχουν τὰς ἐλλείψεις των καὶ εἰς νοήματα καὶ εἰς ἔκφρασιν.

Καὶ ἀναμφιβόλως ἔχουν. Ἐν δὲ τῇ ἐπιθυμίᾳ μας νὰ ἴδωμεν τὴν Ἐκκλησίαν μας εἰς τὸ ὕψος τῆς ἀποστολῆς της, καὶ ὑπὸ τὸ κράτος ζωηρῶν συναισθημάτων, ἴσως παρεσυρθημεν καὶ ἠλέγξαμεν σφοδρότερον τοῦ δέοντος πρόσωπα καὶ καταστάσεις καὶ ἐγενόμεθα πρόξενοι λύπης….»

Τί ἄλλο θὰ ἤθελε κανεὶς ἐκ τῶν δυσανασχετούντων δι᾽ ἐνδεχομένας ὑπερβολὰς τοῦ π. Αὐγουστίνου, ἀπὸ τὴν εἰς τὸ κοινὸν ταπεινόφρονα ἀναγνώρισιν τῶν σφαλμάτων του; Ἴσως ἕνα ἀκόμη. Ἀφοῦ δὲν δυνάμεθα νὰ ἀμφισβητήσωμεν τὴν εὐεργετικότητα καὶ τὴν ἀνάγκην τοῦ ἐλέγχου καὶ ἐκ τοῦ ἄλλου ἀναγνωρίζοντες τὴν καταλληλότητα καὶ τὰ θεάρεστα ἐλατήρια τοῦ π. Αὐγουστίνου, θὰ ἠθέλαμεν ὅπως τὰ σφάλματα τοῦ παρελθόντος γίνουν πεῖρα διὰ τὸν ἔλεγχον τοῦ μέλλοντος.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ