Τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου
23 Ὀκτωβρίου
Tοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου

Πικρος θανατος

«Ὑπὲρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψεως, ὀργῆς, κινδύνου, ἀνάγκης καὶ πικροῦ θανάτου τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν» (θ. Λειτ. Ἰακ.)

Ἑορτή, ἀγαπητοί μου, ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Ἰακώβου. Ἀλλ᾿ ἐὰν ἀνοίξουμε τὰ βιβλία τῆς Ἐκκλησίας μας, τὸ Ὡρολόγιο καὶ τὰ Μηναῖα, θὰ δοῦμε, ὅτι τὸ ὄνομα Ἰάκωβος τὸ ἔχουν πολ­λοί. Πόσοι νομίζετε; Δεκαοκτὼ Ἰάκωβοι εἶνε! Ἄλλοι εἶνε ἐπίσκοποι, ἄλλοι ἀσκηταί, ἄλλοι μάρτυρες, ἄλλοι νεομάρτυρες, ἄλλοι ποιμένες, ἄλλοι κήρυκες τοῦ εὐαγγελίου, ἄλλοι ἱεραπόστολοι. Κάθε Ἰάκωβος εἶνε κ᾿ ἕνα ἀστέρι, ποὺ σελαγίζει στὸν οὐρανὸ τῆς Ἐκκλησί­ας μας. Μεταξὺ αὐτῶν ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ λαμ­πρὰ ἀστέρια εἶνε ὁ ἅγιος ποὺ ἑορτάζουμε σήμερα καὶ ὁ ὁποῖος πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τοὺς ἄλ­λους ὀνομάζεται Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος.
Ἀκούγοντας κανεὶς τὴ λέξι «ἀδελφόθεος» μπορεῖ νὰ σκανδαλισθῇ καὶ νὰ πῇ· πῶς λέγεται «ἀδελφόθεος»; εἶνε ἀδελφὸς τοῦ Θεοῦ, τοῦ Θεανθρώπου Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ κα­τὰ σάρκα; Ὄχι βέβαια. Αὐτὸ εἶνε βλασφημία ἀκόμη καὶ νὰ τὸ σκεφτοῦμε· διότι ὁ Κύριος ἡ­μῶν Ἰησοῦς Χριστὸς γεννήθηκε, ὅπως γνωρί­ζουμε, ὑπερφυσικῶς, ἐκ Πνεύματος ἁγίου καὶ ἀπὸ τὰ πάναγνα αἵματα τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου. Καὶ ἡ Θεοτόκος, ἡ Παναγία μας, εἶνε παρθένος. Παρθένος πρὸ τοῦ τόκου, προτοῦ νὰ γεννήσῃ· παρθένος κατὰ τὸν τόκον, ὅταν γεννοῦσε· παρθένος καὶ μετὰ τὸν τόκον, με­τὰ τὴ γέννησι. Αὐτὸ εἶνε ἕνα ἀπὸ τὰ μυστήρια τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησίας. Οἱ πατέρες λένε, ὅτι ὅπως ὁ ἥλιος περνάει τὸ τζάμι καὶ φωτίζει τὸ δωμάτιο ἀλλὰ τὸ τζάμι δὲν σπάει, ἔτσι καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο πέρασε ἀπὸ τὸ πάναγνο σῶμα τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου, τὸ ὁποῖο ἦταν κρύσταλλος ἁγνότητος, καὶ δὲν ἔφερε καμμία ζημία στὴν παρθενία της. Παρθένος, ἐ­παναλαμβάνω, πρὸ τοῦ τόκου, κατὰ τὸν τόκον, καὶ μετὰ τὸν τόκον, δηλαδὴ ἀειπάρθενος. Αὐτὸ σημαίνει, ὅτι ἀπὸ τὴν ἡμέρα τῆς γεννήσεώς της μέχρι τὴν ἡμέρα τῆς ἁγίας κοιμήσεώς της ὑπῆρξε παρθένος. Μοναδικὸ ὑπόδειγμα καὶ πρότυπο παρθενικῆς ζωῆς. Αὐτὸ κηρύττει ἡ Ἐκκλησία μας, ἡ ὁποία ἐγκωμιάζει τὴν Θεοτόκο Μαρία, στηλιτεύει δὲ καὶ ἀφορί­ζει ὅλους τοὺς αἱρετικοὺς ποὺ δὲν παραδέχονται τὴν ἀειπαρθενία της.
Τότε γιατί ὁ Ἰάκωβος ὀνομάζεται «ἀδελφό­θεος»; Ὀνομάζεται ἀδελφόθεος, διότι κατὰ τὴν παράδοσι τῆς Ἐκκλησίας μας ὁ δίκαιος Ἰ­ωσήφ, ὁ μνηστὴρ τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου, ἀ­πὸ προηγούμενο γάμο εἶχε ἀποκτήσει τέσσε­ρα ἀγόρια, καὶ ἕνα ἀπὸ αὐτὰ εἶνε ὁ Ἰάκωβος. Καὶ ἐπειδὴ κατὰ τὸ Μωσαϊκὸ νόμο ὁ ἀρραβω­νιαστικὸς ἐθεωρεῖτο ἄνδρας τῆς μνηστευμένης, γι᾿ αὐτὸ ὁ υἱός του Ἰάκωβος, ὡς ἀδελφὸς κατὰ τὸ νόμο τοῦ Θεανθρώπου Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὀνομάζεται καταχρηστικῶς «ἀδελφόθεος».

* * *

Ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ἦταν εὐγενὴς ὕπαρξις. Εἶ­χε μεγάλη ἀγάπη στὸ Θεό. Ἔφτασε σὲ μεγά­λα ὕψη ἀρετῆς. Ἦταν ἄνθρωπος τῆς ἀδιαλεί­πτου προσευχῆς, ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦ­λος (βλ. Α΄ Θεσ. 5,17). Ἀπὸ τὶς πολλὲς γονυκλισίες τὰ γόνατά του εἶχαν κάνει κάλους, ὅπως τῆς καμήλας ποὺ διαρκῶς γονατίζει γιὰ νὰ τὴ φορτώνουν.

Ἦταν κῆρυξ τῆς πίστεως στὸ Θεὸ καὶ τῆς ἀ­γάπης πρὸς τὸν πλησίον. Αὐτὸ βλέπουμε στὴ θεόπνευστη Ἐπιστολή του· εἶνε ἡ πρώτη ἀπὸ τὶς ἑπτὰ καθολικὲς ἐπιστολές, ποὺ ὀνομάζον­ται ἔτσι διότι ἀπευθύνονται ὄχι σὲ μία ἐκκλησία ἀλλὰ στὸ σύνολο τῶν Χριστιανῶν ὅλων τῶν ἐκκλησιῶν καὶ ὅλων τῶν ἐποχῶν. Σᾶς συνιστῶ σήμερα, τὴν ἅγια αὐτὴ ἡμέρα, νὰ τὴ διαβά­σετε, γιατὶ ἔχει πολύτιμα θεόπνευστα διδά­γματα. Ἐκεῖ τονίζει τὴν πίστι. Δὲν σῴζεται ὁ ἄν­θρωπος, λέει, χωρὶς τὴν πίστι, καὶ συμφω­νεῖ μὲ τὴ διδασκαλία τοῦ ἀποστόλου Παύλου καὶ τῶν ἄλλων ἀποστόλων. Ἀλλὰ ὁ Ἰάκωβος κάνει μιὰ διάκρισι· ἐννοεῖ τὴν πίστι συνδεδεμένη μὲ τὴν ἀγάπη· ὅπως τὸ νύχι εἶνε ἑνωμέ­νο μὲ τὸ κρέας, ἔτσι καὶ ἡ πίστις πρέπει νὰ εἶ­νε ἑνωμένη μὲ τὴν ἀγάπη. Πρέπει νὰ ὑπάρχῃ συνέπεια μεταξὺ πίστεως καὶ ζωῆς. «Πιστεύεις;», λέει, «δεῖξόν μοι τὴν πίστιν σου ἐκ τῶν ἔρ­γων σου» (Ἰακ. 2,18). Κι «ὅπως τὸ σῶμα χωρὶς τὴν ψυχὴ εἶνε νεκρό, ἔτσι καὶ ἡ πίστι χωρὶς τὰ ἔργα», ἔργα ἀγάπης καὶ φιλανθρωπίας, «εἶνε νεκρά» (ἔ.ἀ. 2,26), λόγια σπουδαιότατα, ποὺ δυσ­τυ­χῶς τὰ ἔχουμε λησμονήσει καὶ ἀρκούμεθα μόνο σὲ μία ξηρὰ πίστι. Λέμε ὅτι πιστεύουμε, κ᾿ ἔχουμε τὸ Χριστὸ στὸ στόμα, ἐνῷ στὴν καρ­διὰ ἔχουμε τὸ διάβολο. Λέει ἀκόμα· Χτυπάει ἕ­νας φτωχὸς τὴν πόρτα σου· μὴν τοῦ πῇς, Ὁ Θεὸς νὰ σ᾿ ἐλεήσῃ. Εἶσαι ψεύτης καὶ ὑποκριτής. Νὰ κάνῃς ἐσὺ γι᾿ αὐτὸν ὅ,τι θὰ ἔκανε ὁ Χριστὸς ἂν ἦταν ἀκόμη ἐπὶ τῆς γῆς. Πεινάει; δός του νὰ φάῃ. Διψάει; δός του νὰ πιῇ. Εἶνε γυμνός; δός του ροῦχο νὰ σκεπαστῇ. Εἶνε ξένος; νὰ τὸν περιποιηθῇς (βλ. ἔ.ἀ. 2,15-16). Εἶνε ὀρ­φα­νὸ καὶ χήρα; νὰ τὸν συνδράμῃς. Θρησκεία ἀ­ληθινή, τονίζει σ᾿ ἕνα ὑπέροχο χωρίο, ποιά εἶ­νε; Οἱ λαμπάδες, τὰ κεριά, τὰ θυμιάματα; Κι αὐ­τὰ ἀσφαλῶς εἶνε· δὲν τὰ ἀπορρίπτουμε. Ἀλλὰ θρησκεία ἀληθινὴ εἶνε τὸ «ἐπισκέπτεσθαι ὀρ­φανοὺς καὶ χήρας ἐν τῇ θλίψει αὐτῶν», καὶ «ἄ­σπιλον ἑαυτὸν τηρεῖν ἀπὸ τοῦ κόσμου» (ἔ.ἀ. 1,27).

* * *

Αὐτὸς λοιπὸν εἶνε ὁ ἀδελφόθεος Ἰάκωβος. Κῆρυξ τῆς πίστεως, τῆς ἀγάπης καὶ τῆς φιλανθρωπίας, ὅπως ἀκοῦμε καὶ στὴ Λειτουργία του, ποὺ γίνεται μιὰ φορὰ τὸ χρόνο. Διότι ἔχει καὶ δική του λειτουργία. Τρεῖς εἶνε οἱ λειτουργίες· πρώτη τοῦ Ἰακώβου ποὺ εἶνε ἡ μεγαλύτερη, δεύτερη τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, καὶ τρίτη τοῦ Χρυσοστόμου ποὺ εἶνε ἡ συντομώτερη καὶ ἡ συνηθέστερη.
Ἡ λειτουργία τοῦ Ἰακώβου ἔχει ὡραῖα λόγια. Ἀγκαλιάζει ὅλους τοὺς δυστυχισμένους. Πολλὲς κατηγορίες δυστυχισμένων ἀναφέρει. Παρακαλεῖ ὑπὲρ τῶν ἀσθενῶν, ὑπὲρ τῶν γερόντων, ὑπὲρ τῶν ἐξορίστων, ὑπὲρ τῶν αἰ­χμαλώτων, ὑπὲρ ὅλων ὅσοι βρίσκονται σὲ δει­νὴ θέσι. Σ᾿ ἕνα σημεῖο μεταξὺ ἄλλων παρακα­λεῖ· «Ὑπὲρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλί­ψεως, ὀργῆς, κινδύνου, ἀνάγκης καὶ πικροῦ θα­νάτου τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν». Νὰ μᾶς σώ­σῃ ὁ Κύριος ἀπὸ πικρὸ θάνατο. Τί σημαίνει αὐτό;
Κάθε θάνατος εἶνε πικρός. «Ὦ θάνατε, ὡς πικρόν σου τὸ μνημόσυνον…» (Σ. Σειρ. 41,1), πικρὴ ἡ ἐνθύμησί σου, πικρὸ τὸ ποτήριό σου. Καὶ ὁ Χριστὸς στὴ Γεθσημανῆ εἶπε· «Παρελθέτω ἀπ᾿ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο» (Ματθ. 26,39). Πικρὸς εἶνε ὁ θάνατος. Γιατί; Διότι εἶνε ἀντίθετος μὲ τὸν προορισμὸ τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἄνθρωπος πλάστηκε ἀπ᾿ τὸ Θεὸ ἀθάνατος, νὰ μὴν πεθαί­νῃ ποτέ. Ἀλλὰ «φθόνῳ διαβόλου θάνατος εἰσ­ῆλθεν εἰς τὸν κόσμον» (Σ. Σολ. 2,24) καὶ οἱ ἄνθρωποι πεθαίνουν. Γι᾿ αὐτὸ φρικιοῦμε ἐμπρὸς στὸ πικρὸ ποτήριο τοῦ θανάτου, ποὺ ὅλοι καλούμεθα νὰ πιοῦμε.
Ἀλλ᾿ ὑπάρχουν μερικὰ εἴδη θανάτου ποὺ εἶνε ἰδιαιτέρως πικρά. Εἶνε ὁ σκληρὸς θάνατος καὶ πρὸ παντὸς ὁ αἰφνίδιος, ὁ ξαφνικός, ὁ πρόωρος, ὁ θάνατος ποὺ βρίσκει τὸν ἄν­θρω­πο ἀπροετοίμαστο.
Πικρὸς θάνατος εἶνε λ.χ. ὁ θάνατος ἀπὸ σεισμό. Τὴν ὥρα ποὺ τρῶς ἢ κοιμᾶσαι ἢ κουβεντιάζεις μὲ τὴ γυναῖκα σου ἢ θωπεύεις τὸ παιδάκι σου, τὴν ὥρα ποὺ ἡ μάνα κρατάει στὴν ἀγκαλιὰ τὸ νήπιό της ἢ τὸ ἔχει στὴν κού­νια καὶ τὸ νανουρίζει, ξαφνικὰ νὰ τραντάζεται ἡ γῆ καὶ νὰ πέφτουν ὅλα. Γνώρισα ἕνα παιδὶ στὴν Ἀθήνα, ποὺ ὅταν ἔγινε ὁ μεγάλος σεισμὸς στὴν Κεφαλονιὰ τὸν εἶχε βρέφος στὴν ἀγ­καλιὰ ἡ μητέρα του· ἔπεσε τὸ σπίτι, ἡ μητέ­ρα τὸ σκέπασε –ὤ ἀγάπη μάνας!–, καὶ ἐκείνη μὲν βρέθηκε σκοτωμένη, ἀλλὰ τὸ παιδάκι σκεπασμένο μὲ τὸ σῶμα τῆς μάνας σώθηκε.
Τέτοιες ὧρες οἱ δυστυχισμένοι ἄνθρωποι χρειάζονται συμπαράστασι. Καὶ ἂν θέλουμε νὰ τιμήσουμε τὸν ἅγιο Ἰάκωβο ποὺ ἀγαποῦσε τοὺς φτωχούς, ἂς τοὺς θυμηθοῦμε. Στὴ θεία λειτουργία ὁ ἱερεὺς μνημονεύει ὅλους· ζῶν­τας, νεκρούς, συγγενεῖς, φίλους, ἁγίους, ἀ­σκητάς, ἱεράρχας κ.τ.λ.. Ἰδιαιτέρως δὲ προσ­εύχεται ὑπὲρ τῶν «μεμνημένων τῶν πενήτων». Θεέ μου, λέει, νὰ θυμηθῇς αὐτοὺς ποὺ θυμοῦνται τοὺς φτωχούς.

* * *

Θέλεις, ἀγαπητέ μου, ἀσφάλεια; νὰ ἀσφαλίσῃς τὸ σπίτι σου, τὴ γυναῖκα σου, τὰ παιδιά σου; Ἀσφάλεια εἶνε ἡ ἐλεημοσύνη. Δίνε λοιπόν. Λίγο ὠφελεῖται αὐτὸς ποὺ δέχεται τὴν ἐ­λεημοσύνη, πολὺ ὠφελεῖται αὐτὸς ποὺ δίνει τὴν ἐλεημοσύνη. Γι᾿ αὐτὸ ὁ Κύριος εἶπε· «Μακάριόν ἐστι μᾶλλον διδόναι ἢ λαμβάνειν» (Πράξ. 20,35). Νὰ χαίρεσαι, λέει, παραπάνω ὅταν εἶσαι σὲ θέσι νὰ δίνῃς.
Ταῦτα, ἀγαπητοί· ὁ δὲ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, διὰ πρεσβειῶν τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀ­δελφοθέου, ἂς εἶνε ἵλεως εἰς ὅλους ἡμᾶς.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 23-10-1986