Περίοδος Δ΄ – Ἔτος Μ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2524

Τὰ ἅγια Θεοφάνεια
Παρασκευὴ 6 Ἰανουαρίου 2023
Του Μητροπολιτου Φλωρίνης π. Αυγουστινου Καντιωτου

Το λουτρο του Νεεμαν

(ς΄ ἀνάγνωσμα ἑσπερινοῦ Θεοφανείων· Δ΄ Βασ. 5,9-14. Λουκ. 4,27)

Θεοφάνεια, ἀγαπητοί μου. Μυστήριον μέγα, Θεοῦ φανέρωσις! Ὁ ἕνας καὶ μοναδι­κὸς Θεὸς ἐμφανίζεται σὲ τρία πρόσωπα, τρεῖς ὑ­πο­στάσεις. Μία Θεότης τρισήλιος, τρεῖς ἥλιοι ποὺ λάμπουν, φωτίζουν καὶ θερμαίνουν ὅλα τὰ κτίσματα τῶν ὑλικῶν καὶ πνευματικῶν συμ­­πάντων. Εἶνε ἀσύλληπτος, ὅπως λέμε στὴν θεία Λειτουργία· «Σὺ γὰρ εἶ Θεὸς ἀνέκφραστος, ἀπερινόητος, …ἀκατάληπτος» (εὐχ. ἁγ. ἀναφ.).
Ὅ,τι βέβαια εἶνε ἀκατανόητο δὲν εἶ­νε καὶ ἀνύπαρκτο. Ἂν κηρύξουμε ἀνύπαρκτα ὅλα τὰ ἀ­κατανόητα, τότε ἀνύπαρκτος θὰ θεωρηθῇ ὅ­λος ὁ κόσμος· ἀφοῦ ὅλα (φῶς, μαγνητισμός, ἠλεκτρισμός, παγ­κό­­σμιος ἕλξις κ.λπ.) στὴν ἐ­σώτερη δομή τους, ὅλα εἶνε μυστήρια. Μυστή­ριο προπαντὸς εἶνε ὁ ἄνθρωπος. Γι᾽ αὐτὸ ἕνας σπουδαῖος ἰατροφιλόσοφος, ὁ Καρρέλ, ἔγραψε ἔργο μὲ τίτλο «Ὁ ἄνθρωπος, αὐτὸς ὁ ἄ­γνωστος». Καὶ ἂν ὁ ἄνθρωπος, ποὺ εἶνε μιὰ μικρογραφία τοῦ κόσμου, περιέχῃ μυστήρια, πόσο μᾶλλον ὁ Θεός; Αὐτὸς εἶνε τὸ τελείως ἀκατάληπτο μυστήριο. Τί εἴμαστε μπροστά του; Φανταστῆτε ἕνα μυρμηγκάκι ποὺ περπατάει στὸ πτερύγιο ἑνὸς ἀπεράντου οἰκοδομήματος· μπορεῖ αὐτὸ νὰ συλλάβῃ τὸ σχέδιο τοῦ ἀρ­­χιτέκτονος γιὰ ὅλο τὸ κτήριο;

Ἀδύνατον. Μυρμηγκάκια κ᾽ ἐμεῖς, στεκόμαστε σὲ ἕ­να ση­μεῖο τοῦ ἀπεράντου σύμπαντος· μόλις μὲ τὶς κεραῖες μας ψαύουμε τὸ ἄπειρο μεγαλεῖο του καὶ σκύβοντας ταπεινὰ ἐμπρὸς στὸ ἀκατάληπτο μυστήριο τῆς Θεότητος λέμε· «Τίς Θεὸς μέγας ὡς ὁ Θεὸς ἡμῶν; σὺ εἶ ὁ Θεὸς ὁ ποιῶν θαυμάσια (μόνος)» (Ψαλμ. 76,14-15, μ. προκείμ.).
Οὔτε ἐγὼ εἶμαι εἰς θέσιν νὰ εἰσέλθω στὸν γνόφο τοῦ μυστηρίου τῆς ἁγίας Τριάδος, οὔ­τε σεῖς εἶστε ἕτοιμοι ν᾽ ἀκούσετε γι᾽ αὐτό. Ὁ ἱε­ρὸς Χρυσόστομος καὶ ἄλλοι πατέρες μίλησαν ἐπ᾽ αὐτοῦ. Ἀλλὰ ἄλλοι καιροί, ἄλλα χρόνια τότε. Τώρα στὸν αἰῶνα μας, ἂν μιλήσουμε περὶ τῆς ἁγίας Τριάδος καὶ τοῦ κό­σμου τῶν ἀΰλων πνευμάτων, εἶνε σὰν νὰ παίζου­με κιθάρα ἐνώπιον ὄνου, σὰν νὰ μιλᾶ­με κινέζικα ἢ γιαπωνέζι­κα σὲ ἀνθρώπους ποὺ ἡ γλῶσ­σα τους εἶνε γλῶσσα τῶν πέντε αἰσθήσεων, τοῦ σέξ, τῆς ὕλης. Ἀδύνατον νὰ συνεννοηθοῦμε. Τὰ ὑ­ψίστα αὐ­­τὰ νοήματα μόνο μὲ τὴν κεραία τῆς πίστεως μποροῦμε νὰ τὰ συλλάβουμε. Μακάριοι ὅσοι ἔχουν αὐτὴ τὴν πίστι.
Ἐπειδὴ λοιπὸν μόνο ἀγγελικὲς γλῶσσες εἶνε ἱκανὲς νὰ ψάλουν σήμερα τὸ μεγαλεῖο ­τῆς ἁ­γίας Τριάδος, γι᾽ αὐτὸ ἀφήνοντας τὰ ὕ­ψη τῆς θεολογίας, προσγειωνόμαστε σὲ ἐπίπεδα χαμη­­λότερα. Τὸ θέμα μας δὲν θὰ εἶνε ὁ ἀόρατος Θεός, ἀλλὰ κάτι ἀπὸ τὸν ὁρατὸ κόσμο, ἕ­να δη­μιούργημα τοῦ Θεοῦ σχετικὸ μὲ τὴν ἑορ­τή. Τὸ θέμα μας θὰ εἶνε ὁ ποταμὸς Ἰορ­δά­νης. Θὰ πῶ λίγα λόγια γι᾽ αὐτὸν πρῶτα ἐν πραγμα­τικῇ καὶ ἔπειτα ἐν ἀλληγορικῇ ἐννοίᾳ.

* * *

⃝ Ἡ Ἁγία Γῆ, ἀδελφοί μου, δὲν ἔχει μεγάλα πο­τάμια· ἔχει χειμάρρους, ποὺ τρέχουν τὸ χει­μῶ­να καὶ τὸ καλοκαίρι ξεραίνονται. Χείμαρροι ἦ­ταν π.χ. ὁ Χορράθ, ἀπ᾽ ὅ­που στὴν παλαιὰ διαθή­κη ἔπινε νερὸ ὁ προφήτης Ἠλίας τὸν καιρὸ τῆς ἀνομ­βρίας (βλ. Γ΄ Βασ. 17,1-7), καὶ ὁ Κισσῶν, ὅπου κατέσφα­ξε τοὺς ἱερεῖς τῆς αἰσχύνης (βλ. ἔ.ἀ. 18,40). Στὴν και­νὴ διαθήκη μᾶς συγκινεῖ «ὁ χείμαρρος τῶν Κέδρων», ποὺ τὸν πέ­ρασε ὁ Χριστὸς τὸ βράδυ τῆς Μεγάλης Πέμ­πτης μαζὶ μὲ τοὺς μα­θητάς του γιὰ νὰ μπῇ στὸν κῆπο τῆς Γεθσημανῆ καὶ νὰ προσευχηθῇ ἐναγωνίως (βλ. Ἰω. 18,1).
Ἕνα ποταμὸ ἔχει ἡ Παλαιστίνη, τὸν Ἰορδά­νη, ἱστορικὸ ποταμό. Ἔχει τὶς πηγές του ἀπὸ τὸ Ἀερμών, τὸ ὑψηλὸ ὄρος ποὺ βρίσκεται μέσα στὴ Συρία. Κατεβαίνον­τας σχηματίζει τὴ χαριτωμένη λίμνη τῆς Γαλιλαίας ἢ Γεννησαρέτ, ἀπ᾽ ὅπου ὁ Θεάνθρωπος Κύριος διάλεξε ψαρᾶδες καὶ σχημάτισε τὸ ἐπιτελεῖο τῶν μαθη­τῶν του. Ἔπειτα συνεχίζει τὴν κάθοδο καὶ τέ­λος χύνεται – ποῦ; Μέσα στὴ Νεκρὰ Θάλασσα, λίμνη μεγάλη μὰ καταραμένη. Ἂν ἡ Τι­βεριάδα εἶνε παράδεισος, ἡ Νεκρὰ Θάλασσα εἶ­νε κόλασι. Τίποτα δὲν ζῇ ἐ­κεῖ. Ἂν ῥίξῃς ψάρι, ψοφάει· ἂν περάσῃ ἀπὸ πά­νω πουλί, πέφτει νεκρό. Εἶνε τὸ μέρος ὅ­που ἦταν ἄλλοτε τὰ Σόδομα καὶ Γόμορρα, οἱ πόλεις ποὺ ὁ Κύριος καταπόντισε γιὰ τὶς σαρκι­κὲς ἁμαρτί­ες τους (ὁμοφυλοφιλία), ἀφοῦ προ­ηγουμένως τὶς ἔκαψε μὲ φωτιὰ καὶ θειάφι. Αὐτὰ γεωγραφικῶς.
Ἀπὸ ἱστο­ρικῆς πλευρᾶς θ᾽ ἀναφέρω ἕνα μό­νο γεγονὸς σχετικὸ μὲ τὸν Ἰορδάνη καὶ τὴν ἑ­ορτή, καὶ με­τὰ θὰ ἔλθω στὸ δεύτερο σημεῖο τῆς ὁμιλίας. Τὸν 7ο π.Χ. αἰῶνα ξακουστὸς ἀρ­χιστρά­τηγος τοῦ βασιλέως τῆς Συρίας ἦταν ὁ Νεεμάν. Ἦταν εὐτυχής; Ὄχι· ἡ εὐτυχία δὲν ἐξαρτᾶ­ται ἀπὸ τὰ ἀξιώματα. Ὁ Νεεμὰν εἶχε προσ­βληθῆ ἀ­­πὸ λέπρα, ἀσθένεια βασανιστική, μεταδοτι­κὴ καὶ ἀθεράπευτη τότε· μόλις ἐ­πὶ τῶν ἡμε­ρῶν μας ἡ ἐπιστήμη κατώρθωσε ν᾽ ἀ­νακαλύ­ψῃ φάρμακο γι᾽ αὐτήν. Στὴν ὑπηρεσία λοι­πὸν τῆς συζύγου τοῦ Νεεμὰν εἶχαν φέρει τότε μία νεαρὴ σκλάβα, ποὺ συνέλαβαν αἰ­­χμάλωτη ἀ­πὸ τοὺς Ἰσραηλῖτες. Αὐτή, βλέπον­τας τὴ θλῖ­ψι τῆς κυρίας της, εἶπε· –Στὴν πατρί­δα μου ὑ­πάρχει ἕνας προφήτης τοῦ Θεοῦ, ὁ Ἐλισαῖος· μακάρι ὁ ἀφέντης μου νὰ πήγαινε σ᾽ αὐτόν, ἐκεῖνος μπορεῖ νὰ τὸν γιατρέψῃ. Τὸ εἶπαν στὸν ἀρχιστράτηγο. Καὶ ὁ Νεεμὰν ἀ­ποφάσισε καὶ πῆγε μὲ τὴ συνοδεία του στὸν Ἐ­λισαῖο. Ὁ προ­­φήτης δὲν βγῆκε νὰ τὸν δῇ, μόνο τοῦ μήνυσε· –Ἂς θέλῃς νὰ θεραπευ­θῇς, θὰ πᾷς στὴν ὄχθη τοῦ Ἰορδάνου, θὰ γδυθῇς ὅ­πως σὲ γέννησε ἡ μάνα σου, καὶ θὰ περάσῃς τὸ ποτάμι ἑφτὰ φορές. Θύμωσε ὁ Νεεμὰν καὶ σηκώθηκε νὰ φύγῃ· –Ἀκοῦς ἐκεῖ, λέει· ἐγὼ ἦρθα νομίζον­τας ὅτι θὰ βγῇ νὰ μὲ δῇ, νὰ προσ­ευχηθῇ καὶ νὰ μὲ θεραπεύσῃ, κι αὐ­τὸς μοῦ λέει νὰ λουστῶ ἑφτὰ φορὲς στὸν Ἰορ­δάνη, λὲς καὶ δὲν ἔ­χουμε ἐμεῖς στὴ Δαμασκὸ γιὰ νὰ λου­στῶ ποτάμια καλύτερα… Ἀλλὰ οἱ ὑπασπισταί του τὸν παρακάλεσαν· –Δὲν σοῦ εἶπε τίπο­­τα δύσκολο ὁ προφήτης· κάνε αὐτὸ ποὺ σὲ συμβούλεψε. Ἐν τέλει ὁ κραταιὸς Νεεμὰν τοὺς ἄ­κουσε. Πάει στὴν ὄχθη τοῦ Ἰορδάνου, γδύνεται, πέφτει στὰ νερὰ καὶ περνάει τὸ ποτάμι μία, δύο, τρεῖς, τέσσερις, …ἑφτὰ φορές. Καὶ ἔγινε τὸ θαῦμα! Ὅπως πέφτουν τὰ λέπια ἀπὸ τὸ ψάρι, ἔτσι καθάρισε τὸ σῶμα του ἀπὸ τὴ λέπρα καὶ τὸ δέρμα του ἔγινε σὰν τοῦ μικροῦ παιδιοῦ (βλ. στ΄ ἀνάγν. ἑσπ. Θεοφ.· Δ΄ Βασ. 5,1-14· Λουκ. 4,27). Αὐτὸ συνέβη στὸν τότε στὸν Ἰορδάνη στὸ Νεεμὰν τὸν Σῦρο.
⃝ Τὸ περιστατικὸ αὐτὸ δὲν εἶνε μόνο ἕνα γεγο­νὸς ποὺ συνέβη τότε· εἶνε συγχρόνως καὶ ἕ­να σύμβολο, μιὰ παραβολή. Ἕνας σύγχρονος ποιητὴς λέει· Μὴ βλέπετε τὰ πράγματα βουβά, πεζά· μέσα ἀπ᾽ αὐτὰ συλλάβετε κάποιο μήνυμα. Ἐδῶ λοιπὸν ποιό εἶνε τὸ μήνυμα;
Ζῇ καὶ σήμερα ὁ Νεεμάν. Ποιός εἶνε; Ὅλοι ἐ­μεῖς εἴμαστε Νεεμάν. Πάσχουμε ἀπὸ τὴ φοβε­ρὴ πνευματικὴ λέπρα ποὺ λέγεται ἐμπάθεια – ἁμαρτία. Ἡ ἁμαρτία εἶνε πολλῶν εἰδῶν. Διακρίνεται σὲ τρεῖς μεγάλες κατηγορίες πα­θῶν· φιλαργυρία, φιληδονία, φιλοδοξία. Καὶ ἀναλύεται σὲ πλῆθος ἰδιαίτερες ἀσθένειες ὅ­πως· πλεονεξία, ἀσπλαχνία, σκλη­ροκαρδία, ἀ­δικία – κακία, μῖσος, φθόνος, δόλος, ψέμα, ὅρ­κος, λαιμαργία, γαστριμαργία, μέθη, πορνεία, μοιχεία – ὑπερηφάνεια, οἴησις, κενοδοξία, ἀν­θρωπαρέσκεια κ.τ.λ.. Ὅποια ἁ­μαρτία καὶ ἂν πῆτε, λέπρα εἶνε. Βλέπετε π.χ. τὸν φιλάργυρο· δὲν εἶνε ἀρρώστια ἡ προσκόλλησι στὸ χρῆμα; δὲν εἶνε λεπρός; Προτιμότερο νὰ ἦταν λεπρός· τὸ λεπρὸ θὰ τὸν πάρῃ λίγο ὁ ὕπνος, αὐτὸς μένει ἄυπνος μετρώντας τὰ ἀργύρια.
Ποιός θὰ μᾶς καθαρίσῃ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία; Ὁ Ἰορδάνης. Ποιός Ἰορδάνης; Ὁ ποταμὸς τῆς μετανοίας, τῶν δακρύων. Ἂν κάποιος πάῃ στὰ Ἰεροσόλυμα καὶ βαπτισθῇ στὸν Ἰορδάνη ἀλλὰ δὲν βαπτισθῇ στὴ μετάνοια, δὲν θεραπεύθηκε. Ὤ ἂν μπορούσατε νὰ τὸ πιστέψετε! Ἀπ᾽ ὅλο τὸ ἐκκλησίασμα ἀμφιβάλλω ἂν δέκα ἄν­θρωποι ἔχουν περάσει ἀπὸ αὐτὸ τὸν Ἰορδάνη. Δὲν τὸ λέω ἐγώ, τὸ λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Πολλὰ δάκρυα κυλᾶνε στὸν κόσμο· δὲν ἔχουν ὅλα ἀξία. Δῶστε μου, δῶστε μου ἕνα δάκρυ ἀπὸ ἐκεῖνα τοῦ Πέτρου, ὅταν τὴ νύχτα τῆς Μεγάλης Πέμπτης «ἐξ­ελθὼν ἔ­ξω ἔκλαυσε πικρῶς» (Ματθ. 26,75). Δῶστε μου ἕνα δάκρυ ἀπὸ ἐκεῖνα τῆς ἁμαρτωλῆς τῆς Μεγάλης Τρίτης. Κάθε δάκρυ ποὺ χύνει ὁ μετανο­ημένος γίνεται Ἰορδάνης.
Σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας ἑορτάζει καὶ καλεῖ τὰ παιδιά της· Τρέξτε στὸ λουτρό, στὸν Ἰορδάνη τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως! καὶ θὰ βγῆτε καθαροὶ καὶ ντυμένοι τὸν Χριστό (βλ. ῾Ρωμ. 13,14. Γαλ. 3,27).

* * *

Αὐτά, ἀγαπητοί μου, εἶχα σήμερα νὰ σᾶς πῶ. Ξέρω ὅτι ἡ μετάνοια εἶνε ἀπὸ τὰ δυσκολώ­τερα μυστήρια, γιατὶ οἱ ἄνθρωποι εἶνε δύσ­κολοι στὸ νὰ ἐξομολογηθοῦν. Ἐνῷ εἶνε «λεπροί», δυσ­τροποῦν σὰν τὸ Νεεμάν. Ὅπως λοι­π­ὸν ἐκεῖνος δέχτηκε καὶ λούστηκε στὰ Ἰορδάνεια νάματα καὶ καθαρίστηκε, ἔτσι ὅλοι νὰ πέσουμε καὶ νὰ καθαριστοῦμε στὸν Ἰορδάνη τῆς μετανοίας δοξάζοντες Πατέρα, Υἱὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα εἰς αἰῶνας αἰώνων· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

 

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Γεωργίου πόλεως Φλωρίνης τὴν Κυριακὴ 6-1-1974 τὸ πρωί, μὲ νέο τώρα τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 22-11-2022.