Περίοδος Δ΄ – Ἔτος Μ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2537

Καθαρὰ Τρίτη Μέγα Ἀπόδειπνο
28 Φεβρουαρίου 2023 βράδυ
Του Μητροπολίτου Φλωρινης π. Αυγουστινου Καντιώτου

Ταπεινωσου, αδυναμε, εμπρος στον Παντοδυναμο!

«Κύριε τῶν δυνάμεων, μεθ᾽ ἡμῶν γενοῦ· ἄλλον γὰρ ἐκτός σου βοηθὸν ἐν θλίψεσιν οὐκ ἔχομεν·
Κύριε τῶν δυνάμεων, ἐλέησον ἡμᾶς» (τροπ. Μεγ. Ἀποδ.)

Εἶνε, ἀγαπητοί μου, τὸ τροπάριο, ποὺ ψάλλεται ὄχι μόνο ἀπόψε, ἀλλὰ ὅλες τὶς ἡμέρες μέχρι τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα στοὺς ναοὺς τῆς Ὀρθοδοξίας. Εἶνε μία σύντομη δοξολογία καὶ δέησι στὸ Θεό. Τί μᾶς λέει;

* * *

Ὁ Θεὸς εἶνε «Κύριος τῶν δυνάμεων». Τί θὰ πῇ «Κύριος τῶν δυνάμεων»; Ἐξαρτᾶται πῶς γράφουμε τὸ «δυνάμεων». Ἐὰν τὴ λέξι «δυνά­μεων» τὴ γράψουμε μὲ δέλτα κεφαλαῖο, «Δυνάμεων», τότε σημαίνει, ὅτι Δυνάμεις, μὲ κεφαλαῖο δέλτα, εἶνε οἱ ἄγγελοι καὶ ἀρχάγγε­λοι· ὅτι «Κύριε, ἐσὺ εἶσαι ὁ βασιλεὺς τῶν ἀγ­γέλων». Ἐὰν ἐκεῖνο τὸ «δυνάμεων» τὸ γράψουμε μὲ δέλτα μικρό, «δυνάμεων», ὅ­πως εἶ­νε σὲ μερικὰ χειρόγραφα, τότε ἀλλάζει τὸ νό­η­μα· σημαίνει, ὅτι «δυνάμεις» εἶνε τὰ στοιχεῖα τῆς φύσεως· δύναμις εἶνε ὁ ἀέρας, ὁ ἥ­λιος, τὸ νερό, ὅλα τὰ στοιχεῖα τῆς φύσεως· «Σύ, Κύριε, κυβερνᾷς τὰ στοιχεῖα τῆς φύσεως, ὅλες τὶς φυσικὲς δυνάμεις».
Ἐὰν τώρα συνοψίσουμε τὶς δύο ἑρ­μηνεῖες, θὰ ποῦμε· Κύριε, σὺ εἶσαι ποὺ κυβερνᾷς τοὺς ἀγγέλους καὶ ἀρχαγγέλους, σὺ εἶσαι ποὺ κυβερνᾷς καὶ τὰ στοιχεῖα τῆς φύσεως· σὺ εἶσαι ὀ παντοδύναμος Θεός.
–Παντοδύναμος Θεός; Μπᾶ!…, δὲν ἀκοῦτε τὴ φωνὴ τοῦ διαβόλου; Αὐτὸ εἶνε ἀπὸ τὰ «σημεῖα τῶν καιρῶν», ποὺ λέει τὸ Εὐαγγέλιο (Ματθ. 16,3). Στὶς ἡ­μέρες μας προβάλλεται ἀντιλογία. Ὁ σατανᾶς ξέρει, ὅτι ὑπάρχει Θεὸς κι ὅτι ὁ Θεὸς εἶνε παντοδύναμος, ἀκούει τὸ ὄνομά του καὶ τρέμει. Ἀλλὰ οἱ ἄνθρωποι τοῦ σκότους ἔ­γιναν χειρότεροι ἀ­πὸ τὸ σατανᾶ, τὸν «πατέρα» τοῦ ψεύδους (βλ. Ἰω. 8,44). Καὶ τί λένε αὐτοί;

Λένε, ὅτι Χριστός, Θεός, Παναγία, ἄγγελοι καὶ ἀρ­χάγγελοι, αὐτὰ εἶ­νε παραμύθια· αὐτὰ «περνοῦσαν» στὴν παλιὰ ἐποχή, στοὺς παπποῦ­δες καὶ γιαγιάδες μας· σήμερα δὲν «περνᾶ­νε» πλέον τὰ «παπαδίστικα», ὅπως λένε. Τώρα θεὸς εἶνε ὁ ἄν­θρωπος, ἡ ἐπιστήμη. Ὁ ἄν­­θρωπος ἔγινε παν­το­δύναμος, σοῦ λέει. Καὶ ἂν φέρῃς καμμιὰ ἀντίρρησι, ἀμέσως σοῦ ἀ­παν­τοῦν· –Μὰ δὲν βλέπεις τί κατώρθωσε; Ἔ­σκαψε τὰ βάθη τῆς γῆς, ἀνακάλυψε τὸ χρυσά­φι, τὸ ἀσήμι· στὶς ἡμέρες μας μάλιστα ἀνακά­λυψε κάτι ἀνώτερο, τὸ οὐράνιο. Λένε, ὅτι κ᾽ ἐδῶ στὴν Ἑλλάδα ὑπάρχει οὐράνιο, κι ἅμα ὑπάρχῃ, τότε ἡ Ἑλλάδα θὰ γίνῃ πάμ­πλουτη. Μὲ τὶς ἀνακαλύψεις του ὁ ἄνθρωπος ἔγινε παντοδύναμος· φτειάξαμε βόμπες πυρηνικές, αἰχμαλωτίσαμε τὸν κεραυνὸ καὶ τὰ κύματα τῶν αἰθέρων, δημιουργήσαμε ῥαδιόφωνα καὶ τηλεοράσεις, φτειάξαμε πυραύλους καὶ πήγαμε στὸ φεγγάρι καὶ στ᾽ ἀστέρια. Ὁ ἄν­θρωπος εἶνε παντοδύναμος, σοῦ λέει.
Τί ἔχουμε ν᾽ ἀπαντήσουμε σ᾽ αὐτούς; Πολλὰ μποροῦμε νὰ ποῦμε. Ὅλα ὅμως συνοψίζονται σὲ ἕνα· ὅτι, ὅσο καὶ ἂν ὁ ἄνθρωπος φαίνεται δυνατός, στὴν πραγματικότητα εἶνε ἀδύνατος, πολὺ ἀδύνατος. Θέλετε παραδεί­γματα; Ἀναφέρω πέντε – ἕξι καὶ τελειώνω.
Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς εἶπε· «Θὰ δῆ­τε στὸν κάμπο ἁμάξι χωρὶς ἄλογα νὰ τρέχῃ γρη­γορώτερα ἀπὸ τὸν λαγό» (ἡμέτ. βιβλ. Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, προφ. 117, σ. 318). Ποιό εἶνε αὐτὸ τὸ ἁμάξι χωρὶς ἄλογο, ποὺ ἔλεγε ὁ ἅγιος πρὶν ἀπὸ διακόσα χρόνια; Εἶνε τὸ αὐτοκίνητο. Τρέχει μὲ ἑκατὸν πενήντα χιλιόμετρα, φεύγει ὁλοταχῶς. Ἀλλὰ σὲ μιὰ στροφὴ τοῦ δρόμου γλι­­στράει, πάει κάτω στὸ βάραθρο, γίνεται συν­­τρίμμια, καὶ βγάζουν τὸν ἄνθρωπο νεκρὸ ἀπὸ μέσα, κόκκαλα καὶ σάρκες μιὰ μᾶζα. Ἀποτέλεσμα; Μηδέν. Καὶ ὕστερα ἀπ᾽ αὐτὸ γεννᾶται τὸ ἐρώτημα· Δὲν ἦταν προτιμότερο νὰ μὴν ὑ­πῆρχαν αὐτοκίνητα καὶ νὰ πηγαίναμε μὲ γαϊδουράκια καὶ ἄλογα ἢ καὶ μὲ τὰ πόδια μας; ποῦ εἶνε ὁ ἄν­θρωπος ὁ παντοδύναμος;
Ἔφτειαξε ὁ ἄνθρωπος καράβια καὶ ταξιδεύουν στὶς θάλασσες. Αὐτὲς τὶς μέρες ὅμως στὸν Ἀτλαντικὸ ὠκεανὸ ταξίδευε ἕνα ὁλοκαίνουργιο καράβι. Στὶς καμπῖνες καὶ στὰ σαλό­νια του τὸ πλήρωμα καὶ ὁ πλοίαρχος διασκέδαζαν ἀκούγοντας ῥαδιόφωνο καὶ τηλεόρασι. Καὶ ξαφνικά, χωρὶς κανένα προειδοποιητικὸ σημάδι, μπλούμ βυθίστηκε! Τί συνέβη; Ἄ­γνωστο· προσπαθοῦν νὰ βροῦν τὴν αἰτία. Ὁ­λόκλη­ρο καράβι χάθηκε, οὔτε ἴχνος ἔμεινε.
Ἔφτειαξε ὁ ἄνθρωπος καὶ ὑποβρύχιο· κινεῖται κάτω ἀπὸ τὴν ἐπιφάνεια, νίκησε καὶ τὸ δελφίνι. Ἀλλὰ ξαφνικὰ μία ἀπὸ τὶς συσκευές του παθαίνει βλάβη, τὸ ὑποβρύχιο ἀκινη­τοποι­εῖται στὸν πάτο τῆς θαλάσσης· δὲν μποροῦν νὰ ἀναδυθοῦν, καὶ χάνεται αὔτανδρο, μὲ ὅλο τὸ πλήρωμα ἑβδομήντα-ὀγδόντα ἄντρες.
Πετάει ὁ ἄνθρωπος μὲ τὸ ἀεροπλάνο, ἀ­νε­βαίνει ψηλὰ χιλιάδες πόδια, καὶ ξαφνικά, πα­ρὰ τοὺς τόσους σχολαστικοὺς ἐλέγχους, ἕ­νας κινητήρας ἢ κά­ποιο ἄλλο ἀπὸ τὰ ὄργανά του παθαίνει ζημιά, τὸ ἀεροσκάφος πέφτει εἴ­τε στὴ στεριὰ εἴ­τε στὴ θάλασσα, καὶ δὲν μένει τίποτε παρὰ μόνο κομμάτια. Νά ποιά εἶνε ἡ «παν­τοδυναμία» τοῦ ἀνθρώπου.
Ἀκοῦμε συχνὰ γιὰ ἐξοπλισμοὺς καὶ ἀγο­ρὲς ἁρμάτων, ἀ­εροπλάνων, κ.τ.λ.. Καυχᾶ­ται ὁ ἄλ­λος, ὅτι κατασκευάζει πυραύλους καὶ προμυθεύεται ὁπλικὰ συστήματα, ὅτι γέμισε τὶς πολεμικὲς ἀ­­ποθῆ­κες του, εἶνε ἰσχυρὸς κ.λπ.. Ἀγνοεῖ τὸν «Κύριον τῶν δυνάμεων», καὶ νομί­ζει ὅτι ὁ ἴδιος εἶνε δύναμις καὶ ὑπερδύναμις! Ἀκοῦς νὰ λέ­νε μὲ καύχησι· ὑ­περ­δύναμις ἡ Ἀ­μερική, ὑ­περδύναμις ἡ ῾Ρωσία, ὑπερδύναμις ἡ Κίνα… Τὰ ἴδια ἔλεγαν τὸ 1940 οἱ τότε δύο δυνάμεις τῆς Εὐρώπης· ὁ ἕνας ἔλεγε, Ἔχω τόσα ἀεροπλάνα, ποὺ θὰ σκιάσω τὸν ἥλιο…· ὁ ἄλ­λος ἔλεγε, Ἔχω τέτοια δύναμι, ποὺ μπο­ρῶ νὰ κυβερνῶ τὴν Εὐρώπη χίλια χρόνια… Τί ἔγιναν αὐ­τοί; Χάθηκαν, ἐξαφανίστηκαν, δὲν ἀ­κού­γεται τὸ ὄνομά τους παρὰ μόνο δυσμε­νῶς. Ποῦ εἶνε λοιπὸν ἡ παντοδυναμία τοῦ ἀνθρώπου;
Ἄλλοι πάλι, ὅπως βλέπουμε στὶς μέρες μας, λένε· Λεφτά! ὅποιος ἔχει λεφτά, κάνει ὅ,τι θέλει. Τὸ χρῆμα εἶνε παντοδύναμο, ἡ μεγάλη δύναμι εἶνε τὸ χρῆμα… Καὶ μαζεύουν μαζεύουν. Ἔρχεται ὅμως κάποτε ὁ θάνατος κάποιου μεγάλου πλουσίου (π.χ. τοῦ Ἀριστοτέ­λη Ὠνάση στὶς 15-3-1975), καὶ τότε φαίνεται ὅτι τὸ χρῆμα δὲν εἶνε παντοδύναμο. Πεθαίνουν καὶ οἱ μεγιστᾶνες, ποὺ ἔχουν τόσα πλούτη, ὥστε θὰ μποροῦσαν νὰ κάνουν μεγάλες εὐεργεσίες στὸν κόσμο, νὰ χτίσουν ναούς, νοσοκομεῖα, γηροκομεῖα κ.λπ.. Δὲν κάνουν τίποτα. Τὰ λεφτά τους ποιοί τὰ κληρονομοῦν; Δυστυχῶς τὰ τρῶνε ξένοι· οὔτε χῆ­ρες, οὔτε ὀρ­φα­νά, οὔτε τὸ γένος ὅλο γιὰ τὴν πρόοδο, τὴν ἄμυνα, τὴν ἀσφάλειά του. Οἱ μεγιστᾶνες αὐτοὶ μποροῦσαν νὰ γίνουν μεγάλοι εὐεργέτες καὶ τότε στὴν θανή τους θὰ χτυποῦσαν νεκρικὰ οἱ καμπάνες ἀπὸ τὴν πρωτεύουσα μέχρι καὶ τὸ μικρότερο χωριὸ τῆς Ἠπείρου, τῆς Κρήτης καὶ τῆς Κύπρου. Πεθαίνουν καὶ αὐτοί· τί τοὺς ὠφελοῦν τὰ ἑκατομμύριά τους; Ὅταν ἀρρωσταίνουν καταφεύγουν στὰ μεγαλύτερα νοσοκομεῖα, ποὺ διαθέτουν τοὺς καλύτερους γιατρούς (παθολόγους, καρδιολόγους, χειρουργούς, νευρολόγους κ.λπ.). Τί κερδίζουν μὲ τὰ χρήματά τους; Τίποτε ἀπολύτως· μόνο ἕνα σάβανο, τίποτε παραπάνω. Ἂν τὰ χρήματα μποροῦσαν νὰ τοὺς σώσουν, δὲν θὰ ἔδιναν τὰ ἑκατομμύριά τους, γιὰ νὰ γίνουν καλά, γεροὶ καὶ ὑγιεῖς;
Ποῦ εἶνε, λοιπόν, ὁ παντοδύναμος ἄνθρωπος; ποῦ εἶνε ἡ παντοδυναμία του;

* * *

Γι᾽ αὐτό, ἀδελφέ μου, ὅσο καὶ ἂν ὑψωθῇς, καὶ μέγας Ἀλέξανδρος νὰ γίνῃς καὶ Καῖσαρ νὰ γίνῃς καὶ Ναπολέων νὰ γίνῃς καὶ στρατηγὸς νὰ γίνῃς καὶ ναύαρχος νὰ γίνῃς καὶ Ἀϊνστάϊν νὰ γίνῃς καὶ Ὠνάσης νὰ γίνῃς, ὅ,τι νὰ γίνῃς, ὅταν ἐξετάσῃς τὰ ἀνθρώπινα, θὰ θυμηθῇς ἐκεῖνο ποὺ ἀκοῦμε στὴν κηδεία. Τί λέμε στὴν κηδεία, ἀλλὰ ἐμεῖς δὲν τὸ προσέχουμε; τί ψάλλει ἡ Ἐκκλησία μας στὸν κάθε νεκρό; Εἶ­νε ἀπὸ τοὺς σπουδαιότερους ὕμνους· «Ἐ­μνή­­σθην τοῦ προφήτου βοῶντος, ὅτι “ἐγώ εἰ­μι γῆ καὶ σποδός”…» (Εὐχολ. Γ΄ Ἐξοδ. , ἔκδ. Σιμωνοπ., Ἅγ. Ὄρος 2002, σ. 55· βλ. Γέν. 18,27)· θυμήθηκα, λέει, τώρα ποὺ βλέπω νεκρὸ τὸν ἄνθρωπο μ᾽ ὅλα τὰ μεγαλεῖα του, μ᾽ ὅλα τὰ πλούτη, μ᾽ ὅλη τὴ δύναμί του, μ᾽ ὅ­λη τὴ σοφία του, μ᾽ ὅλη τὴν ἐπιστήμη του, μὲ ὅλη τὴ λάμψι τῆς διανοίας του, τώρα ποὺ τὸν βλέπω νεκρό, θυμᾶμαι τὸν προφήτη ποὺ λέει· «Ἐγώ εἰμι γῆ καὶ σποδός», ἐγὼ εἶμαι χῶ­μα καὶ στάχτη. Μιὰ χούφτα χῶμα εἶνε ὁ ἄν­θρωπος. Νά λοιπόν, ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶνε παντοδύναμος, εἶνε μία ἀδυναμία, μιὰ μεγάλη ἀδυναμία· ἕνα ὄνειρο, μία σκιά.
Λοιπόν, ταπεινώσου ἄνθρωπε! Ταπεινώσου ἔστω καὶ ἂν ἔχῃς τὰ καράβια τοῦ Ὠνάση· ταπεινώσου ἔστω καὶ ἂν ἔχῃς τὴ δόξα τοῦ μεγά­λου Ἀλεξάνδρου· ταπεινώσου ἔστω καὶ ἂν ἔ­χῃς τὴν πιὸ μεγάλη δύναμι.Ταπεινώσου, ἄν­θρωπε, «ὑπὸ τὴν κραταιὰν χεῖρα τοῦ Θεοῦ» (Α΄ Πέτρ. 5,6). Ταπεινώσου ἐνώπιον τοῦ Κυρίου, ἔλα στὴν ἐκκλησιά, μπὲς στὸ ναό, ἄκουσε τὰ ὡ­ραῖα τροπάρια, καὶ πὲς κ᾽ ἐσὺ ὡς ἁμαρτωλὸς καὶ μικρὸς ἄνθρωπος· «Κύριε τῶν δυνάμεων, μεθ᾽ ἡμῶν γενοῦ· ἄλλον γὰρ ἐκτός σου βο­ηθὸν ἐν θλίψεσιν οὐκ ἔχομεν· Κύριε τῶν δυνά­μεων, ἐλέησον ἡμᾶς» (τροπ. Μεγ. Ἀποδ.).

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης, τὴν 17-3-1975 Καθαρὰ Δευτέρα βράδυ, μὲ νέο τώρα τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 14-1-2023.