Περίοδος Δ΄ – Ἔτος Μ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2584

Ἡ παγκόσμιος Ὕψωσις τοῦ τιμ. Σταυροῦ
Πέμπτη 14 Σεπτεμβρίου 2023
Μητροπολιτου Φλωρινης π. Αυγουστινου Καντιωτου

Το καυχημα του σταυρου

«Ἐμοὶ δὲ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μὴ ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι᾽ οὗ ἐμοὶ κόσμος ἐσταύρωται κἀγὼ τῷ κόσμῳ» (Γαλ. 6,14)

Ἑορτή, ἀγαπητοί μου, μεγάλη ἑορτὴ καὶ πανήγυ­ρις. Ἡ 14η Σεπτεμβρίου θυμίζει σὲ κάθε Χρι­στιανὸ Ἕλληνα ἔνδοξες ἡ­μέρες ἀπὸ τὴν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς πατρί­δος μας. Τὴν ἡμέρα αὐτὴ τὸ 327 μ.Χ. ἡ ἁγία Ἑ­λένη, μητέρα τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου, ἀξιώθηκε νὰ βρῆ στοὺς Ἁγίους Τόπους τὸν τί­μιο Σταυ­ρὸ καὶ τὸν ὕψωσε ὁ πατρι­άρχης Μα­κάριος. Καὶ τὸ 626 μ.Χ. ὁ αὐτοκράτωρ τοῦ Βυζαντίου Ἡράκλειος νίκησε τοὺς Πέρσες καὶ πῆρε πίσω τὸν τίμιο Σταυρὸ ποὺ εἶχαν ἁρ­πάξει. Ὁ Σταυρὸς ὅμως ἐκτὸς ἀπὸ ἱστορία ἔ­χει προπαντὸς θεολογία, πέλαγος νοημάτων, ποὺ ἀνοίγονται ἐνώπιόν μας σήμερα, καὶ τὴ Μεγάλη Παρασκευή, καὶ τὴν Τρίτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν τῆς Σταυροπροσκυνήσεως.
«Σταυρὸς ὑψοῦται σήμερον…» (ἐξαποστ.). Τί εἶ­νε ὁ Σταυρός;

• εἶνε τὸ τίμιον Ξύλον. Ὄχι ἕνα ἁ­πλὸ ξύλο, ὅπως μᾶς κατηγοροῦν οἱ χιλιασταί. Ὁ Σταυρός, λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁ­γιορείτης, ἔχει δύο ξύλα, τὸ πλάγιο καὶ τὸ ὄρ­θιο. Αὐτά, προτοῦ νὰ δεθοῦν ἔ­τσι, μποροῦ­­­­σαν καὶ νὰ καοῦν· ἑνωμένα ὅμως ἐγ­καρσίως, δηλαδὴ πλαγίως, τὰ δύο αὐτὰ ξύλα εἶνε πλέον ἡ εἰκόνα τοῦ Ἐσταυρωμένου Θεοῦ, τοῦ Κυ­ρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, γι᾽ αὐτὸ καὶ ἀ­κινδύνως τὰ προσ­κυνοῦμε, σύμφωνα μὲ ἀ­πόφασι τῆς Ἑβδόμης (Ζ΄) Οἰκουμενικῆς Συν­όδου.
• ὁ σταυρὸς εἶνε τὸ δέντρο «τῆς ὄντως ζω­ῆς», ποὺ φυτεύθηκε στὸν «Κρανίου τόπον», καὶ μὲ τὴ θυσία του πάνω σ᾽ αὐτὸ ὁ αἰώνιος Βασιλεὺς «εἰρ­γάσατο σωτηρίαν» (ἑσπ. λιτ.).
• εἶνε τὸ «ὅπλον τὸ ἀκαταμάχητον», ὁ «ἀντίπαλος τῶν δαιμόνων» (ἑσπερ. ἀπόστ.), τὸ «Ἐν τούτῳ νίκα» τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου.
• εἶνε καὶ ἡ ἔνδοξη σημαία, κάτω ἀπὸ τὴν ὁ­ποία τὸ δικό μας γένος ἔδωσε καὶ κέρδισε νίκες. Τί εἶνε ἀκόμα ὁ σταυρός;
• ὦ Θεέ μου, πῶς νὰ τὸ νιώσουμε; Ὁ σταυ­ρὸς εἶνε τὸ ἱερὸ θυσιαστήριο, ἐπάνω στὸ ὁ­ποῖο προσεφέρθη ἡ μοναδικὴ θυσία τῶν αἰώνων· ἐκεῖ ὁ Χριστὸς παρέδωσε τὸν ἑ­αυτό του «ὑ­πὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς καὶ σωτηρίας» (θ. Λειτ. μ. Βασ.), θυσιάστηκε ὁ Ἀθῷος ἀντὶ ἡμῶν τῶν ἐ­νό­χων ἁμαρτωλῶν· καὶ αὐ­τὴ ἡ θυσία συνεχίζεται διὰ μέσου τῶν αἰώνων στὰ ἱερὰ θυσι­αστήριά μας (κάθε ἁγία τράπεζα εἶνε Γολγο­θᾶς), καὶ σ᾽ αὐτὴν μετέχουν ὅσοι κοινωνοῦν ἀ­ξίως τὸ σῶμα καὶ τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ τίμιος Σταυρός! Νὰ τὸν ὑμνήσουμε, νὰ τὸν ἐγ­κωμιάσουμε; Εἴμαστε ἀνάξιοι. Γι᾽ αὐτὸ ἀντὶ ἐμοῦ ἂς μιλήσῃ ἕνας ποὺ ἀγάπησε τὸν τίμιο Σταυρὸ ὅ­σο κανείς ἄλλος, ὑψώθηκε μέχρι τρίτου οὐρανοῦ καὶ «ἤκουσεν ἄρρητα ῥήματα, ἃ οὐκ ἐξὸν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι» (Β΄ Κορ. 12,4). Ποιός; ὁ ἀπόστολος Παῦλος! Καν­είς ἄλ­λος δὲν θεολόγησε περὶ τοῦ Σταυροῦ ὅπως αὐτός. Ἀνοῖξτε τὴν Α΄ πρὸς Κορινθίους ἐπιστολή, τὸ 1ο κεφάλαιο, ἀπ᾽ ὅπου εἶνε ὁ σημε­ρινὸς ἀπόστο­λος (βλ. Α΄ Κορ. 1,18-24). Διαβάστε ὅ­μως σήμερα καὶ στὸ τέλος τῆς πρὸς Γαλάτας ἐπιστο­λῆς τὰ ἄλ­λα λόγια του· «Ἐμοὶ μὴ γένοιτο καυ­χᾶσθαι εἰ μὴ ἐν τῷ σταυ­ρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι᾽ οὗ ἐμοὶ κόσμος ἐσταύρωται κἀ­γὼ τῷ κόσμῳ» (Γαλ. 6,14). Αὐτὰ μοῦ δίνουν τώρα τὸ θέ­μα. Ποία εἶνε ἡ ἔννοια τῶν λόγων αὐ­τῶν; Ἐδῶ σὲ ἁπλῆ γλῶσσα λέει τὰ ἑξῆς.

* * *

Οἱ ἄνθρωποι, κατὰ τὸν ἀπόστολο Παῦλο, εἶ­νε ὑ­περήφανοι· στὴν καρδιὰ ὅλων ὑπάρχει τὸ μικρόβιο τῆς ὑπερηφανείας· μέχρι καὶ τὰ μικρὰ παιδιὰ ἐκδηλώνουν ὑπερηφάνεια. Καὶ ἡ ὑπερηφάνεια εἶνε μάνα κάθε κακίας. Καυ­χῶνται οἱ ἄνθρωποι· ὁ ἕνας γιὰ τὸ ἀνάστημά του, ἄλλος γιὰ τὴν ὀμορφιά του, ἄλ­λος γιὰ τὴν ἐξυπνάδα του, ὁ ἄλλος γιὰ τὸ ἀ­θλητικό του δῶμα, ἄλλος γιὰ τὴν τέχνη καὶ ἐπιστήμη του, ἄλλος γιὰ τὴν ἐπίδοσί του στὰ γράμματα, ἄλλος γιὰ τ᾽ ἀξιώματά του, ὁ ἄλλος γιὰ τὰ πλούτη του (μέγαρα, καράβια, ἐργοστάσια, μετρητά), ἄλλος γιὰ τὴν καταγωγή του…· γιὰ μύρια πράγματα. Ὅλα αὐ­τὰ ὅμως, λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, εἶνε μηδαμινά, δὲν εἶνε τίπο­τα μπρο­στὰ σ᾽ αὐτὸ γιὰ τὸ ὁποῖο καυ­χῶμαι ἐ­γώ. Καὶ ποιό εἶνε τὸ καύχημά σου, ἅγιε ἀ­πό­στολε Παῦλε; Ὁ σταυ­ρὸς τοῦ Κυρίου!
Γιατί; Ὅπως ἐξηγεῖ θεολογικὰ ὁ ἴδιος, διὰ τοῦ σταυροῦ συντελέσθηκε μέγα θαῦ­μα· ἡ χάρις τοῦ Ἐσταυρωμένου ἐξουδετέρωσε δύο κακά· τὸν ἁ­μαρτωλὸ κόσμο καὶ τὸ ἁ­μαρτωλὸ ἐγώ.
Διὰ τοῦ σταυροῦ νεκρώθηκε ὁ κόσμος. Ποιός κόσμος; Ὄ­χι αὐτὴ ἡ ὑπέροχη πλάσι ποὺ φιλοτέχνησε ὁ Δημιουργὸς καὶ τὴ θαυμάζουμε· ἥλιος, σελή­νη, ἄ­στρα, βουνά, θάλασσες, κάμ­ποι, δάση…· ὡς «κό­σμος» στὸ ῥητὸ αὐτὸ ἐννοεῖται τὸ δαιμονικὸ φρόνημα καὶ σύστημα ἐκείνων ποὺ ἔφυγαν μακριὰ ἀπὸ τὸ Θεό. Καὶ δυστυχῶς ἀ­ποτελοῦν πλειονότητα, τὸ 99%. Κάπου – κάπου μόνο παρου­σιάζεται μιὰ ψυχὴ ποὺ ξεχωρίζει· τῶν ἄλλων οἱ σκέψεις, τὰ αἰ­σθήματα, οἱ ἐνέργειες εἶνε ἀπὸ ἀδιάφορες μέ­χρι καὶ ἐ­χθρικές ἔ­ναντι τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸς ὁ κόσμος ἀ­σκεῖ ἰ­σχυ­ρὴ ἐπίδρασι στὸν καθένα.
Ὁ κόσμος ἔχει καὶ μεταχειρίζεται δύο ἰσχυ­ρὰ ὅπλα· τὰ θέλγητρα καὶ τὰ φόβητρα.
Ὤ τὰ θέλγητρα τοῦ κόσμου! Εἶνε μαγνήτης σατανικός, ποὺ ἔλκει καὶ ὑποτάσσει ὅ­ποιον ἀφεθῇ στὴν ἐπήρειά του. Θέλγητρα εἶνε τὰ ξέφρενα γλέν­τια, οἱ διασκεδάσεις σὲ «ψυχαγωγικὰ» κέν­τρα, τὰ ἀ­σεβῆ καὶ ἄσεμνα τραγούδια, τὰ πορνικὰ θεάματα, ὁ ἴλιγγος τῶν αἰ­σθήσεων, οἱ ἔξαλλοι χοροί, ἡ μόδα, ἡ γοητεία τῆς τεχνητῆς ὀμορφιᾶς, ἡ ἀπάτη τοῦ πλούτου, ἡ μέθη τῆς δόξης καὶ τῶν ἀξιωμάτων… Ὅλα αὐτὰ ἐξασκοῦν μία μαγεία στὸν θνητὸ ἄνθρω­πο. Ἕνας αὐτοκράτορας, παρ᾽ ὅλη τὴ δύναμί του, μὲ τὸ μειδίαμα μιᾶς πονηρῆς γυναί­κας βρέθηκε δέσμιος σαρκικοῦ ἔρωτος καὶ τίναξε στὸν ἀέρα τὸ θρόνο του. Τὰ θέλγητρα τοῦ κόσμου ἔχουν τεράστια δύναμι.
Ὁ κόσμος ὅμως ἔχει καὶ φόβητρα. Φόβητρα εἶνε οἱ πιέσεις, ἀδικίες, εἰρωνεῖες, οἱ δι­ωγμοί, ἐμ­παιγμοί, σαρκασμοί, ὁ περίγελως σ᾽ ἐκείνους ποὺ πιστεύουν στὸ Χριστό. Εἶσαι πιστός; ὁ κόσμος σὲ περιπαίζει, σὲ συκοφαντεῖ, σὲ κατηγορεῖ. Ἐκκλησι­άζεσαι, κοινωνεῖς, διαβάζεις Γραφή; γίνεσαι παιχνί­δι, πλάκα διασκε­δάσεως. Πόσοι π.χ. μπαίνουν σὲ αὐτοκίνητα, ἀεροπλάνα, πλοῖα, τραῖνα καί, ἐνῷ θέλουν, ἀποφεύγουν νὰ κάνουν τὸ σταυρό τους, γιατὶ φοβοῦνται μὴπως ὁ κόσμος τοὺς πῇ καθυστερημένους καὶ τοὺς ἐμπαίξῃ!
Τί λέει λοιπὸν ὁ ἀπόστολος Παῦλος· Οὔ­τε θέλγητρα οὔτε φόβητρα μὲ πιάνουν. Γιὰ μένα ὁ κόσμος πέθανε, ὅπως κ᾽ ἐγὼ γιὰ ἐ­κεῖνον· νεκρὸς ὁ κόσμος πρὸς ἐμέ, νεκρὸς ἐγὼ γιὰ δαῦτον. Μπορεῖ ἕνας νεκρὸς ν᾽ ἀσκή­σῃ ἐπιρροὴ σὲ ζωντανό; ἢ ἀν­τιστρόφως ἕ­νας ζωντανὸς νὰ ἐπηρεάσῃ ἕνα νεκρό; Χαῖρε, Σταυρὲ τοῦ Κυρίου, διότι διὰ σοῦ ὁ κόσμος, ἐνῷ γιὰ ὅλους εἶνε παγίδα, γιὰ ᾽μένα νεκρώθηκε, δὲν ἔχει ἐ­πιρροή. Χαῖρε Σταυρέ, διότι καὶ τὸ ἐγώ μου, νεκρωμένο διὰ σοῦ, μένει ἀνεπηρέαστο ἀ­πὸ τὰ θέλγητρα καὶ τὰ φόβητρα τοῦ κόσμου.
Λέγοντας νέκρωσι τοῦ ἐγὼ δὲν ἐννοῶ κατάστασι ἀνυπαρξίας· ἐννοῶ νὰ συσταυρωθῇ ὁ «παλαιὸς ἄνθρωπος» (῾Ρωμ. 6,6· βλ. & Ἐφ. 4,22. Κολ. 3,9) μὲ τὸ Χριστό, ὥστε νὰ συναναστηθῇ μαζί του. Τὸ ἁ­μαρτωλὸ ἐγὼ τό ᾽χουμε ὅλοι στὰ βάθη μας, ἀπαίσια κληρονομιὰ τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος. Ὤ τὸ ἐγώ! Ἂν ἀνοί­ξῃς τὴν καρδιά σου, θὰ δῇς μέσα τὰ πάθη νὰ ὠρύ­ωνται σὰν ἄγρια θηρία· θυμός, ὀργή, μῖσος, ζήλεια, κενοδοξία, ὑπερηφάνεια, σαρκολατρία…
Ἂν ὅμως μπροστὰ στὸν τάφο ἑνὸς φιλαργύρου βάλετε ἕνα σωρὸ χρήματα, ὁ νεκρὸς δὲν τ᾽ ἀγγίζει· καὶ στὸν τάφο ἑνὸς ἀρχομανοῦς ἂν βάλετε στέμματα καὶ σκῆπτρα, μένει ἀδιάφορος· καὶ στὸν τάφο ἑνὸς σαρκολάτρου ἂν σταθῇ ἡ πιὸ ὡραία γυναίκα, αὐτὸς μένει ἀ­συγκίνητος. Ἔτσι ἔνιωθε ὁ Παῦλος, γι᾽ αὐτὸ ἔλεγε· Χαῖρε, Σταυρέ, διὰ τοῦ ὁποίου «ἐ­μοὶ κόσμος ἐσταύρωται κἀγὼ τῷ κόσμῳ» (Γαλ. 6,14).

* * *

Ὅταν πρὸ ἐτῶν ἀξιώθηκα νὰ πάω στὸ Ἅγιο Ὄ­ρος, εἶδα στὴ μονὴ Φιλοθέου μία εἰκόνα ποὺ ἔδειχνε ἕνα καλόγερο σταυρωμένο. Τί σημαίνει αὐτό; Ὅπως ὁ Χριστὸς σταυρώθηκε, ἔτσι κι ὁ μοναχὸς κι ὁ καθένας μας πρέπει νὰ σταυρώσῃ «τὸν παλαιὸν ἄν­θρω­πον», τὰ πάθη του, νὰ ζῇ ζωὴ ἐσταυρωμένη.
Διάβασα ἀκόμη στὸν βίο τοῦ ἁγίου Θεοδώ­ρου τοῦ Στουδίτου, ὅτι ὁ ἅγιος εἶδε μιὰ μέρα στὴν αὐλὴ τῆς μονῆς ἕναν καλόγερο νὰ χτυπάῃ ἕναν ἀδελφό του. Λυπημένος τότε τὸν πλησίασε καὶ τοῦ λέει· Ἀ­δελφέ, πότε κατέβηκες ἀπὸ τὸ σταυρό; ἕνας σταυρωμένος ἔχει χέρι νὰ χτυπήσῃ τὸν ἀδελφό;
Ὁ καθένας μας ἂς σηκώσῃ τὸ σταυρό του. Ἔτσι, σταυρωμένη, πρέπει νὰ εἶνε ἡ ζωή μας, ἂν εἴμαστε ἀληθινοὶ Χριστιανοὶ καὶ ὄχι ψευτο­χριστιανοὶ – θεομπαῖχτες. Ζωὴ χωρὶς σταυρὸ ζωὴ δὲν εἶνε.
Τί εἶνε ἡ ζωή; Ζωὴ ἴσον –τόλμησε καὶ γράψε μὲ κόκκινο μελάνι, μὲ τὸ αἷμα τοῦ Θεανθρώπου–, ζωὴ ἴσον σταυρός. Ὅπως ὁ Χριστὸς σήκωσε σταυρό, ἔτσι κ᾽ ἐσύ. Σταυρὸς εἶνε οἱ θλίψεις καὶ περιπέτειες τοῦ βίου.
«Χωρὶς σταυρὸ κανένας δὲν θὰ δῆ παράδεισο», εἶπε σοφὰ ἕνας πιστὸς οἰκογενειάρχης. Ἔτσι ἔζησαν οἱ πρόγονοί μας, ἔτσι ἔζησαν ὅλοι οἱ ἅγιοι.
ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ποὺ κοιμήθη­κε σὰν σήμερα (τώρα ἔπρεπε νὰ ἑορτάζῃ, ἀλ­λὰ λόγῳ τῆς μεγάλης σημερινῆς ἡμέρας, ἡ Ἐκ­κλησία ὥρισε νὰ ἑορτάζῃ τὸ Νοέμβριο), δὲν πέθανε στὸ θρόνο· γιὰ τὸ σταυρὸ καὶ τὴν ἀλήθεια, ἐπειδὴ ἤ­λεγξε ἐξουσιαστάς, πέθανε ἐξόριστος σὲ μιὰ ἐρη­μιὰ λέγοντας· «Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκα».
ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ποὺ καὶ σταυ­ρὸ σήκωσε καὶ σταυρουδάκια μοίραζε, ἔλεγε· «Τὸν Χριστόν μας παρακα­λῶ νὰ μὲ ἀξιώσῃ νὰ χύσω καὶ ἐγὼ τὸ αἷμά μου διὰ τὴν ἀγάπην του, καθὼς τὸ ἔχυσε καὶ Ἐκεῖνος διὰ τὴν ἀγάπην μου» (ἡμ. ἔργ., σ. 106). Κι ὅ­ταν ἦρθε ἡ ὥρα τοῦ μαρτυρίου κ᾽ ἔστησαν ἀγχόνη νὰ τὸν κρεμάσουν εἶπε· Δόξα σοι, ὁ Θεός, ποὺ μ᾽ ἀξιώνεις νὰ σταυρωθῶ καὶ ἐγώ.
Πῶς νὰ φτάσουμε νὰ ποῦμε κ᾽ ἐμεῖς αὐτὰ τὰ μεγάλα ῥήματα τοῦ Παύλου, ὅπως κ᾽ ἐ­κεῖνο τὸν ἄλ­λο φοβερὸ λόγο του, «Ζῶ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός» (Γαλ. 2,20); Πρέπει νὰ κοπιάσουμε, ν᾽ ἀγωνιστοῦμε σκληρά. Ἡ ζωὴ αὐτὴ εἶνε ἀγώνας ἐναντίον τῆς σαρκός, τοῦ κόσμου, καὶ τοῦ διαβόλου ποὺ «ὡς λέων ὠρυόμενος περιπατεῖ ζητῶν τίνα καταπίῃ» (Α΄ Πέτρ. 5,8).
Ἡ πίστι μας ἔχει μεγαλεῖο. Δὲν εἶνε ψέμα, ὄχι! Μπορεῖ νά ᾽νε ψέμα ὁ ἥλιος τὰ ἄστρα καὶ ὁ κόσμος ὅλος· ἕνα δὲν εἶνε ψέμα, ὁ Κύριος ἡμῶν, ὁ ἐσταυρωμένος καὶ Θεός· ὅν, παῖδες Ἑλλήνων, ὑμνεῖτε καὶ ὑπερ­υψοῦτε εἰς πάν­τας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

(ἱ. ἐξωκκλήσι Μεταμορφώσεως τοῦ Κυρίου Ὑψώματος 1020 Φλωρίνης 14-9-1985