Συγκρισις ανθρωπων – αγγελων

«Τί ἐστιν ἄνθρωπος, ὅτι μιμνήσκῃ αὐτοῦ; ἢ υἱὸς ἀνθρώπου, ὅτι ἐπισκέπτῃ αὐτόν;»

Σήμερα, ἀγαπητοί μου, εἶνε ἑορτὴ καὶ πανή­γυρις. Ἑορτάζουν χιλιάδες – τί λέω, ἑκα­τομμύρια ἀναρίθμητα ἄγγελοι καὶ οἱ ἀρχάγ­γελοι, ταξιαρχίες καὶ στρατιὲς ὁλόκληρες, μὲ κορυφαίους τοὺς ἀρχιστρατήγους Μιχα­ὴλ καὶ Γαβριήλ. Σήμερα ἑορτάζουν ἀκόμα καὶ ὅσοι φέρουν ἀγγελικὰ ὀνόματα (Μι­χαήλ, Γαβριὴλ κ.λπ.). Ἑορτάζει δὲ καὶ ἡ ἀκριτικὴ Φλώρινα, γιατὶ τὴν ἅγια αὐτὴ μέρα, τὸ 1912, οἱ στρατιῶ­τες μας σὰν ἄγγελοι εἰσ­ῆλθαν σ᾽ αὐτὴν καὶ τὴν ἐλευθέρωσαν ἀπὸ σκλαβιὰ αἰώνων.

* * *

Μᾶς βοηθεῖ νὰ αἰσθανθοῦμε τὴν ὕπαρξι τῶν ἀγγέλων καὶ νὰ τοὺς τιμήσουμε πρεπόντως ἂν δοῦμε προηγουμένως τὴν ἀ­ξία τοῦ ἀνθρώ­που. Διότι ὅσο εἶνε βέβαιο ὅτι ὑπάρχουν ἄν­θρωποι, τόσο καὶ ὅτι ὑ­πάρχουν ἄγγελοι.

Ὁ ἄνθρωπος, τὸ κορυφαῖο δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, ἔχει διπλῆ σύστασι· εἶνε σαρκι­κὸς καὶ πνευματικός, σῶμα καὶ ψυχή. Ἡ μία ὄψις του εἶνε ἡ ὁρατή, ἡ ἄλλη ἡ ἀόρατη. Ὁρατὸ καὶ ἀόρατο στοιχεῖο σ᾽ αὐτὸν συνενώνονται.
Τὸ σῶμα εἶνε θνητό, φθαρτό, εὐτελές. Ἂν ἀναλύσουμε τὸ πτῶμα ἑνὸς ἀνθρώπου στὸ χημεῖο, θὰ δοῦμε ὅτι ἀποτελεῖται ἀπὸ κοι­νὰ στοιχεῖα· νερό, λίπος, ἄνθρακα, φώσφορο, λίγο σίδερο καὶ μερικὰ ἄλλα· στοιχεῖα δηλαδὴ χω­ρὶς σπουδαία ἀξία. Αὐτὰ πῆρε ὁ Θεός ―ὄχι ἡ φύσι, ποὺ λένε μερικοί― τὰ ζύμωσε καὶ ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο «κατ᾽ εἰκόνα καὶ καθ᾽ ὁμοίω­σιν αὐτοῦ» (Γέν. 1,26). Γῆ δηλαδὴ εἶνε ὁ ἄνθρωπος ὡς σῶμα, καὶ στὴ γῆ ὁδηγεῖται τὴν ἡμέρα τοῦ θανάτου μὲ τὴν ταφή του.
Ἐν τούτοις μέσα στὸ θνητὸ αὐτὸ σῶμα ὑ­πάρχει κάτι ἄυλο, ἄφθαρτο, ἀθάνατο· ἡ ψυχή. Γιὰ τὴν ψυχὴ ὁ Κύριος εἶπε· «Τί ὠφελήσει ἄν­θρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζη­μιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ; ἢ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐ­­τοῦ;» (Μάρκ. 8,36-37). Ὅλος ὁ ὑλι­κὸς κόσμος ἔχει μικρὴ ἀξία μπροστὰ στὴν ἀξία μιᾶς ψυχῆς. Ὁ ἄνθρωπος εἶνε τὸ κο­­ρυ­φαῖο ἐπὶ γῆς δημιούργημα, ποὺ ἔκτισε ὁ Θεὸς μὲ ἕ­να μεγάλο προορισμό· νὰ ὁμοιω­θῇ μὲ αὐτὸν διὰ τῆς ἀρετῆς, ποὺ πρέπει νὰ βιώσῃ.
Τόση εἶνε ἡ ἀξία του. Καὶ ὅμως ὡρι­σμένοι, ποὺ κάνουν τὸ λόγιο καὶ τὸ μορφω­μέ­νο, δὲν πι­στεύουν στὸ Θεό, ἀρνοῦνται τὴν θεία καταγω­­γή μας καὶ τὴ διπλῆ σύστασί μας, καὶ διδά­σκουν τὰ παιδιὰ στὰ σχολεῖα, ὅτι ὁ ἄν­θρωπος κατάγε­ται ἀπὸ τὸν πίθηκο. Ἡ θεωρία αὐτὴ δὲν στέκει. Ἄβυσσος χωρίζει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὰ ζῷα. Στὴν πρα­­γματικότητα τὴ θεωρία αὐτὴ τὴν ἀρ­νοῦνται καὶ οἱ ἴδιοι οἱ ὀ­παδοί της· ἂν τοὺς ἀποκαλέσῃς «μαϊμοῦ», τὸ θεωροῦν ὕβρι καὶ σὲ μη­νύουν· διότι ἄλλο ἄνθρωπος καὶ ἄλλο ζῷο.

* * *

Δὲν ὑπάρχει ὅμως, ἀγαπητοί μου, μόνο ἄν­θρωπος. Ὑπάρχει καὶ μία ἄλλη ὕπαρξις ἀνωτέρα. Ὅ­πως ὁ ἄνθρωπος εἶνε ἀνώτερος ἀπὸ τὰ ζῷα καὶ τὰ ζῷα ἀνώτερα ἀπὸ τὰ φυτὰ καὶ τὰ φυτὰ ἀνώτερα ἀπὸ τὰ ὀρυκτά, ἔτσι ὑψηλό­τερα δημιουργήματα εἶνε οἱ ἄγγελοι. Κατὰ τί ὑπερέχουν οἱ ἄγγελοι ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους; Στὸ ὅτι δὲν ἔχουν σῶμα ὑλικό. Ἔχουν σῶμα αἰθέριο, ἄυλο. Καὶ λόγῳ τῆς αἰθερίου συ­στάσεώς των κινοῦνται παντοῦ ταχύτατα.
Ὅποιος με­λετᾷ τὴν ἁγία Γραφή, βλέπει ὅτι ἄγγελος ἐμ­φανίσθηκε στὸν Ἀβραὰμ ὅταν ἦ­ταν ἕτοιμος νὰ σφάξῃ τὸ παιδί του· ἄγγελος ἐμ­φανίσθηκε στὸν Ἰακὼβ προστατεύοντάς τον ἀπὸ τὴ μα­νία τοῦ ἀδερφοῦ του· ἄγγελος στὸν Ἰωσήφ, ἄγ­γελος στὸ Μωϋσῆ, ἄγγελος στὸν Ἰησοῦ τοῦ Ναυὴ ὅταν πολιορκοῦσε τὴν Ἰεριχώ, ἄγ­γελος στὸν Δανιήλ, ἄγγελος στοὺς τρεῖς Παῖ­δας… Σμήνη ἀγγέλων καὶ ἀρχαγγέλων δι­ασχίζουν ὅ­λο τὸν οὐρανὸ τῆς παλαιᾶς διαθή­κης. Ἀλλὰ καὶ τῆς καινῆς. «Ἄγγελος πρωτοστά­της οὐρανόθεν ἐ­πέμφθη, εἰπεῖν τῇ Θεοτό­κῳ τὸ Χαῖρε» (Ἀκάθ. ὕμν.) – ὁ Γαβριήλ. Ἄγ­γελοι ἔ­ψαλαν τὴ νύχτα τῆς γεν­νήσεως τοῦ Χριστοῦ μας «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία» (Λουκ. 2,14). Ἄγγελος στὴ Γεθσημανῆ ἐνίσχυε τὸν Κύριο στὴν ἀγωνία του ὅταν ἀπὸ τὸ πρόσωπό του ἔτρεχε ὁ ἱ­δρώτας «ὡσεὶ θρόμβοι αἵματος» (ἔ.ἀ. 22,44). Ἄγ­γελος μετὰ τὴν Ἀνάστασι στὸ μνῆμα, ἄγγελοι στὴν Ἀνάληψι… Εἶνε γεγονὸς λοιπόν· ὑ­πάρχουν ἄγγελοι. Ὅσο εἶνε βέβαιο ὅτι ὑπάρχει ἄνθρωπος, τόσο καὶ ὅτι ὑπάρχουν ἄγγελοι.
Ἔχουν ἔργο ὑψηλὸ καὶ μεγάλο. Καὶ ποιό εἶνε τὸ ἔργο τους; Ἔργο τῶν ἀγγέλων εἶνε νὰ ὑ­μνοῦν καὶ νὰ δοξάζουν τὸ Θεὸ ἀσιγήτως. Ἐ­μεῖς στὴν ἐκκλησία μένουμε μία, δύο, τρεῖς ὧ­ρες· παραπάνω δὲ μποροῦ­με, κουραζόμαστε, γιατὶ ἔχουμε ὑλικὸ σῶμα· «τὸ μὲν πνεῦμα πρό­θυμον, ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενής» (Ματθ. 26,41). Ἐνῷ οἱ ἄγγελοι μέρα καὶ νύχτα, συνεχῶς καὶ ἀκαταπαύστως, εἰς αἰῶνας αἰώνων ὑμνοῦν τὸ Θεὸ καὶ λένε· «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος σαβα­ώθ, πλήρης ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ τῆς δόξης σου» (θ. Λειτ.· πρβλ. ᾿Ησ. 6,3).
Οἱ ἄγγελοι ἀκόμη εἶνε διαγγελεῖς. Ὅπως στὸ στρατὸ ὑπάρχουν διαγγελεῖς ποὺ μεταφέ­­ρουν τὰ μηνύματα τοῦ στρατηγοῦ, κατὰ παρό­μοιο τρόπο στὸν οὐρανὸ αὐτοὶ εἶνε οἱ οὐράνι­οι διαγγελεῖς, ποὺ μεταφέρουν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ στοὺς ἀνθρώπους παντοῦ ἐδῶ στὴ γῆ.
Εἶνε ἐπίσης φύλακες τῶν ἀνθρώπων. «Ἄγ­γελον εἰρήνης, πιστὸν ὁδηγόν, φύλακα τῶν ψυ­χῶν καὶ τῶν σωμάτων ὑμῶν», ζητοῦμε κάθε μέρα στὴ θεία λειτουργία. Ἄγγελοι εἶνε δίπλα μας. Τί μεγάλο πρᾶγμα εἶνε αὐτό! Τὸ σκεφτήκαμε, τὸ πιστεύουμε; Σὲ κάθε βῆμα ἔχουμε δίπλα μας φύλακα ἄγγελο. Ὅπως τὰ παιδιὰ τοῦ βασιλέως τὰ φρουροῦν σωματοφύλα­κες, κατὰ παρόμοιο τρόπο καὶ τὰ παιδιὰ τοῦ Θεοῦ τὰ φρουροῦν ἄγγελοι. Δίπλα στὸν κάθε Χριστιανό, ἀπὸ τὴν ὥρα ποὺ θὰ βαπτισθῇ μέχρι τὴν ὥρα ποὺ θὰ ξεψυχήσῃ, ἄγγελος παραστέκει. Δὲν εἶνε ψέμα αὐτό, εἶνε πραγματι­κό­της. Καὶ ὁ ἄγγελός μας χαίρει ὅταν ἐμεῖς κάνουμε τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, λυπᾶται δὲ καὶ θρηνεῖ ὅταν ἐμεῖς τὸ παραβαίνουμε. «Χαρὰ γί­νεται» στὸν οὐρανὸ «ἐπὶ ἑνὶ ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι» (Λουκ. 15,7,10)· ὅταν ἐδῶ πέφτῃ ἕνα δάκρυ μετανοίας, ἐκεῖ οἱ ἄγγελοι πανηγυρίζουν. Ἔλεγε ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰ­τωλός· Ὅπως δὲν τολμᾷς μπροστὰ σ᾽ ἕνα μικρὸ παιδὶ νὰ κάνῃς κάποια αἰσχρὴ πρᾶξι, ἔτσι καὶ μπροστὰ στὸν ἄγ­γελό σου νὰ ζῇς μία ζωὴ ἀκηλίδωτη.
Ἄγγελος λοιπόν· τὸ κορυφαῖο δημιούργημα τοῦ Δημιουργοῦ, ἡ ἀνωτέρα ὕπαρξι στοὺς οὐρανούς. Ἀλλὰ καὶ ὁ ἄνθρωπος ἐδῶ στὴ γῆ μπορεῖ νὰ γίνῃ ἄγγελος, νὰ μιμηθῇ τὸν ἄγγελο, νὰ γίνῃ «ἔνσαρκος ἄγγελος», ὅπως ἔγινε ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος, ὁ Ἠλίας ὁ Θεσβίτης, ὅσιοι καὶ ἀσκηταὶ καὶ πατέρες καὶ διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας. Στὸν κόσμο αὐτὸν ἄλλοι ζοῦν ὡς ὑλικὰ ὄντα καὶ τετράποδα, ἄλλοι ζοῦν ὡς ἄνθρωποι, ἀλλὰ ἄλλοι ζοῦν ὡς ἄγγελοι.

* * *

Ἄνθρωποι στὴ γῆ, ἄγγελοι στὸν οὐρανό. Καὶ παραπάνω; Παραπάνω ἀπὸ αὐτούς, ἀγαπη­τοί μου, παραπάνω ἀπὸ τὰ ἄστρα καὶ τοὺς Ὠ­ρίωνας, παραπάνω ἀπὸ ὅλα τὰ ὄντα, εἶνε κά­ποιος ἄλλος. Ποιός; Ἐλᾶτε νὰ τὸν προσκυνήσουμε. «Δεῦτε προσκυνήσωμεν καὶ προσπέσω­μεν αὐ­τῷ, Χριστῷ τῷ βασιλεῖ καὶ Θεῷ ἡμῶν». Στὴν κορυφὴ εἶνε ὁ Θεάνθρωπος Χριστός. Εἶνε ὁ βασιλεὺς τοῦ σύμπαντος κόσμου. Αὐτὸς κυβερνᾷ τὰ ἄ­στρα, αὐτὸς κατέχει τὰ κλειδιὰ τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου, αὐτὸς εἶνε ὁ παγκόσμιος ἄξων γύρω ἀπὸ τὸν ὁποῖο στρέφονται τὰ πάντα. Αὐτὸς εἶνε ἡ ἀνωτέρα ὕπαρξις. Ὡς ἄνθρωπος εἶνε ἡ ἰδανικωτέρα, ἡ τελεία μορφή. Ἐμεῖς εἴ­μαστε κλά­σματα ἀνθρώπου, ὅπως λέει ἕνας φι­λόσοφος. Προσπαθοῦμε νὰ πλησιάσου­με τὴ μονάδα, ἀλλὰ δὲν τὴ φτάνουμε. Πάντο­τε ὅλοι ὑπολειπόμεθα ὡς πρὸς τὴν ἀρτιότητα τοῦ χα­ρακτῆρος. Ἕνας μόνο εἶνε ἀκεραία μονάδα, δὲν ὑπάρχει ἄλλος. «Εἷς ἅγιος, εἷς Κύρι­ος, Ἰ­ησοῦς Χριστός, εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός» (Φιλ. 2,11 καὶ θ. Λειτ.). Εἶνε ὁ Ἄνθρωπος, ἐκεῖνος ποὺ πρέπει νὰ γράφεται μὲ ἄλφα κεφαλαῖο.
Γι᾽ αὐτὸ σ᾽ αὐτὸν κατ᾽ ἐξοχὴν ἁρμόζει τὸ χωρίο ποὺ προέταξα. Ὅλα ὅσα σᾶς εἶπα τὰ εἶπα γιὰ νὰ δώσω μία ἑρμηνεία τοῦ ὡραίου αὐτοῦ ψαλμικοῦ χωρίου ποὺ περιλαμβάνεται στὸν σημερινὸ ἀπόστολο· «Τί ἐστιν ἄν­θρωπος, ὅτι μιμνήσκῃ αὐτοῦ;», τί εἶνε ὁ ἄνθρωπος, πόσο σπουδαῖο πλάσμα εἶνε, καὶ τὸν θυ­μᾶσαι, Κύριε; «ἢ υἱὸς ἀνθρώπου, ὅτι ἐπισκέπτῃ αὐτόν;» ἢ τί εἶνε τὸ παιδὶ – ὁ ἀπόγονος τοῦ ἀνθρώπου, καὶ τὸν προσέχεις, ἔρχεσαι καὶ τὸν βοηθεῖς; (Ἑβρ. 2,6· Ψαλμ. 8,5).
Τί εἶνε ὁ ἄνθρωπος! λένε καὶ μένουν ἔκθαμ­βοι ψαλμῳδὸς καὶ ἀπόστολος. Ἂν μπροστὰ σ᾽ ἕνα ἄγαλμα θαυμάζῃς, ἂν μπροστὰ στὴν Ἀκρό­πολι μένῃς ἔκθαμβος, ἂν μπροστὰ στὴν Ἁγία Σοφία συγκινῆσαι, ἂν ἀτενίζῃς μὲ ἀνοιχτὰ μάτια τὰ ψηλὰ βουνά, ἂν μπροστὰ στὰ ἄστρα καὶ τὸν ἥλιο θαμπώνεσαι, πολὺ περισσότερο ἐμ­πρὸς στὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν.
Αὐτῷ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων· ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

(Ομιλία Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου εις τον ιερό ναὸ Ἁγίου Γεωργίου Φλωρίνης 8-11-1978)