Περίοδος Γ΄- Ἔτος ΙΖ΄
Ἀριθμ. φύλλου 707(2)

Κυριακὴ μετὰ τὰ Φῶτα (Ματθ. 4,12-17)
14 Ἰανουαρίου 2024 (2000)

«Μετανοειτε»

«Ἀπὸ τότε ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν· Μετανοεῖτε· ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. 4,17)

Ἡ εὐαγγελικὴ περικοπὴ ποὺ ἀκούσαμε σήμερα (βλ. Ματθ. 4,12-17), ἀδελφοί μου, ἀλλὰ καὶ ὁ­λόκληρο τὸ Εὐ­αγγέλιο εἶνε σοφία. Δὲν ὑπάρχει κάτω ἀπὸ τὸν ἥλιο καὶ τὰ ἄστρα ἄλλο βιβλίο μὲ μεγαλυτέρα ἀξία ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ. Τὰ λόγια του εἶνε ἡ ὑψίστη φιλοσοφία.
Ὁ τελευταῖος λόγος τοῦ Χριστοῦ ἦταν τὸ «Τετέλεσται» (Ἰω. 19,30), λόγος μὲ βαθειὰ σημασία. Ἀλλ᾿ ὅπως ὁ τελευταῖος, ἔτσι καὶ ὁ πρῶτος λό­­γος ποὺ βγῆκε ἀπὸ τὰ χείλη του, ἔχει μεγάλη ση­μασία. Καὶ ὁ πρῶτος λόγος εἶνε τὸ «Μετανοεῖ­τε» (Ματθ. 4,17). Ἂς ἀναλύσουμε τὴν ἔννοια τῆς μετα­­νοίας, τὸ κορυφαῖο κήρυγμα τοῦ Θεανθρώπου.

* * *

Ἡ ἀνθρωπότης, ἀγαπητοί μου, εἶνε ἀσθενής. Νοσεῖ ποικιλοτρόπως. Καὶ ποιά ἡ αἰτία; Ἐπῆλθε διαταραχὴ στὸ σύμπαν, στὸ ἠθικὸ σύμ­παν, λόγῳ παραβάσεως τοῦ ἠθικοῦ νόμου. Ὁ ἠ­θικὸς νόμος συνοψίζεται στὸ Δεκάλογο, ποὺ ἔ­λαβε ὁ Μωϋσῆς, καὶ πρὸ παντὸς στὴν Ἐπὶ τοῦ ὄρους ὁμιλία τοῦ Κυρίου. Δυστυχῶς τὸ νόμο αὐτὸ τὸν καταπατοῦμε. Οὐδέποτε ἄλλοτε ἡ ἀν­θρωπότης καταπάτησε τὸ νόμο τοῦ Θεοῦ τόσο ὅσο ἡ σύγχρονη γενεά. Ἀμέτρητα τὰ ἁμαρ­τήματά μας. Ὁ αἰώνας αὐτός, ὁ αἰώνας τῶν πυραύλων, θὰ ὀνομασθῇ καὶ αἰώνας τοῦ ἐγ­κλήματος. Ἔχουμε παραβάσεις τοῦ ἠθικοῦ νό­μου, παραβάσεις μικρὲς καὶ μεγάλες. Στὴν ἀν­θρωπότητα σήμερα ἁρμόζει αὐτὸ ποὺ εἶπε ὁ Δαυΐδ, ὅτι «αἱ ἀνομίαι μου ὑπερῆραν τὴν κεφα­λήν μου, ὡσεὶ φορτίον βαρὺ ἐβαρύνθησαν ἐπ᾿ ἐμέ» (Ψαλμ. 37,5)· ἢ ἐκεῖνο ποὺ εἶπε ὁ προφήτης Ὠ­σηέ, ὅτι «ἀρὰ καὶ ψεῦδος καὶ φόνος καὶ κλο­πὴ καὶ μοιχεία κέχυται ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ αἵματα ἐφ᾿ αἵμασι μίσγουσι» (Ὠσ. 4,2)· ἢ ἐκεῖνο ποὺ εἶ­πε ὁ προφήτης Ἠσαΐας, ὅτι ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα ἀπὸ τὴν κορυφὴ μέχρι τὰ νύχια εἶνε γεμά­­τη ἀπὸ ἕλκη, γεμάτη ἀπὸ ἁμαρτήματα (Ἠσ. 1,6).
Νοσεῖ λοιπὸν ἡ ἀνθρωπότης· τὸ φωνάζουν καὶ οἱ πέτρες. Ποιός θὰ τὴν θεραπεύσῃ;

Ὅπως γύρω ἀπὸ ἕναν πολὺ βαρειὰ ἀσθε­νῆ, ἔτσι καὶ γύρω ἀπὸ τὸ κρεβάτι τῆς ἀσθενοῦς ἀνθρωπότητος βρίσκονται «γιατροὶ» καὶ γίνεται τρόπον τινὰ ἰατρικὸ συμβούλιο. Ἰατρι­κὸ συμβούλιο ἐννοῶ τοὺς κοινωνιολόγους, ψυχολόγους, φιλοσόφους, κυβερνῆτες, ποὺ συσκέπτονται ἂν ὑπάρχῃ θεραπεία.
Οἱ γνῶμες διχάζονται. Ἄλλοι, ἀπαισιόδοξοι, λένε· Δὲν ὑπάρχει πλέον θεραπεία στὸν κόσμο· ἐκεῖ ποὺ ἔφτασε ἡ ἀνθρωπότης, παρ᾿ ὅ­λα τὰ ἐπιτεύγματά της, ὁδηγεῖται πρὸς αὐτοκτονίαν, μὲ πιστόλι τὴν πυρηνικὴ ἐνέργεια.
Ἄλλοι εἶνε ὑπεραισιόδοξοι καὶ λένε· Μὴν ἀ­κοῦτε· ἡ ἀνθρωπότητα προχωρεῖ μὲ γοργὸ βῆμα πρὸς μεγάλες ἐξελίξεις· ἐντὸς ὀλίγου πατοῦμε στὰ ἄστρα καὶ θὰ κατοικήσουμε ἐκεῖ. Ἐμεῖς ἐλπίζουμε σὲ θεραπεία… Κι ὅταν τοὺς ρωτήσῃς, ποιά εἶνε τὰ φάρμακά τους, ἔχουν συνταγὲς πρόχειρες, συστήματα ποὺ λήγουν στὰ νεώτερα εἰς –ισμός (π.χ. ἀνθρωπισμός, καπιταλισμός, σοσιαλισμός, κομμουνισμός, οἰ­κουμενισμὸς κ.λπ.). Νομίζουν οἱ ταλαίπωροι, ὅτι μὲ τέτοιες συνταγὲς καὶ τέτοια χάπια θὰ θεραπευθῇ τὸ κακό.
Ὑπάρχει καὶ μιὰ ἄλλη τρίτη κατηγορία ἀν­θρώπων, ποὺ πιστεύουν σὲ ἕναν ἄλλο τρόπο θεραπείας. Ἀντὶ νὰ κάθεστε, λένε, σὰν τὶς γρι­ὲς καὶ νὰ κλαῖτε καὶ νὰ ἐλεεινολογῆτε τὸν ἑ­αυτό σας, κάντε ἐπανάστασι· δὲν χρειάζονται οὔτε δάκρυα οὔτε μοιρολόγια, χρειάζονται γρόνθος, γροθιά, λένε αὐτοί. Ἡ ἀνθρωπότητα εἶνε βαρειὰ ἀσθενής, καὶ πρέπει νὰ μπῇ στὸ χειρουργεῖο. Αὐτοὶ φρονοῦν, ὅτι μὲ τὸ αἷμα, μὲ τὸ αἱματοκύλισμα, θὰ ἔρθῃ ἡ θεραπεία.
Τί ἔχουμε νὰ ποῦμε ἐμεῖς; Στὸ συμβούλιο αὐτὸ τῶν φιλοσόφων καὶ κοινωνιολόγων λέμε· Δὲν συμφωνοῦμε οὔτε μὲ τοὺς ἀπαισιόδοξους, οὔτε μὲ τοὺς ὑπεραισιόδοξους, οὔτε μὲ τοὺς ἐ­παναστάτες. Ἐμεῖς δὲν προσκυνᾶ­με γιατροὺς ἐπιγείους. Ὑπάρχει γιατρός. Ἀ­ποκαλυφθῆτε, κύριοι. Γιατρὸς μοναδικὸς εἶ­νε ὁ Χριστός. Στὴν θεία λειτουργία τὸν ὀνομά­ζουμε «ἰατρὸν τῶν «ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν» (Θ. Λειτ. Χρυσοστ. εὐχ. κεφαλοκλ. πρὸ καθαγ.), ἰατρὸν ἐν ἀπολύτῳ ἐννοίᾳ.
Ἂν μποροῦσε ἡ ἀνθρωπότης νὰ θεραπευ­θῇ ἀπὸ τοὺς φιλοσόφους, τοὺς ἐπιστήμονες, τὸν τεχνικὸ πολιτισμό, ἀπ᾿ ὅλα αὐτά, δὲν θὰ ἐρ­χόταν ὁ Χριστὸς στὸν κόσμο. Ἦρθε, γιατὶ ὁ κόσμος εἶχε ἀνάγκη ἀπὸ τὴν παρουσία του. Ἦρθε στὸν κόσμο, γιὰ νὰ συστήσῃ ἰατρεῖο καὶ νὰ δώσῃ φάρμακο ἰσχυρὸ καὶ ῥωμαλέο.
Ἰατρεῖο του εἶνε ἡ Ἐκκλησία. Γι᾿ αὐτὸ ψάλλουμε· «Τίς ὀδυνώμενος καὶ προσπίπτων τῷ ἰα­τρείῳ τούτῳ οὐ θεραπεύεται;» (Παρακλητ., ἦχ. δ΄, Κυρ. ἑσπ., ἀπόστ.). Ἐδῶ βρισκόμαστε ὅλοι ἐμεῖς οἱ ἀσθενεῖς. Ἂν ὑπάρχῃ κάποιος ὑγιής, ἄμεμπτος, ἀναμάρ­τητος, ἂς βγῇ ἔξω. Ἀλλὰ ὅλοι εἴμαστε ἁμαρτω­λοί, ὅλοι ἀσθενεῖς, στὸ σῶμα καὶ στὸ πνεῦμα.
Καὶ ποιά εἶνε τὰ φάρμακα τοῦ Χριστοῦ; Ὤ τὰ φάρμακά του! Εἶνε δοκιμασμένα, ἀποτελεσματικὰ γιὰ κάθε ἀρρώστια. Καὶ ἕνα ἀπὸ αὐτά, τὸ δραστικώτερο, ποὺ καθαρίζει καὶ ἐξυγιαίνει τὸν ἄνθρωπο μέχρι τὶς τελευταῖες ἶνες τῆς ὑπάρξεώς του, εἶνε τὸ «Μετανοεῖτε» ποὺ ἀκούσαμε σήμερα (Ματθ. 4,17). Μόνο διὰ τῆς μετανοίας θὰ σωθῇ ὁ κόσμος.

* * *

Τί εἶνε ἡ μετάνοια; Ἂν ῥωτήσετε ἕνα φιλόλογο, θὰ σᾶς πῇ, ὅτι ἡ λέξι μετάνοια εἶνε σύνθετη. Ἀποτελεῖται ἀπὸ δύο μέρη, μετὰ καὶ νοῦς, καὶ ὅτι τὸ πρῶτο, τὸ μετά, σημαίνει μετα-βολή.
Ὅσοι κάνατε στρατιῶτες, ἀκούσατε τὸ παράγγελμα «Μεταβολή». Ὅσοι εἶστε σωφφέρ, γνωρίζετε ὅτι σὲ ἐπικίνδυνα σημεῖα τοῦ δρόμου χρειάζεται ἀπότομη στροφή. Καὶ οἱ ναυτικοὶ ξέρουν, ὅτι κάποτε στὸν ὠκεανό, σὲ φοβεροὺς κυκλῶνες, ὁ πλοίαρχος διατάζει «στροφὴ 180 μοιρῶν». Εἶνε ἡ δυσκολώτερη στροφή.
Ἔχει λοιπὸν ἀνάγκη ἡ ἀνθρωπότης ἀπὸ στροφὴ ὄχι 10, ὄχι 20, ἀλλὰ 180 μοιρῶν. Καὶ αὐτὸ εἶνε ἡ μετάνοια. Στροφὴ ἀπὸ τὸ σκοτάδι στὸ φῶς, ἀπὸ τὸ ψέμα στὴν ἀλήθεια, ἀπὸ τὴ συκοφαντία στὴν τιμιότητα. Μετάνοια θὰ πῇ ἀλλαγὴ μυαλοῦ· ν᾿ ἀλλάξουμε μυαλό.
Τὰ αὐτοκίνητα γιὰ ἐπισκευὴ τὰ πᾶμε στὰ συνεργεῖα, τὰ χαλασμένα ῥολόγια τὰ πᾶμε στὰ ὡρολογοποιεῖα. Ἐδῶ ἔχει ἀνάγκη ἐπισκευῆς καὶ ἀλλαγῆς ὁ νοῦς μας. Διότι ὁ νοῦς μας δὲν εἶνε πλέον διαυγής. Ζῇ μέσα στὴν ὁ­μίχλη. Εἶνε ναρκωμένος καὶ δὲν σκέπτεται σωστά. Ὅλοι σήμερα, μὲ τὴ «λογική» τους, θὰ σᾶς δικαιολογήσουν καὶ τὴν πιὸ νοσηρὴ κατάστασι, καὶ τὰ πλέον εἰδεχθῆ ἐγκλήματα. ῾Ρωτῆστε τὸ φιλάργυρο, καὶ θὰ ὑπερασπιστῇ μὲ «σοβαρά» ἐπιχειρήματα τὴ φιλαργυρία του· ῾ῥωτῆστε τὸν πόρνο καὶ τὸ μοιχό, καὶ θὰ σᾶς δικαιολογήσουν πλήρως τὰ ἐγκλήματά τους. Γιατὶ ἔπαψε πιὰ ὁ νοῦς νὰ σκέπτεται ὀρθά. Ἡ σκέψι, τὸ φρόνημα, τὸ ἐσωτερικὸ τοῦ ἀνθρώπου, ἔχει

* * *

«Μετανοεῖτε» λοιπόν. Ὅλοι. Μετανοεῖτε, γέροντες συνηλικιῶτες μου, γιὰ τὶς ἁμαρτίες τῆς νεότητός σας. Μετανοεῖτε, νέοι καὶ παιδιά, γιὰ τὶς ἀταξίες, ποὺ ἀσχημίζουν τὴν ὡ­ραία ἡλικία σας. Μετανοεῖτε, ἄντρες ὥριμοι, γιὰ τὶς πράξεις σας. Μετανοεῖτε, γυναῖκες, ποὺ σὰν νυχτερίδες πετᾶτε στὰ σκότη τῆς ἁ­μαρτί­ας. Μετανοεῖτε, γονεῖς, γιὰ τὴν ἄθλια τα­κτικὴ ἀπέναντι στὰ παιδιά σας. Μετανοεῖ­τε, παιδιά, γιὰ τὴν ἄστοργη καὶ ἀχάριστη συμ­περιφορὰ στοὺς γονεῖς σας. Μετανοεῖτε, πλού­σιοι, γιὰ τὶς ἀδικίες, τὶς ἀσπλαχνίες, τὴν πλεονεξία, τὴν ἐκμετάλλευσι τοῦ ἀδυνάτου. Μετανοεῖτε, μικροὶ καὶ μεγάλοι, δάσκαλοι καὶ καθηγηταί, φιλόσοφοι καὶ ψυχολόγοι, γιατροὶ καὶ λοιποὶ ἐ­πι­στήμονες, κυβερνῆτες καὶ λαός, ὀπαδοὶ κάθε παρατάξεως. Ἀλλάξτε τρόπο ζωῆς.
–Μὰ θὰ μᾶς συχωρέσῃ ὁ Θεός; ρωτοῦν.
Ἀνοῖξτε τὴν καρδιά σας καὶ μὲ συναίσθησι δῶστε του τ᾿ ἁ­μαρτήματά σας. Ἂν μαζευτοῦν ὅλα μαζὶ τ᾿ ἁμαρτήματα ὅλου τοῦ κόσμου, θὰ γίνῃ ἕνας ὄγκος, θὰ σχηματιστῇ ἕνας Ὄλυμ­πος· Ὄλυμπος ὄχι ἀπὸ πέτρες καὶ θάμνους, ἀλλὰ ἀπὸ κάρβουνα ἀναμμένα. Φανταστῆτε ἕναν Ὄλυμπο ἀπὸ κάρβουνα, καιόμενο καὶ φλεγόμενο. Ποιός μπορεῖ νὰ τὸν σβήσῃ;
Καὶ ὅμως! Ῥῖξτε τ᾿ ἁμαρτήματα ὅλα στὸν ὠκεανὸ καὶ θὰ δῆτε· ἡ φωτιὰ δὲν θὰ νικήσῃ τὴ θάλασσα, ἡ θάλασσα θὰ νικήσῃ τὴ φωτιά. Ποιά εἶνε ἡ φωτιά; Οἱ ἁμαρτίες· οἱ δικές μου, οἱ δικές σας, τοῦ κόσμου ὅλου. Καὶ ποιά εἶνε ἡ θάλασσα; Ὦ ἀδελφοί μου, πιστέψτε το· ἡ θάλασσα, ἡ ἀπέραντη καὶ ἀπύθμενη, εἶνε τὸ ἔλεος, τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Μέσα στὴ θάλασ­σα αὐτὴ πέφτουμε καὶ καθαριζόμαστε. Ἂν ὁ Χριστὸς δὲν θυσιαζόταν, οὔτε ὁ λῃστὴς μποροῦσε νὰ πῇ τὸ «Μνήσθητί μου, Κύριε» (Λουκ. 23,42) οὔτε κανένας ἄλλος. Ἐλπίζουμε στὸ θεῖο ἔλεος, ἐλπίζουμε στὴ φιλανθρωπία του.
Ἀδελφοί μου, κάνετε τὴ στροφή, ἐπιστρέ­ψτε στὸν Κύριο, τὸν σπλαχνικὸ καὶ μακρόθυμο Σωτῆρα μας· ὃν, παῖδες, ὑμνεῖτε καὶ ὑ­περ­υψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Νικολάου Κοζάνης τὴν 13-1-1974. Ἔχει περιληφθῆ στὸ βιβλίο «Τί θὰ μᾶς σώσῃ;». Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 9-1-2000, ἐπανέκδοσις 27-11-2023.