Περίοδος Δ΄ – Ἔτος Κ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 934(2)

Τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου (Ἑβρ. 13,7-16)
Oμιλία Μητροπολιτου Φλωρινης Αυγουστινου
Πέμπτη 18 Ἰανουαρίου 2023 (2003)

Ο Αμεταβλητος 

«Ἰησους Χριστος χθες & σημερον ο αυτος & εις τους αιωνας» (Ἑβρ. 13,8)

μνήμη τοῦ μεγάλου Ἀθανασίου, ἀγαπητοί μου, μᾶς ἔδωσε καὶ ἄλλοτε ἀφορμὴ νὰ μιλήσουμε γιὰ τὸν βίο καὶ τοὺς ἀγῶνες του.
Ὁ κορυφαῖος αὐτὸς ἱεράρχης τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ γεννήθηκε στὰ τέλη τοῦ τρί­του αἰῶνος στὴν Ἀλεξάνδρεια, ὅπου ἔμαθε τὰ ἑλληνικὰ καὶ τὰ ἐκκλησιαστικὰ γράμματα, καὶ ὅταν ἔφθασε σὲ ἡλικία ἔγινε κληρικός.

Διάκονος ἀκόμα, συνώδευσε τὸν πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Ἀλέξανδρο στὴν Πρώτη Οἰ­κουμενικὴ Σύνοδο τὸ 325 μ.Χ.. Ἐκεῖ διακρί­θηκε στὴν ἀντιμετώπισι τοῦ Ἀρείου. Ἔπειτα, «ψή­φῳ κλήρου καὶ λαοῦ», διαδέχθηκε τὸν ἅ­γιο Ἀλέξανδρο στὸ θρόνο τῆς Ἀλεξανδρείας.
Ὁ βίος του ἦταν περιπετειώδης. Ἀπὸ τὶς ἡ­μέρες τοῦ ἀρειανοῦ αὐτοκράτορος Κωνσταν­τίου ἡ ἀρχιερατεία του ἦταν γεμάτη διωγμοὺς καὶ ἐξορίες. Ἔμεινε ὅμως μέχρι τέλους ἄκαμ­πτος, μέχρις ὅτου ἐπὶ αὐτοκράτορος Οὐάλεν­τος ἐπανῆλθε στὸ θρόνο.
Σήμερα διαβάζεται ὡς ἀπόστολος μία περικοπὴ ἀπὸ τὴν πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολή (βλ. Ἑβρ. 13,7-16), ποὺ λέει, ὅτι ὁ μέγας ἀρχιερεὺς Χριστός, τὸ πρότυπο τοῦ μεγάλου Ἀθανασίου καὶ ὅλων τῶν πατέρων τῆς Ὀρθοδοξίας, μένει ἀ­μετάβλητος μέσα στὸ χρόνο· «Ἰησοῦς Χριστὸς χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ εἰς τοὺς αἰῶ­νας» (ἔ.ἀ. 13,8). Ἂς ἀναπτύξουμε τὴν ἀλήθεια αὐτή.

* * *

Ἕνας φιλόσοφος τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδος, ὁ Ἡράκλειτος, ἔλεγε, ὅτι «τὰ πάντα ῥεῖ καὶ οὐ­δὲν μένει», δηλαδὴ ὅτι ὅλα μεταβάλλονται (πα­ρὰ Μιχ. Ἰατροῦ Ε97 σ. 191, Π405 σ. 365). Ἐὰν θελήσουμε νὰ ῥίξουμε μιὰ ματιὰ στὸν κόσμο, θὰ δοῦμε ὅτι ἡ παρατήρησι αὐτὴ τοῦ ἀρχαίου φιλοσόφου εἶ­νε ὀρθὴ σὲ πολλὰ πράγματα.
Καὶ εἶνε πρῶτα – πρῶτα ὀρθὴ ἡ παρατήρησι ὡς πρὸς τὸν ὑλικὸ κόσμο ποὺ ἀπαρτίζει τὸ σύμπαν. Ποιό, ἐρωτῶ, ποιό εἶνε τὸ λαμπρότε­ρο φαινόμενο τοῦ οὐρανοῦ; Ἀσφαλῶς θὰ ἀ­παν­τήσετε, ὅτι εἶνε ὁ ἥλιος. Ὁ ἥλιος φωτίζει τὴ γῆ. Φαίνεται ἀμετάβλητος. Ἀνατέλλει σὲ ὡ­ρισμένη ὥρα χειμῶνα – καλοκαίρι, φθινόπω­ρο – ἄνοιξι. Αἰῶνες τώρα καὶ χιλιετίες τηρεῖ τὸ δρομολόγιό του. Ἀλλὰ εἶνε ἀμετάβλητος; Οἱ ἀστρονόμοι, ποὺ ἐξετάζουν τὰ οὐράνια φαι­νόμενα, λένε, ὅτι κάθε μέρα καίει ἑκατομμύρια τόννους καὶ κάτι χάνει ἀπὸ τὴ μᾶζα του. Ἡ μεταβολή του δὲν φαίνεται αἰσθητή. Κι ὅμως θὰ ἔρθῃ ὥρα, ποὺ ὁ ἥλιος θὰ σβήσῃ, ὅ­πως ἔχουν σβήσει μέχρι τώρα κι ἄλλοι ἥλιοι πιὸ μεγάλοι ἀπὸ τὸ δικό μας. Μεταβάλλεται καὶ ἀλλοιώνεται, ὅπως ἀλλοιώνεται καὶ μεταβάλλεται καὶ ἡ σελήνη, ἡ ὁποία μᾶς δείχνει ἄλλοτε τὸ ἥμισυ, ἄλλοτε τὸ ἕνα τέταρτο, καὶ ἄλλοτε ἐξαφανίζεται γιὰ νὰ ἐμφανισθῇ σὲ ὡ­ρισμένο διάστημα ὡς πανσέληνος.
Μεταβολὴ γίνεται καὶ σ᾿ ἄλλα ἀστέρια, ποὺ βράχοι ὁλόκληροι ξεκολλοῦν ἀπὸ τὶς πλευρές τους, πέφτουν στὸ διάστημα καὶ καίγον­ται σὰν λαμπάδες, καὶ ὀνομάζονται διάττον­τες ἀστέρες· ἕνα περίεργο καὶ θαυμάσιο φαινόμενο, ποὺ φαίνεται κυρίως τὸ καλοκαίρι. Λένε οἱ ἐπιστήμονες, ὅτι καὶ χιλιάδες ἄλλα ἀ­στέρια ποὺ κάποτε φώτιζαν, ἔπειτα ἔσβησαν, κονιορτοποιήθηκαν καὶ ἐξαφανίστηκαν.
Ἀλλοιώνεται καὶ μεταβάλλεται ὁ οὐράνιος κόσμος. Ἀλλὰ καὶ ὁ μικρὸς πλανήτης πάνω στὸν ὁποῖο κατοικοῦμε, ἡ Γῆ, κι αὐτὸς ἀλλοιώνεται καὶ μεταβάλλεται. Τὰ νερὰ τῆς θαλάσ­σης ἄλλοτε προχωροῦν μέσ᾿ στὴν ξηρὰ καὶ τρῶνε συνεχῶς τὴν παραλία, καὶ ἄλλοτε ἀποσύρονται καὶ ἀφήνουν ἀκάλυπτες ἐπιφάνειες τοῦ βυθοῦ. Ἐκρήξεις δὲ ἡφαιστείων ἀλ­λοι­ώνουν καὶ μεταβάλλουν τὴ φυσιογνωμία τῆς γῆς, νησιὰ ὁλόκληρα ἐξαφανίζονται καὶ νέα νησιὰ ἐμφανίζονται, καὶ δὲν γνωρίζουμε πότε θὰ γίνῃ κανένας μεγάλος σεισμός, ποὺ ξηρὲς θὰ γίνουν θάλασσες καὶ θάλασσες θὰ γίνουν ξηρές. Διαρκὴς ἀλλοίωσις καὶ μεταβο­λή. Πηγὲς ἀλλάζουν ῥοὴ καὶ τὰ νε­ρὰ κυλώντας ὑπογείως, χωρὶς νὰ φαίνωνται, ξεσποῦν σὲ ἄλλα μέρη.
Ἀλλὰ καὶ τὰ ἔργα ποὺ μὲ κόπο καὶ ἱδρῶτα κατασκευάζει ὁ ἄνθρωπος, ἔργα θαυμαστά, ὅπως εἶνε γέφυρες, κάστρα, πυραμίδες, μαυσωλεῖα, πόλεις μεγάλες καὶ ἰσχυρές, ἐνῷ φαίνονται αἰώνια καὶ ὁ ἄνθρωπος καυχᾶται γιὰ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν του, ξαφνικά, σὲ κάποια στιγμὴ τοῦ χρόνου, καταρρέουν καὶ θάβονται κάτω ἀπὸ πελώρια βουνὰ ἄμμου, καὶ οἱ ἀρχαιολόγοι σκάβουν βαθειὰ γιὰ ν᾿ ἀνακαλύψουν τὰ ἴχνη τους.
Ἀλλοιώσεις καὶ μεταβολὲς παρατηροῦνται καὶ στὰ πνευματικὰ ἀκόμη φαινόμενα τῆς ἀν­θρωπίνης ὑπάρξεως, ὅπως εἶνε οἱ διάφορες φιλοσοφικὲς καὶ κοινωνικὲς ἰδέες· ἐμφανί­ζον­ται σὲ διαφόρους καιρούς, λάμπουν σὰν διάττοντες ἀστέρες, καὶ ξαφνικὰ σβήνουν κ᾿ ἐξαφανίζονται, καὶ κανένας πιὰ λόγος δὲν γίνεται γιὰ τὶς ἰδέες αὐτές. Ἄλλες ἰδέες ἔρχον­ται, παλεύουν μὲ τὶς νεώτερες, γιὰ νὰ νικηθοῦν κι αὐτὲς καὶ νὰ ἐμφανιστοῦν ἄλλες, καινούργιες ἰδέες… Τέλειο δὲν ὑπάρχει ἀνάμεσα στὰ ἀνθρώπινα ἔργα καὶ στὶς ἀνθρώπινες ἐκδηλώσεις.
Ἀλλὰ καὶ στὸν κοινωνικὸ τομέα ἂν ῥίξουμε ἕνα βλέμμα, θὰ δοῦμε ὅτι κ᾿ ἐκεῖ τὸ ῥητὸ «τὰ πάντα ῥεῖ καὶ οὐδὲν μένει» ἔχει τὴν ἐφαρμογή του. Βασιλεῖς καὶ αὐτοκράτορες σὲ μιὰ στι­­γμὴ ἔχασαν τὸ θρόνο τους, ἐξωρίστηκαν, πέθαναν στὶς φυλακές. Ζητιάνοι ποὺ δὲν εἶχαν ἕνα κομμάτι ψωμί, πειναλέοι καὶ ῥακένδυτοι καὶ περιφρονούμενοι ἀπ᾿ ὅλους, ξαφνικά, ὅ­ταν ἡ ῥόδα τοῦ κόσμου γύρισε, προβιβάστηκαν σὲ ὑψηλὰ ἀξιώματα καὶ ἔγιναν βασιλεῖς καὶ αὐτοκράτορες.
Ἀλλὰ καὶ σ᾿ ἄλλο ἕνα τομέα, τὸν πιὸ εὐγε­νῆ, ὅπως εἶνε ὁ τομέας τῆς ἁγιότητος, βλέπουμε ὅτι, ἐφ᾿ ὅσον ὁ ἄνθρωπος βρίσκεται πάνω στὴ γῆ, ἡ ἁγιότητα δὲν εἶνε κάτι τὸ σταθερό. Ἀσκηταί, ποὺ μὲ πολλὲς νηστεῖες, προσ­ευχὲς καὶ ἀγρυπνίες δάμασαν τὰ ἄγρια θηρία τῶν παθῶν καὶ ἀνέβηκαν σὲ πολὺ ὑψηλὰ ἐπίπεδα ἀρετῆς καὶ θαυμάζονταν ἀπὸ τοὺς πολλοὺς σὰν ἅγιοι, ξαφνικὰ ἀπὸ κάποια ὑπερηφά­νεια καὶ ἀπροσεξία ἔπεσαν ἠθικὰ καὶ θρη­σκευτικὰ καὶ ἔγιναν περίγελως δαιμόνων καὶ ἀνθρώπων. Ἀντιθέτως ἄνθρωποι ποὺ ζοῦσαν τὴν πιὸ διεφθαρμένη καὶ ἄσωτη ζωὴ καὶ εἶχαν διαπράξει ἀδικήματα καὶ ἐγκλήματα καὶ τοὺς μισοῦσε καὶ τοὺς ἀποστρεφόταν ὁ κόσμος, ξα­φνικὰ ἄλλαξαν ζωὴ καὶ ἀνέβηκαν σὲ ὑψηλὰ ἐπίπεδα ἀρετῆς καὶ ἁγιότητος καὶ κατέλαβαν ἐξαιρετικὴ θέσι ἀνάμεσα στοὺς ἁγίους.

* * *

Τὰ πάντα, λοιπόν, στὸν ὑλικό, πνευματικό, ἠθικὸ καὶ ἰδεολογικὸ κόσμο, τὰ πάντα μεταβάλλονται· «τὰ πάντα ῥεῖ καὶ οὐδὲν μένει».
Ἀλλ᾿, ὦ ἄνθρωποι, ποὺ βλέπετε τὴν ἀλλοίωσι καὶ τὴ μεταβολὴ καὶ ὅτι τίποτε δὲν εἶνε σταθερὸ καὶ ἀκλόνητο, ἐλᾶτε, σᾶς παρακα­λῶ, μαζὶ μὲ τὸν ἀπόστολο Παῦλο νὰ θαυμάσε­τε ΕΝΑ ποὺ παραμένει ἀναλλοίωτο καὶ ἀμετάβλητο σὲ ὅλους τοὺς αἰῶνες. Καὶ αὐτὸ εἶνε τὸ πρόσωπο τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ Χριστός, διακηρύττει σήμερα στὸ ἀνάγνωσμα ὁ ἀπόστολος Παῦλος, «χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας» (Ἑβρ. 13,8). Μῆνες, χρόνια, αἰῶνες καὶ χιλιετίες θὰ περνοῦν, τὰ πάντα θὰ μεταβάλλωνται. Ἡ φύσις θὰ ἀλλοιώ­νεται. Τὰ ἄστρα θὰ σβήσουν, ὁ ἥλιος θὰ σκο­τεινιάσῃ, οἱ ποταμοὶ καὶ οἱ θάλασσες θὰ ξερα­θοῦν. Θρόνοι θὰ πέσουν. Ἰδέες καὶ πρόσωπα θ᾿ ἀλλάξουν. Ὁ παγκόσμιος γεωγραφικὸς χάρ­της θ᾿ ἀλλάξῃ πολλὲς φορές. Ἔθνη μεγάλα θὰ ἐξαφανιστοῦν. Κονιορτὸς θὰ γίνουν τὰ ἔρ­γα τῶν ἀνθρώπων. Ἀλλὰ ὁ ΧΡΙΣΤΟΣ θὰ παραμένῃ αἰώνιος καὶ ἀμετάβλητος, «χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας». Καὶ αὐ­τό, γιατὶ εἶνε τέλειος Θεὸς καὶ τέλειος ἄν­θρωπος.
Μιμητὴς τοῦ Χριστοῦ, ἀδελφοί μου, ἦταν καὶ ὁ μέγας Ἀθανάσιος ποὺ ἑορτάζουμε σήμερα. Τὸ ἄκαμπτο φρόνημά του, μέσα σὲ μύριες ἀντιξοότητες, εἶνε μία μικρὴ ἀνταύγεια τῆς ἀμετάβλητης καὶ ἀναλλοίωτης μορφῆς τοῦ Χριστοῦ. Μικρὸς ἀρχιερεὺς αὐτός, μιμήθηκε τὸν Μέγα Ἀρχιερέα. Ἀμετάβλητος αὐ­τὸς σὲ βαθμὸ σχετικό, ὁδηγεῖ τὶς ψυχὲς στὸ Χριστό, ποὺ εἶνε ὁ Ἀμετάβλητος σὲ ἀπόλυτο βαθμό.
Καμμιά ἀλλοίωσις καὶ μεταβολὴ δὲν εἶνε δυνατὸν νὰ παρατηρηθῇ στὸ πανάγιο πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. «Ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρε­λεύσονται, οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθωσι», εἶπε ὁ ἴδιος (Ματθ. 24,35). Ὁ Χριστὸς θὰ εἶνε ἡ αἰώνια παρηγοριά, ἡ δύναμις καὶ τὸ στήρι­γμα τῶν ἀνθρώπων ποὺ σὲ ὁποιαδήποτε γενιὰ καὶ ἂν ζοῦν πίστεψαν σ᾿ αὐτὸν καὶ ἔζησαν σύμφωνα μὲ τὶς ἅγιες ἐντολές του καὶ παρέδωσαν τὴν ψυχή τους λέγοντας «Μνήσθητί μου, Κύριε, ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου» (Λουκ. 23,42).

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ὁμιλία ἀφαιρεθεῖσα ἀπὸ τὴν Α΄ ἔκδοσι τοῦ βιβλίου Σπινθῆρες ἀπὸ τὸν Ἀπόστολο (Ἀθῆναι 1983). Μικρὴ συμπλήρωσις 18-1-2003. Ἐπανέκδοσις 19-11-2023.