Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΜΑ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2610

Ἀκάθιστος Ὕμνος
Παρασκευὴ 19 Ἀπριλίου 2024 βράδυ
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης Αὐγουστίνου

 

Νεα κτισι, νεος κοσμος

«Χαῖρε, δι᾿ ἧς νεουργεῖται ἡ κτίσις· χαῖρε, δι᾿ ἧς βρεφουργεῖται ὁ Κτίστης» (Ἀκάθ. ὕμν. Α6)

Σήμερα, ἀγαπητοί μου, ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία ψάλλει τὸν Ἀκάθιστο ὕμνο πρὸς τιμὴν τῆς Παναγίας Μητρὸς τοῦ Κυρίου. Εἶνε ἕνα ἐμπνευσμένο ποίημα, ἀριστούργημα τῆς βυζαντινῆς ἐποχῆς. Δὲν ψάλλεται μόνο στὴ μικρή μας πατρίδα· ψάλλεται σὲ ὅλες τὶς ὀρθόδο­ξες χῶρες· καὶ στὴ Σερβία, καὶ στὴ Βουλγαρία, καὶ στὴ ῾Ρουμανία, καὶ στὴν ἀχα­νῆ ῾Ρωσία. Μετὰ τὴν πτῶσι τοῦ ἀ­θέου κα­θεστῶτος, ἑορτάζουν σήμερα καὶ οἱ ῾Ρῶ­σοι, οἱ ὁμόδοξοι Χριστιανοί. Ἵδρυσαν μάλιστα καὶ μία «τράπεζα Ὀρθοδοξίας» –πρωτοτυπία–, γιὰ νὰ μαζέψουν χρήματα νὰ ξανακτίσουν τὶς ἐκκλησίες ποὺ γκρέμισε τὸ ἄθεο καθεστώς. Μεγαλεῖα θαυμαστὰ ἔχει κάνει ὁ Θεὸς στὴν ἐποχή μας, θαύματα μεγάλα καὶ ἐξαίσια.

Ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος εἶνε μία ἐπανάληψις· 144 φορὲς ἐπαναλαμβάνεται τὸ πρῶτο ἐκεῖ­νο «Χαῖρε», ποὺ «ἄγγελος πρωτοστάτης οὐ­ρα­­­νόθεν ἐπέμφθη εἰπεῖν τῇ Θεοτόκῳ» (Α).

Ἀπόψε ἂς ἑρμηνεύσουμε μὲ συντομία τὸν χαιρετισμὸ «Χαῖρε, δι᾿ ἧς νεουργεῖ­ται ἡ κτίσις· χαῖρε, δι᾿ ἧς βρεφουργεῖται ὁ Κτίστης» (Ἀκάθ. ὕμν. Α6). Τί σημαίνουν τὰ λόγια αὐτά;

* * *

Ὁ ἄνθρωπος, ἀδελφοί μου, εἶνε τὸ ἐ­ξο­χώτερο δημιούργη­μα τοῦ Θεοῦ, τὸ ὁποῖο διαλα­λεῖ τὴ δόξα του. Ὁ ἄνθρωπος λοιπὸν ἔχει δύο γεννήσεις· ἡ μία εἶνε ταπεινή (γέννησις σαρκός), ἡ ἄλλη ὑψηλή (γέννησις πνευματική).

Ἡ φυσικὴ γέννησις. Μποροῦ­σε, λένε οἱ πατέρες τῆς Ἐκ­κλησί­ας, κάθε ἄνθρωπος νὰ γεννηθῇ κατὰ ἕναν ἄλ­­­­λο τρόπο. Νά γιὰ παράδει­γμα· οἱ ἄγγελοι κατ᾽ ἄλλο τρόπο ἔγιναν, καὶ εἶνε ἄ­­πει­ροι τὸν ἀριθμό. Ὥρισε λοιπὸν ὁ Θεός, κάθε ἄνθρωπος νὰ γεν­νιέται ἀ­πὸ τὴν ἕνωσι ἀν­δρὸς καὶ γυναικός. Ὁ προο­ρι­­σμός του βέβαια δὲν εἶνε νὰ μείνῃ στὴν φυσικὴ γέννησι – ἀλ­λοίμονο ἂν περιοριστῇ μόνο σ᾽ αὐτήν· πρέπει νὰ προχωρήσῃ ὑψηλότερα, νὰ δεχθῇ δηλαδὴ καὶ τὴν πνευ­ματικὴ – ὑ­περφυσικὴ γέννησι. Ποιά εἶν᾽ αὐτή;

Θὰ ἔχετε πιθανὸν παρευρεθῆ στὸ μυστήριο τοῦ βαπτίσματος. Ἐκεῖ μέσα στὴν κολυμβήθρα ὑπάρχει νερὸ ἀπὸ τὴ βρύση, τὸ σπουδαιότερο στοι­­­­χεῖο τῆς ζω­ῆς ποὺ ἔπλασε ὁ Θεός. Καὶ τὸ νερὸ αὐτὸ τί κά­νει· μὲ τὴν εὐχὴ τοῦ ἱε­ρέως ἔρ­χεται Πνεῦ­μα ἅγιο καὶ τὸ φυσι­κὸ νερὸ ἀποκτᾷ ὑ­περφυσι­κὲς θεῖες δυνάμεις καὶ θαυματουργεῖ· μέσα δηλαδὴ στὸ ἁ­γιασμέ­νο νερὸ τῆς κολυμβήθρας γίνεται ἡ δεύτερη γέννησις, ἡ πνευ­ματικὴ – ὑ­περφυσική. Τὸ παι­δὶ προτοῦ νὰ μπῇ στὸ νερὸ βαρύνεται ἀπὸ τὸ προπατορικὸ ἁ­μάρτημα. Τὸ ἀκοῦμε καὶ σὲ κά­ποιον ἄλλο στίχο – χαιρετισμό· «Χαῖρε, σὺ γὰρ ἀνεγέννησας (ἐμᾶς) τοὺς συλληφθέντας αἰσχρῶς» (Τ3α΄)· ἔτσι λέει, Ἐκεῖνος ὅμως ποὺ βα­πτίστηκε στὴν ἱερὰ κολυμβήθρα δὲν εἶνε πλέον τὸ παι­δὶ τοῦ ἄλφα ἢ τοῦ βῆτα· εἶνε παι­δὶ τοῦ Θεοῦ, τὸ ὁποῖο ἔ­χει γεννηθῆ «ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος» ἁγίου (Ἰω. 3,5). Βεβαρημένο μὲ τὸ προπατορικὸ ἁ­μάρτημα, πλένεται, καθα­ρίζεται καὶ ζῇ στὸ ἑξῆς ὡς νέα ὕπαρξι στὸν κόσμο. Τὸ παιδὶ ἐκεῖνο εἶνε πλέον παιδὶ τοῦ Θεοῦ. Αὐτὴ εἶνε ἡ περίφημη ἀναγέννησις (βλ. Α΄ Πέτρ. 1,3,23).

Γέννησις καὶ ἀναγέννησις. Πῶς ἀλλιῶς νὰ τὸ παραστήσω ἁπλὰ ὥστε νὰ τὸ καταλάβετε; Εἶνε σὰν νὰ ἔχουμε μιὰ καλύβα ποὺ ἔπεσε, καὶ ἔρχεται ὁ μηχανικός, κάνει σχέδιο καὶ τὴν κάνει μιὰ νέα οἰκοδομὴ ὀκταόροφη. Τί διαφορὰ μεταξὺ τῆς παλιᾶς καλύβας καὶ τῆς νέας οἰκοδομῆς! Ἢ εἶνε σὰν νὰ ἔ­χῃς ἕνα ἄγαλμα ἀπὸ μέταλλο ποὺ σκούριασε, καὶ τὸ παίρνει ὁ τεχνίτης, τὸ ῥίχνει μέσα στὸ καμίνι, τὸ λειώνει, τὸ κάνει καινούργιο καὶ λάμπει στὸν ἥ­λιο. Ἢ εἶνε σὰν ἕνας σπόρος ποὺ πέφτει μέσα στὴ γῆ, σαπίζει, καὶ ἀπ᾽ αὐτὸν βγαίνει κατόπιν ἕνα ὡ­ραῖο τεράστιο δέντρο.

Διὰ τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ ἡ κτίσις ἔγινε καινούργια, καὶ αὐτὸ συντελέ­σθηκε διὰ τῆς Παναγίας. Γι᾽ αὐτὴ τὴ μοναδι­κὴ μεσολάβησί της ὁ ποιητὴς τοῦ Ἀ­καθίστου ὕ­μνου λέει στὴ Μητέρα τοῦ Χριστοῦ μὲ θαυμα­σμό· «Χαῖρε, δι᾽ ἧς νεουργεῖται ἡ κτί­σις»· σύ, διὰ τῆς ὁποίας ἡ κτίσις ἔγινε καινούργια.

* * *

Νέα κτίσι, νέος κόσμος! Ἤμασταν ἐμεῖς ἄ­­ξιοι γιὰ κάτι τέτοιο; Προσπάθησε ἡ ἀν­θρωπό­τητα ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα, ἀλλ᾽ ἀπέτυχε. Ἡ ἐ­πο­χή μας μάλιστα, ἐνῷ οἱ μεγάλοι καυ­χόν­ταν ὅτι πᾶνε γιὰ ἕνα νέο κόσμο, εἶδε δύο παγ­­κοσμί­ους πολέμους καὶ ὠπισθοδρόμησε. Τὰ αἵ­μα­­τα ποὺ χύθη­καν κάνουν μιὰ λίμνη σὰν τὴ Βεγορίτιδα, σὰν τὴν Πρέσπα. Οἰκτρὴ ἀποτυχία. Καὶ τὸ χειρότερο· μᾶς ἀπειλεῖ πά­λι ὁ κίνδυνος νέου πολέμου, ὁ ὁποῖος κατὰ τὴν Ἀποκά­λυψι θὰ εἶνε ὁ Ἁρμαγεδών (16,18). Καυχήθηκαν οἱ δυνάστες γιὰ τὰ ὅπλα τους, οἱ ἐπιστήμονες γιὰ τὶς μηχανές τους, οἱ φιλόσοφοι γιὰ τὴ διανόησί τους, οἱ ἐκπαιδευτικοὶ γιὰ τὶς σχολὲς καὶ τὰ πανεπιστήμια. Τὸ ἀποτέλεσμα; Δὲν τὸ λέω ἐγώ, τὸ λέει ἕνας δικός τους φιλόσοφος, ὁ Γκαῖτε· Ἰδοὺ ἐγὼ μὲ τόσα φῶτα, τυφλός, «τυφλὸς ὅπως καὶ πρῶτα».

Μέσα σ᾽ ἕνα σκοτάδι βαδίζουμε. Ἔχουμε ἁ­πλῶς τὴ φυσικὴ γέννησι· χρειαζόμαστε καὶ τὴν πνευματικὴ γέννησι, τὴν ἀναγέννησι· ν᾽ ἀναγεννηθοῦμε σὲ μιὰ ἄλλη ἱερὰ κολυμβήθρα. Ὅπως ἡ κολυμβήθρα τοῦ βαπτίσματος εἶνε Ἰορδάνης μέσα στὸν ὁποῖο πλένεται καὶ καθαρίζεται ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τοὺς πρὸ τοῦ βαπτί­σματος μολυσμούς, ἔτσι χρειαζόμαστε μιὰ ἄλλη κολυμβήθρα γιὰ τὰ μετὰ τὸ βάπτισμα ἁ­μαρτήματά μας.

Ὅλοι εἴμαστε ἁμαρτωλοί· μόνο τὰ νεοφώτιστα νήπια εἶνε καθαρά. (Γι᾽ αὐτὸ μὴν κλαῖτε παιδάκια ποὺ πέθαναν νήπια· αὐτὰ ζοῦν σὰν ἄγγελοι στὸν οὐρανό· ἐνῷ ἐμεῖς, ἀφοῦ περά­σουν τὰ παιδικὰ χρόνια, χάνουμε τὴν ἀθῳότητα). Ἂν μπορῇς νὰ μοῦ δείξῃς ἕναν ὠκεανὸ – μιὰ θάλασσα χωρὶς κύματα, τότε κ᾽ ἐγὼ θὰ σοῦ δείξω ἕναν ἄνθρωπο καθαρό. Καθαρὸς δὲν ὑπάρχει, ὅλοι ἁμαρτάνουμε. Ἀφοῦ λοι­πὸν οὐ­δεὶς ἀπαλλάσσεται, τότε πῶς μποροῦν νὰ ἐξαλειφθοῦν τὰ μετὰ τὸ βάπτισμα ἁμαρτήματα; τί λένε ἐπ᾽ αὐτοῦ ἡ Γραφή, οἱ πατέρες, τὰ παραδείγματα τῶν ἁγίων;

Ἕνα δάκρυ δῶστε μου! Πολλὰ δάκρυα χύνουμε, ἀνωφελῆ δάκρυα. Κλαῖμε, κλαῖμε, κλαῖ­με· ἀλλ᾽ ὄχι ἀπὸ μετάνοια. Δῶστε μου ἕνα δάκρυ ἀπὸ ἐκεῖνα ποὺ ἔχυσαν ἁμαρτωλοὶ μετανοοῦντες γιὰ τ᾽ ἁ­μαρτήματά τους, καὶ τότε τὸ δάκρυ ἐκεῖνο γίνεται νέα κολυμβήθρα, νέος Ἰορδάνης, μέσα στὸν ὁποῖο πλενόμαστε.

Εἶνε δὲ εὐκαιρία καὶ ἡ ἁγία μεγάλη Τεσσαρα­κοστή, ποὺ διανύουμε, νὰ κάνουμε πάλι τὸ λουτρό μας. Δόξα τῷ Θεῷ τώρα κάπου κοντά σας, στὴν πόλι ἢ στὴν περιφέρειά σας, θὰ βρε­­­θῇ ἕνας πνευματικός. Ἄλλοτε, ποὺ ἡ ἐξομο­λόγησις ἦταν ἄγνωστο μυστήριο, δὲν ὑ­πῆρ­­χε· τώρα ὑπάρχει. Κ᾽ εἶνε ἀλήθεια ὅτι στὴν ἐξ­ομολόγησι πλησι­άζουν περισσότερες γυναῖκες καὶ παιδιά, καὶ λιγώτεροι ἄντρες. Ἐγὼ παρακαλῶ ὅ­λους, προ­τοῦ νὰ τελειώσῃ ἁγία καὶ μεγάλη Τεσσαρακοστή, νὰ φροντίσουν τὸ ζήτημα αὐ­τό. Θὰ αἰ­σθανθοῦν χαρά, τὴ μεγάλη χαρὰ ποὺ χαρίζει ἡ ἄφεσις τῶν ἁμαρτιῶν. Χαίρουν καὶ ἀ­γάλλονται οἱ οὐρανοὶ ὅταν βαπτίζεται κάποιος ἄνθρωπος; τὸ ἴδιο γίνεται καὶ μὲ τὸ δεύ­τερο βάπτισμα, τὴ μετάνοια καὶ ἐξομολόγησι. Ὑπάρχει δὲ κ᾽ ἕνα ἄλλο, τρίτο βάπτισμα· σπάνιο ὅμως, σπανιώτατο. Στὴν ἀρ­χαία ἐποχή, στοὺς πρώτους αἰῶνες, ἔπιαναν τοὺς Χριστι­ανοὺς προτοῦ νὰ βαπτισθοῦν. Τί γινόταν λοι­πὸν σ᾽ αὐτούς· τὸ αἷμα τοῦ μαρτυρίου ἦταν τὸ βάπτισμα, ἐβαπτίζοντο ἐν τῷ ἰδίῳ αἵματι!

* * *

Αὐτὰ μὲ λίγα λόγια εἶχα νὰ πῶ ἀπόψε στὴν ἀγάπη σας, ἀδελφοί μου. Ὑπενθυμίζω τὸ ἑξ­ῆς. Στὴ Σμύρνη, τὴν ἀ­λησμόνητη Σμύρνη, ἔ­βγαινε μία ὡραία ἐ­φημερίδα μὲ τὸ ὄνομα «Μέν­­τωρ» (ποὺ σημαίνει συνετὸς φίλος σύμβουλος). Αὐτὴ στὴν ἐπικεφαλίδα της ἔγραφε· «Ἑλλάς, δὲν θὰ γίνῃς μεγάλο κρά­τος, ἐὰν δὲν ἀναγεννηθῇς κατὰ Χριστόν». Ἔχουμε ἀ­νάγκη ἀ­­ναγεννήσεως. Διότι ἡ ἀναγέννησις εἶ­νε ἡ πνευ­­ματικὴ γέννησις, καὶ δικαίωσις εἶνε ἡ ἄ­φεσις τῶν ἁμαρτιῶν.

Γιὰ νὰ γίνῃ αὐτὴ ἡ ἀναγέννησις τί χρειάστη­κε; ἄγγελος, ἀρχάγγελος; Ὄχι· ἦρθε ὁ ἴ­διος ὁ Θεός! Ὁ Δημιουργὸς καὶ Κτίστης διὰ τῆς Θεοτόκου ἔγινε βρέφος ἐδῶ στὴ γῆ. Ναί, ὁ Θεὸς ἐπὶ τῆς γῆς! Δὲν ἀπορεῖς λοιπόν, δὲν θαυμάζεις; Γιὰ ποιό σκοπὸ ἦρθε ὁ Θεός; «Οὕ­τως ἠ­γάπησεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον, ὥστε τὸν υἱὸν αὐ­τοῦ τὸν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται, ἀλλ᾽ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον» (Ἰω. 3,16). Ἦρθε στὸν κόσμο βρέφος, νήπιο, στὸ πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Γι᾽ αὐτὸ ὑ­πὸ τὸν οὐρανὸ δὲν ὑπάρχει ἄλλο ὄνομα ποὺ μπορεῖ νὰ μᾶς σώσῃ. Τὸ ὄνομα αὐ­τὸ εἶνε Ἰησοῦς Χριστός· ὅν, παῖδες Ἑλλήνων, ὑ­μνεῖ­τε καὶ ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶ­νας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 5-3-1993. Καταγραφή, μεταγλώττισις καὶ νέος τίτλος 28-2-2024.