ΩΡΕΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ

ΔΟΞΑ τῷ Θεῷ φθάσαμε στὴν ἁγία καὶ Μεγάλη Ἑβδομάδα. Τὸ αἰσθανόμεθα;
Γιατί ἆραγε ἡ ἑβδομάδα αὐτὴ ὀνομάζεται Μεγάλη; 168 ὧρες ἔχει κάθε ἑβδομάδα τοῦ ἔτους, 168 ὧρες ἔχει καὶ ἡ ἑβδομάδα αὐτή. Γιατί τότε τὴν ὀνομάζουμε Μεγάλη; Γιὰ νὰ τὸ καταλάβουμε, ἂς σκεφτοῦμε τὰ ἑξῆς.

* * *

Ὁ χρόνος, ἀδελφοί μου, αὐτὸς καθεαυτὸν δὲν ἔχει ἀξία. Ἂν π.χ. κάποιος βρεθῇ μέσα στὴ Σαχάρα, καὶ χίλια χρόνια ἂν ζοῦσε ἐκεῖ, δὲν θὰ εἶχε τίποτα ἀξιόλογο νὰ θυμηθῇ. Ὁ χρόνος μοιάζει μ᾽ ἕνα λευκὸ ἄγραφο χαρτί, ποὺ ἀποκτᾷ ἀξία ὅταν γράψῃς κάτι σ᾽ αὐτό, ὅταν γεμίσῃ μὲ κείμενο. Ἔτσι καὶ ὁ χρόνος· ἀποκτᾷ ἀξία ἀπὸ τὰ γεγονότα ποὺ θὰ γίνουν στὸ διάστημά του.
Πάρτε γιὰ παράδειγμα ἕναν ἄνθρωπο ἄνω τῶν 60 ἐτῶν, ποὺ ἔχει δεῖ πολλὰ στὴ ζωή του. Ἂν τὸν ρωτήσετε, ποιές εἶνε οἱ σπουδαιότερες ὧρες τῆς ζωῆς του, τί θὰ πῇ; Κάθε θνητός, καὶ ὁ πιὸ ἄσημος, ἔχει ὡρισμένες στιγμὲς ποὺ γι᾽ αὐτὸν ἀποτελοῦν σταθμούς. Τέτοιοι σταθμοὶ εἶνε ἡ ὥρα τῆς γεννήσεώς του, τὰ γενέθλια· ἡ ὥρα τοῦ γάμου του· ὅταν γεννήθηκε τὸ πρῶτο του παιδί, ἡ «χαρὰ ὅτι ἐγεννήθη ἄνθρωπος εἰς τὸν κόσμον» (Ἰω. 16,21)· ἡ ὥρα ποὺ πῆρε τὸ δίπλωμά του, κ.λ.. Ἂν κάποιος ἀκολουθήσῃ τὸ πρόγραμμα τῶν ἐπικουρείων, τὸ «Φάγωμεν καὶ πίωμεν, αὔριον γὰρ ἀποθνῄσκομεν» (Ἠσ. 22,13. Α΄ Κορ. 15,32), καὶ ἑκατὸ χρόνια νὰ ζήσῃ, τίποτα δὲν θὰ εἶνε ἀξιόλογο. Στὰ μέρη τῆς Δωρίδος καὶ ἀλλοῦ εἶχα ἀκούσει ὅτι στὶς γιορτές τους εὔχονται ὁ ἕνας στὸν ἄλλο «κορακοζώητος», νὰ ἔχῃ δηλαδὴ τὰ χρόνια τοῦ κόρακα ποὺ ζῇ διακόσα χρόνια. Τί τὸ ὄφελος ὅμως; Ὁ κόρακας τὸ μόνο ποὺ κάνει εἶνε νὰ φωνάζῃ κρά, κρά. Ἐνῷ τὸ ἀηδόνι, μπορεῖ νὰ ζῇ δυὸ – τρία χρόνια μόνο, ἀλλὰ γεμίζει τὸ δάσος μὲ τὴ μελῳδία του. Προτιμότερο νὰ εἶσαι ἀηδονάκι καὶ νὰ γεμίζῃς τὴ ζωὴ μὲ ὡραῖα ᾄσματα, παρὰ κοράκι καὶ νὰ βγάζῃς μόνο ἄγριες κραυγές. Καὶ σήμερα δυστυχῶς οἱ πολλοὶ ἔγιναν κόρακες τοῦ κατακλυσμοῦ τοῦ Νῶε.
Ὅπως ὅμως τὰ ἄτομα ἔχουν ὧρες σημαντικές, ἔτσι ἔχουν τέτοιες ὧρες καὶ οἱ οἰκογένειες. Καὶ ὅπως ἔχουν οἱ οἰκογένειες, ἔτσι ἔχουν καὶ τὰ ἔθνη καὶ οἱ κοινωνίες ὧρες σημαντικές. Ἐὰν μὲ ρωτήσετε λ.χ. γιὰ τὸ μικρό μας ἔθνος, ποιά εἶνε ἡ σπουδαιότερη ὥρα τῆς νεωτέρας ἱστορίας του, θὰ σᾶς ἀπαντήσω, ὅτι αὐτὴ ἀσφαλῶς εἶνε ἡ 25η Μαρτίου 1821, ὅταν ὁ ῾Ρήγας Φεραῖος εἶπε «Καλύτερα μιᾶς ὥρας ἐλεύθερη ζωὴ
παρὰ σαράντα χρόνια σκλαβιὰ καὶ φυλακή».
Ἀξία, ἐπαναλαμβάνω, ὁ χρόνος ἀποκτᾷ ἀπὸ τὸ περιεχόμενό του, ἀπὸ τὰ γεγονότα ποὺ γεμίζουν τὶς στιγμές του. Τὰ γεγονότα δίνουν ἀξία στὸ χρόνο. Καὶ ὅπως ὁ κάθε ἄνθρωπος καὶ τὸ κάθε ἔθνος ἔχουν τὶς σπουδαῖες ὧρες τους, τὶς ὁποῖες ἑορτάζουν, ἔτσι καὶ ὡς σύνολο ἡ ἀνθρωπότης ἔχει στὴν ἱστορία της σπουδαῖες ὧρες, ὧρες ποὺ τὶς σημάδεψαν μεγάλα καὶ ἀνεπανάληπτα γεγονότα. Ἂν τώρα μὲ ρωτούσατε ποιές εἶνε αὐτὲς οἱ ὧρες, ἐγὼ τοὐλάχιστον θὰ ἔλεγα, ὅτι εἶνε οἱ ὧρες τῆς ἁγίας καὶ Μεγάλης Ἑβδομάδος. Δὲν εἶδε ὁ κόσμος μεγαλύτερα γεγονότα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ συνέβησαν κατὰ τὴν ἁγία καὶ Μεγάλη Ἑβδομάδα.

* * *

Στὰ βιβλία τῆς Ἐκκλησίας ὑπάρχουν ἀκολουθίες ποὺ λέγονται ὧραι. Ἐμεῖς ἐδῶ τώρα ἂς δοῦμε ποιές εἶνε οἱ σπουδαιότερες ὧρες, οἱ σταθμοί δηλαδή, τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος.
⃝ Ὥρα σπουδαία εἶνε ἡ ὥρα τοῦ νιπτῆρος τῆς Μεγάλης Πέμπτης. Ἕνας Θεός, ὁ Κύριός μας καὶ Κύριος τῶν ἀγγέλων, ὁ βασιλεὺς οὐρανοῦ καὶ γῆς, ταπεινώθηκε τόσο, ὥστε πῆρε μιὰ λεκάνη, φόρεσε «λέντιον», ποδιά (Ἰω. 13,4-5), ἔγινε ὑπηρέτης – γκαρσόνι, καὶ ἔπλυνε τὰ πόδια τῶν μαθητῶν του! Σήμερα κανείς δὲν δέχεται νὰ σκύψῃ μπροστὰ στὸν ἄλλο· ἀποκλείουμε κάτι τέτοιο. Ἀκοῦς καὶ φωνάζει ὁ νέος «Μὴ μὲ καταπιέζετε!», φωνάζει ἡ γυναίκα «Τί, δούλα θὰ γίνω ἐγὼ τοῦ ἀντρός;», φωνάζει κι ὁ ἄντρας «Ἐγὼ θὰ κάνω τὸ κέφι μου». Νὰ μᾶς ὑπηρετοῦν θέλουμε, νὰ ὑπηρετοῦμε δὲν θέλουμε. Ὁ Χριστὸς ὅμως, μὲ τὸ νὰ πλύνῃ τὰ πόδια τῶν μαθητῶν, μᾶς ὑποδεικνύει «ὁδὸν ἀρίστην τὴν ταπείνωσιν» (ἀπόλ. ὄρθρ. Μ. Πέμπ.). Καὶ στὰ Ἰεροσόλυμα ὁ πατριάρχης γονατίζει καὶ πλένει τὰ πόδια δώδεκα συνεπισκόπων του, ποὺ εἰκονίζουν τοὺς δώδεκα ἀποστόλους.
⃝ Σπουδαία ὥρα ἡ ὥρα τοῦ νιπτῆρος. Ἄλλη, ἀκόμα σπουδαιότερη, εἶνε ἡ ὥρα τοῦ μυστικοῦ δείπνου. Ὁ Χριστὸς πῆρε στὰ ἄχραντα χέρια του ψωμί, ἀπὸ αὐτὸ ποὺ τρῶμε κάθε μέρα καὶ δὲν τὸ ἐκτιμοῦμε, καὶ κρασὶ ποὺ βγαίνει ἀπὸ σταφύλια, τὰ εὐλόγησε, καὶ τότε ἔγινε τὸ μέγα θαῦμα· τὸ ψωμὶ ἔγινε σῶμα Του καὶ τὸ κρασὶ ἔγινε αἷμα Του. Πῶς; Μὴ μὲ ρωτᾷς, γιατὶ δὲν μπορῶ νὰ σοῦ ἀπαντήσω. Μπορῶ μόνο νὰ σοῦ πῶ· ρώτησε τοὺς ἐπιστήμονες, τί ἦταν προηγουμένως τὸ διαμάντι; Θὰ σοῦ ποῦν, ὅτι πρὶν πολλὰ χρόνια μέσ᾽ στὰ σπλάχνα τῆς γῆς τὸ σημερινὸ διαμάντι τότε ἦταν κάρβουνο, κοινὸ κάρβουνο. Πῶς ἔγινε διαμάντι, τί ἐπεξεργασία ὑπέστη, εἶνε μυστήριο. Ἐξήγησέ μου λοιπὸν πῶς τὸ κάρβουνο ἔγινε διαμάντι, καὶ μετὰ νὰ ζητήσῃς νὰ σοῦ ἐξηγήσω πῶς τὸ ψωμὶ καὶ τὸ κρασὶ ἔγιναν σῶμα καὶ αἷμα Χριστοῦ. Οἱ ἀγράμματες γιαγιάδες μας ἔλεγαν ὅταν ἤμασταν μικροί· ―Σήμερα, παιδί μου, Μεγάλη Πέμπτη, θὰ πᾷς στὴν ἐκκλησιὰ νὰ πάρῃς τὸ διαμαντάκι· διαμάντι θὰ σοῦ δώσῃ ὁ παπᾶς. ―Ποιό εἶνε τὸ διαμάντι, γιαγιά; ―Ἡ θεία κοινωνία!…
Ὑπάρχουν σήμερα τέτοιες γιαγιάδες; Λείπουν δυστυχῶς· αὐτὸ ἔχει συνέπειες στὴν ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν, καὶ οἱ πρῶτοι ποὺ τὶς εἰσπράττουν μὲ τόκο καὶ ἐπιτόκιο εἶνε οἱ γονεῖς.

. ⃝ Σπουδαία ἡ ὥρα τοῦ νιπτῆρος, σπουδαία ἡ ὥρα τοῦ μυστικοῦ δείπνου· ἄλλη ὥρα σπουδαία εἶνε ὅταν ὁ Χριστὸς ἀπηύθυνε τὴν τελευταία ὁμιλία του. Ὅσοι ἔχουμε πατέρα καὶ μάνα ποὺ ἔχουν πεθάνει, θυμούμεθα τώρα τὰ τελευταῖα λόγια τους καὶ δακρύζουμε. Καὶ ἂν δακρύζουμε γιὰ τὰ τελευταῖα λόγια τῶν γονέων μας, πόσο περισσότερο πρέπει νὰ συγκινούμεθα γιὰ τὰ τελευταῖα λόγια τοῦ Χριστοῦ! Ποῦ εἶνε τὰ λόγια αὐτά; Εἶνε στὰ κεφάλαια 14ο, 15ο καὶ 16ο τοῦ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγελίου, καὶ στὸ 17ο κεφάλαιο εἶνε ἡ ἀρχιερατική του προσευχή. Αὐτὰ τὰ τέσσερα κεφάλαια εἶνε ἀνεκτιμήτου ἀξίας. Ἕνας ἀσκητὴς τοῦ Ἁγίου Ὄρους εἶχε τὴ συνήθεια νὰ μὴν κοιμᾶται τὸ βράδυ, ἂν δὲν τὰ διαβάσῃ, καὶ τὰ μάτια του γέμιζαν δάκρυα. Ἡ τελευταία αὐτὴ ὁμιλία τοῦ Χριστοῦ ἀρχίζει· «Μὴ ταρασσέσθω ὑμῶν ἡ καρδία· πιστεύετε εἰς τὸν Θεόν, καὶ εἰς ἐμὲ πιστεύετε…» (Ἰωάν. 14,1). Τί παρήγορα λόγια! Αὐτὰ ἐπανέλαβε καὶ στὴ Σμύρνη τὸ 1922 ὁ ἡρωικὸς ἱεράρχης Χρυσόστομος πρὶν βάψῃ μὲ τὸ αἷμα του τὰ καλντερίμια, καὶ πρόσθεσε· «Θ᾽ ἀνατείλουν καλύτερες ἡμέρες γιὰ τὸ ἔθνος μας». Αὐτὴ εἶνε ἡ ἀρχὴ τῆς τελευταίας ὁμιλίας τοῦ Χριστοῦ, ποὺ θὰ παρηγορῇ πάντα τὶς ψυχές. Καὶ τὸ τέλος εἶνε· «Ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕξετε· ἀλλὰ θαρσεῖτε, ἐγὼ νενίκηκα τὸν κόσμον» (ἔ.ἀ. 16,33). Θὰ ὑποφέρετε πολλὰ στὸν κόσμο, λέει· ἀλλὰ ἔχετε θάρρος, ἐγὼ τὸ νίκησα τὸν κόσμο. Στὸ τέλος τῆς παγκοσμίου ἱστορίας ἕνας θὰ εἶνε ὁ νικητής, κανείς ἄλλος, ὁ Χριστός.
⃝ Ἡ ἑπόμενη συγκλονιστικὴ ὥρα ποιά εἶνε; Εἶνε ὅταν ὁ Κύριός μας κατευθύνεται τὴ νύχτα στὸν κῆπο τῆς Γεθσημανῆ, καὶ ἐκεῖ γονατίζει καὶ κάνει ἐναγώνιο προσευχή. Εἶνε τόσο μεγάλη ἡ ἀγωνία του, ὥστε ὁ ἱδρώτας πέφτει ἀπὸ τὸ πρόσωπό του κάτω στὴ γῆ «ὡσεὶ θρόμβοι αἵματος». Παρακαλεῖ καὶ λέει· «Πάτερ, εἰ βούλει παρενεγκεῖν τοῦτο τὸ ποτήριον ἀπ᾽ ἐμοῦ· πλὴν μὴ τὸ θέλημά μου, ἀλλὰ τὸ σὸν γινέσθω» (Λουκ. 22,44,42). Ὑπόδειγμα αἰώνιο γιὰ μᾶς.
⃝ Ἀλλὰ ποιά ὥρα τῆς ἑβδομάδος αὐτῆς δὲν εἶνε σημαντική; Δραματικὲς ὧρες εἶνε ὅταν συνελήφθη καὶ ὡδηγήθη ἐμπρὸς στὸ συνέδριο τοῦ Ἄννα καὶ τοῦ Καϊάφα· ὅταν ἐν συνεχείᾳ τὸ πρωὶ καὶ πρὶν καλὰ – καλὰ ἀνατείλῃ ἀκόμα ὁ ἥλιος τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς, δεμένος ὡδηγήθη στὸ πραιτώριο τοῦ Πιλάτου καὶ ἄκουσε ἐκεῖ ἀπὸ τὸν ὄχλο τὸ «Ἆρον ἆρον,  σταύρωσον αὐτόν» (Ἰω. 19,15)· ὅταν…. Ὧρες μοναδικὲς γιὰ τὴ ζωὴ ὅλου τοῦ κόσμου.

* **

Ἀλλὰ ἡ κορυφαία, ἀδελφοί μου, ὥρα ποιά εἶνε; Ἂν τὸ αἰσθανώμεθα, εἴμαστε Χριστιανοί· διαφορετικά, ὅλα τὰ ἄλλα δὲν ὠφελοῦν. Ποιά εἶνε ἡ κορυφαία ὥρα ὁλοκλήρου τῆς ἀνθρωπό- τητος· εἶνε ἡ ὥρα ποὺ ὁ Χριστός, μετέωρος μεταξὺ οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὑπεργήϊνος πλέον, ἐκεῖ ἐπάνω στὸ σταυρό, ἔχυσε τὸ τίμιό του αἷμα. Ὤ τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ! Κάθε σταλαγματιά ―τί λέω;―, κάθε ἠλεκτρόνιο τοῦ παναγίου αἵματός του εἶνε Ἰορδάνης ποταμὸς καὶ ὠκεανός, μέσα στὸν ὁποῖο πλένονται οἱ ἁμαρτίες ὅλου τοῦ κόσμου. «Τὸ αἷμα Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ υἱοῦ (τοῦ Θεοῦ) καθαρίζει ἡμᾶς ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας» (Α΄Ἰω. 1,7). Ἂν μποροῦσε ὁ ἄνθρωπος νὰ σωθῇ χωρὶς τὴ θυσία αὐτή, δὲν θὰ ἐρχόταν ὁ Χριστὸς στὸν κόσμο. Αὐτὸν τὸν τρόπο ἐπενόησε ἡ ἀγάπη του καὶ δι᾽ αὐτοῦ σῳζόμεθα, διὰ τοῦ σταυροῦ καὶ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Α ΄ μέρος ἀπομαγνητοφωνημένης ὁμιλίας, του Μητροπολιτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου στὸν ιερό ναό του  Ἁγίου  Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 8-4-1985 βράδυ.