Η ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ

Προς Φιλιππησίους, κεφ. Δ΄, εδάφια 4-9

4 Χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε· πάλιν ἐρῶ, χαίρετε. 5 Τὸ ἐπιεικὲς ὑμῶν γνωσθήτω πᾶσιν ἀνθρώποις. ὁ Κύριος ἐγγύς. 6 μηδὲν μεριμνᾶτε, ἀλλ’ ἐν παντὶ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει μετὰ εὐχαριστίας τὰ αἰτήματα ὑμῶν γνωριζέσθω πρὸς τὸν Θεόν. 7Καὶ ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν φρουρήσει τὰς καρδίας ὑμῶν καὶ τὰ νοήματα ὑμῶν ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ. 8 Τὸ λοιπόν, ἀδελφοί, ὅσα ἐστὶν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα, εἴ τις ἀρετὴ καὶ εἴ τις ἔπαινος, ταῦτα λογίζεσθε· 9 ἃ καὶ ἐμάθετε καὶ παρελάβετε καὶ ἠκούσατε καὶ εἴδετε ἐν ἐμοί, ταῦτα πράσσετε· καὶ ὁ Θεὸς τῆς εἰρήνης ἔσται μεθ’ ὑμῶν.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

«Χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε· πάλιν ἐρῶ, χαίρετε. τὸ ἐπιεικὲς ὑμῶν γνωσθήτω πᾶσιν ἀνθρώποις. ὁ Κύριος ἐγγύς. μηδὲν μεριμνᾶτε, ἀλλ᾿ ἐν παντὶ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει μετὰ εὐχαριστίας τὰ αἰτήματα ὑμῶν γνωριζέσθω πρὸς τὸν Θεόν. καὶ ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν φρουρήσει τὰς καρδίας ὑμῶν καὶ τὰ νοήματα ὑμῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ(:Να χαίρεστε πάντοτε με την χαρά που προέρχεται από την ένωση και την κοινωνία μας με τον Κύριο. Πάλι θα πω, να χαίρεστε. Η επιείκειά σας και η υποχωρητικότητά σας ας γίνει γνωστή σε όλους τους ανθρώπους, και σε αυτούς ακόμη τους απίστους. Ο Κύριος πλησιάζει να έλθει, και Αυτός θα αποδώσει στον καθένα ό,τι του ανήκει. Μην κυριεύεστε από αγωνιώδη φροντίδα για τίποτε, αλλά για καθετί που σας παρουσιάζεται, να κάνετε γνωστά τα αιτήματά σας στον Θεό με την προσευχή και τη δέηση, οι οποίες πρέπει να συνοδεύονται και με ευχαριστία για όσα ο Θεός μας έδωσε. Και έτσι, όταν διώχνετε κάθε μέριμνα και εμπιστεύεστε τον εαυτό σας στη θεία Πρόνοια, η ειρήνη που έχει ο Θεός και τη μεταδίδει στους δικούς Του, της οποίας την τελειότητα δεν μπορεί να νιώσει κανένας νους, είτε ανθρώπινος είτε αγγελικός, θα φρουρήσει τις καρδιές σας και τις σκέψεις σας, εφόσον μένετε ενωμένοι με τον Ιησού Χριστό)»[Φιλιπ.4,4-7].
«Μακάριοι οἱ πενθοῦντες(:Μακάριοι είναι εκείνοι που πενθούν για τις αμαρτίες τους και για το κακό που επικρατεί στον κόσμο, διότι αυτοί θα παρηγορηθούν από τον Θεό)» [Ματθ.5,4] και «Οὐαὶ ὑμῖν οἱ γελῶντες νῦν, ὅτι πενθήσετε καὶ κλαύσετε(:Αλίμονο σε σας που έχετε ως μοναδικό σκοπό της ζωής σας τη σαρκική χαρά και γελάτε τώρα από τις διασκεδάσεις και τις απολαύσεις του σαρκικού σας βίου, ουαί και αλίμονό σας, διότι στην άλλη ζωή θα πενθήσετε και θα κλάψετε)» [Λουκά 6,25]., λέγει ο Χριστός. Γιατί λοιπόν λέγει ο Παύλος: «Χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε (:Να χαίρεστε πάντοτε με την χαρά που προέρχεται από την ένωση και την κοινωνία μας με τον Κύριο)»;
Δεν έρχεται σε αντίθεση προς τον Χριστό· μη γένοιτο να πούμε κάτι τέτοιο. Γιατί ο Χριστός είπε: «Αλίμονο σε αυτούς που γελούν», υπονοώντας το γέλιο του κόσμου τούτου, το γέλιο που προέρχεται από τις εκδηλώσεις της παρούσης ζωής, και μακάρισε αυτούς που πενθούν, όχι αυτούς που πενθούν απλώς την απώλεια των δικών τους, αλλά αυτούς που συγκινούνται υπερβολικά και πενθούν τα δικά τους κακά, αυτούς που σκέπτονται τα δικά τους αμαρτήματα ή και τα ξένα. Δεν είναι η χαρά αυτή αντίθετη προς το πένθος εκείνο, αλλά και αυτή προέρχεται από εκείνο, γιατί αυτός που πενθεί τα δικά του κακά και εξομολογείται, χαίρεται. Άλλωστε, είναι δυνατό να πενθούμε για τα δικά μας αμαρτήματα και να χαιρόμαστε για τον Χριστό. Επειδή λοιπόν στενοχωρούνταν για εκείνα τα οποία έπασχαν( «ὅτι ὑμῖν ἐχαρίσθη τὸ ὑπὲρ Χριστοῦ(:και είναι απόδειξη αιώνιας σωτηρίας για σας, διότι σε σας δόθηκε το χάρισμα)», λέγει, «οὐ μόνον τὸ εἰς αὐτὸν πιστεύειν, ἀλλὰ καὶ τὸ ὑπὲρ αὐτοῦ πάσχειν(:όχι μόνο να πιστεύετε στον Ιησού Χριστό, αλλά και να πάσχετε για χάρη του ονόματος του Χριστού)» [Φιλιπ.1,29]), γι΄αυτό λέγει: «Χαίρετε τη χαρά που προέρχεται από την ένωσή μας με τον Κύριο». Αυτά δεν σημαίνουν τίποτε άλλο, παρά: «Να κάνετε τέτοια ζωή, ώστε να χαίρετε. Όταν λοιπόν οι υποχρεώσεις σας προς τον Θεό δεν εμποδίζονται, χαίρετε». Ή λοιπόν αυτό εννοεί, ή το «ἐν» τίθεται στη θέση του «σύν», σαν να έλεγε: «Χαίρετε με τη βοήθεια του Κυρίου πάντοτε».
«Πάλιν ἐρῶ, χαίρετε(:Πάλι θα πω, να χαίρεστε)».Τούτο είναι χαρακτηριστικό ανθρώπου που έχει θάρρος και αποδεικνύει ότι εκείνος που είναι ενωμένος με τον Θεό, πάντοτε χαίρεται· είτε στενοχωρείται, είτε πάσχει οτιδήποτε, πάντοτε χαίρεται αυτός. Άκουσε για τους αποστόλους τον Λουκά που λέγει ότι «Οἱ μὲν οὖν ἐπορεύοντο χαίροντες ἀπὸ προσώπου τοῦ συνεδρίου, ὅτι ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ κατηξιώθησαν ἀτιμασθῆναι(:Ύστερα λοιπόν από τις απειλές και την κακομεταχείριση αυτή που δέχθηκαν οι απόστολοι, έφυγαν από το συνέδριο με μεγάλη χαρά, διότι αξιώθηκαν να υποστούν ατιμωτική τιμωρία για χάρη του ονόματός Του)» [Πράξ.5,41]. Εάν οι μαστιγώσεις και τα δεσμά, τα οποία φαίνεται ότι προκαλούν την πιο μεγάλη λύπη, προξενούν χαρά, ποιο από τα άλλα θα μπορέσει να μας προκαλέσει λύπη; «Πάλιν ἐρῶ, χαίρετε». Καλώς επανέλαβε τον λόγο δύο φορές. Γιατί, επειδή η κατάσταση των πραγμάτων προκαλούσε λύπη, επαναλαμβάνοντας δείχνει ότι οπωσδήποτε πρέπει να χαίρουν.
«Τὸ ἐπιεικὲς ὑμῶν γνωσθήτω πᾶσιν ἀνθρώποις(:Η επιείκειά σας και η υποχωρητικότητά σας ας γίνει γνωστή σε όλους τους ανθρώπους, και σε αυτούς ακόμη τους απίστους)»[Φιλιπ.4,5]. Είπε παραπάνω: «Ὧν τὸ τέλος ἀπώλεια, ὧν ὁ θεὸς ἡ κοιλία καὶ ἡ δόξα ἐν τῇ αἰσχύνῃ αὐτῶν, οἱ τὰ ἐπίγεια φρονοῦντες! (:Το τέλος των ανθρώπων αυτών θα είναι η καταστροφή, διότι θα καταλήξουν στην αιώνια κόλαση. Αυτοί λατρεύουν ως Θεό την κοιλιά τους και θεωρούν ως δόξα τους πράξεις που φέρνουν ντροπή. Αυτοί έχουν γήινα φρονήματα)»[Φιλιπ.3,19]. Επειδή λοιπόν ήταν φυσικό να απεχθάνονται αυτοί τους πονηρούς, τους συμβουλεύει να μην έχουν τίποτε κοινό με εκείνους, αλλά να συμπεριφέρονται με πολλή επιείκεια, όχι όμως προς τους αδελφούς μόνο, αλλά και προς τους εχθρούς και τους αντιπάλους.
«Ὁ Κύριος ἐγγύς· μηδὲν μεριμνᾶτε(:Ο Κύριος πλησιάζει να έλθει, και Αυτός θα αποδώσει στον καθένα ό,τι του ανήκει· μην κυριεύεστε από αγωνιώδη φροντίδα για τίποτε)»[Φιλιπ.4,6]. Για ποιον λόγο, λοιπόν, πες μου, αδημονείτε; Γιατί αντιστέκεστε; Μήπως γιατί βλέπετε να ζουν με απολαύσεις αυτοί; «Μηδὲν μεριμνᾶτε». Ήδη πλησίασε η κρίση, σύντομα θα δώσουν λόγο για τα έργα τους. Αλλά εσείς ζείτε μέσα σε θλίψεις και εκείνοι σε απολαύσεις; Ήδη όμως αυτά θα λάβουν τέλος. Μήπως σας επιβουλεύονται και σας απειλούν; Όμως αυτά δεν θα προχωρήσουν μέχρι τέλος. Ήδη πλησίασε η κρίση, οπότε θα συμβούν τα αντίθετα. «Μηδὲν μεριμνᾶτε». Πλησίασε ήδη ο καιρός της ανταποδόσεως. Είτε φερθείτε με επιείκεια σε εκείνους που σας προκαλούν τα κακά, είτε η πενία, είτε ο θάνατος, είτε οτιδήποτε άλλο κακό υπάρχει, τα πάντα θα απέλθουν.
«Μηδὲν μεριμνᾶτε, ἀλλ᾿ ἐν παντὶ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει μετὰ εὐχαριστίας τὰ αἰτήματα ὑμῶν γνωριζέσθω πρὸς τὸν Θεόν (:Μην κυριεύεστε από αγωνιώδη φροντίδα για τίποτε, αλλά για καθετί που σας παρουσιάζεται, να κάνετε γνωστά τα αιτήματά σας στον Θεό με την προσευχή και τη δέηση, οι οποίες πρέπει να συνοδεύονται και με ευχαριστία για όσα ο Θεός μας έδωσε)»[Φιλιπ.4,6]. Μία λοιπόν εκείνη η προτροπή, δηλαδή το «Ὁ Κύριος ἐγγύς(:Ο Κύριος πλησιάζει να έλθει, και Αυτός θα αποδώσει στον καθένα ό,τι του ανήκει)» και εκείνο το «Ἰδοὺ ἐγὼ μεθ᾿ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος(:Ιδού, Εγώ που έλαβα κάθε εξουσία, θα είμαι πάντα μαζί σας βοηθός και συμπαραστάτης σας, μέχρι να τελειώσει ο αιώνας αυτός, μέχρι δηλαδή τη συντέλεια του κόσμου)» [Ματθ.28,20].
Ιδού και άλλη προτροπή που ως φάρμακο ανακουφίζει και τη λύπη και τις περιστάσεις και όλα τα δυσάρεστα πράγματα. Ποιο λοιπόν είναι αυτό; Η προσευχή, η ευχαριστία για το καθετί. Ώστε οι προσευχές δεν θέλει να είναι μόνο αιτήματα, αλλά και ευχαριστίες για εκείνα τα οποία έχουμε. Γιατί πώς θα ζητήσει κανείς τα μέλλοντα, χωρίς να αναγνωρίζει ευγνωμοσύνη για τα προηγούμενα; «Αλλά για καθετί που σας παρουσιάζεται, να κάνετε γνωστά τα αιτήματά σας στον Θεό με την προσευχή και τη δέηση, οι οποίες πρέπει να συνοδεύονται και με ευχαριστία για όσα ο Θεός μας έδωσε», λέγει. Συνεπώς πρέπει να ευχαριστούμε για όλα και για εκείνα που νομίζονται ότι προκαλούν λύπη. Αυτό πράγματι είναι χαρακτηριστικό ευγνώμονος ανθρώπου. Γιατί εκείνο βέβαια το απαιτεί η φύση των πραγμάτων, αυτό όμως προέρχεται από ψυχή που είναι ευγνώμων και βρίσκεται σε στενή σχέση με τον Θεό. Αυτές τις προσευχές αναγνωρίζει ο Θεός και τις άλλες δεν γνωρίζει. Λοιπόν έτσι να προσεύχεστε, ώστε να αναγνωρίζονται οι προσευχές σας. Γιατί τα πάντα κατευθύνει προς το συμφέρον μας, έστω και αν εμείς δεν γνωρίζουμε. Και αυτό είναι απόδειξη του ότι μας συμφέρει πολύ, δηλαδή το να μη γνωρίζουμε εμείς.
«Καὶ ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν φρουρήσει τὰς καρδίας ὑμῶν καὶ τὰ νοήματα ὑμῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ(:Κι έτσι, όταν διώχνετε κάθε μέριμνα και εμπιστεύεστε τον εαυτό σας στη θεία Πρόνοια, η ειρήνη που έχει ο Θεός και τη μεταδίδει στους δικούς Του, της οποίας την τελειότητα δεν μπορεί να νιώσει κανένας νους, είτε ανθρώπινος είτε αγγελικός, θα φρουρήσει τις καρδιές σας και τις σκέψεις σας, εφόσον μένετε ενωμένοι με τον Ιησού Χριστό)». Τι σημαίνει αυτό; «Η ειρήνη του Θεού», λέγει, «την οποία έφερε στους ανθρώπους, υπερέχει κάθε νου». Ποιος λοιπόν θα περίμενε και ποιος θα ήλπιζε ότι θα υπάρξουν τόσα αγαθά; Υπερβαίνει κάθε ανθρώπινο νου, όχι μόνο λόγο. Για όφελος των εχθρών Του, για όφελος εκείνων που Τον μισούν, εκείνων που Τον αποστρέφονται, για χάρη αυτών δεν απέφυγε να παραδώσει τον μονογενή Υιό Του, προκειμένου να συνάψει ειρήνη με τους ανθρώπους. Αυτή λοιπόν η ειρήνη, δηλαδή η συμφιλίωση, η αγάπη του Θεού «να φρουρήσει τις καρδιές σας και τις σκέψεις σας».
Αυτό αρμόζει στον διδάσκαλο, όχι μόνο να δίνει παραινέσεις, αλλά και να προσεύχεται και με δεήσεις να βοηθά ώστε ούτε από τους πειρασμούς να καταβαλλόμαστε, ούτε από την απάτη να περιφερόμαστε εδώ και εκεί. Σαν να έλεγε: «Εκείνος που σας έσωσε με τέτοιον τρόπο, που ο νους δεν μπορεί να κατανοήσει, αυτός θα σας διαφυλάξει και θα σας ασφαλίσει, ώστε να μην πάθετε τίποτε». Ή λοιπόν αυτό σημαίνει, ή ότι «η ειρήνη», την οποία λέγει ο Χριστός: «Εἰρήνην ἀφίημι ὑμῖν, εἰρήνην τὴν ἐμὴν δίδωμι ὑμῖν· οὐ καθὼς ὁ κόσμος δίδωσιν, ἐγὼ δίδωμι ὑμῖν. μὴ ταρασσέσθω ὑμῶν ἡ καρδία μηδὲ δειλιάτω(: Φεύγω και σας αφήνω την ειρήνη. Σας δίνω τη δική μου αληθινή και βαθιά ειρήνη, την οποία ήλθα να φέρω στον κόσμο που συνταράζεται από την αμαρτία. Δεν σας δίνω εγώ μια ειρήνη υποκριτική, απατηλή και ασταθή, σαν αυτή που δίνει ο κόσμος. Ας μην ταράζεται η καρδιά σας από εσωτερικούς φόβους κι ας μη δειλιάζει από εξωτερικά φόβητρα και απειλές)» [Ιω.14,27], «αυτή θα σας φρουρήσει».
Η ειρήνη λοιπόν υπερέχει κάθε ανθρώπινο νου. Και σαν ρωτάς, «με ποιον τρόπο;». Άκου. Όταν παραγγέλλει να ειρηνεύουμε προς τους εχθρούς μας, προς εκείνους που μας αδικούν, προς εκείνους που μας έχουν πολεμήσει και που μας συμπεριφέρονται με απέχθεια, πώς δεν είναι αυτό υπεράνω του ανθρώπινου νου; Καλύτερα όμως ας εξετάσουμε το πρώτο: «Ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν(:Η ειρήνη που έχει ο Θεός και τη μεταδίδει στους δικούς Του, της οποίας την τελειότητα δεν μπορεί να νιώσει κανένας νους)». Εάν όμως η ειρήνη υπερέχει κάθε νου, κατά πολύ περισσότερο ο ίδιος ο Θεός, ο Οποίος δίνει την ειρήνη, υπερέχει κάθε νου, όχι μόνο των ανθρώπων, αλλά και των αγγέλων και των ουρανίων δυνάμεων. Και τι σημαίνει: «ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ»; «Με Αυτόν θα προφυλάξει», λέγει, «ώστε να μένει κανείς σταθερός στην πίστη και να μην εκπέσει από αυτήν».
«Τὸ λοιπόν, ἀδελφοί, ὅσα ἐστὶν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια(:Και τώρα απομένει, αδελφοί μου, να σας απευθύνω και μία άλλη προτροπή: Όσα είναι αληθινά, όσα είναι σεμνά και σεβαστά, όσα είναι δίκαια)»[Φιλιπ.4,8]. Τι σημαίνει το «τὸ λοιπόν»; Αντί του: «τα πάντα έχουν λεχθεί σε σας». Η λέξη σημαίνει ότι είναι επιτακτική ανάγκη να γίνει κάτι και δεν έχει καμία σχέση προς τα παρόντα. «Τὸ λοιπόν, ἀδελφοί, ὅσα ἐστὶν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα, εἴ τις ἀρετὴ καὶ εἴ τις ἔπαινος, ταῦτα λογίζεσθε· ἃ καὶ ἐμάθετε καὶ παρελάβετε καὶ ἠκούσατε καὶ εἴδετε ἐν ἐμοί, ταῦτα πράσσετε (:Και τώρα απομένει, αδελφοί μου, να σας απευθύνω και μία άλλη προτροπή: Όσα είναι αληθινά, όσα είναι σεμνά και σεβαστά, όσα είναι δίκαια, όσα είναι αμόλυντα και αγνά, όσα είναι προσφιλή στον Θεό και στους καλούς ανθρώπους, όσα έχουν καλή φήμη, καθώς και οποιαδήποτε άλλη αρετή και οποιοδήποτε καλό έργο που είναι άξιο επαίνου, αυτά να συλλογίζεστε και να προσέχετε, για να τα εφαρμόζετε και στη ζωή σας· αυτά που μάθατε και παραλάβατε και ακούσατε με την προφορική διδασκαλία μου, καθώς και αυτά που είδατε σε όλη τη συμπεριφορά και τη διαγωγή μου, αυτά να κάνετε)»[Φιλιπ.4,8-9].
Tι σημαίνει «ὅσα προσφιλῆ»; Προσφιλή στους πιστούς, προσφιλή στον Θεό. «Ὃσα ἐστὶν ἀληθῆ (:όσα είναι αληθινά)». Γιατί πράγματι αυτά είναι αληθινά, η αρετή, και ψέμα είναι η κακία, γιατί και η ηδονή αυτής είναι ψέμα και η δόξα της είναι ψέμα και όλα τα πράγματα του κόσμου τούτου είναι ψέμα. Το «όσα είναι αγνά» αντιδιαστέλλεται προς το: «έχουν φρονήματα γήινα». Το «όσα είναι σεμνά» αντιδιαστέλλεται προς το «λατρεύουν σαν Θεό τους την κοιλία». «Όσα είναι δίκαια, όσα έχουν καλή φήμη», αυτά είναι, λέγει. «Εἴ τις ἀρετὴ καὶ εἴ τις ἔπαινος(:Οποιαδήποτε αρετή και οποιοσδήποτε έπαινος)». Εδώ θέλει να φροντίζουν αυτοί και για τις σχέσεις τους προς τους ανθρώπους.
«Αυτά να συλλογίζεστε», λέγει. Βλέπεις ότι θέλει να απομακρύνει κάθε πονηρή σκέψη από τις δικές μας ψυχές; Γιατί από τις σκέψεις γίνονται οι πονηρές πράξεις. «Αυτά που μάθατε και παραλάβατε». Αυτό είναι απόδειξη της άριστης διδασκαλίας, το να παρέχει δηλαδή σε όλες τις παραινέσεις τον εαυτό του ως παράδειγμα, όπως και σε άλλο σημείο της επιστολής λέγει: «καθὼς ἔχετε τύπον ἡμᾶς(:και να προσέχετε και να παραδειγματίζεστε από εκείνους που έχουν στη ζωή τους την υποδειγματική συμπεριφορά που σας δώσαμε κι εμείς ως πρότυπο)» [Φιλιπ.3,17]. Και πάλι εδώ λέγει: «Αυτά που μάθατε και παραλάβατε», δηλαδή, διδαχτήκατε, «και ακούσατε και είδατε σε εμένα», και στα λόγια και στις πράξεις και στη συμπεριφορά μου. Βλέπεις ότι για κάθε πράγμα καθορίζει αυτά; Αφού λοιπόν δεν ήταν δυνατόν να ακριβολογεί για όλα, και για τα εισερχόμενα και για τα εξερχόμενα και για τον λόγο και για την έκφραση και τη συναναστροφή(γιατί ο Χριστιανός οφείλει να φροντίζει για όλα αυτά), είπε σύντομα και περιληπτικά: «Σε εμένα ακούσατε και είδατε», δηλαδή, «πλησίον σε εμένα». Σαν να έλεγε: «Αυτά να πράττετε». Να μη λέγετε μόνο, αλλά και να πράττετε.
«Καὶ ὁ Θεὸς τῆς εἰρήνης ἔσται μεθ᾿ ὑμῶν(:Και τότε ο Θεός, που είναι ο χορηγός της ειρήνης, θα είναι μαζί σας)»[Φιλιπ.4,9]. Δηλαδή εάν φυλάσσετε έτσι αυτά και έχετε ειρήνη μεταξύ σας, θα ζείτε με γαλήνη και ασφάλεια μεγάλη, δεν θα πάθετε τίποτε το θλιβερό και το ανεπιθύμητο. Γιατί όταν εμείς ειρηνεύουμε προς Αυτόν-και ειρηνεύουμε με την αρετή- πολύ περισσότερο θα είναι Αυτός μαζί μας. Γιατί Αυτός που μας αγάπησε τόσο πολύ, ώστε και χωρίς να θέλουμε μας δέχεται, αν μας δει να σπεύδουμε προς Αυτόν, δεν θα επιδείξει πιο μεγάλη φιλία;
Στην φύση του ανθρώπου τίποτε δεν είναι τόσο εχθρικό, όσο η κακία. Πώς όμως η κακία είναι εχθρός μας και φίλος η αρετή είναι φανερό από πολλά σημεία. Και, εάν θέλετε, ας εξετάσουμε αυτό πρώτα από ένα αντίθετο, την πορνεία. Η πορνεία κάνει τους ανθρώπους αισχρούς, πτωχούς, γελοίους, περιφρονημένους από όλους, αφού μεταχειρίζεται αυτά που είναι χαρακτηριστικό να μεταχειρίζονται οι εχθροί. Πολλές φορές προξένησε αυτή και νοσήματα και κινδύνους· και πολλοί χάθηκαν και τραυματίστηκαν για τις πόρνες. Εάν όμως η πορνεία προξενεί αυτά, η μοιχεία πολύ περισσότερο. Μήπως και η ελεημοσύνη είναι έτσι; Καθόλου· αλλά ως φιλόστοργη μητέρα οδηγεί το παιδί της σε κοσμιότητα πολλή, σε πειθαρχία, σε δόξα αγαθή, το κάνει να καταγίνεται σε διασκεδάσεις αναγκαίες, δεν μας εγκαταλείπει, ούτε απομακρύνει τα αναγκαία, αλλά καθιστά και την ψυχή περισσότερο συνετή. Γιατί τίποτε δεν είναι περισσότερο χωρίς σύνεση από τις πόρνες.
Μήπως όμως θέλετε να δούμε την πλεονεξία; Και αυτή μας μεταχειρίζεται, όπως θα μας μεταχειριζόταν ο εχθρός. Πώς; Μας κάνει μισητούς από όλους. Μας κάνει όλους να καυχιόμαστε και αυτούς που έχουν αδικηθεί και αυτούς που δεν έχουν, σε εκείνους επειδή συμπονούν, αλλά φοβούνται για τον εαυτό τους. Όλοι μας βλέπουν ως κοινούς εχθρούς, ως θηρία, ως δαίμονες· από παντού πολλές κατηγορίες, επιβουλές, φθόνοι, πράγματα που ανήκουν στους εχθρούς. Αντίθετα όμως η δικαιοσύνη όλους τους κάνει φίλους, όλους οικείους, όλους τους καθιστά ευνοϊκούς απέναντί μας· από όλους γίνονται προσευχές για μας. Εξαιτίας τούτου όλα τα δικά μας βρίσκονται σε μεγάλη ασφάλεια, δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος, καμία υποψία, ακόμη και ο ύπνος έρχεται χωρίς φόβο, με ασφάλεια· δεν υπάρχει καμία φροντίδα, καμία στενοχώρια.
Βλέπεις ότι αυτή είναι περισσότερο πιο καλή; Πες μου, όμως, τι είναι καλύτερο; Το να φθονούμε ή το να χαιρόμαστε με τους άλλους; Ας εξετάσουμε όλα αυτά και θα διαπιστώσουμε ότι η αρετή σαν μητέρα πραγματικά φιλόστοργη μάς προφυλάσσει, ενώ η κακία μας οδηγεί σε κινδύνους, πράγμα που είναι επισφαλές και επικίνδυνο. Άκου τον προφήτη που λέει: «Κραταίωμα Κύριος τῶν φοβουμένων αὐτόν, καὶ ἡ διαθήκη αὐτοῦ δηλώσει αὐτοῖς(:Ο Κύριος γίνεται πανίσχυρος βοηθός σε όσους Τον σέβονται˙ κι αυτό το αποδεικνύει φανερά η διαθήκη που έκανε γι’ αυτούς, όπου με ρητές και αδιάψευστες υποσχέσεις ανέλαβε την προστασία τους)» [Ψαλμ.24,14]. Δεν φοβάται κανέναν εκείνος που δεν συναισθάνεται τίποτε το πονηρό. Δεν έχει θάρρος σε κανένα πάλι εκείνος που ζει μέσα στην κακία, αλλά τρέμει και τους δούλους και τους βλέπει με υποψία. Γιατί όμως λέγω τους δούλους; Δεν αντέχει το δικαστήριο της συνειδήσεως. Όχι μόνο οι έξω, αλλά και οι σκέψεις μέσα του τον χτυπούν και δεν τον αφήνουν να ηρεμήσει. «Τι λοιπόν;», λέγει ίσως κάποιος: «Πρέπει να ζει κανείς αποβλέποντας σε επαίνους;». Δεν είπε: «Πρόσεχε τον έπαινο», αλλά «και τα αξιέπαινα έργα να κάνεις και να μην αποβλέπεις μόνο στον έπαινο». «Όσα είναι αληθινά»· γιατί αυτά είναι ψέμα. «Όσα είναι σεμνά»· το σεμνό είναι έργο της έξω δυνάμεως, το δε αγνό της ψυχής.
«Να μη σκανδαλίζετε», λέγει, «ούτε να δίνετε αφορμή». Επειδή είπε: «Όσα έχουν καλή φήμη», για να μη νομίσεις ότι τα ανθρώπινα μόνο λέγει, πρόσθεσε: «Οποιαδήποτε αρετή και οποιονδήποτε έπαινο, αυτά να συλλογίζεστε, αυτά να πράττετε». Παντοτινά με αυτά θέλει να ασχολούμαστε, αυτά να φροντίζουμε, αυτά να σκεφτόμαστε. Γιατί αν συμβαίνει να έχουμε ειρήνη μεταξύ μας, και ο Θεός θα είναι μαζί μας. Αν όμως κάνουμε πόλεμο, ο Θεός της ειρήνης δεν θα είναι μαζί μας. Γιατί τίποτε δεν είναι τόσο εχθρικό στην ψυχή, όσο η κακία· και τίποτε πάλι δεν ασφαλίζει αυτήν, όσο η ειρήνη και η αρετή.
Συνεπώς εμείς πρέπει να κάνουμε την αρχή και τότε θα προσελκύσουμε τον Θεό. Δεν είναι ο Θεός του πολέμου και της μάχης. Ας καταργήσεις λοιπόν τον πόλεμο και τη μάχη, και αυτήν που κάνεις προς Αυτόν και αυτήν που κάνεις προς τον πλησίον. Να είσαι ειρηνικός προς όλους. Κατανόησε ποιους σώζει ο Θεός: «Μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοί(:Μακάριοι είναι εκείνοι που έχουν μέσα τους την ειρήνη που προέρχεται από τον αγιασμό της ψυχής και τη μεταδίδουν και στους άλλους, ειρηνεύοντάς τους και με τους συνανθρώπους τους και με τον Θεό)», λέγει, «ὅτι αὐτοὶ υἱοὶ Θεοῦ κληθήσονται (:διότι αυτοί θα αναγνωριστούν και θα ανακηρυχτούν στον ουράνιο κόσμο υιοί του Θεού)» [Ματθ.5,9]. Οι ειρηνεύοντες με όλους μιμούνται πάντοτε τον Υιό του Θεού, να μιμηθείς και εσύ Αυτόν. Να ζήσεις ειρηνικά. Όσο περισσότερο σε πολεμεί ο αδελφός, τόσο μεγαλύτερος θα είναι ο μισθός σου. Γιατί άκουε τον προφήτη που λέγει: «Μετὰ τῶν μισούντων τὴν εἰρήνην ἤμην εἰρηνικός(:Με εκείνους που μισούν την ειρήνη, ήμουν ειρηνικός)»[Ψαλμ.119,7]. Αυτό είναι αρετή, αυτό είναι ανώτερο από τον ανθρώπινο νου, αυτό συντελεί να πλησιάζει ο άνθρωπος τον Θεό.
Δεν ευχαριστεί τίποτε τόσο τον Θεό, όσο το να μην είσαι μνησίκακος. Αυτό σε συγχωρεί τα αμαρτήματά σου, αυτό σε απαλλάσσει από τις κατηγορίες. Αν όμως πολεμούμε και μαχόμαστε, απομακρυνόμαστε από τον Θεό. Γιατί από τη μάχη προέρχονται οι έχθρες, από την έχθρα οι μνησικακίες. Κόψε βαθιά τη ρίζα και δεν θα υπάρχει ο καρπός· έτσι θα μάθουμε να περιφρονούμε τα επίγεια πράγματα. Γιατί δεν υπάρχει, πράγματι δεν υπάρχει στα πνευματικά μάχη, αλλά όπου αν δεις να γίνεται ή μάχη ή φθόνος ή οτιδήποτε θα μπορούσε να πει κανείς, γίνεται εξαιτίας των επιγείων· έτσι κάθε μάχη έχει την αρχή της ή στην πλεονεξία ή στον φθόνο ή στη ματαιοδοξία. Αν λοιπόν ζήσουμε ειρηνικά, θα μάθουμε να περιφρονούμε και τα επίγεια. Έκλεψε κάποιος τα χρήματα; Δεν έκανε όμως κανένα αδίκημα, αρκεί να μην αρπάξει τον ουράνιο πλούτο, θα πει κάποιος. Εμπόδισε τη δόξα σου; Όχι όμως τη δόξα προς τον Θεό, αλλά αυτήν που δεν έχει καμία αξία, γιατί ούτε δόξα είναι αυτή, αλλά όνομα δόξας, καλύτερα όμως και κακή δόξα. Έκλεψε την τιμή σου; Όχι όμως τη δική σου, αλλά τη δική του. Όπως ακριβώς εκείνος που αδικεί, πραγματικά δεν αδικεί, αλλά αδικείται, έτσι και εκείνος που επιβουλεύεται τον πλησίον, καταστρέφει πρώτα τον εαυτό του· γιατί «ὁ ὀρύσσων βόθρον εἰς αὐτὸν ἐμπεσεῖται(:όποιος ανοίγει λάκκο για τον πλησίον του, πέφτει σε αυτόν ο ίδιος μέσα)» [Εκκλ.10,8].
Ας μην επιβουλευόμαστε, λοιπόν, τους άλλους, για να μη βλάπτουμε τον εαυτό μας. Όταν θα υπονομεύσουμε τη δόξα των άλλων, ας κατανοήσουμε ότι βλάπτουμε τους εαυτούς μας, ότι περισσότερο επιβουλευόμαστε τους εαυτούς μας. Γιατί, αν γίνουμε ισχυροί, βλάπτουμε ενδεχομένως εκείνον ενώπιον των ανθρώπων, αδικούμε όμως τους εαυτούς μας ενώπιον του Θεού, επειδή Τον παροργίζουμε. Ας μη βλάπτουμε λοιπόν τους εαυτούς μας. Γιατί όπως ακριβώς όταν αδικούμε τους πλησίον, αδικούμε τους εαυτούς μας, έτσι όταν τους ευεργετούμε, ευεργετούμε τους εαυτούς μας. Όταν λοιπόν σε βλάψει ο εχθρός σου, αφού σκεφτείς ότι σε ευεργέτησε, να μην ανταποδώσεις μόνο τα ίσα σε αυτόν, αν είσαι συνετός, αλλά και να τον ευεργετήσεις. «Αλλά το χτύπημα παραμένει αποτελεσματικό», θα πει κάποιος. Κατανόησε λοιπόν το εξής, ότι δηλαδή δεν ευεργετείς εκείνον, αλλά ότι τιμωρείς εκείνον, ευεργετείς όμως τον εαυτό σου, και γρήγορα θα τρέξεις για να ευεργετήσεις. Τι λοιπόν; «Πρέπει να ευεργετούμε», λέγει, «με τέτοιο σκοπό;» Δεν πρέπει να ενεργούμε έτσι, όταν όμως δεν το ανέχεται η καρδιά, έστω με τέτοιο σκοπό, ώθησέ την και γρήγορα θα την πείσεις να αφήσει την έχθρα και στη συνέχεια θα ευεργετήσεις ως φίλο τον εχθρό σου.
Έτσι θα επιτύχεις τα μέλλοντα αγαθά, τα οποία είθε όλοι μας να επιτύχουμε με τη βοήθεια του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, μαζί με τον Οποίο στον Πατέρα και στο Άγιο Πνεύμα ανήκει η δόξα, η δύναμη, η τιμή, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:
•https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-epistulam-ad-philippenses.pdf
• Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στην προς Φιλιππησίους επιστολήν, ομιλία ΙΔ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1983, τόμος 22, σελίδες 28-43.
• Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
• Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
• Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
• Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.
• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παναγιώτη Τρεμπέλα

4 Να χαίρεστε πάντοτε με τη χαρά που προέρχεται από την ένωση και την κοινωνία μας με τον Κύριο. Πάλι θα πω, να χαίρεστε. 5 Η επιείκειά σας και η υποχωρητικότητά σας ας γίνει γνωστή σε όλους τους ανθρώπους, και σε αυτούς ακόμη τους απίστους. Ο Κύριος πλησιάζει να έλθει, και Αυτός θα αποδώσει στον καθένα ό,τι του ανήκει. 6 Μην κυριεύεστε από αγωνιώδη φροντίδα για τίποτε, αλλά για καθετί που σας παρουσιάζεται, να κάνετε γνωστά τα αιτήματά σας στον Θεό με την προσευχή και τη δέηση, οι οποίες πρέπει να συνοδεύονται και με ευχαριστία για όσα ο Θεός μας έδωσε. 7 Και έτσι, όταν διώχνετε κάθε μέριμνα και εμπιστεύεστε τον εαυτό σας στη Θεία Πρόνοια, η ειρήνη που έχει ο Θεός και τη μεταδίδει στους δικούς Του, της οποίας την τελειότητα δεν μπορεί να νιώσει κανένας νους, είτε ανθρώπινος είτε αγγελικός, θα φρουρήσει τις καρδιές σας και τις σκέψεις σας, εφόσον μένετε ενωμένοι με τον Ιησού Χριστό.
8 Και τώρα απομένει, αδελφοί μου, να σας απευθύνω και μία άλλη προτροπή: Όσα είναι αληθινά, όσα είναι σεμνά και σεβαστά, όσα είναι δίκαια, όσα είναι αμόλυντα και αγνά, όσα είναι προσφιλή στον Θεό και στους καλούς ανθρώπους, όσα έχουν καλή φήμη, καθώς και οποιαδήποτε άλλη αρετή και οποιοδήποτε καλό έργο που είναι άξιο επαίνου, αυτά να συλλογίζεστε και να προσέχετε, για να τα εφαρμόζετε και στη ζωή σας. 9 Αυτά που μάθατε και παραλάβατε και ακούσατε με την προφορική διδασκαλία μου, καθώς και αυτά που είδατε σε όλη τη συμπεριφορά και τη διαγωγή μου, αυτά να κάνετε. Και τότε ο Θεός, που είναι ο χορηγός της ειρήνης, θα είναι μαζί σας.