18 βλ. Δασσαρήτου Ηλ, Περι της Κορυτσάς, 1900- Ανάτυπο Εκδόσεις 3Ε Ελίκρανον σελ 136 5

3. Βιογραφικά στοιχεία του Ιωάννη Μπάγκα. (1814- 1895)

Εικόνα 5 Ιωάννη Μπάγκας

Ο Ιωάννης γεννήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 1814 στην Κορυτσά. Ο πατέρας του ήταν έμπορας και ευεργέτης. Ο ίδιος δεν έμαθε πολλά γράμματα, αλλά πήρε μόνο τη βασική εκπαίδευση.

Το 1833 (19 ετών)19 έφυγε από το σπίτι και στην αρχή εγκαταστάθηκε στην Θήβα και στη συνέχεια στη Χαλκίδα. Από τη Χαλκίδα εξέπλευσε προς την Αλεξάνδρεια με ένα μόνο τάλιρο στην τσέπη του. Εγκαταστάθηκε στο Κάιρο και ξεκίνησε να εργάζεται ως ράπτης στην Ηπειρωτομακεδονική Συνοικία,

που είχε πολλά μέλη. Την δουλειά αυτή την έκανε για 14 χρόνια. Ζούσε λιτά, ντυνόταν λιτά, ήταν ολιγαρκής και με τα χρήματα του ως φιλόπονος και ευσεβής βοηθούσε την οικογένεια του και άλλους συγγενείς.
Αργότερα καταπιάστηκε με τη γεωργία στη Ρουμανία, όπου μίσθωσε και καλλιέργησε μεγάλες εκτάσεις. Με αυτόν τον τρόπο απέκτησε μεγάλη περιουσία.
Η περιουσία του ήταν προϊόν εργατικότητας, αλλά και ευλογίας, αφού σε διάφορες περιστάσεις, όταν πολλοί καταστρέφονταν οικονομικά, αυτός αντί να χάνει, κέρδιζε τεράστια ποσά20. Ξεχώρισε από τους άλλους ευεργέτες του έθνους, διότι δώρισε την περιουσία του στο δημόσιο όσο ήταν εν ζωή.Με συμβολαιογραφική πράξη, που συνέταξε στις 16 Αυγούστου 1889 ενώπιων του Πρωθυπουργού Χαριλάου Τρικούπη και του Υπουργού των Εξωτερικών Στέφανου Δραγούμη21, πρόσφερε όλη του την περιουσία. Στη διαθήκη του όρισε κληρονόμο το Ελληνικό Δημόσιο. Φυσικά και τη γενέτειρα του, την Κορυτσά με την ίδρυση σχολείων,

19 βλ. Ηπειρωτική Εταιρία τευχ 30, 7 Ιουνίου 1978 ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΠΑΓΚΑΣ, Ο ΚΟΡΥΤΣΑΙΟΣ ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ «ό τά ίδια κοινά νομίσας» σελ 18
20 βλ. Ισμυρλιάδου Αδέλα, ενθ. ανωτ. – σελ 46
21 βλ. Κολτσίδα Αθηνά , ενθ. ανωτ. σελ 160

6

ανέγερση διδακτηρίων και κυρίως με τη δημιουργία κατά τα έτη 1887-88 του Μπάγκειου Γυμνάσιου22 Κορυτσάς.

Εικόνα 6 Το Μπάγκειο Γυμνάσιο Κορυτσάς

Το ποσό που δώρισε ήταν για την εποχή αμύθητο, διότι έφτανε τα δύο εκατομμύρια δραχμές. Από αυτά οι 18.000 δρχ ετησίως χρησιμοποιούνταν μόνο για την πληρωμή του διδακτικού προσωπικού του Γυμνασίου. Επιπλέον,χρηματοδότησε τον εθνικό αγώνα23. Για τον εαυτό του τελικά, αν και του εγκρίθηκε ένα εισόδημα 1000 δραχμών, κράτησε ένα μικρό ποσό για τα μηνιαία του έξοδα.

Στη συμβολαιογραφική πράξη διαβάζουμε: «…αναλογιζόμενος το πρόσκαιρον του παρόντος βίου και μάλιστα το προκεχωρηκός της ηλικίας αυτού και επιθυμών να χρησιμοποιήση από τούδε υπέρ κοινοφελών τω έθνει έργων την περιουσίαν αυτού, όπως και ζων ίδη τους καρπούς της τοιαύτης διαθέσεως, δωρείται αιτία θανάτου και δωρεάν αμετάκλητον τω Ελληνικώ Έθνει και τω Ελληνικώ Δημοσίω την ακίνητον περιουσίαν».

Ο Ιωάννης Μπάγκας τιμήθηκε από τον Χαρίλαο Τρικούπη με το παράσημο του Μεγαλόσταυρου του Σωτήρος.

22 βλ. Rembeci Andi, ενθ. ανωτ. σελ 155
23 Βλ. Puaux Rene, Βόρειος Ήπειρος (Οδοιπορικό 1913 – Απελευθέρωση- Αυτονομία ) Πρόλογος – Σχόλια μετάφραση Χρονικό Αχ. Λαζάρου εκδόσεις Τροχαλία σελ. 48« Ο Μπάγκας από την Κορυτσά βοήθησε και τον Αναστάσιο Πηχεώνα, πρωταγωνιστή στο μακεδονικό αγώνα κατά την πρώιμη φάση(1878-1894)»

7

Και οι Κορυτσαίοι τον αγάπησαν. Ο Ευθύμιος Μήτκος, μία από τις ξεχωριστές προσωπικότητες της εποχής, εκφράζοντας την αγάπη του και των συμπατριωτών του για τον ευεργέτη, του αφιερώνει το 1860 κάποιους στίχους, μεταξύ των οποίων αναφέρει: «όλους τους καρπούς του μόχθου του / εσένα [Κοριτσά]24 θα σου χαρίσει».25 Πέθανε στις 15 Δεκεμβρίου 1895 σε ηλικία 81 ετών. Ο Τάφος του

βρίσκεται στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών. Στην μαρμάρινη προτομή του είναι γραμμένο: « Ο τα ίδια κοινά νομίσας, άνερ χρηστέ χαίρε» και σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει: «τα αποκτήματα μου είναι κοινή περιουσία»26,φράση που αποτελούσε τα πιστεύω του.

Όλα όσα άφησε σε κινητή και ακίνητη περιουσία τα διαχειρίζεται η Πενταμελής Επιτροπή που ορίστηκε, η γνωστή «Μπάγκειος Επιτροπή», η οποία φρόντισε για τη λειτουργία των ελληνικών σχολείων στην Κορυτσά, όσο η πόλη δεν βρισκόταν υπό την Αλβανική κυριαρχία. Με τη δημόσια διαχείριση της περιουσίας του

ευεργετήθηκαν δημόσιοι κοινωφελείς φορείς και οργανισμοί όπως: οι Σιδηρόδρομοι Αθηνών – Πειραιώς, η Εθνική Τράπεζα, το Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», η Ριζάρειος Σχολή κ.ά27.
Το Μπάγκειο Ίδρυμα έχει να δείξει διαχρονικά ένα σπουδαίο και ποικιλόμορφο φιλανθρωπικό έργο.

———————

24 βλ. Δασσαρήτου Ηλία , ένθ. ανωτ. Σελ. 145 . – Περι της Κορυτσάς, αναφέρεται πως η ονομασία της πόλεως Κορυτσάς γραφόταν από την αρχή της ύπαρξης της με «ι» δηλαδή «Κοριτσά». Ο Μητροπολίτης Κορυτσάς ο εκ Βεροίας Κύριλλος (1835-1845) έγραψε την ονομασία της με «υ» χωρίς κάποιο ιδιαίτερο λόγο. Όσοι ακολούθησαν τον μιμήθηκαν και επικράτησε τελικά η γραφή της ονομασίας της πόλης έτσι όπως την γνωρίζομε σήμερα «Κορυτσά».

25 βλ. Κυριαζής Δώρης, Ευθύμιος Μήτκος- Λεξικογραφία Αλβανό-Ελληνική, Ελληνό-Αλβανική, Τίρανα 2014 σελ 149
26 βλ. Μπαϊρακτάρη Γεωργίου,Τα κατά τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας της πόλεως και επαρχίας Κορυτσάς, Τυπογραφείο Π.Α Πετράκου, Αθήναις 1916 σελ 34

27 βλ. Κολτσίδα Αθηνά, ένθ. ανωτ. σελ 160
8

Εικόνα 7 Ο τάφος του ευεργέτη Ιωάννη Μπάγκα.

4. Ιστορικό πλαίσιο και ίδρυση του Μπάγκειου Γυμνασίου.

Από το 1870 η Ελληνική Πολιτεία για την Ήπειρο, όπως και για άλλες υπόδουλες περιοχές, προσπαθούσε να οριοθετήσει μια αποτελεσματική Εκπαιδευτική Πολιτική.
Το 1871 έγιναν προτάσεις για την σύσταση γυμνασίων στα μεγάλα αστικά κέντρα. Αυτό θα γινόταν πραγματικότητα με την συνδρομή τοπικής επιτροπής με πρόεδρο τον Μητροπολίτη και φυσικά σε συνεργασία με τα τοπικά Προξενεία.28

Όπως προαναφέραμε, η Κορυτσά πρωτοπορούσε στην οργάνωση, αφού είχε συντάξει τον «Κανονισμό των Κοινών Καθιδρυμάτων της Πόλεως Κορυτσάς» το 1875, αλλά και νωρίτερα είχε δημιουργήσει το «Λάσσο» με το οποίο οργανώνονται οι δωρεές και οι ευεργεσίες καθώς και τα εκπαιδευτικά θέματα.

Ο σχεδιασμός και η ρύθμιση των εκπαιδευτικών θεμάτων φαίνεται και στην συγκρότηση της Διαθήκης του Ιωάννη Μπάγκα, στην οποία προβλεπόταν, πως οι τόκοι της χορηγίας του θα διατεθούν προς στήριξη της εκπαίδευσης.

Επρόκειτο για μια δεκαετία, όπου η εκπαίδευση αποκτά εθνικό προσανατολισμό, που στην ουσία θα εφαρμοσθεί κατά την επόμενη δεκαετία, αυτή του 1890.
Τότε θα προκύψουν και οι έντονες ανάγκες για την βελτίωση των παραμέτρων της εκπαίδευσης, όπως ήταν η επιλογή των εκπαιδευτικών, το επίπεδο τους, οι αμοιβές τους, τα αναλυτικά προγράμματα κ.α.

Ο φορέας, που ανέλαβε να ρυθμίζει και να διευθετεί τα θέματα της εκπαίδευσης στην Β Ήπειρο, είναι ο «Σύλλογος προς διάδοση τωνελληνικών γραμμάτων», το οποίο δέχεται χορηγίες από

28 βλ. Ισμυρλιάδου Αδέλα, ένθ. ανωτ. – σελ 93
9

τοΥπουργείο Εξωτερικών μαζί με χρηματοδοτήσεις από άλλους φορείς.
Έτσι το Μπάγκειο Κληροδότημα και η «Μπάγκειος Επιτροπή» στην ουσία είναι φορέας και χρηματοδοτεί αυτό το Σύλλογο.

Ο «Σύλλογος» όμως, παραιτήθηκε από το έργο που πραγματοποιούσε στις 30 Ιανουαρίου 188729.
Ο νέος φορέας, με τον οποίο το Υπουργείο ξεκίνησε την συνεργασία του είναι η «Επιτροπή προς ενίσχυση της Ελληνικής Εκκλησίας και παιδείας».

Η ανασυγκρότηση των σχολείων της Κορυτσάς άρχισε από το 1843.Κατά το 1856 λειτούργησε η πρώτη τάξη του γυμνασίου,η οποία ενσωματώθηκε στο Ελληνικό Σχολείο Κορυτσάς, καλύπτοντας έτσι τις ανάγκες των Κορυτσαίων για Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

Το 1887 μετά από μεταρρυθμίσεις καταργήθηκε θεσμικά, ο προγυμνασιακός (μονοετής έως τριετής) κύκλος σπουδών του «Ελληνικού Σχολείου». 30
Άρχισε έτσι η οργάνωση του Γυμνασίου Κορυτσάς κυρίως χάρη στην δωρεά του Ι Μπάγκα.

Η ίδρυση ανακοινώθηκε εγγράφως την ίδια χρονιά από τον Μητροπολίτη Φιλόθεο, τον πρόεδρο της εφορίας των σχολείων και τα μέλη Π. Μπίλη, Χαρ. Μόσχο και Λεωνίδα Βίμπλη, προς την σχολική εφορεία την ελληνικής κοινότητας Κονίτσης 31.

Η λειτουργία του ήταν αντίστοιχη με αυτήν του Γυμνασίου της Θεσσαλονίκης και του Μοναστηρίου.
Η επιλογή της πόλης για την ίδρυση του Τρίτου Γυμνασίου, έγινε λόγω της χορηγίας του Ι Μπάγκα, της θέσης που κατείχε η πόλη αλλά και τα αυστηρά κοινωνικά ήθη που την χαρακτήριζαν. Επιπλέον το Γυμνάσιο θα επιχορηγούνταν και από το κοινοτικό ταμείο «Λάσσο».

Το γυμνάσιο λειτούργησε ουσιαστικά από το 1888 ως πεντατάξιο (δυο προγυμνασιακά και τρεις γυμνασιακές ταξεις) και το 1889 προστέθηκε η τέταρτη τάξη του Γυμνασίου και αυτομάτως έγινε εξατάξιο32.

29 βλ. Ισμυρλιάδου Αδέλα, αυτόθι, σελ 95
30 βλ. Ισμυρλιάδου Αδέλα, έναθ ανωτ. σελ 96 31 βλ. Ισμυρλιάδου Αδέλα, αυτόθι ,σελ 97
32 βλ. Καρμίτσης Χ, ένθ, ανωτ. , σελ 11

10

Για την καλύτερη λειτουργία του μελετήθηκε και συντάχθηκε ιδιαίτερος κανονισμός.
Δίπλα στο γυμνάσιο τέθηκε σε λειτουργία το οικοτροφείο, το οποίο αποτελούσε βασικό όρο στην διαθήκη του Ι Μπάγκα.

Την διεύθυνση του ανέλαβε ο καθηγητής Ιωάννης Παπία και η εποπτεία ανατέθηκε στον Γυμνασιάρχη Απόστολο Κωνσταντίνου και τους Ιατρούς Ναούμ Μάνου και Μιχαήλ Τούρτουλη.
Η ετήσια δαπάνη για κάθε οικότροφο ορίστηκε σε 15 οθωμανικές λίρες33, για να υπάρχει ένα καλό επίπεδο διαβίωσης και να καλύπτονται οι βασικές ανάγκες των σπουδαστών.

Το κτίριο μάλιστα που επιλέχθηκε πληρούσε όλες τις παραμέτρους.34.
Το Γυμνάσιο διέθετε α) Βιβλιοθήκη μετά 1000 τόμων και μικρές συλλογές εντόμων, θαλασσίων, κογχυλιών, ορυκτών και απολιθωμάτων της περιοχής, β) αναγνωστήριο , γ) Οργανοθήκη με όργανα της πειραματικής φυσικής35.

33 Η οθωμανική λίρα ήταν το νόμισμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μεταξύ 1844 και 29 Οκτωβρίου 1923. Αντικατέστησε το γρόσι ως κύρια μονάδα του νομίσματος, με το γρόσι συνεχίζει να κυκλοφορεί ως υποδιαίρεση της λίρας, με 100 γρόσια = 1 λίρα. Η παρα συνέχισε επίσης να χρησιμοποιείται, με 40 παρα = 1 γρόσια. Μέχρι τη δεκαετία του 1930, η αραβική γραφή χρησιμοποιήθηκε στα τούρκικα κέρματα και χαρτονομίσματα, με پاره για παρα, για غروش γρόσια και για ليرا λίρες (تورك ليراسي για «τουρκική λίρα»). Στις ευρωπαϊκές γλώσσες, η γρόσια ήταν γνωστή ως το γρόσι, ενώ η λίρα ήταν γνωστή ως livre στα γαλλικά. Μεταξύ 1844 και 1881, η λίρα ήταν ένα διμεταλλικό πρότυπο, με 1 λίρα = 6,61519 γραμμάρια καθαρού χρυσού = 99,8292 γραμμάρια καθαρό ασήμι. Το 1881, το χρυσό πρότυπο εκδόθηκε και συνεχίστηκε μέχρι το 1914. Στον Α ‘Παγκόσμιο Πόλεμο η Τουρκία ουσιαστικά παρεκκλίνει από το χρυσό πρότυπο με τη χρυσή λίρα να αξίζει περίπου εννέα λίρες σε χαρτονομίσματα από τις αρχές του 1920.Αν υπολογίζουμε σήμερα την αξία της με βάση την τιμή του χρυσού, στην Τράπεζα της Ελλάδος, αλλά και την υπεραξία, μέσα από πληροφορίες που αντλούμε στο διαδίκτυο η τιμή μίας οθωμανικής λίρας είναι από 200-400 ευρώ.

34 βλ. Ισμυρλιάδου Αδέλα, ένθ. ανωτ. ,σελ 97 35 βλ. Καρμίτσης Χ , ένθ, ανωτ. , σελ 12

5. Οι μαθητές.

Το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών (70%)36 κατοικούσε στην Κορυτσά, από όπου και προέρχονταν, ενώ το 30 % από την περιφέρεια και διέμενε στο οικοτροφείο3738.
Η συμβίωση των Κορυτσαίων μαθητών με μαθητές από άλλες περιοχές, θα βοηθούσε στην καλλιέργεια των ελληνικών ως προφορικής γλώσσας αλλά και της ελληνικής τους ταυτότητας39.

Η προσπάθεια ώστε το Γυμνάσιο να εξελιχθεί σε «πλήρες», δηλαδή σε εξατάξιο, ήταν συνεχής, διότι έτσι οι απόφοιτοι θα μπορούσαν να εισαχθούν απευθείας στα Ελληνικά πανεπιστήμια και να υπάρξει μια προοπτική επαγγελματικής αποκατάστασης.

Απαραίτητο κρίθηκε, μετά το 1888, να αυξηθεί ο αριθμός των υποτροφιών και όσοι έχουν τα προσόντα να την εκμεταλλευτούν και κατά τις σπουδές τους στο Πανεπιστήμιο. Μάλιστα ο Μητροπολίτης Κορυτσάς Γερβάσιος Ωρολογάς προτείνει να δοθεί υποτροφία σε όσους διακρίνονται για τα «χρηστά ήθη» και την επίδοση τους40.

Παραθέτουμε έναν ενδεικτικό πίνακα, από δύο διαφορετικές σχολικές χρονιές, που αφορά τον αριθμό των μαθητών του Μπάγκειου Γυμνασίου:

Τόπος καταγωγής  1887-1888     1904-1905 (Σχολικό έτος)

Κορυτσά                      57    57

Μοσχόπολη.                8      4

36 βλ. Κολτσίδα Αθηνά , ένθ. ανωτ. 2008.
37 βλ. Ισμυρλιάδου Αδέλα, ένθ. ανωτ. , σελ 108
38βλ. Κολτσίδα Αθηνά, ένθ. ανωτ. , σελ 147
39Η θρησκεία, η παιδεία, η γλώσσα αποτελούν στοιχεία της εθνικής ταυτότητας και ο αμιγής ελληνικός πληθυσμός της πόλης το γνώριζε αυτό. Για το λόγο αυτό ήθελε να αντιμετωπίσει μέσα από τις νέες γενιές την χρήση της αλβανικής ως καθομιλουμένη, διότι διέβλεπαν πως η χρήση της θα μετατραπεί σε εργαλείο των Αλβανών εθνικιστών, όπως και έγινε αργότερα.
40 βλ. Ισμυρλιάδου Αδέλα, ένθ. ανωτ. , σελ 100

12

Δρένοβο 2 Δάρδα 2 Φράσαρη 5 Τρέπσκα 2 Χότσιστα 2 Σελίστα 2 Αχρίδα 1 Βοβοστίτσα 1 Σάλεσι 1 Όπαρις 1 Λουμπόνια 1 Τσαραπλάνα 1 Βογατσικό 1 Σιάτιστα 1

Βλάστη Καστοριά Παναρίτι Αινό Βερνίκι Πρόγρι Βιμπέλι Μπορόβα Βουρμπιάνι Χιονάδες Ελμπασάν Ναύπακτο

Σύνολο 88

41 βλ. Κολτσίδα Αθηνά, ένθ. ανωτ. , σελ 147

Εικόνα 8 Το Μπάγκειον Γυμνάσιον

Από τον πίνακα διακρίνουμε πως η φήμη του γυμνασίου είχε διαδοθεί σε πολλές περιοχές αφού γεωγραφικά κάλυπτε μια τεράστια περιοχή, που ξεκινούσε από το Ελμπασάν και έφτανε μέχρι και την Ναύπακτο.

Ο αριθμός των μαθητώνκατά την λειτουργεία των σχολείων δεν ήταν σταθερός. Άλλαζε ανάλογα με τις πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και εθνικές συγκυρίες και καμιά φορά εξαιτίας λαθών των υπευθύνων42. Έτσι είχε:

88 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1887-1888.43 80 μαθητές κατά το 1888.
82 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1888-1889. 70 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1889-1890. 21 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1891-1892. 45 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1896-1897. 54 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1897-1898. 63 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1898-1899. 69 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1899-1900. 69 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1900-1901. 69 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1901-1902.

42 βλ. Ισμυρλιάδου Αθηνά, ένθ. ανωτ.,σελ 111 43 βλ. Κολτσίδα Αθηνά, ένθ. ανωτ. , σελ 147

14

72 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1902-1903. 90 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1903-1904. 87 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1904-1905. 101 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1910-1911. 99 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1911-1912. 87 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1912-1913. 82 μαθητές κατά το σχολικό έτος 1914-191544

Για την κατανομή των μαθητών σε τάξεις παραθέτουμε ενδεικτικά:

Κατανομή Τάξεων
Έτος Προγυμνάσιο Γυμνάσιο Σύνολο

Α Β Α Β Γ Δ’
1888 16 35 16 14 7 88 1889 18 19 18 11 11 5 82 1890 21 13 10 12 7 7 70

Οι μαθητές του σχολείου γενικά ήταν υπάκουοι και έδειχναν σεβασμό προς τους καθηγητές τους. Αυτό φαίνεται και στις εκθέσεις των γυμνασιαρχών. Ο αυστηρός τρόπος λειτουργίας , τα πειθαρχικά μέτρα και μέσα που χρησιμοποιούνταν στο σχολείο έβρισκαν σύμφωνους τους γονείς και τους κηδεμόνες, διότι ταυτίζονταν με την νοοτροπία της κοινωνίας κατά την εποχή εκείνη. Η αξιολόγηση των μαθητών δεν διέφερε από τους συνήθεις των ελληνικών σχολείων: 4 «μετρίως», 5 «σχεδόν καλώς», 6-7 «καλώς», 8 «πάνυ καλώς», 9 «πολύ καλώς», 10 «Άριστα»45.

Στο τέλος του σχολικού έτους οι μαθητές υποβάλλονταν σε ετήσιες εξετάσεις.
Ο Μητροπολίτης Κορυτσάς, ο εθνομάρτυρας Φώτιος Καλπίδης (1905), συχνά παρευρίσκονταν στις εξετάσεις του Γυμνασίου και ενθάρρυνε τους διδάσκοντες και τους διδασκόμενους απευθύνοντάς τους δημόσιο έπαινο.

44 βλ. Κολτσίδα Αθηνά, ένθ.ανωτ. , σελ 148,149 45 βλ. Κολτσίδα Αθηνά, αυτόθι, σελ 378

15

Εικόνα 9 Απόφοιτοι του Μπάγκειου Γυμνασίου

Γενικός Έλεγχος Μπαγκείου Γυμνασίου Κορυτσάς, για το σχολικού έτους 1904-190546

α/α

1. 1  Παντελ. Π. Τενεκετζής
2. 2  Σωτήριος Β. Νίτσης
3. 3  Ιωσήφ Η. Φονρτζής
4. 4  Σταύρος Ο. Σαμαράς
5. 5  Μιχαήλ Β. Αδάμ
6. 6  Χρήστος Α. Μάντσος
7. 7  Μιχ. Α. Βαλαούρας

Τάξη

Διαγωγή 7 καλή

Ηλικία

13 Α’ 14 » 14 » 14 » 14 » 15 » 13 »

Βαθμός

Κορυτσά Λάρδα Κορυτσά »
» Βοβοστίτσα Κορυτσά

6 5/8 8 1/8

7
5 7/8 8 3/4 9 1/4

καλώς π. καλώς

καλώς
8 π. καλή » 6 καλή

π. καλώς 10 » 8

αρίστη π. καλή

46 βλ. Κολτσίδα Αθηνά ένθ. ανωτ. σελ 379
16

8. 8  Νικόλ. Δ. Παπαπαύλου
9. 9  Χρήστος Α. Δίσνιτσας
10. 10  Χαραλάμπης Σπύρου
11. 11  Ανδρέας Οεοχάρους
12. 12  Δημοσθ. Α.Βοζάνος
13. 13  Βασίλ. Δ. Σκένδης
14. 14  Δημήτρ. Χ. Σιαμόλης
15. 15  Νικόλ. Λ. Χαντζής
16. 16  Αναστάσιος Δ. Αδάμ
17. 17  Ιωσήφ Α. Παπαδόπούλος
18. 18  Παντελής Ρ. Πότσης
19. 19  Χρήστος Κ. Ούτσης
20. 20  Βασίλ. Ο. Κατούντης
21. 21  Σπύρ. Σ. Μίχας
22. 22  Ηλίας Α. Λέλιος
23. 23  Οεόδωρ. Σ. Παναρίτης
24. 24  Ανδρέας Γ.Μητρούσης
25. 25  Παντελής Χ.Κοτόκος
26. 26  Ενθύμ. Γ. Αδαμίδης
27. 27  Ιωάννης Α. Τερπίνης
28. 28  Αχιλλεύς Ο. Πότσης
29. 29  Χρήστος Β. Γώγος
30. 30  Πέτρος Σ. Αφιζόλης

Μοσχόπολις Κορυτσά »

»
» Παναρίτι » Κορυτσά Χότσιτσα » Κορυτσά Βοβοστίτσα Χότσιστα

14 » 14 » 15 » 15 » 15 » 14 » 13 » 14 » 14 »

13 »

15 » 14 » 15 » 14 » 14 » 14 » 16 » 14 » 14 » 15 » 14 » 12 » 13 » 15 » 16 » 16 » 14 » 14 Β» 14 » 15 » 14 »

7
4 3/4 5

6 1/4 5

7 5/8

4 3/4 6
5

7 1/4 6 3/8 8 5/8 6 3/8 6 3/8 6 71/z 6 7/8

6 5/8 6 3/8 71/z 4 2/3 7 5/9 8
8 2/3

καλώς 10 μετρίως 5 σχ. καλώς 5

καλώς 5 σχ. καλώς 4

π. καλώς 9

μετρίως 5 καλώς 8 σχ. καλώς 4

καλώς 9 » 9

π. καλώς 10 καλώς 10

» 9 » 6 » 10 » 10

καλώς 5 » 10 » 10

μετρίως 4 π. καλώς 9

» 10 » 10

αρίστη σχ. καλή »

σχ. καλή μετρία

π. καλή

σχ. καλή π. καλή μετρία

π. καλή καλή αρίστη »
π. καλή καλή αρίστη »

σχ. καλή αρίστη » μετρία π. καλή αρίστη »

31 Μιχαήλ Βοβοστίτσα Ν.Γερμάνης

32. 32  Πέτρος Ι. Τσιβίτσης
33. 33  Θωμάς Η. Ηλιόλου
34. 34  Ενάγγ. Κ. Ηλιόλου
35. 35  Παντελ. Δ. Κίρκας
36. 36  Χρήστος Λ. Βίμβλης
37. 37  Κωνστ. Ηλ. Αδάμ
38. 38  Βασίλ. Ρ. Αβραάμ

Κορυτσά Χότσιστα » Κορυτσά »
»
»

17

39. 39  Χρήστος Ε. λιάπης
40. 40  Παντελ. Β. Λιάκος
41. 41  Ιωάν. Φ. Ταβαντζής
42. 42  Ηλίας Λαζάρου
43. 43  Ματθ. Λ. Οικονόμου
44. 44  Θεόδ. Κ. Κοντακτσής
45. 45  Θεόδ. Κ. Κουνίσκας
46. 46  Χαράλ. Γ. Μάρκου
47. 47  Ορέστης Ν. Ρικάσης
48. 48  Αδαμάντ. Ε. Ράπης
49. 49  Ιωάν. Χ. Φεραίος
50. 50  Ξενοφών Ν. Δάκος
51. 51  Βασίλειος Δ. Πηλίκας
52. 52  Αθανάσιος Σ. Πέτρας
53. 53  Ηλίας Μ. Μόσχού
54. 54  Αναστ. Χ. Σκούρτης
55. 55  Θωμάς Λ.Δημάρατος
56. 56  Θωμάς Α. Βήσσου
57. 57  Ιωάν. Δ. Παπαπαύλου
58. 58  Νικόλ. Ο. Τσεκάνης
59. 59  Θεμιστ. Ο. Φλιόκης
60. 60  Μιχαήλ Σταύρου
61. 61  Δημήτρ. Σ. Βίμβλης

» Βοβοστίτσα Κορυτσά Βερνίκι Κορυτσά » Βοβοστίτσα Κορυτσά »
» Βογατσικόν Κορυτσά »
»
» Χιονάδες Βούρπιανη Κορυτσά Μοσχόπολις Κορυτσά » Πρόγρη Κορυτσά

14 » 16 » 14 » 18 » 14 » 16 » 14 » 17 » 15 » 14 » 15 » 13 » 14 » 15 » 15 » 15 » 15 » 16 » 17 Γ» 16 » 16 » 16 » 17 » 16 » 16 » 17 Δ» 16 » 17 » 17 » 16 »

17 »

7 7/9 6 7/9 8 1/9 5 5/9

4 8/9 6 1/3 4 7/9

5 1/3 7
4 1/3

6 1/3 7 5/8

7
7 2/5 5 3/5 6 5/9 8 3/10 6
9 4/9 8 1/3 9 4/9

7 2/9 6 1/9

» 10 καλώς 10

π. καλώς 9 καλώς 10

μετρίως 4 καλώς 8 μετρίως 4

σχ. καλώς 4 καλώς 10

μετρίως 7

καλώς 9 π. καλώς 9

καλώς 7 » 9 » 9 » 8

πάνυ καλ. 10 καλώς 9 π. καλώς 6 » 6 » 4

καλώς 6 » 7

»

»
π. καλή αρίστη

μετρία π. καλή μετρία

μετρία αρίστη καλή

π. καλή »

καλή π. καλή »
» αρίστη π. καλή καλή » μετρία

καλή »

62. 62  Χαράλαμπος Μπορόβα Αλεξίου
63. 63  Λεων. Π. Χότσιστα Χρηστίδης
64. 64  Σωτ. Βιμβέλιον Παπαχρήστον

65. 65  Σωτήρ. Λ. Βίμβλης
66. 66  Θεμιστ. Κ. Πολένας
67. 67  Βασίλ. Ν. Βίμβλης
68. 68  Μημίκος Α. Οικονόμου
69. 69  Στέφανος Ν. Βαρμάσης

Κορυτσά »
» Αίνος

Κορυτσά

18

70. 70  Παρμεν. Σ. Σονγούρης
71. 71  Ιωάννης Α.Ζωγράφος
72. 72  Βασίλειος Π.Πίλης
73. 73  ΔιονύσιοςΜιχαηλίδης
74. 74  Βασίλ. Π.Ζωγράφος
75. 75  Φώτ. Ν.Παπαγιάννης
76. 76  Ηλίας Δ.

17 » 16 » 16 » 20 Ε’ 19 » 18 » 20 » 19 » 19 » 19 ΣΤ» 20 » 18 » 20 » 18 »

20 »

20 » 19 » 22 »

62/3 » 7 » 64/9 » 7 »

Ζωγράφος
77 Βασίλειος »

8 7/9

6 7/10 7 4/9

7 1/10 7 41/48 7 13/16

π. καλώς

καλώς »

καλώς π. καλώς

6 »

10 αρίστη 10 »

6 καλή

8 π. καλή 10 αρίστη 10 αρίστη 10 »

8 π. καλή 10 αρίστη 8 π. καλή

5 σχ. καλή

Θεοδοσίου

78. 78  Ευκλείδης Σ.Σιώμον
79. 79  Χρήστος Δ.Πηλίκας
80. 80  Χαράλ. Η.Ηλιόπουλος
81. 81  Θωμάς Ε. Ωρολογάς
82. 82  Κωνστ. Χ. Κοτόκος
83. 83  Θεμιστ. Κ. Βαλαούρας

»

» Χότσιστα Κορυτσά » Μοσχόπολις

» 10 άριστα 6 7/8 καλώς 8 π. καλώς

84 Θεόφραστος » Γεωργιάδης

81/4 »

85. 85  Χριστόφ. Α. Οικονόμου
86. 86  Ευθύμιος Ο. Τσεκάνης
87. 87  Νικόλ. Δ. Σισμάνης

Αίνος Κορυτσά Ναύπακτος

6 2/3

6 9/40

καλώς

καλώς

19

6. Οι εκπαιδευτικοί.

Οι εκπαιδευτικοί του Μπάγκειου Γυμνασίου επιλέγονταν με προσοχή. Βασική προϋπόθεση για την πρόσληψη των εκπαιδευτικών ήταν η διδακτική ικανότητα, με ενδεικτικά στοιχεία τα «χρηστά ήθη» και την «προϋπάρχουσα πείρα».

Τα εκπαιδευτικά τους καθήκοντα ορίζονταν σε συνεργασία με τα διοικητικά όργανα.
Εκτός των εκπαιδευτικών τους καθηκόντων, προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στην κοινότητα της Κορυτσάς μέσα από την δημιουργία εθνικών πυρήνων και ήταν βασικοί φορείς της εθνικής δράσης στην περιοχή της. Στην πραγματοποίηση αυτού του στόχου βοηθούσε ιδιαίτερα η συνεργασία τους με τους διάφορους τοπικούς φορείς και τα σωματεία που τους έφερναν σε άμεση επαφή με την κοινωνία.

Ήταν ειδικευμένοι, πτυχιούχοι και τελειόφοιτοι Πανεπιστημιακών Σχολών ή απόφοιτοι ανώτερων εκπαιδευτήριών από Αθήνα και Θεσσαλονίκη, όπως το Αρσάκειο και το Διδασκαλείο Θεσσαλονίκης. Το υψηλό αυτό επίπεδο των δασκάλων-εκπαιδευτικών αποτελούσε την εγγύηση για την παροχή υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης. Ως εκ τούτου οι μαθητές πετύχαιναν την εισαγωγή τους σε ανώτατες σχολές, όπως τα πανεπιστήμια, πολλές φορές μάλιστα χωρίς εξετάσεις. 47

Στα χρόνια 1887-1915 το Μπάγκειον Γυμνάσιον Κορυτσάς παρουσίασε το ακόλουθο διδακτικό προσωπικό – γυμνασιάρχες, διδάσκαλοι και καθηγητές:
1887: Π. Κωνσταντίνου (γυμνασιάρχης).

1887-1888: Αναγνωστόπουλος (γυμνασιάρχης).
1888 7 καθηγητές.
1889: Αναγνωστόπουλος (γυμνασιάρχης), Γ. Ευγενίδης, Γ. Ζαβάκης, Κ. Κωνσταντίνου, Χ. Οικονόμου, Ι. Παπίας, Β. Πούλιας και Σπ. Σπυριδάκης.
1895-1896: Ι. Βεργιάδης (γυμνασιάρχης), Γ. Γκίζας, Ε. Γκίνης, Γ Ράμφος, Π. Ρώττας και Β. Σύγγελος.

47 βλ. Κολτσίδα Αθηνά, ένθ. ανωτ., σελ 319
20

1896-1897: Π. Κωνσταντίνου, Δ. Πρίφτης, Γ. Δ. Αναγνωστόπουλος (γυμνασιάρχης), Εφραίμ Γκίνης, Γεώργιος Κύζιας, Μιχαήλ Μίχας και Πέτρος Ρώττας.
1901-1902 δίδασκαν 6 καθηγητές.

1901-1903: Αναγνωστόπουλος (γυμνασιάρχης), Ε. Γκίνης, Γ. Κίζας, Σ. Κόντας, Μ. Μίχας, Β. Πούλιας και Δ. Πρίφτης.
1902-1903 δίδασκαν 7 καθηγητές, υπηρετούσε δε και ένας επιστάτης.

1905-1906: Αναγνωστόπουλος (γυμνασιάρχης), Ε. Γκίνης, Χ. Δονάτος, Δ. Πρίφτης, Σ. Κόντας, Δ. Μάρκου, Β. Πλαστήρας, Β. Πούλιας και Φ. Παπακωνσταντίνου.
1906-1907: Αλέξανδρος Ζουμετίκος, Α. Βασκήρος, Ε, Γκίνης, Χ. Δονάτος, Σ. Κόντας, Δ. Μάρκου, Φ. Παπακωνσταντίνου, Β. Πούλιας και Π. Χαρισιάδης.

1909-1910: Ι. Χαντέλλης (γυμνασιάρχης), Ε. Γκίνης (καθηγητής και επιθεωρητής), Σ. Στεφανίδης, Σ. Κόντας, Ι. Μπίμπας, Π. Φιλιππαίος, Π. Δημητριάδης, Σ. Κίσσης και Ι. Λαζάρου.
1911-1912: Μιχαήλ Πέτρου (γυμνασιάρχης), Πέτρος Λαζαρίδης (καθηγητής μουσικής,).

Το 1913: 8 καθηγητές σε έξι τάξεις.
1914-1915 (με ολοκληρωμένο πρόγραμμα σπουδών – έξι τάξεις): Γ. Α. Αναγνωστόπουλος (γυμνασιάρχης), Σπυρίδων Κόντος, Ευάγγ. Τσούπτσης, Αλέξαν. Πανταζής, Σωτήριος Παπαχρίστου, Παντελής Κοτόκος, Πέτρος Φιλιππαίος, Σωτήριος Σουγάρης και Θεόδωρος Σοφιανός.4849
Όπως αναφέραμε, οι περισσότεροι εκ των καθηγητών του Μπάγκειου Γυμνασίου είχαν εξαιρετικές σπουδές. Έτσι:

• Ο Α. Δ Αναγνωστοπούλου (γυμνασιάρχης), ο Εφραίμ Γκίνης, ο Γεώργιος Κύζιας, ο Διαμαντής Πρίφτης, ο Σπυρίδων Κόντας, ο Ευάγγελος Τσουπτσής και ο Σητήριος Παπαχρήστος ήταν διδάκτορες της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

• Ο Αλέξανδρος Πανταζής ήταν διπλωματούχος του Πολυτεχνείου Αθηνών.

48 βλ. Κολτσίδα Αθηνά, ένθ. ανωτ., σελ 150
49 βλ. Ισμυρλιάδου Αδέλα, ένθ. ανωτ. , σελ 104 – 108

21

• Ο Παντελής Κοτόκος ήταν πτυχιούχοςτης Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
• Ο Μιχαήλ Μίχας και ο Πέτρος Φιλιππαίος ήταν απόφοιτοι του Αυτοκρατορικού Λυκείου Γαλατά.
• Ο Σωτήριος Σουγάρης ήταν πτυχιούχος της Κεντρικής Σχολής Γυμναστών Αθηνών.
• Ο Σωτήριος Σοφιανός ήταν πτυχιούχος του Ωδείου Αθηνών . Οι μισθοί των εκπαιδευτικών και του προσωπικού του Γυμνασίου καταβάλλονταν ανά τετραμηνία από τον εκάστοτε Μητροπολίτη Κορυτσάς.
  Οι αποδείξεις των καταβολών μέσω του Προξενείου Μοναστηρίου κατέληγαν στην Επιτροπή προς Ενίσχυση της Ελληνικής Εκκλησίας.
  Οι δαπάνες του Γυμνασίου κατά το σχολικό έτος 1887-88 έφτασαντις 700 οθωμανικέςλίρες. Το έτος 1888-89 τις 760 λίρες. Ενδεικτικά στο πίνακα παρουσιάζονται οι μισθοί των εκπαιδευτικών σε διάφορα σχολικά έτη:

Μισθοί διδασκόντων στο Μπάγκειο Γυμνάσιο Κορυτσάς5051

Ονοματεπώνυμο

Ειδικότητα (βαθμός)

Γυμνασιάρχης

Διδ. Γυμναστικής

Καθ ελληνικών

Δασκ Τουκρικών

Δασκ. Ιερών

Δασκ Ελληνικων

Δασκ. Προγυμανστικών

Β’ Δάσκ. Προγυμναστικών

Δασκ Γυμναστικής

Σχολικό έτος – Μισθός σε οθωμ. λίρες
1888 1895 1901 1905 1906 -9 -6 -2 -6 -7

1

2 3 4 5 6 7

8 9

Αναγνωστόπουλο ς Αλεξίου Β

Παπία Ι Ευγενίδης Γ. Σπυριδάκης Σπ Ζαβάκη Γ Οικονόμου Χρ.

Πούλια Β Βεργιάδης Ι

180

150 26 70 60 70

40

123 120

39 39 40

110

50 βλ. ΚολτσίδαΑθηνά, ένθ. ανωτ. ,σελ 352-353
51 βλ. Ισμυρλιάδου Αδέλα ,ένθ. ανωτ. σελ 104 – 108

22

10 11

12 13

14 15 16 17

18

19

2

0 21

2 2 2 3 2 4 2 5

2 6

2 7 2 8 2 9 3 0

Γκίνη Ε

Γκίζα Γ Ρώττα Π

Σύγγελος Β Πρίφτη Δ. Κόντα Σπ. Μίχα Μ

Ζουμετίκος Αλεξ Βασκήρος Α

Παπακωνσταντίν ου Φ Δονάτος Χ

Κίσης Σ

Πλαστήρας Β Στεφανίδης Σ Χαντέλης Ι Χαρισιάδης Π.

Καθ. Ελληνικών

Καθ. Γαλλικών

Καθ. Προγυμναστικών

90

60 40

90

90 90

Δασκ. Τουρκικών 24 Καθ. Ελληνικών

Καθ Ελληνικών

Δασκ Τουρκικών- Γαλλικών

Γυμνασιάρχης Καθ. Ελληνικών

Δασκ. Γαλλικών- Τουρκικών. Δασκ. Ιερών

Δασκ. Γαλλικών Τουρκικών

Δασκ. Γυμναστικής Καθη. Ελληνικών

Γυμνασιάρχης

Δασκ. Προγυμναστικών

69 69

69
60 69

69 80

150 70

60 60 75 70

72

23

31

Όπως εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς, τις μεγαλύτερες απολαβές εισέπρατταν οι καθηγητές των Ελληνικών και στη συνέχεια και με τη σειρά, οι καθηγητές των Φυσικομαθηματικών, των Ιερών και των Προγυμναστικών.

Οι μισθοί σε κάθε ειδικότητα ήταν σε σχέση και σε συνάρτηση με τις σπουδές τους και την διδακτική εμπειρία που είχε ο καθ ́ ένας. Σε δύσκολες περιόδους με ταραχές και προβλήματα, λόγω της αποχώρησης των μαθητών, μειωνόταν ο μισθός, οι αποδοχές καθώς και οι θέσεις των εκπαιδευτικών.

Οι υποχρεωτικές ώρες της διδασκαλίας των εκπαιδευτικών κατά εβδομάδα κυμαίνονταν συνήθως από 30 μέχρι 32 οι περισσότερες, και από 20 μέχρι 22 οι λιγότερες και εξαρτιόνταν κυρίως από τα χρόνια υπηρεσίας, το βαθμό και τις υποχρεώσεις τους. Έτσι οι εβδομαδιαίες ώρες του διευθυντή, που ήταν και ο αρχαιότερος, ήταν από τις λιγότερες 18 -32.

Κατά τα γεγονότα που συνέβησαν το 1913-1915, με τον Αυτονομιακό Αγώνα των Βορειοηπειρωτών, στην Κορυτσά οι περισσότεροι δάσκαλοι και καθηγητές όλων των ελληνικών σχολείων υπηρετούσαν στον αυτονομιακό στρατό, και βρίσκονταν υπό τις διαταγές του αρχηγού Βάρδα, ενώ πολλοί από αυτούς, υπέφεραν στις αλβανικές φυλακές με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας.

24

7. Αναλυτικό Πρόγραμμα

Το Μπάγκειο Γυμνάσιο λειτουργούσε με βάση ένα αναλυτικό πρόγραμμα, που ήταν ομοιόμορφο. Κατά το σχολικό έτος 1887- 1888, που λειτουργούσε κανονικά, οι διδακτικές ώρες ανά τάξης ήταν ως εξής:

Α τάξη Προγυμνασίου 33,
Β τάξη Προγυμνασίου 34,
Α και Β τάξη Γυμνασίου 33,
Γ’ και Δ’ τάξη Γυμνασίου 32.
Η κάθε διδακτική ώρα διαρκούσε 60 λεπτά. Η ιεράρχηση γνώσεων είχε ως εξής:

Μαθήματα

1887-1888 1889-1890

Ελληνικά 60 72 70

Ενδεικτικά Ώρες Διδασκαλίας (Συνολικά την εβδομάδα και στις πέντε τάξεις)5253

1905-1906

Μαθηματικά Ιστορία Γαλλικά Φυσικά Λατινικά Θρησκευτικά Τουρκικά Γεωγραφία Ψυχολογία Λογική Κοσμογραφία Γυμναστική Καλλιγραφία

15 18 22 15 18 18 15 18 18 10 12 10 12 16 17 8 8 9

6 18 18 8 6 6 2 2 2

1

1

2 2 4

Εύκολα διαπιστώνει κανείς, πως η διδασκαλία των Ελληνικών (των Αρχαίων Ελληνικών) κάλυπτε το μεγαλύτερο μέρος των διδακτικών ωρών, που έφτανε το 37 %. Αυτό συνέβαινε στις περισσότερες

52 βλ. Ισμυρλιάδου Αδέλα, ένθ. ανωτ.), σελ 114-116 53 βλ. Κολτσίδα Αθηνά, ένθ. ανωτ. . σελ. 327

25

υπόδουλες περιοχές, όπου τα σχολεία έδιναν προτεραιότητα στην κλασσική παιδεία.
Στην διδακτέα ύλη των ελληνικών οι μαθητές μελετούσαν (ενδεικτικά) τα παρακάτω θέματα ανά τάξη:

Α’ τάξη Προγυμ.: – Κύρου Ανάβασης Ξενοφών, Γραμματική Συντακτικό.
Β’ τάξη Προγυμ.: – Κύρου Παιδεία Ξενοφώντα, Αριστείδης, Πλούταρχος, Γραμματική Συντακτικό, ορθογραφία και άλλα απλά θέματα.

Α’ τάξη Γυμ. : Ξενοφώντος Απομνημονεύματα, Ισοκράτους Αεροπαγιτικός και Αρχίδαμος, Λυσίου κατά του Ερατοσθένους, Ανάγνωσις εκ της Κύρου Αναβάσεως του Ξενοφώντος, Γραμματική, Συντακτικό και Έκθεση.

Β’ τάξη Γυμ. : Ιστορία Θουκυδίδη, ΟμήρουΟδύσσεια, Αρριανού Αναβάσεως του Αλέξανδρου, Συντακτικό, Έκθεση.
Γ’ τάξη Γυμ. : – Δημοσθένης προς Λεπτίνην, Θουκυδίδου προίμιον και δημηγορία εκ του Α’ Βιβλίου. Ομήρου Οδύσσεια Ζ και Ι θέματα, Έκθεση.

Δ’ τάξη Γυμ. Θουκυδίδου διάλογος Μηλίων. Πλάτωνος Γοργίας. Ομήρου Ιλιάδος Α, Ζ και Η, Σοφοκλέους Οιδίπους Τύραννος, Έκθεση κάθε εβδομάδα. 5455.
Η γλωσσική μορφή της διδασκαλίας των ελληνικών ήταν η αρχαϊκή καθαρεύουσα και η εκκλησιαστική καθαρεύουσα, η οποία εκπορευόταν από την αντίστοιχη διδασκαλία των κειμένων της εκκλησιαστικής γραμματείας του μαθήματος των Ιερών (Θρησκευτικών).

Η διδασκαλία της καθαρεύουσας, ναι μεν βοηθούσε στην διατήρηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και στην κατανόηση των εκκλησιαστικών κειμένων, αλλά διέφερε από την καθομιλουμένη, δηλαδή την καθημερινή μητρική γλώσσα. Για να αντισταθμιστεί το κενό αυτό, οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούσαν τα άλλα μαθήματα, όπως η Ιστορία κατά την διδασκαλία της οποίας χρησιμοποιούσαν την καθομιλουμένη. Το ίδιο βέβαια έκαναν και κατά την καθημερινή συζήτηση τους με τους μαθητές.

Οι διδακτικές ώρες κάποιων μαθημάτων αυξάνονταν και προσαρμόζονταν με στόχο την αύξηση των γνώσεων των μαθητών

54 βλ. Ισμυρλιάδου Αδέλα, ένθ. ανωτ. , σελ 134-137 55 Βλ Κολτσίδα Αθηνά, ένθ.ανωτ. , σελ 328

26

σε συγκεκριμένα πεδία, που θα βελτίωναν τις πιθανότητες τους για σπουδές, επαγγελματική αποκατάσταση και καλύτερη προοπτική, χωρίς όμως να αμελούν και τους εθνικούς στόχους.
Έτσι η Ιστορία το 1888 ήταν 15 ώρες, ενώ το 1890 και το 1905 18 ώρες. Αυτή η αύξηση των διδακτικών ωρών είχε ως στόχο την αύξηση των γνώσεων για την διαμόρφωση της εθνικής Ιδεολογίας και την «εγχάραξη» των παραδοσιακών προτύπων.

Οι ώρες των Γαλλικών επίσης αυξήθηκαν και αυτό έγινε για πρακτικούς λόγους, αφού τα γαλλικά ήταν μια βασική γλώσσα στις οικονομικές συναλλαγές των κατοίκων, που ασχολούνταν με το εμπόριο.

Οι ώρες των Τουρκικών αυξήθηκαν, διότι τα τουρκικά ήταν μια γλώσσα, που χρησιμοποιούνταν σε όλο τον Οθωμανικό χώρο και οι κάτοικοι την χρειάζονταν κατά τις μεταναστεύσεις του πληθυσμού αλλά και κατά τις διάφορες οικονομικές συναλλαγές.

Η Γυμναστική εντάχθηκε στο πρόγραμμα με προσωπικό ενδιαφέρον του Μητροπολίτη Φωτίου.
Η Μουσική διδάσκονταν με μεγάλη επιτυχία, φωνητικά και οργανικά. Οι μαθητές μάθαιναν τετράχορδα, πνευστά μουσικά όργανα, πολύφωνα άσματα με το «λαμπρό» αρμόνιο, με την μαντολινάτα, ορχήστρα και εμβατήρια5657.

Αυτές οι προσαρμογές βοηθούσαν στην καλύτερη και πολύπλευρη κατάρτιση των σπουδαστών του γυμνασίου, προετοιμάζοντάς τους για μια πετυχημένη σταδιοδρομία στο μέλλον, όπου και αν αποφάσιζαν να ζήσουν.

Η επιλογή των βιβλίων γινόταν από το «Σύλλογο προς διάδοση των Ελληνικών Γραμμάτων», την Πατριαρχική Επιτροπή, ενώ το Υπουργείο Παιδείας της Τουρκίας ασκούσε τον έλεγχο μαζί με την Γενική Διοίκηση του Μοναστηρίου. Τα βιβλία τυπώνονταν στην Αθήνα και ήταν ίδια με όλα τα σχολεία της Β. Ηπείρου. Ο σύλλογος διδασκόντων διατηρούσε το δικαίωμα της επιλογής των εγχειριδίων ανάμεσα σε δύο ή τρία βιβλία αντίστοιχων συγγραφέων.

8. Άλλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες

56 Βλ .Κολτσίδα Αθηνά, αυτόθι, σελ 399
57 βλ. – Καρακίτσιος Ελευθέριος, ένθ . ανωτ. , σελ 99 «Ο Σπυρίδων Κόντας δίδασκε μουσική εκτός φιλολογίας και διεύθυνε τον φιλαρμονικόν σύλλογον Κορυτσάς»

27

Οι δραστηριότητες του γυμνασίου παρουσίαζαν σπουδαίο ενδιαφέρον στα εκπαιδευτικά πράγματα της Κορυτσάς.
Κατά τις ετήσιες εξετάσεις των ελληνικών σχολείων της Κορυτσάς διενεργούνταν συνήθως και οι γυμναστικές επιδείξεις των μαθητών, ενώ διεξάγονταν και ποικίλες καλλιτεχνικές δραστηριότητες με έκθεση χειροτεχνιών έργων, με θεατρικά δρώμενα και μουσικές εκδηλώσεις.

Η σπουδαιότερη από τις εσωτερικές εορτές ήταν αυτή των Τριών Ιεραρχών στις 30 Ιανουαρίου, κατά την οποία σε πολλά σχολεία γινόταν και η «Γιορτή των Ευεργετών», στην οποία τιμούσαν τους ευεργέτες των σχολείων και της εκπαίδευσης58.

Κατά την σχολική αυτή εορτή, τελούνταν επίσημη Πανηγυρική Θεία Λειτουργία και στην συνέχεια παρακολουθούσαν – στην αίθουσα του Νηπιαγωγείου,- εορταστικό πρόγραμμα με άσματα μαθητών και λαμπρούς λόγους των καθηγητών της Κορυτσάς. Επίσης, το Γυμνάσιο γιόρταζε και την ημέρα της ονομαστικής εορτής του ευεργέτη της Ιωάννη Μπάγκα στις 7 Ιανουαρίου, την εορτή του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Τελούνταν επίσημη Θεία Λειτουργία και Δέηση στην μνήμη του ευεργέτη στο Ιερό Μητροπολιτικό Ναό της Ζωοδόχου Πηγής και στην συνέχεια ακολουθούσαν ενθουσιώδεις και πανηγυρικές εκδηλώσεις59 60.

58 βλ. Κολτσίδα Αθηνά, ένθ. ανωτ. , σελ 397
59 αυτόθι, σελ 398 , βλ. Εκκλησιαστική Αλήθεια (1905) φ. 237
60«Χθες, μνήμη του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, πάνδημον ήγεν εορτήν η ημετέρα κοινότης, ως τελουμένου κατά την ημέραν ταύτην του ετησίου μνημόσυνου του μεγάλου ευεργέτου αοιδίμου Ιωάννου Μπάγκα. Από πρωίας, άμα τη κρούσει του πρώτου ιερού κώδωνος, απείρου και εκλεκτού κόσμου επληρώθη ο μητροπολιτικός ναός της Ζωοδόχου Πηγής, όπου επί παρουσία και των εφοροδημογερόντων, καθηγητών, διδασκάλων και

διδασκαλισσών, μαθητών και μαθητριών κατανυκτικωτάτη ετελέσθη η ιερά λειτουργία υπό του Σεβ. ημών μητροπολίτου κ. Φωτίου, συμπαραστατούντος άπαντος του ιερού πρεσβυτερίου, του δε δεξιού ψάλτου κ. Βλ. Γκίνη μεθοδικώτατα διευθύνοντος τον το «αιωνία η μνήμη» ψάλλοντα χορόν των μαθητών. Μετά το πέρας της θείας λειτουργίας ο Σ. Μητροπολίτης περιβεβλημένος την χρυσοΰφαντον αυτού στολήν και ακολουθούμενος υπό του απείρου εκείνου πλήθους, μετέβη εις την αίθουσαν του Νηπιαγωγείου, ένθα μετά την νενομισμένην μνημόνευσιν των αειμνήστων ευεργετών της ημετέρας κοινότητος, οι μεν μαθηταί της Αστικής Σχολης υπό την διεύθυνσιν του διδασκάλου της ωδικής κ. Κρόη, αι δε μαθήτριαι υπό την του κ.Κονδύλη κατανυκτικώτατα και αρμόδια τη περιστάσει έψαλλον άσματα, μεθ’ α ο εκ των καθηγητών του Γυμνασίου ρήτωρ της ημέρας κ. Εφραίμ Γκίνης κατάλληλον τη περιστάσει εξεφώνησε λόγον δι’ ακαταμαχήτων επιχειρημάτων καιλίαν ευφραδώς επιδείξας την ισχύν της ημετέρας γλώσσης και δια της μαρτυρίας εξόχων συγγραφέων ξένων τε και Ελλήνων, αποδείξας ότι η αρχαία ελληνική γλώσσα ένεκα της αναμίξεως μεθ’ ημών διαφόρων εθνικοτήτων μετεσχηματίσθη βαθμηδόν εις διαφόρους διαλέκτους, αίτινες όμως αυτήν θεωρούσι πάντοτε μητέρα και τροφόν. Τον λόγον του κ. Εφραίμ παταγώδη επεσφράγισαν χειροκροτήματα, ο δε Σ. ημών Μητροπολίτης δια της διακρινούσης αυτόν γλαφυρότητας, επιβεβαιώσας τα υπό του κ. Εφραίμ καταλλήλως λεχθέντα, θερμάς ανέπεμψε προς τον Ύψιστον δεήσεις υπέρ μακροημερεύσεως του κραταιοτάτου και γαληνοτάτου ημών Άνακτος και ούτως έληξεν η χαρμόσυνος αύτη της ημετέρας πόλεως εορτή» –

28

Στο τέλος του διδακτικού έτους, το Γυμνάσιο διοργάνωνε «Γυμναστικούς Σχολικούς Αγώνες» με την παρουσία του Μητροπολίτη και πλήθους κόσμου.
Οι αγώνες διοργανώθηκαν όταν Μητροπολίτης στην Κορυτσά ήταν ο εθνομάρτυρας Φώτιος Καλπίδης 1905-1906,ο οποίος δολοφονήθηκε από τους Αλβανούς.

Οι μαθητές του Μπάγκειου εκκλησιάζονταν τακτικά με τις φροντισμένες φορεσιέςτους, συνοδευόμενοι από τον διευθυντή και το Εκπαιδευτικό προσωπικό. Συμμετείχαν με τάξη, ευκοσμία και παρακολουθούσαν με κατάνυξη την Θεία Λειτουργία μετέχοντας των Θείων Δώρων.

Εικόνα 10 Το κτίριο όπου στεγαζόταν το Μπάγκειον Γυμνάσιον όπως είναι σήμερα. Ακόμη και σήμερα λειτουργεί ως σχολείο, συγκεκριμένα ως αλβανικό λύκειο.( φωτ. Μπάμπουλλας Θεμιστοκλής 2020)

29

9. Ένα διαφορετικό «Μπάγκειον Γυμνάσιο» υπό το Αλβανικό Κράτος

Η ελληνόγλωσση εκπαίδευση στην Κορυτσά και σ’ όλη την Β. Ήπειρο άρχισε να διώκεται από τη στιγμή που το Αλβανικό Κράτος προσάρτησε τις περιοχές αυτές. Επομένως, το 1915 ήταν η τελευταία χρονιά της – αποκλειστικά -ελεύθερης ελληνικής εκπαιδευτικής λειτουργίας61. Το 1919 στο κτίριο του Μπαγκείου Γυμνασίου στεγάστηκε το ονομαζόμενο «Γαλλικό Λύκειο», που ιδρύθηκε την εποχή κατά την οποία η Κορυτσά βρισκόταν υπό την κατοχή της Γαλλίας (1917).

Εικόνα 11 Το κτίριο του Μπάγκειου Γυμνασίου όταν έγινε Γαλλικό Λύκειο.

Μετά το 1921 οι Αλβανικές Κυβερνήσεις μέσα από νομοθετικές και συνταγματικές ρυθμίσεις, σταδιακά και αυθαίρετα περιόρισαν, κατήργησαν και απαγόρευσαν την ελληνική γλώσσα στην περιοχή της Κορυτσάς62.

Μετά από πολλά χρόνια το 1937, όταν Μητροπολίτης Κορυτσάς ήταν, ο από την Κορυτσά καταγόμενος, ο λόγιος Ευλόγιος Κουρίλας, μετέπειτα καθηγητής της Ιστορίας στην Φιλοσοφική Σχολή του

61 βλ. Κολτσίδα Αθηνά, ένθ.ανωτ. , σελ 149
62 βλ. Καρακίτσιος Ελευθέριος, ένθ. ανωτ. σελ 297

30

Πανεπιστημίου Αθηνών, ξεκίνησε με πρωτοβουλία του -αφού κατάφερε να πάρει, μετά από πολλά χρόνια ( από το 1920)κάποια χρήματα από την Μπάγκειο Επιτροπή- η λειτουργία του Ιερατικού Σεμιναρίου ή αλλιώς Εκκλησιαστικής Σχολής με την ονομασία «Ιωάννης Μπάγκας».

Εικόνα 12 Μαθητές63 του Εκκλησιαστικού Λυκείου «Ιωάννης Μπάγκας» στην Κορυτσά .Μάρτιος Σχολικού Έτους 1937-1038

Η σχολή αυτή είχε ως στόχο να ετοιμάσει καταρτισμένους ιερείς και προσωπικό για την Ορθόδοξη Εκκλησία64 και το μάθημα γινόταν στα αλβανικά. Η λειτουργία αυτού του σεμιναρίου διακόπηκε απότομα μετά από δύο χρόνια λειτουργίας 1937-1939, όταν ο Μητροπολίτης Κορυτσάς Ευλόγιος Κουρίλας65 διώχτηκε66 από την Αλβανική Κυβέρνηση (που ήταν συνεργάτες των Ιταλών φασιστών) με την πρόφαση πως δεν είχε αλβανική υπηκοότητα. Ενώ ο

63 Βλ. Αρχεία Αλβανικού Κράτους , Φ-ΧVIII-1/2625/3765.
64 βλ. Tushi Dion, Pjesë monografie për Evllogjio Kurillën, Tempulli, Nr. 14,

Korçë 2009, faqe 70-75.

65 βλ. Η παιδεία στα Ιωάννινα κατά την Τουρκοκρατία 18ος αιώνας – Αρχές 20ου αιώνα Johanesburg 2005 σελ 131
66 βλ. Καρακίτσιος Ελευθέριος , ένθ. ανωτ. ,σελ 104

31

πραγματικός λόγος του διωγμού του ήταν τα προβλήματα που προκάλεσε στις προσπάθειες των ουνιτών και στα σχέδια των Ιταλών, που προετοιμάζονταν για το πόλεμο με την Ελλάδα.

10. Εν κατακλείδι…

Η Κορυτσά είναι μια πόλη που αποτελεί κοιτίδα του ελληνισμού. Αν και ο ελληνισμός και η ορθοδοξία πολεμήθηκαν τόσο σκληρά στην περιοχή, υπερίσχυσαν οι πνευματικοί νόμοι και σήμερα τα δύο αυτά στοιχεία της ταυτότητας των Ελλήνων καλλιεργούνται στο μέτρο του δυνατού. Φυσικά όλα βασίζονται στην πνευματική κληρονομιά που άφησαν ευεργέτες σαν τον Ιωάννη Μπάγκα και το Γυμνάσιο που αυτός χάρισε στην γενέτειρα του. Ευελπιστούμε πως το πνευματικό αυτό έργο θα συνεχιστεί.

32

Βιβλιογραφία

1. Η παιδεία στα Ιωάννινα κατά την Τουρκοκρατία 18ος αιώνας – Αρχές 20ου αιώνα Johanesburg 2005
2. Καρακίτσιος Ελευθέριος, Ο Ελληνισμός της Μητροπολιτικής Περιφέρειας Κορυτσάς, Θεσσαλονίκη 2012, (Διατριβή)
3. Αθηνά Αντ Κολτσίδα, Η εκπαίδευση στην Β Ήπειρο κατά την ύστερη περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,(Διατριβή) Τμήμα Θεολογίας 2008
4. Ισμυρλιάδου, Αδέλα Κοριτσά (Εκπαίδευση – Ευεργέτες- Οικονομία 1850-1908).
5. Καρμίτσης Χ, Γεωγραφία της Κορυτσάς και Περιοίκιδος Θεσσαλονίκη 1888.
6. Σκενδέρης Κωνσταντίνος, Ιστορία της Αρχαίας και Συγχρόνου Μοσχοπόλεως- Β Έκδοση, Εν Αθήναις, Τύποις Ι Βάρτσου 1928.
7. Δασσαρήτου Ηλία, Περί της Κορυτσάς 1900, Ανάτυπο Εκδόσεις 3Ε Ελίκρανον.

8.Μπαϊρακτάρη Γεωργίου, Τα κατά τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας της πόλεως και επαρχίας Κορυτσάς, Τυπογραφείο Π.Α Πετράκου, Αθήναις 1919.

9. Puaux Rene Δυστυχισμένη Βόρειος Ήπειρος (Οδοιπορικό 1913-Απελευθέρωση- Αυτονομία

10. Rembeci Andi Ο Κώδικας Μητροπόλεως Κοριτσάς: Έκδοση και Ιστορική Τεκμηρίωση (17ος-19ος αιώνας) Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Ιστορίας Π.Μ.Σ. (Διπλωματική Εργασία)

11.Κυριαζής Δώρης,Ευθύμιος Μήτκος- Λεξικογραφία Αλβανό- Ελληνική, Ελληνό-Αλβανική, Τίρανα 2014

33

12.Tushi Dion, Pjesë monografie për Evllogjio Kurillën, Tempulli, Nr. 14, Korçë 2009.

13.Hoxha Artan, Marrëdhëniet midis Regjimit Komunist dhe Kishës Ortodokse Autoqefale e Shqipërisë në vitet 1945–1967.

14. Προσωπικό Αρχείο Μπάμπουλλα Θεμιστοκλή.
15. Αρχεία Αλβανικού Κράτους , Φ Β-Χ-8/1335/2477 έτους 1904 16. # # # , ΦΒ-XVIII-1/2625/3765 έτών 1937-

1938.
17. Εφημερίς «Εκκλησιαστική Αλήθεια» φ 327
18. Μαρτινιανός Ιωακείμ , Μητροπολίτης , Η Μοσχόπολις

1330-1930, Θεσσαλονίκη 1946.
19. A.Q.Sh. F141 Mitropolia e Korçës, Arsimi – Kultura,

F141_V1898_D.203
20. A.Q.Sh. F141 Mitropolia e Korçës, Arsimi – Kultura,

F141_V1911_D.344
21. Αρχείο Ευλόγιου Κουρίλα, Βιβλίο Α’, Πανεπιστημιακή

Βιβλιοθήκη Ιωαννίνων
22. Περιοδικό Πανδώρα Τομος Ι’ Φυλλάδιο 235, 1

Ιανουαρίου 1860 (4 Οκτωβρίου 1859)

Μπάμπουλλας Θεμιστοκλής, Θεολόγος, ms ΑΠΘ, υπ. Διδάκτωρ ΑΠΘ, Αναπληρωτής Διευθυντής Ελληνοαλβανικού σχολείου « ΟΜΗΡΟΣ» Κορυτσάς.