Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΜΑ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2625

Τοῦ ἁγ. μεγαλομάρτυρος Παντελεήμονος
Σάββατο 27 Ἰουλίου 2024
Ομιλία του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου

Χριστιανος επιστημονας

Χθές, ἀγαπητοί μου, ἑορτὴ καὶ πανήγυρις· σήμερα πάλι ἑορτὴ καὶ πανήγυρις. Χθὲς ἡ ἁγία Παρασκευή, σήμερα ὁ ἅγιος Παντελεήμονας. Χθὲς γυναίκα ἁγία, σήμερα ἄνδρας ἅγιος· τὸ φῦλο δὲν ἀποτελεῖ ἐμπόδιο στὴν ἁγιότητα καὶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος εἶπε, ὅτι «Οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Γαλ. 3,28).
Τί ἦταν ὁ σημερινὸς ἅγιος; Οὔτε καλόγερος ἦταν, οὔτε ἱερεύς, οὔτε ἐπίσκοπος, οὔτε πατρι­άρχης. Ἦταν ἕνας ἐπιστήμονας, ἀλλὰ ἐ­πι­στή­­μονας Χριστιανός. Καὶ γι᾽ αὐτὸ ἀπὸ αὐ­τῆς τῆς ἀπόψεως θὰ μοῦ ἐπιτρέψετε νὰ ἐξετάσω τώρα σύντομα τὸν ἅγιο Παντελεήμονα.

* * *

Πατρίδα του ἦταν ἡ Νικοδήμεια, ἀ­ξιόλογο κέντρο τοῦ ἀρ­χαίου ἑλληνισμοῦ καὶ τῆς ἀκμαί­ας ἐκεῖ ζωῆς. Ἀγάπησε τὴν εὐσέβεια τῆς μητέ­ρας του, καὶ μίσησε τὴν ἀ­θεΐα τοῦ πατέρα του.
Μαθήτευσε στὰ σχολεῖα τῆς Νικοδημείας, ποὺ ἦταν τρίτη σὲ ἐκπαιδευτήρια μετὰ τὴν Κωνσταντινούπολι καὶ τὴν Ἀλεξάνδρεια. Παρακολούθησε μαθήματα ἰατρι­κῆς, ποὺ ἤ­­κμαζε τότε στὴ Νικοδήμεια· ὑπῆρχε ἐκεῖ μία τρόπον τινὰ ἰατρικὴ ἀκαδημία. Μαθήτευσε κοντὰ σὲ ἔξοχους ἰατρούς, εὐδοκίμησε στὰ μαθήματα καὶ ἔγινε καλὸς ἐπιστήμονας γιατρός.

Ἐπιστήμονες γιατροὶ ἦταν καὶ ἄλ­λοι στὴ Νικομήδεια. Ὁ ἅγιος Παν­τελεήμων διέφερε ἀπὸ αὐτούς. Ἐκεῖνοι ἦταν εἰδωλολάτρες, αὐ­τὸς ἦταν Χριστιανός. Ἐκεῖνοι ἦταν στυγνοὶ ἐ­παγγελματίες, φρόντιζαν κυρίως τοὺς πλουσίους καὶ βασιλεῖς (καὶ θησαύριζαν, ἀφοῦ ἡ ἰατρικὴ εἶνε ἐπάγγελμα προσοδοφόρο), αὐ­τὸς ἦταν ἀνιδιοτελὴς ἀλτρουϊστής, φρόντιζε ὅλους ἀδιακρίτως καὶ μάλιστα τοὺς φτωχοὺς στὶς καλύβες τους, σὲ ἐποχὴ ποὺ δὲν ὑ­πῆρχε ἔννοια κοινωνικῆς προνοίας. Διέφερε ἀκόμη ἀπὸ τοὺς ἄλ­λους στὴ θεραπευτικὴ ἀ­γωγή. Ὅλα τὰ θεραπευτικὰ φάρμακα προέρχονται ἀπὸ βότανα τῆς γῆς (ἕνας Γερμανὸς εἰδικὸς βρῆκε πλούσια τὴ χλωρίδα στὰ βουνά μας Βέρμιο καὶ Βίτσι). Οἱ ἄλλοι γιατροὶ λοι­πὸν χορηγοῦσαν μόνο φάρμακα. Ὁ ἅγιος Παν­τελεήμων δὲν περιφρονοῦσε τὰ βότανα· γνώ­ριζε καλὰ καὶ χρησιμοποιοῦσε τὴ χλωρίδα τῆς γῆς καὶ παρασκεύαζε σπουδαῖα φάρμακα. Δὲν περιωριζόταν ὅμως μόνο σ᾽ αὐτά. Ὅταν αὐτὰ ἀποδεικνύνονταν ἀνεπαρκῆ, χρησιμοποιοῦ­σε τὸ ἀνώτερο ἀπ᾽ ὅλα τὰ φάρμακα, αὐτὸ ποὺ σπανίζει σήμερα, κι αὐτὸ –ἂς μὴ πιστεύουν οἱ ἄπιστοι, ἐμεῖς πιστεύουμε– εἶνε ἡ πίστι στὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ποὺ εἶνε ὁ μοναδικὸς ἰατρὸς ψυχῶν καὶ σωμάτων.
Θὰ ἐμάκραινε ὁ λόγος ἂν ἀνέφερα περιπτώσεις ἀσθενῶν, ποὺ οἱ γιατροὶ εἶχαν ἀποφανθῆ ὅτι δὲν ἔχουν ζωή, καὶ ὅμως αὐτοὶ ἔ­ζησαν διὰ τῶν προσευχῶν καὶ παρακλήσεων, διὰ τῆς ἐπικλήσεως τοῦ θείου ὀνόματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Χριστιανὸς ἐπιστήμονας λοιπὸν ὁ ἅγιος Παντελεήμων, φωνάζει τώρα σὲ ὅλους τοὺς γιατροὺς καὶ φαρμακοποιοὺς καὶ τοὺς λέει· Πιστεύετε στὸ Χριστό!

* * *

Καὶ γεννᾶται τὸ ἐρώτημα· Σήμερα οἱ ἐπιστήμονες, τοὐλάχιστον τῆς Ἑλλάδος, πιστεύ­ουν στὸ Χριστό; ζοῦν κατὰ τὶς ἐντολές του;
Ἡ ἀπάντησι εἶνε δυστυχῶς πικρή. Πολλοὶ ἐ­­πιστήμονες διαφόρων κλάδων ἔχουν διαζύγιο μὲ τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Δὲν ἐκκλησι­ά­ζονται, δὲν ἐξομολογοῦνται, δὲν κοινωνοῦν· ἀντιθέτως περιπαίζουν τὰ ἱερὰ καὶ ὅσια, προπαγανδίζουν τὴν ἀπιστία καὶ τὴν ἀθεΐα.
Ἂν τοὺς ρωτήσουμε, Γιατί δὲν πιστεύετε; μᾶς δίνουν διάφορες ἀπαντήσεις. Ἀκοῦμε·
Εἴμαστε ἐπιστήμονες καὶ ἐπιστήμη σημαί­νει ἔρευνα (λένε τὴ λέξι ἔρευνα καὶ τὸ στόμα τους γεμίζει λὲς καὶ τρῶνε γαλακτομπούρεκο). Τὴν πίστι μας τὴ θεωροῦν σκοταδισμό. Καὶ ἂν τοὺς ῥωτήσῃς, Γιατί τὸ λέτε αὐτό; σοῦ ἀπαν­τοῦν· Μᾶς λέτε «πίστευε καὶ μὴ ἐρεύνα». Ὅ­ταν μοῦ τὸ εἶπε αὐτὸ κάποιος στὴν Ἀ­θήνα, τοῦ λέω· Πάρε τὸ Εὐαγγέλιο, ὅλη τὴν ἁ­γία Γρα­φή, ψάξε νὰ μοῦ βρῇς ποῦ ὑπάρχει. Δὲν ὑ­πάρχει πουθενά. Εἶνε ψέμα καὶ συκοφαντία. Ἀντιθέτως, στὸ Εὐαγγέλιο ἀκούγεται ἡ προτροπὴ τοῦ Κυρίου μας «Ἐρευνᾶτε» (Ἰω. 5,39). Ὁ Χριστὸς μετὰ τὴν ἀνάστασί του κάλεσε τοὺς μαθητάς του νὰ τὸν ἐρευ­νήσουν· «Ψηλαφήσατέ με καὶ ἴδετε, ὅ­τι» «αὐτὸς ἐγώ εἰμι» (Λουκ. 24,39). Ἰδιαιτέρως κάλεσε τὸν δύσπιστο Θω­μᾶ, ποὺ ἐκπροσωπεῖ τὸν ὀρ­θολογισμὸ καὶ τὴν ἀ­πιστία, νὰ τὸν ψηλαφήσῃ. Καὶ αὐτός, μετὰ τὴν ἔρευνα καὶ ψηλάφησι, εἶ­πε· «Ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Θεός μου» (Ἰω. 20,29). Τὸ Εὐαγγέλιο, δὲν εἶνε Κοράνιο. Δὲν εἶνε σκοτει­νὸ σύστημα, εἶ­νε ὅ­λο φῶς. Καὶ δὲν φοβᾶται τὴν ἔρευνα, ὅ­πως ἄλλα συστήματα, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐπιδιώκει. Ὅσο ἐ­ρευνᾶται, τόσο λάμπει.
Στὸ γιατί δὲν πιστεύουν, ἄλλοι ἀπαντοῦν·
Ὁ Χριστιανισμὸς εἶνε γιὰ τὶς γριές, εἶνε θρησκεία τῶν μωρῶν καὶ ἀνοήτων. Καὶ ἂν τοὺς ῥωτήσῃς, ποῦ τὸ βρῆκαν αὐτό; λένε· Ὁ Χριστὸς λέει «μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι» (Ματθ. 5,3). ᾽Εδῶ ἔχουμε πλήρη διαστρο­φὴ τῆς ἐν­νοίας τοῦ ῥητοῦ. Ὁ Χριστὸς ἐδῶ δὲν μακαρίζει τὴν ἐλαττω­μένη διάνοια ἢ τὴν ἄνοια, ἀλλὰ τί· μία θεμελιώδη ἀρετή, τὴν αὐτογνωσία, τὴν ταπεινοφροσύνη, κάτι ποὺ θυμίζει τὸ «Γνῶθι σαυτόν» τῶν ἀρχαίων. Ὁ «πτωχὸς τῷ πνεύμα­τι» εἶνε αὐτὸς ποὺ ἔχει συνείδησι τῆς μηδαμι­νότητός του· ὅτι ἀπὸ γνώσεις εἶνε μηδέν, ἀπὸ θέλησι εἶνε ἀσθενής, καὶ ἀπὸ ἀρετὴ εἶνε μία ἀθλιότης. Αὐτὴ τὴ συνείδησι, τὴν ταπεινοφροσύνη δηλαδή, μακαρίζει ὁ Κύριος.
Στὸ γιατί δὲν πιστεύουν, ἄλλοι ἀπαντοῦν·
Γιατὶ ἡ θρησκεία ἔχει προλήψεις καὶ δεισιδαιμονίες. Λάθος κάνετε, κύριοι. Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία δὲν ἔχει προλήψεις καὶ δεισιδαιμονίες, καὶ ἀγωνίζεται ἐναντίον αὐτῶν.
Ἕνα παράδειγμα. Στὸν Ἅγιο Παν­τελεήμονα – Ἀμυνταίου βρῆκα ὡς ἐ­πίσκοπος τὴν ἑξῆς συνήθεια. Τὴν παραμονὴ τῆς ἑορτῆς νὰ σφάζουν ἕνα βόδι, νὰ τὸ κάνουν κομμάτια, νὰ τὰ βράζουν καὶ νὰ τὰ μοιράζουν σὰν ἀντίδωρο σὲ ὅλους, καὶ τὸ κρέας ἐκεῖνο νὰ τὸ τρῶνε ὄχι ὅ­πως τὰ ἄλλα κρέατα, ἀλλὰ μὲ τὴν ἰδέα ὅτι ἀπ᾽ αὐτὸ παίρνουν εὐλογία. Τίνος εὐλογία; Μετὰ ἀπὸ ἔρευνα βρῆκα ὅτι αὐτὸ ὀνομάζεται «κουρ­μπάνι» καὶ εἶνε εἰδωλολατρικὸ κατάλοιπο, τὸ ὁποῖο κατεδίκασε ἡ ΣΤ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος (βλ. ⃟Πηδάλιον, Ἀθῆναι 19576, σσ. 309-310, σημ. 2. ⃟ βλ. Κοσμᾶς Αἰτωλός, Ἀθῆναι 201313, σσ. 223-4, σημ. 77. ⃟ βλ. Πρὸς τὸ ποίμνιον, Ἀθῆναι 1975, σσ. 412-416). Ὅπως τὰ καρναβάλια ἔτσι κι αὐτὸ τὰ ἐγκαταλείψαμε. Ὡς ἐπίσκοπος λοιπὸν φροντίσαμε νὰ ἐξαλειφθοῦν παρόμοιες δεισιδαιμονίες.
Πουθενὰ δὲν ἔχουν νὰ στηρίξουν τὴν ἀπιστία τους οἱ ἐπιστήμονες. Ἡ Χριστιανικὴ πίστι οὔτε τὴν ἔρευνα ἀρνεῖται, οὔτε μὲ ἀνοησί­ες τρέφεται, οὔτε δεισιδαιμονίες καὶ προλήψεις ἀνέχεται. Ἔτσι τὴν ἔζησε ὁ ἅγιος Παντε­λεήμων καὶ τὴν βεβαίωσε μὲ τὸ αἷμα του. Γι᾽ αὐτὸ εἶνε πρότυπο Χριστιανοῦ ἐπιστήμονος.

* * *

Δὲν ὑπάρχουν, ἀγαπητοί μου, μόνο οἱ ἄπιστοι ποὺ προβάλλονται ὡς ἐπιστήμονες· ὑ­πάρχουν καὶ οἱ Χριστιανοὶ ἐπιστήμονες, οἱ ἀ­λη­θινοὶ ἐργάτες τῶν ἐπιστημῶν, ποὺ ζοῦν μὲ πίστι στὸ Χριστό, καὶ μὲ τὴν εὐλογία του προ­άγουν τὴν ἐπιστήμη.
• Στὴ Μόσχα, στὸ παγ­κάκι τῆς πλατείας κάθονταν μαζὶ καὶ συζητοῦσαν ἕνας γέροντας 80 ἐτῶν καὶ ἕνας νεαρὸς ἐργάτης διαποτισμέ­νος μὲ τὸ μαρξιστικὸ πνεῦμα τῆς ἀθεΐας. Ὁ νεαρὸς λέει· –Πιστεύεις στὸ Θεό, στὸ Χριστό, στὴ θρησκεία; Ὁ γέρος ἀπαν­τᾷ· –Πιστεύω, παιδί μου. –Ὤ σκοτάδι! λέει ὁ νεαρός. Καὶ αὐτὸς μὲν ἦταν ἕνας ἀστοιχείωτος, ἐνῷ ὁ γέρος ἦταν ἀπὸ τοὺς ἐπιστήμονες τῆς ῾Ρωσί­ας μὲ σπουδαῖες ἀνακαλύψεις. Σκοτάδι δὲν εἶ­νε ἡ πίστι, σκοτάδι εἶνε ἡ ἀθεΐα καὶ ἀπιστία.
• Αὐτὸς ποὺ ἀνακάλυψε τὸ χλωροφόρμιο, γιὰ τὴν ἀναισθησία στὶς ἐγχειρήσεις, εἶνε ὁ Σκῶτος Σίμπσον. Αὐτὸς πίστευε στὸ Χριστό. Τὸν ρώτησαν· –Ποιά εἶνε ἡ μεγαλύτερη ἀνακάλυψί σου; καὶ ἀπήντησε· –Τὸ ὅτι βρῆκα τὸν Ἰησοῦ Χριστό, τὸ λυτρωτὴ τοῦ κόσμου.
• Ἕνας διάσημος ἀστρονόμος πεθαίνον­τας εἶπε στὴ γυναῖκα του· Στὸ μνῆμα μου νὰ γράψετε· «Μνήσθητί μου, Κύριε, ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου» (Λουκ. 23,42).
• Ὁ Νέλσον, πιστὸς στὸ Χριστό, ἔλεγε· Τί εἴ­μαστε οἱ ἐπιστήμονες; Μικρὰ παιδιά, ποὺ παίζουμε στὸ γιαλὸ μαζεύντας κοχύλια ἐνῷ μπρο­στά μας ἁπλώνεται ὁ ἀπέραντος ὠκεανός.
• Ἕνας ἄλλος διάσημος ἐπιστήμονας τῶν ἡμερῶν μας εἶπε νὰ γράψουν στὸ μνῆμα του· Ἐλπίζω στὴν αἰώνια ζωὴ καὶ στὴ μακαριότητα.
• Ὁ Μπράουν, ὁ ἐφευρέτης τῶν πυραύλων, ὅ­ταν βρέθηκε στὴ Μύκονο, ἐνῷ ἄλλοι πήγαιναν γιὰ μπάνιο στὴ θάλασσα, αὐτὸς πῆγε στὴν ἐκκλησία. Καὶ δήλωσε· Πιστεύω στὸ Θεὸ περισσότερο ἀπ᾽ ὅ,τι ὅταν ἤμουν παιδί.
• Καὶ ὁ Πασκάλ, μαθηματικὸς καὶ φυσικός, εἶ­­πε· Θεέ μου, δός μου τὴν πίστι τῆς γιαγιᾶς μου.
Δὲν ὑπάρχουν μόνο οἱ ἀστοιχείωτοι καφφε­νόβιοι ποὺ λένε ὅτι δὲν πιστεύουν· ὑπάρχουν καὶ οἱ σοφοὶ ἐπιστήμονες ποὺ λένε ὅτι ἡ ἀληθινὴ γνῶσις ὀδηγεῖ στὸ Θεό· αὐτὴ ἡ ἐπιστήμη, ποὺ ἀξίζει νὰ γράφεται μὲ ἔψιλον κεφα­λαῖο, λέει· Γονατίστε ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, προσκυνῆστε τὸν Κύριο τῆς δόξης.
Φράξτε, ἀδελφοί μου, τ᾽ αὐτιά σας στοὺς κράχτες τῆς ἀπιστίας. Πιστεύετε στὸν Κύριο. Ἡ πίστι μας δὲν εἶνε μόνο γιὰ γριὲς καὶ νήπια, βοσκοὺς καὶ γεωργούς· ἡ πίστι τοῦ τοῦ Ναζω­ραίου φωτίζει καὶ τὰ μεγαλύτερα πνεύματα.
Κι ἂν ἀκόμα σὲ ἄλλους πλα­νῆτες ὑπῆρχαν λογικὰ ὄντα, δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ ἔχουν ἄλ­λη θρησκεία παρὰ αὐτὴν ποὺ δίδαξε ὁ Ἰησοῦς Χριστός. «Ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται, οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθωσι» (Ματθ. 24,35).
Εἴθε ὁ Κύριος διὰ πρεσβειῶν τοῦ ἁγίου Παν­­τελεήμονος, προτύπου ἰατροῦ ἐπιστήμονος, νὰ φωτίσῃ φαρμακοποιούς, ἰατρούς, καθηγη­τὰς καὶ διδασκάλους, ἵνα «ἐν ἑνὶ στόματι καὶ μιᾷ καρδίᾳ» (θ. Λειτ.) ὑμνοῦμε καὶ δοξάζουμε Πατέρα, Υἱὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα εἰς αἰῶνας αἰώνων.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος νέος Φλωρίνης τὴν Παρασκευὴ 27-7-1973 πρωί, μὲ νέο τώρα τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 19-6-2024.