Η ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ

ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΟΥ ΛΟΥΚΑ

Κατά Λουκάν, κεφάλαιο ΙΖ΄, εδάφια 17-21

17῾Υπέστρεψαν δὲ οἱ ἑβδομήκοντα μετὰ χαρᾶς λέγοντες· Κύριε, καὶ τὰ δαιμόνια ὑποτάσσεται ἡμῖν ἐν τῷ ὀνόματί σου. 18 Εἶπε δὲ αὐτοῖς· ἐθεώρουν τὸν σατανᾶν ὡς ἀστραπὴν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ πεσόντα. 19 Ἰδοὺ δίδωμι ὑμῖν τὴν ἐξουσίαν τοῦ πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ, καὶ οὐδὲν ὑμᾶς οὐ μὴ ἀδικήσῃ. 20 Πλὴν ἐν τούτῳ μὴ χαίρετε, ὅτι τὰ πνεύματα ὑμῖν ὑποτάσσεται· χαίρετε δὲ ὅτι τὰ ὀνόματα ὑμῶν ἐγράφη ἐν τοῖς οὐρανοῖς.
21 ᾿Εν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἠγαλλιάσατο τῷ πνεύματι ὁ ᾿Ιησοῦς καὶ εἶπεν· ἐξομολογοῦμαί σοι, πάτερ, κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν, καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις· ναί, ὁ πατήρ, ὅτι οὕτως ἐγένετο εὐδοκία ἔμπροσθέν σου.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΚΥΡΙΛΛΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ

«῾Υπέστρεψαν δὲ οἱ ἑβδομήκοντα μετὰ χαρᾶς λέγοντες· Κύριε, καὶ τὰ δαιμόνια ὑποτάσσεται ἡμῖν ἐν τῷ ὀνόματί σου (:Επέστρεψαν από την περιοδεία τους οι εβδομήντα μαθητές με χαρά και έλεγαν: “Κύριε, ακόμη και τα δαιμόνια υποτάσσονται σε μας με την επίκληση του ονόματός Σου”)»[Λουκά 10,17].

Για να μη νομίζουν δηλαδή ότι με δική τους θέληση προσήλθαν στο κήρυγμα, το επιβεβαίωνε η χάρη του Πνεύματος που δόθηκε σε αυτούς. Γιατί όταν ακολουθούσε τον λόγο το θαύμα, δεν μπορούσε να ισχύσει εναντίον τους κανένας τρόπος συκοφαντίας. Χαίρονταν επειδή αξιώνονταν να κάνουν θαύμα και να υποτάσσουν τα δαιμόνια.
«Εἶπε δὲ αὐτοῖς· ἐθεώρουν τὸν σατανᾶν ὡς ἀστραπὴν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ πεσόντα(:Τους είπε τότε: “Από τότε που άρχισα το έργο μου, αλλά κaι όταν σας έστειλα σε περιοδεία, και τώρα που ήλθατε και μου αναγγέλλετε τις εκδιώξεις αυτές των δαιμόνων, έβλεπα τον σατανά να χάνει την εξουσία του και τη δύναμή του˙ τον έβλεπα να πέφτει συντριμμένος κάτω από το ύψος της εξουσίας του και από τις ανώτερες σφαίρες του εναέριου κόσμου, απ’ όπου ασκούσε την κυριαρχία του. Και να πέφτει τόσο απότομα και φανερά και με τόσο πάταγο, όπως πέφτει η αστραπή”)»[Λουκά 10,18].
Το ότι έπεσε σαν αστραπή, φανερώνει ότι αυτός κατέπεσε από ψηλά στη γη, από τη δόξα στην ατίμωση, από τη δύναμη σε αδυναμία. Γιατί πριν από την οικονομία του Σωτήρα επικράτησε στη γη και προσκυνήθηκε σχεδόν από όλους. Και τότε έπεσε σαν αστραπή, αυτός που είχε προσκυνητές του όλους εκείνους που παραπλανήθηκαν, και τοποθετήθηκε κάτω από τα πόδια εκείνων που τον προσκυνούσαν· γιατί αυτό υποδηλώνει το: «Ἰδοὺ δίδωμι ὑμῖν τὴν ἐξουσίαν τοῦ πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ, καὶ οὐδὲν ὑμᾶς οὐ μὴ ἀδικήσῃ (:Ιδού, εγώ σας δίνω τώρα εξουσία εναντίον του σατανά πολύ μεγαλύτερη απ’ όση σας έδωσα όταν σας έστειλα να κηρύξετε. Σας δίνω εξουσία να νικάτε και να ποδοπατάτε όλα τα όργανα του σατανά, που σαν φίδια και σκορπιοί επιβουλεύονται και χύνουν το δηλητήριό τους ύπουλα στις ψυχές των ανθρώπων, για να τις νεκρώσουν. Σας δίνω εξουσία να κατανικάτε όλη τη δύναμη που διαθέτει ο εχθρός του ανθρώπου, ο σατανάς. Κι έτσι κανένα μέσο να μην τελεσφορεί απ’ όσα θα χρησιμοποιεί για να παρεμποδίσει το έργο σας. Κι απ’ όσα μηχανεύεται εναντίον σας, τίποτε δεν θα σας ζημιώσει ούτε θα σας βλάψει)»[Λουκά 10,19], ονομάζοντας «φίδια και σκορπιούς» τους δαίμονες.
«Πλὴν ἐν τούτῳ μὴ χαίρετε, ὅτι τὰ πνεύματα ὑμῖν ὑποτάσσεται· χαίρετε δὲ ὅτι τὰ ὀνόματα ὑμῶν ἐγράφη ἐν τοῖς οὐρανοῖς(:Αλλά όμως όλη σας η χαρά ας μην περιορίζεται σε αυτό και μην χαίρεστε τόσο για το ότι τα πονηρά πνεύματα υποτάσσονται σε σας. Δεν είναι αυτό δικό σας κατόρθωμα˙ είναι χάρισμα που Εγώ σας έδωσα, και προσέξτε να μην κυριευτείτε από οίηση και αλαζονεία για το χάρισμα αυτό. Να χαίρεστε όμως περισσότερο διότι τα ονόματά σας λόγω της πίστεώς σας γράφτηκαν στους ουρανούς. Εκεί είστε πολιτογραφημένοι έχοντας όλα τα δικαιώματα της απολαύσεως των αγαθών της επουράνιας κοινωνίας και βασιλείας)»[Λουκά 10,20].
«᾿Εν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἠγαλλιάσατο τῷ πνεύματι ὁ ᾿Ιησοῦς καὶ εἶπεν· ἐξομολογοῦμαί σοι, πάτερ, κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν, καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις· ναί, ὁ πατήρ, ὅτι οὕτως ἐγένετο εὐδοκία ἔμπροσθέν σου(:Την ώρα αυτή ο Ιησούς ένιωσε πολύ μεγάλη χαρά στα βάθη της ψυχής του και είπε: “Σ’ ευχαριστώ, Πάτερ, Κύριε και εξουσιαστή και κυβερνήτη πάνσοφε και δίκαιε του ουρανού και της γης. Σ’ ευχαριστώ, διότι ενεργώντας με πανσοφία και με δικαιοσύνη απέκρυψες τις μυστηριώδεις και ουράνιες αυτές αλήθειες από τους ανθρώπους που νομίζουν ότι είναι σοφοί και συνετοί, και φανέρωσες τα σωτηριώδη αυτά μυστήρια σε ανθρώπους απλούς, άδολους και ταπεινούς. Ναι, Σε ευχαριστώ, Πάτερ, διότι αυτό Σου άρεσε και τέτοια υπήρξε η αγαθή και δίκαιη θέλησή Σου”)»[Λουκά 10,21].
Ας δούμε όμως και τους λόγους που απηύθυνε ο Χριστός εξαιτίας μας και για χάρη μας προς τον Πατέρα Του: «Σε ευχαριστώ, Πάτερ, Κύριε και εξουσιαστή και κυβερνήτη πάνσοφε και δίκαιε του ουρανού και της γης. Σ’ ευχαριστώ, διότι ενεργώντας με πανσοφία και με δικαιοσύνη απέκρυψες τις μυστηριώδεις και ουράνιες αυτές αλήθειες από τους ανθρώπους που νομίζουν ότι είναι σοφοί και συνετοί, και φανέρωσες τα σωτηριώδη αυτά μυστήρια σε ανθρώπους απλούς, άδολους και ταπεινούς». «Να», λένε οι διεστραμμένοι στον νου, «ομολογεί χάρη στον Πατέρα· πώς λοιπόν δεν είναι κατώτερος από Αυτόν;». «Και τι είναι αυτό που εμποδίζει, ω άριστοι», θα μπορούσε να πει κάποιος, «το να αποδέχεται ο ομοούσιος Υιός και να επαινεί τον Πατέρα, ο Οποίος σώζει μέσω Αυτού την υφήλιο;». Εάν όμως νομίζεις ότι εξαιτίας της ευχαριστίας είναι κατώτερος, άκουσε τα εξής: Κύριο του ουρανού και της γης αποκαλεί τον Πατέρα Του. Και ο Υιός του εξουσιαστή των όλων Θεού, οπωσδήποτε μαζί με Αυτόν είναι εξουσιαστής των όλων, και βρίσκεται επάνω από όλα ως Θεός από Θεό, και έχει σε καθετί ισότητα με Αυτόν ουσιαστική.
Σε εμάς αποκάλυψε ο Θεός και Πατέρας το μυστήριο που ήταν κρυμμένο και αποσιωπημένο από Αυτόν πριν από τη δημιουργία του κόσμου, φανερώθηκε όμως στους ανθρώπους της γης τους τελευταίους καιρούς του αιώνα. Πράγματι, γράφει ο μακάριος Παύλος: «Ἐμοὶ τῷ ἐλαχιστοτέρῳ πάντων τῶν ἁγίων ἐδόθη ἡ χάρις αὕτη, ἐν τοῖς ἔθνεσιν εὐαγγελίσασθαι τὸν ἀνεξιχνίαστον πλοῦτον τοῦ Χριστοῦ καὶ φωτίσαι πάντας τίς ἡ οἰκονομία τοῦ μυστηρίου τοῦ ἀποκεκρυμμένου ἀπὸ τῶν αἰώνων ἐν τῷ Θεῷ, τῷ τὰ πάντα κτίσαντι διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ(:Σε εμένα τον πιο ελάχιστο απ’ όλους τους Χριστιανούς δόθηκε η χάρις αυτή, να ευαγγελίζομαι δηλαδή στους εθνικούς τον ανεξιχνίαστο πλούτο των ευλογιών και αγαθών που μας έφερε ο Χριστός, έναν πλούτο ανώτερο από κάθε κατανόηση. Και μου δόθηκε η χάρις να διαφωτίζω και να φανερώνω σε όλους ποια είναι η νέα κατάσταση και διαχείριση που έκανε ο Χριστός προσφέροντας τη σωτηρία σ’ όλους τους ανθρώπους. Η διαχείριση αυτή ήταν ένα μυστήριο, μια αλήθεια άγνωστη και κρυμμένη εξαρχής και προαιωνίως στο Θεό, ο Οποίος δημιούργησε τα πάντα δια του Ιησού Χριστού)» [Εφ.3,8-9]. Λοιπόν μέσα στη γνώση του Πατέρα ήταν κρυμμένο το ιερό και μεγάλο μυστήριο του Σωτήρα μας.
Έτσι και εμείς γνωσθήκαμε από πριν και προοριστήκαμε προς υιοθεσία. Και αυτό θα μας το διδάξει πάλι ο σοφότατος Παύλος, γράφοντας: «Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς καὶ πατὴρ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ εὐλογήσας ἡμᾶς ἐν πάσῃ εὐλογίᾳ πνευματικῇ ἐν τοῖς ἐπουρανίοις ἐν Χριστῷ, καθὼς καὶ ἐξελέξατο ἡμᾶς ἐν αὐτῷ πρὸ καταβολῆς κόσμου εἶναι ἡμᾶς ἁγίους καὶ ἀμώμους κατενώπιον αὐτοῦ, ἐν ἀγάπῃ προορίσας ἡμᾶς εἰς υἱοθεσίαν διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς αὐτόν, κατὰ τὴν εὐδοκίαν τοῦ θελήματος αὐτοῦ(:Να είναι ευλογημένος και δοξασμένος ο Θεός, τον οποίο ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός έχει Πατέρα ως προς τη θεία Του φύση, και Θεό ως προς την ανθρώπινη˙ διότι μας μετέδωσε κάθε πνευματική ευλογία, την οποία μας χάρισε διαμέσου του Χριστού απ’ τον ουρανό, για να μας οδηγήσει στον ουρανό. Και μας έδωσε τις ευλογίες αυτές σύμφωνα με την εκλογή που μας έκανε για να μας ενώσει με τον Χριστό. Και έκανε την εκλογή μας αυτή προτού γίνει ο κόσμος, με τον σκοπό, όταν θα ερχόταν ο καιρός να γεννηθούμε και να ζήσουμε στη γη, να είμαστε άγιοι και άμεμπτοι ενώπιον Του. Και μέσα στην αγάπη Του μας προόρισε να υιοθετηθούμε και να γίνουμε παιδιά Του διαμέσου του Ιησού Χριστού, σύμφωνα με την αγαθή θέληση που έχει να σωθούμε)» [Εφ.1,3-5].
Άρα λοιπόν σε εμάς τους νηπίους αποκάλυψε ο Πατέρας το κρυμμένο και αποσιωπημένο από τους αιώνες μυστήριο. Αν και πριν από εμάς πάρα πολλοί και αναρίθμητοι υπήρξαν στην εδώ ζωή άνδρες, ως προς τα λόγια «σοφοί», αλλά, όπως λέγει ο Παύλος στην ουσία καθόλου σοφοί και αδικαιολόγητοι: «Διότι γνόντες τὸν Θεὸν οὐχ ὡς Θεὸν ἐδόξασαν ἢ εὐχαρίστησαν, ἀλλ᾿ ἐματαιώθησαν ἐν τοῖς διαλογισμοῖς αὐτῶν, καὶ ἐσκοτίσθη ἡ ἀσύνετος αὐτῶν καρδία· φάσκοντες εἶναι σοφοὶ ἐμωράνθησαν, καὶ ἤλλαξαν τὴν δόξαν τοῦ ἀφθάρτου Θεοῦ ἐν ὁμοιώματι εἰκόνος φθαρτοῦ ἀνθρώπου καὶ πετεινῶν καὶ τετραπόδων καὶ ἑρπετῶν(:Και είναι αδικαιολόγητοι, διότι, ενώ μέσα από τα θαυμάσια έργα της δημιουργίας γνώρισαν τον Θεό, ο Οποίος τα δημιούργησε με κάθε σοφία και δύναμη, δεν Τον δόξασαν για τις άπειρες τελειότητές Του, ούτε Τον ευχαρίστησαν για τις τόσες ευεργεσίες Του, όπως Του αρμόζει, αλλά με τους ψεύτικους και πλανεμένους συλλογισμούς τους αποδείχθηκαν μωροί και σκοτίστηκε η ασύνετη διάνοιά τους, που ήταν και ανίκανη να καταλάβει τα αληθινά και πρέποντα. Και ενώ ισχυρίζονταν ότι είναι σοφοί, έγιναν μωροί και ανόητοι. Και αντάλλαξαν το ένδοξο μεγαλείο του Θεού, ο Οποίος δεν έχει καμία σχέση με τη φθορά, με υλικά αγάλματα που έχουν την εικόνα φθαρτού ανθρώπου και πουλιών και τετραπόδων ζώων και ερπετών)»[Ρωμ.1,21-23]. Εξαιτίας αυτού παραδόθηκαν σε ανάξιο νου, και δεν τους έκανε γνωστό το μυστήριο.
Έχει γραφεί επίσης και σε μας: «Ἡ γὰρ σοφία τοῦ κόσμου τούτου μωρία παρὰ τῷ Θεῷ ἐστι. γέγραπται γάρ· ὁ δρασσόμενος τοὺς σοφοὺς ἐν τῇ πανουργίᾳ αὐτῶν(:Διότι η σοφία του κόσμου αυτού είναι κουταμάρα ενώπιον του Θεού. Και εκείνο αποδεικνύεται από αυτό που έχει γραφτεί στο θεόπνευστο βιβλίο του Ιώβ: “Ο Θεός πιάνει σφιχτοδεμένους εκείνους που κάνουν τον σοφό και τους εξευτελίζει με την ίδια τους τη σοφιστική εξυπνάδα και δεξιότητα”)»[Α΄Κορ.3,19]. Άρα λοιπόν είναι αλήθεια να πούμε ότι εκείνος που έχει απλή και μόνη τη σοφία του κόσμου, είναι μωρός και ανόητος ενώπιον του Θεού, ενώ αυτός που νομίζει ότι είναι μωρός μπροστά στους σοφούς του κόσμου και έχει στον νου και την καρδιά του το φως της αληθινής θέας του Θεού, αυτός είναι σοφός ενώπιον του Θεού. Λοιπόν σε αυτούς που νομίζουν ότι είναι μωροί, δηλαδή έχουν άκακη και σε νηπιακή κατάσταση ως προς την κακία τη διάνοιά τους, αποκάλυψε ο Πατέρας τον Υιό, γιατί είχαν γνωσθεί από πριν και προορίστηκαν να γίνουν υιοί Του.
Όμως δεν είναι απίθανο, όπως εγώ νομίζω, να προσθέσουμε σε αυτά και το εξής. Οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι, και εκείνοι που εξουσίαζαν τα ιουδαϊκά φύλα, έχοντας τη φήμη νομομαθών, θεωρούνταν ότι ήταν κάποιοι σοφοί, αλλά δεν ήταν τέτοιοι στην πραγματικότητα, πράγμα που αποδεικνυόταν από τα ίδια τα πράγματα. Και πράγματι, ο προφήτης Ιερεμίας κάτι τέτοιο λέγει σε αυτούς: «Πῶς ἐρεῖτε· ὅτι σοφοί ἐσμεν ἡμεῖς, καὶ νόμος Κυρίου μεθ᾿ ἡμῶν ἐστιν; εἰς μάτην ἐγενήθη σχοῖνος ψευδὴς γραμματεῦσιν. ᾐσχύνθησαν σοφοὶ καὶ ἐπτοήθησαν καὶ ἑάλωσαν, ὅτι τὸν λόγον Κυρίου ἀπεδοκίμασαν· σοφία τίς ἐστιν ἐν αὐτοῖς;(:Πώς λοιπόν θα πείτε με καύχηση: “Είμαστε σοφοί, διότι κατέχουμε τον νόμο του Κυρίου”; Μάταια και ψευδή έγραψε ο κάλαμος των γραμματέων, οι οποίοι έχουν ως κλήρο να ερμηνεύουν και να διδάσκουν τον νόμο! Καταντροπιάστηκαν οι σοφοί, πανικοβλήθηκαν και συνελήφθησαν αιχμάλωτοι, διότι αποδοκίμασαν τον νόμο του Κυρίου. Τι είδους λοιπόν σοφία υπάρχει σε αυτούς; Καμία σοφία δεν υπάρχει, παρά μόνο κακία)» [Ιερ.8,8-9]. Επειδή όμως αυτοί αποδοκίμασαν τον λόγο του Σωτήρα, δηλαδή το ευαγγελικό και σωτήριο κήρυγμα, δηλαδή τον Λόγο του Θεού και Πατέρα, ο Οποίος για χάρη μας έγινε άνθρωπος, αυτοί αποδοκιμάσθηκαν.
Είπε λοιπόν ο Ιερεμίας γι’ αυτούς: «Ἀργύριον ἀποδεδοκιμασμένον καλέσατε αὐτούς, ὅτι ἀπεδοκίμασεν αὐτοὺς Κύριος(:Αργύριο μη δεχόμενο διόρθωση, άχρηστο και ακατάλληλο, ονομάστε τους Ιουδαίους αυτούς, διότι, λόγω της πονηρής προαιρέσεώς τους, ο Κύριος τούς απέρριψε και τους αποδοκίμασε)»[Ιερ.6,30]. Έμεινε κρυφό και από αυτούς το μυστήριο του Χριστού.
Και πράγματι είπε ο Κύριος κάπου στους μαθητές Του: «Ὑμῖν δέδοται γνῶναι τὰ μυστήρια τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ, τοῖς δὲ λοιποῖς ἐν παραβολαῖς, ἵνα βλέποντες μὴ βλέπωσι καὶ ἀκούοντες μὴ συνιῶσιν(:Σε σας που έχετε ενδιαφέρον και καλή διάθεση σας έδωσε ο Θεός τη χάρη του να μάθετε τις μυστηριώδεις αλήθειες της βασιλείας του Θεού˙ στους άλλους όμως μιλάω με παραβολές. Αυτοί δεν έχουν ενδιαφέρον να γνωρίσουν και να δεχθούν τις πνευματικές αλήθειες, και ο νους τους είναι αμαθής και ανίκανος για πνευματική διδασκαλία. Γι’ αυτό διδάσκω με τον τρόπο αυτό, για να μην μπορούν να δουν βαθύτερα και καθαρότερα, αν και θα βλέπουν με τα σωματικά τους μάτια, και για να μην μπορούν να καταλάβουν, αν και θα ακούνε τη διδασκαλία που τους εξηγεί τα μυστήρια. Και το κάνω αυτό όχι μόνο για λόγους δικαιοσύνης, αλλά και από αγαθότητα, για να μην επιβαρύνουν τη θέση τους περιφρονώντας την αλήθεια, και σκληρυνθούν περισσότερο)»[Λουκά 8,10]. «Σε σας»· σε ποιους «εσάς»; Δηλαδή σε αυτούς που πίστεψαν και γνώρισαν την παρουσία Του στον κόσμο, σε αυτούς που κατανοούν πνευματικά τον νόμο, σε αυτούς δέχθηκε ο Πατέρα να αποκαλύψει τον Υιό Του.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
• Αγίου Κυρίλλου, αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας, Ἐξήγησις ὑπομνηματική εἰς τό κατά Λουκάν εὐαγγέλιον, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ερευνητικό έργο «Οι δρόμοι της πίστης: Ψηφιακή Πατρολογία»
(https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/09/commentarii-in-lucam_.pdf)
• Αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας Άπαντα τα έργα, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 2005, τόμος 25, «Υπόμνημα εις το κατά Λουκάν Α΄», κεφάλαιο 10ο, σελ. 423-429.
• Παν. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία, εκδ. Ο Σωτήρ, Αθήνα 2014.
• Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
• Η Παλαιά Διαθήκη μετά Συντόμου Ερμηνείας, Παναγιώτης Τρεμπέλας, Αδελφότης Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα, 1985.
• https://www.agia-aikaterini-larissis.com/agia-grafi-palaia-diathiki/
• https://www.agia-aikaterini-larissis.com/agia-grafi-kaini-diathiki/
• Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.
• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα

17 Επέστρεψαν από την περιοδεία τους οι εβδομήντα μαθητές με χαρά κι έλεγαν: «Κύριε, ακόμη και τα δαιμόνια υποτάσσονται σε μας με την επίκληση του ονόματός Σου». 18 Τους είπε τότε: «Από τότε που άρχισα το έργο μου, αλλά κι όταν σας έστειλα σε περιοδεία, και τώρα που ήλθατε και μου αναγγέλλετε τις εκδιώξεις αυτές των δαιμόνων, έβλεπα τον σατανά να χάνει την εξουσία του και την δύναμή του˙ τον έβλεπα να πέφτει συντριμμένος κάτω από το ύψος της εξουσίας του και από τις ανώτερες σφαίρες του εναέριου κόσμου, απ’ όπου ασκούσε την κυριαρχία του. Και να πέφτει τόσο απότομα και φανερά και με τόσο πάταγο, όπως πέφτει η αστραπή.
19 Ιδού, εγώ σας δίνω τώρα εξουσία εναντίον του σατανά πολύ μεγαλύτερη απ’ όση σας έδωσα όταν σας έστειλα να κηρύξετε. Σας δίνω εξουσία να νικάτε και να ποδοπατάτε όλα τα όργανα του σατανά, που σαν φίδια και σκορπιοί επιβουλεύονται και χύνουν το δηλητήριό τους ύπουλα στις ψυχές των ανθρώπων, για να τις νεκρώσουν. Σας δίνω εξουσία να κατανικάτε όλη τη δύναμη που διαθέτει ο εχθρός του ανθρώπου, ο σατανάς. Κι έτσι κανένα μέσο να μην τελεσφορεί απ’ όσα θα χρησιμοποιεί για να παρεμποδίσει το έργο σας. Κι απ’ όσα μηχανεύεται εναντίον σας, τίποτε δεν θα σας ζημιώσει ούτε θα σας βλάψει.
20 Αλλά όμως όλη σας η χαρά ας μην περιορίζεται σ’ αυτό και μη χαίρεστε τόσο για το ότι τα πονηρά πνεύματα υποτάσσονται σε σας. Δεν είναι αυτό δικό σας κατόρθωμα˙ είναι χάρισμα που εγώ σας έδωσα, και προσέξτε να μην κυριευθείτε από οίηση και αλαζονεία για το χάρισμα αυτό. Να χαίρεστε όμως περισσότερο διότι τα ονόματά σας λόγω της πίστεώς σας γράφτηκαν στους ουρανούς. Εκεί είστε πολιτογραφημένοι έχοντας όλα τα δικαιώματα της απολαύσεως των αγαθών της επουράνιας κοινωνίας και βασιλείας».
21 Την ώρα αυτή ο Ιησούς ένιωσε πολύ μεγάλη χαρά στα βάθη της ψυχής Του και είπε: «Σ’ ευχαριστώ, Πάτερ, Κύριε και εξουσιαστή και κυβερνήτη πάνσοφε και δίκαιε του ουρανού και της γης. Σ’ ευχαριστώ, διότι ενεργώντας με πανσοφία και με δικαιοσύνη απέκρυψες τις μυστηριώδεις και ουράνιες αυτές αλήθειες από τους ανθρώπους που νομίζουν ότι είναι σοφοί και συνετοί, και φανέρωσες τα σωτηριώδη αυτά μυστήρια σε ανθρώπους απλούς, άδολους και ταπεινούς. Ναι, Σ’ ευχαριστώ, Πάτερ, διότι αυτό Σου άρεσε και τέτοια υπήρξε η αγαθή και δίκαιη θέλησή Σου».