Ἑορτολόγιο
Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΜΒ΄ Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2666
Κυρ. Ε΄ Νηστειῶν ὁσ. Μαρίας Αἰγυπτίας
6 Ἀπριλίου 2025
Συντάκτης (†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος Ν. Καντιώτης

Φρουρησι της φαντασιας

Καὶ πάλι κήρυγμα, ἀγαπητοί μου. Καὶ τὸ ἀ­πο­τέλεσμα ποιό; Μόνο ὁ καρδιογνώστης Θεὸς γνωρίζει. Καὶ μιὰ ψυχὴ ἂν μετανοήσῃ, εἶνε ἀρκετὸ γιὰ νὰ ἱκανοποιηθῇ ὁ κήρυκας.
Σήμερα οἱ ἄνθρωποι ἔχουν τὸ μυαλό τους σκόρπιο· εἶνε σὰν ἕνα κόσκινο μὲ χίλιες τρῦ­πες, μὲ τὸ ὁ­ποῖο δὲν μπορεῖ νὰ βγάλῃ καν­εὶς νερὸ ἀπ᾽ τὸ πηγάδι· διαρρέει. Ἔτσι καὶ τὰ τρύ­πια καὶ σκόρπια μυαλὰ σήμερα δυσ­κολεύονται νὰ συγκρατήσουν τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ.
Προβάλλουν τώρα ἐμπρός μας ἡ ἑορτάζου­σα ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία καὶ ὁ ἅγιος Ζωσιμᾶς, ποὺ δέχτηκε τὴ μετάνοιά της. Ἔχου­με πεῖ ἄλλοτε πῶς βγῆ­κε στὴν ἔ­ρημο καὶ συν­άν­τησε τὴν ἁγία. Ἐπει­δὴ τὴν ἱστορία τὴν ἔ­χουμε διηγηθῆ καὶ εἶνε γνωστή, αὐτὴ τὴ φο­ρὰ θὰ ἤ­θελα νὰ σταθοῦμε σὲ ἕνα μόνο σημεῖο τοῦ ἀ­γῶνος τῆς ἁ­γίας, τὸ ὁποῖο μᾶς ἐν­διαφέρει.

* * *

Ποιά γλῶσσα μπορεῖ νὰ περιγράψῃ τοὺς ἀ­γῶνες ποὺ ἔκανε ἡ ἁγία στὴν ἔρημο, ἐκεῖ ποὺ ἀσκήτευσε καὶ ὁ τίμιος Πρόδρομος, ἐκεῖ ποὺ καὶ ὁ Χριστός μας πέρασε σαράντα ἡμέρες καὶ κατατρόπωσε τὸν ἐχθρό; Πάλεψε πο­λὺ ἡ ἁγία· πάλεψε ἰδίως νὰ κλείσῃ ἕνα κινη­ματογράφο. Μὰ τότε, θὰ πῆτε, δὲν ὑ­πῆρχε κινημα­τογράφος καὶ μάλιστα στὴν ἔρη­μο. Ἐ­γὼ ἐ­πιμένω· πολέμησε νὰ κλείσῃ τὸν αἰσχρότερο κινηματογράφο. Ποιός εἶν᾽ αὐ­τός;
Τὸν ἔ­χου­με ὅλοι μέσα μας· λέγεται φαντασία. Ἡ φαντασία εἶνε μία ἀπὸ τὶς δυνάμεις τῆς ψυχῆς. Κάνει καὶ καλό, κάνει καὶ κακό. Καλό, ὅταν εἶνε στραμμένη στὸ Θεό· κακό, ὅ­ταν εἶ­νε στραμμένη πρὸς τὸν διάβολο. Ἡ φαν­­τασία, ἐκεῖ ποὺ κάθεσαι τὴ νύχτα – τὰ μεσάνυχτα, σοῦ ἀνοίγει ὀθόνη καὶ πώ πω τί βλέπεις! Κανένας κινηματογράφος δὲν προβάλλει τέτοια ἔργα. Λέμε νὰ κλείσουμε τοὺς κακοὺς κινηματογράφους· ἀγώνας εἶνε, σπουδαῖος ἀγώνας. Δὲν μᾶς ἀκοῦνε, ὁ κόσμος θέλει «ἄρ­τον καὶ θεάματα» (Ἰουβεν. Satires, X, 81· Μ. Ἰατροῦ Α881, σ. 76).
Κάνω μιὰ παρέκβασι. Ἦρθε πρὸ ἐτῶν μιὰ γυ­ναίκα καὶ μοῦ λέει· Τὸν ἔχω χάσει τὸν σύζυ­γο. Ἦρθε σὲ γειτονικὸ σπίτι μιὰ ἔγχρωμη τηλεόρασι ἀπὸ τὴ Γερμανία· πηγαίνει ἐκεῖ καὶ κάθετε, καὶ γύριζε 2 ἡ ὥρα τὴ νύχτα. –Μά, ἄν­τρα μου, ὣς πότε πλέον; ἔλα στὸ σπίτι. –Σὲ χωρίζω ἐσένα, λέει, ἀλλὰ τέτοιο κινηματογρά­φο (δηλαδὴ τὴν τηλεόρασι) δὲν τὸν ἀφήνω.
Ἀπὸ ᾽κεῖ καταλαβαίνετε τὴ δυσκολία. Ἂν δὲν μποροῦμε νὰ κόψουμε ἕναν ἐξωτερικὸ κινηματογράφο, πόσο μᾶλλον τὸν ἐσωτερικό, τῆς φαντασίας; Ἐκεῖ ποὺ κάθεσαι, ἀμέσως, ἂν δὲν προσέχῃς, μ᾽ ἕνα ἀόρατο ἐσωτερικὸ κουμπὶ ἄπ, νάτος ὁ σατανι­κὸς κινηματογράφος.
Τὸ λέμε στὸ Μικρὸ Ἀ­πόδει­πνο· Δός μας, Κύριε, «ὕπνον ἐλαφρὸν καὶ πάσης σατανικῆς φαντασίας ἀπηλλαγμένον». Καταλαβαίνετε; (παρακαλῶ τὸν Κύριο νὰ μᾶς κάνῃ μία ζῶσα ἐκκλησία, ποὺ νὰ νιώθουμε οἱ Χριστιανοὶ τὰ ὡραῖα αὐτὰ λόγια· τὰ ψάλλουμε συχνὰ γιὰ ἐ­πίδειξι καὶ δὲν νιώθου­με τὰ νοήματά τους). Ζητοῦμε λοιπόν· Θεέ μου, σὲ παρακαλοῦμε δός μας ὕπνο χωρὶς σατανικὴ φαντασία. Ὁ ἅ­γιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ῾λέει στὸ Συμβουευτικόν του, ὅτι «ὁ διάβολος μεταχειρίζεται τὴν φαν­τασίαν ὡς ὄργανον πλάνης». Ἀ­νοίγεις τὴ μυστικὴ ὀθόνη σου καὶ βλέπεις ζωηρότατα· καὶ κάθεσαι ἐκεῖ ὄχι 5 – 10 λεπτὰ ἀλλὰ ὧρες. Περνάει μπροστά σου ὁλόκληρη κινηματογραφικὴ ταινία μὲ λεπτομέρειες.
Μ᾽ αὐτὸ τὸν «κινηματογράφο» πάλευε ἡ ὁ­σία Μαρία, ποὺ ἔφερνε μπροστά της τὸ ἁμαρτωλὸ παρελθόν. Ξέρετε πῶς τὸ λέει ὀ ὑμνογρά­φος; «τὸ ἐπισυρόμενον μιαντήριον» (στιχ. ἑσπερ.). Ὅπως δηλαδὴ ἡ χελώνα, ὅπου νὰ πάῃ, σέρνει μαζὶ τὸ καύκαλό της, ἔτσι ὁ ἄν­θρωπος, ὁ γέρος καὶ πιὸ πολὺ ὁ νέος, ὅπου νὰ πάῃ ἔχει ἐπάνω του αὐτὸ τὸ «καύκαλο», τὴ φαν­τασία. Εἶνε δύ­ναμι τῆς ψυχῆς, δῶρο Θεοῦ, ποὺ ἔχει γίνει πη­γὴ πολλῶν καλῶν ἀλ­λὰ καὶ πολλῶν κακῶν, ὅ­ταν ὁ ἄνθρωπος ἀπομακρύνεται ἀπ᾽ τὸ Θεό.
Φαντασία στραμμένη πρὸς τὸν διάβολο, αὐ­­­τὴ ἡ φαντασία, ταλαιπωροῦσε πολύ τὴν ἁ­γία Μαρία, 17 χρό­­νια! Οἱ ψυχολόγοι λένε ὅ­τι ὑπάρ­χουν ἐρεθίσματα. Τί θὰ πῇ ἐρεθίσματα· ἀπὸ κάτι, ποὺ βλέπεις ἢ ἀκοῦς ἢ γεύεσαι κ.λπ., τὸ μυαλὸ κάνει ἀμέσως στροφὴ καὶ πάει σὲ κάποια παλιὰ ἁμαρτία, περασμένη, ποὺ ἔκα­νες πρὶν 10, 20, 30, 40, 50 χρόνια. Καὶ μὲ τὴ στροφή, νάτος ὁ «κινηματογράφος». Καὶ κολλᾷς ἐκεῖ. Δὲν πάω, λές, κινηματογράφο. Δὲν πᾷς, ἀλλὰ ἔχεις ἐσωτερικὸ κινηματογράφο δωρεάν.
Εἶχε λοιπὸν ἡ ἀγία ἐρεθίσματα. Ποιά ἐρεθίσματα; Ἐκεῖνα ποὺ τῆς ἔδιναν ἀφορμὴ νὰ ἐξάπτεται ἡ φαντασία. Πήγαινε νὰ φάῃ. Τί νὰ φάῃ· κάτι φλοῦδες, κάτι χορτάρια, αὐτὴ ἦταν ἡ τροφή της. Καὶ τότε νάτην ἡ φαντασία· τὴν γύριζε στὴν Ἀλεξάνδρεια καὶ θυμόταν τὰ κρέατα, τὰ ψάρια, τὰ πλούσια καὶ σπάνια φαγητὰ ποὺ ἔτρωγε μαζὶ μὲ τοὺς ἐραστάς της, καὶ τῆς ἔλεγε· Ἔ ἀνόητη, τί κάνεις; χορτάρια τρῶς; πήγαινε πάλι ἐκεῖ… Πήγαινε νὰ πιῇ νερό, καὶ θυμόταν τότε ποὺ ἔπινε τὰ καλύτερα κρασιά. Ἔπεφτε νὰ κοιμηθῇ πάνω στὴν ἄμμο, καὶ θυμόταν τὰ μαλακὰ στρώματα ποὺ ξάπλωνε τότε. Κρύωνε τὸ χειμῶνα, καὶ θυμόταν τὰ ζεστὰ παπλώματα ποὺ σκεπαζόταν. Ἀναλο­γιζόταν τὴ μοναξιά της, καὶ θυμόταν τὶς παρέες ποὺ ἄφησε. Κοίταζε τὴν ἀπέραντη ἐ­ρημιά, καὶ ζωντάνευε μπρός της ἡ πολύβουη Ἀ­λεξάνδρεια. Καὶ τὴν κεντοῦσε ὁ λογισμός· Τί τὸ ὄφελος ποὺ ἦρθες στὴν ἔρημο; τί νὰ κά­νῃς ἐδῶ; Ποῦ νά ᾽νε τώρα οἱ ἐρασταί σου;…
Αὐτὰ δὲν εἶνε φανταστικά· εἶνε γεγονότα. Καὶ ἐξηγοῦνται. Δὲν ὑπάρχουν μόνο τὰ φυσι­κὰ φαινόμενα· ὑπάρχουν καὶ τὰ ψυχολογικὰ φαινόμενα, στὰ ὁποῖα πρέπει ἀπὸ ᾽δῶ καὶ πέρα νὰ δώσουμε περισ­σότερη προσοχὴ ἀπὸ ὅ­σο δύναμε ὣς τώρα.
Ἡ ὁσία Μαρία, ὕστερα ἀπὸ 17 χρόνια πολέ­μου ἔ­δωσε ὁ Θεὸς κ᾽ ἔκλεισε τὸν κακὸ κινη­ματογράφο, ποὺ τὴν ταλαιπωροῦσε· καὶ τότε ἄ­νοιξε ἕναν ἄλλο κινηματογράφο, κινηματογράφο τοῦ Θεοῦ. Σταμάτησε δηλαδὴ τὴν κα­κὴ χρῆσι τῆς φαντασίας καὶ ἄρ­χισε τὴν καλὴ καὶ θεάρεστη χρῆσι της.
Εἴδαμε τί τῆς ἔδειχνε ὁ κακὸς κινηματογράφος. Τώρα λοιπὸν ποὺ ἄλλαξε κινηματογράφο τί ἔ­βλεπε ἆραγε; Τί τῆς ἔδειχνε ὀ κα­λὸς κινηματογράφος τοῦ Θεοῦ; Ἡ ἀπάντησι στὸ ἐρώτημα αὐτὸ ἐνδιαφέρει κ᾽ ἐμᾶς· κ᾽ ἐ­μεῖς ἔχουμε ἀγῶνα μὲ τὴ φαντασία. Ἂς μὴν ἀπαντήσουμε ὅμως σ᾽ αὐτὸ μόνοι μας· ἂς καταφύγουμε πάλι στὸν ἅγιο Νικόδημο, ὁ ὁποῖ­ος στὸ εἰδικὸ κεφάλαιο περὶ φαντασίας τοῦ Συμβουλευτικοῦ του ἐγχειριδίου ὑποδεικνύει πῶς μποροῦμε νὰ χρησι­μοποιοῦμε θεάρεστα τὴ φαντασία μας. Συμβουλεύει μὲ ἄλλα λόγια τί «ταινίες» μποροῦμε νὰ προβάλλουμε στὴν ὀθόνη τῆς φαν­τασίας μας, ὥστε νὰ μὴν ἁμαρτάνουμε, ἀλλὰ νὰ ἁγιαζώμαστε ὅ­πως θέλει ὁ Θεός. Λέει λοιπὸν ἐκεῖ τὰ ἑξῆς.
• Μπορεῖς, ἀγαπητέ, νὰ χρησιμοποιῇς τὴ φαν­τασία πρῶτον «διὰ συντριβὴν καὶ πένθος καὶ ταπείνωσιν τῆς καρδίας σου». Ζωγράφισε ἐ­πάνω στὴν ὀ­θόνη της τὴν εἰκόνα τοῦ θανάτου, τὴ μέλλουσα κρίσι καὶ τὶς αἰώνιες κολάσεις, οἱ ὁποῖες περιμένουν τοὺς ἀμετανόητους ἁμαρτωλούς. Αὐτὰ φέρνουν θεῖο φόβο καὶ σὲ προσγειώνουν στὴν πραγματικότητα.
• Δεύτερον· χρησιμοποίησε τὴ φαντασία γιὰ νὰ βλέπῃς νοερὰ καὶ νὰ μελετᾷς τὴν κτίσι, τὰ δημιουργήματα, τὰ φυσικὰ φαινόμενα, καὶ νὰ θαυμάζῃς τὴ σοφία καὶ τὴν ἀγαθότητα τοῦ Δημιουργοῦ.
• Τρίτον· μελέτησε νοερὰ τὰ μυστήρια τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας τοῦ Κυρίου· πῶς δηλα­δὴ ἐνανθρώπησε καὶ γεννήθηκε, πῶς βαπτίστη­κε, πῶς ἔπαθε καὶ πέθανε στὸ σταυρό, πῶς ἐτάφη καὶ πῶς ἀναστήθηκε ἐκ νεκρῶν.
• Τέλος, ὅταν σὲ βασανίζουν σατανικὲς καὶ ἄτοπες φαντασίες, μπορεῖς νὰ τὶς διώχνῃς βά­ζοντας στὴ θέσι τους εὐπρεπεῖς καὶ καλὲς φαντασίες. Μὴν προσκολλᾶσαι λοιπὸν μήτε νὰ φοβηθῇς τὶς αἰσχρὲς ἢ φοβερὲς εἰκόνες τῆς παράλογης φαντασίας, ἀλλὰ νὰ τὶς περιφρονῇς σὰν τιποτένιες· νὰ βλέπῃς ἀγγέλους καὶ ἁγίους καὶ ἄλλα ὡραῖα πράγματα.

* * *

Ἐάν, ἀδελφοί μου, ὁ νοῦς μας τυπώνῃ στὸ χαρτὶ ἢ στὴν ὀθόνη τῆς φαντασίας μας ὡ­ραῖ­ες καὶ σεμνὲς εἰκόνες, θὰ ἐπαινεθῇ τὴν ἡμέρα τῆς κρίσεως, ὅταν θ᾽ ἀποκαλυφθοῦν ὅσα κρυφὰ φαντάζεται ὁ καθένας μας· ἂν ὅ­μως τυπώνῃ ἐκεῖ εἰκόνες ἄτοπες καὶ ἀπρεπεῖς, τότε θὰ κατακριθῇ.
Γιατί σᾶς μετέφερα τὰ λόγια αὐτὰ τοῦ ἁγίου Νικοδήμου; Ὁ Θεὸς γνωρίζει τὸν πόθο μου, τὴν καρδιά μου. Θέλω ὅλο τὸ ποίμνιο νὰ γίνῃ χριστιανικό. Σὲ ὅλα τὰ σπίτια νὰ γίνεται προσ­ευχή, νὰ ὑπάρχῃ Εὐαγγέλιο, νὰ ζῇ ὁ Χριστός. Τὰ ἀντρόγυνα νὰ ζοῦν ἀγαπημένα, τὰ παιδιὰ νά ᾽νε ὑπάκουα, τὰ σπίτια νὰ μυρίζουν λιβάνι· νὰ κλείσουν οἱ τηλεοράσεις, νὰ ἐπικρατῇ τὸ Εὐ­αγγέλιο. Αὐτὰ ἐπιθυμῶ σφοδρά.
Εἴθε ὁ Θεὸς νὰ μᾶς ἐλεήσῃ ὅλους διὰ τῶν πρεσβειῶν τῆς ὁσίας Μαρίας καὶ τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 31-3-1985 ἑσπέρας. Καταγραφή, συμ­πλήρωσις καὶ σύντμησις 16-3-2025.