Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΜΒ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2671

Μεγάλη Παρασκευὴ βράδυ
18 Ἀπριλίου 2025

Ἡ ὡραιότερη ἀπὸ τὶς ἐποχὲς

«Ὦ γλυκύ μου ἔαρ, γλυκύτατόν μου τέκνον,
ποῦ ἔδυ σου τὸ κάλλος;» (Γ΄ στ. ἐγκ.)

Ἡ Ἐκκλησία μας, ἀγαπητοί μου, τιμᾷ σήμε­ρα τὸν Ἥρωά της· ἥρωα, ποὺ ἀξίζει νὰ γράφεται μὲ ἦ­­τα κεφαλαῖο, ὄχι μικρό. Εἶνε ὁ ἥ­ρωας τῶν ἡρώων, ὁ μάρτυρας τῶν μαρτύρων, ὁ βασιλεὺς τῶν βασιλέων· ὁ Νικητὴς τοῦ θανά­του, τοῦ ᾅδου, τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ διαβόλου.
Ἡρωισμὸς δὲν νοεῖται μόνο ἡ ἀνδρεία. Ἡ ἀνδρεία, ποὺ ἔψαλλαν οἱ ἀρχαῖοι πρόγονοί μας, δὲν εἶνε ἡ μοναδικὴ ἀρετή. Κάποιος φιλόσοφος τοῦ ἀρχαίου κόσμου λέει ὅτι, ἐὰν ἐ­πικρατοῦσε στὸν κόσμο ἡ δικαιοσύνη, τότε δὲν θὰ εἶχε ὁ κόσμος ἀνάγκη τὴν ἀν­δρεία. Τὴν ἔ­χουμε ἀνάγκη (ἀν­δρείους ἀξιωματικοὺς καὶ στρατιῶτες), γιὰ νὰ ὑπερασπίσουμε τὰ ἱερὰ καὶ δίκαια· ἂν ὅ­μως ἐπικρατήσῃ ἀπόλυτη δικαιοσύνη, τότε ὁ ἡρωισμὸς παραχωρεῖ τὴ θέσι του στὴ δικαιοσύνη, καὶ αὐτὴ ἔρχεται νὰ ὑπερασπίσῃ μὲ τὸ ξίφος τὰ δίκαια τῶν ἐθνῶν.
Συνεπῶς, ἐὰν ὁ ἥρωας ἔχῃ μόνο ἀνδρεία, εἶ­νε ἐλλιπής. Ὁ Χριστὸς ὅμως ἐπλάτυνε καὶ βά­θυνε τὴν ἔννοια τοῦ ἡρωισμοῦ. Πρὸ τοῦ Χρι­στοῦ ἡρωισμὸς ἦταν μόνο ἡ ἀνδρεία· μετὰ τὸ Χριστὸ ἡρωισμὸς εἶνε καὶ ἡ ὑπομονή, καὶ ἡ τα­πεί­νωσι, καὶ ἡ συγγνώμη – γιὰ τὴν ὁποία χρειά­ζεται μεγάλος ἡρωισμός. Σήμερα στὴν Πτολεμαΐδα μὲ πλησίασε μία γυναίκα, ἡ ὁποία κάνει τὴ θρησκευόμενη. Ὁ πνευματι­κὸς τῆς ἐ­πέβαλε νὰ ζητήσῃ συγγνώμη ἀπὸ κάποιον ἄλ­λον. –Ἀδύνατον! μοῦ λέει· βάλε μου «πρόστι­μο», πές μου νὰ προσφέρω στὴν ἐκκλησία ὅ­σα χρήματα θές· συγγνώμη νὰ ζητήσω εἶνε ἀ­δύνατον. –Ὄχι, τῆς λέω· ἐὰν δὲν ζητήσῃς συγ­γνώμη, δὲν σοῦ ἐπιτρέπω νὰ κοινωνήσῃς. Εἶνε ἡρωισμός, λοιπόν, καὶ ἡ συγγνώμη.
Αὐτὲς οἱ ἀρετὲς ποὺ σᾶς εἶπα (ἡ συγγνώμη, ἡ ταπείνωσις, ἡ ἀγάπη, ἡ ὑπομονή), στὸν ἀρχαῖο κόσμο μυκτηρίζονταν καὶ στὸ νεώτερο κόσμο μυκτηρίστηκαν ἀπὸ τὸ Νίτσε ἀπ᾽ τὸν ὁποῖο ξεπήδησε ὁ Χίτλερ. Αὐτοί, τὶς ἀρε­τὲς αὐτὲς ποὺ ὑμνεῖ ὁ Χριστός, τὶς διέβαλαν ὡς ἀδυναμίες δούλων καὶ ὄχι ὡς ἡ­ρωισμό.
Ὑπὸ τὴν ἔννοια αὐτὴν ὁ Χριστὸς εἶ­νε πρότυ­πο καὶ ὑπομονῆς, συγγνώμης, αὐτα­παρνήσε­ως καὶ ἀγάπης. Γι᾽ αὐτὸ τὸν ἐγκωμιάζουμε ὡς ἥρωα τῶν ἡρώων καὶ βασιλέα τῶν μαρτύρων.

* * *

Ψάλλουμε καὶ πάλι τὰ Ἐγκώμιά του, ἀδελφοί μου, ποὺ εἶνε ἕ­να μπουκέτο, μία ἀνθοδέσμη ὄχι ἀπὸ λούλου­­­δα τῆς γῆς ἀλλ᾽ ἀπὸ ἐμ­πνευσμένα ποιητικὰ ἄνθη, σὲ 3 στάσεις. Ἐὰν τὰ με­τρήσουμε, ἡ πρώτη στάσις ἔχει 70 λουλού­δια, ἡ δευτέρα ἔχει 60, καὶ ἡ τρίτη 50. Ἐν συνό­λῳ 180 ποικιλόχρωμα λουλούδια σχηματίζουν τὸ ὡραῖο αὐτὸ στεφάνι. Καὶ τὰ μὲν φυσι­κὰ ἄνθη σὲ λίγο θὰ μαραθοῦν, ἀλλὰ ὁ Ἐπιτά­φιος Θρῆνος, τὰ ἐγκώμια αὐτά, μένουν ἀ­θά­­­νατα· μόνο ἐμπνευσμένοι ὑμνῳδοὶ μποροῦ­­σαν νὰ συνθέσουν τέτοια ποιήματα.
Κατὰ τὴ συνήθειά μου κάθε χρόνο νὰ ἑρ­μηνεύω ἕνα ἐγκώμιο, θὰ πῶ λίγες λέξεις στὸ συγκινητικὸ ἐκεῖνο ποὺ λέει·
«Ὤ γλυκύ μου ἔαρ,
γλυκύτατόν μου τέκνον,
ποῦ ἔδυ σου τὸ κάλλος;» (Γ΄ στ. ἐγκ.).
Ὁ ἐμπνευσμένος ποιητὴς θέτει τὰ λόγια αὐ­­τὰ στὸ στόμα τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου στηρι­ζόμενος στὸ 2ο κεφάλαιο τοῦ κατὰ Λουκᾶν Εὐ­­αγγελίου (στ. 22-38), ὅπου περιγράφονται τὰ ἑξῆς.
Σαράντα ἡμέρες μετὰ τὰ Χριστούγεννα, νή­πιο ὁ Χριστὸς στὴν ἀγκάλη τῆς μητέρας του, ἔμπαινε στὸ ναὸ γιὰ νὰ σαραντίσῃ. Ἐκεῖ, στὰ πρόθυρα τοὺς ὑποδέχθηκε ὁ γέρων Συμεών, ὁ ὁποῖος προφήτευσε ἀ­μέσως – καταπληκτικὸ φαινόμενο. Μόλις εἶδε τὸ ἄγνωστο νήπιο, τὸ πῆρε στὴν ἀγκαλιά του ἀπὸ τὰ χέρια μιᾶς φτω­χῆς μάνας ποὺ πρώτη φορὰ ἔβλεπε καὶ εἶπε·
Αὐτὸ τὸ Νήπιο θὰ εἶνε τὸ «σημεῖον ἀντιλεγόμενον» τοῦ κόσμου (ἔ.ἀ. 2,34). Καὶ πράγματι ἡ προφητεία αὐτὴ βγῆκε ἀληθινή. Ὁ Χριστὸς εἶ­νε τὸ πρόσωπο γύρω ἀπ᾽ τὸ ὁποῖο ἔγιναν καὶ γίνονται οἱ πιὸ πεισματώδεις ἀγῶνες. Ἄλ­λοι πιστεύουν – ἄλλοι δὲν πιστεύουν, ἄλλοι τὸν προσκυνοῦν – ἄλλοι τὸν βλαστημοῦν.
Κατόπιν στράφηκε στὴν Παναγία καὶ εἶπε· «Σοῦ δὲ αὐτῆς τὴν ψυχὴν διελεύσεται ῥομφαία», θὰ διαπεράσῃ τὴν καρδιά σου μαχαίρι δίκοπο (ἔ.ἀ. 2,35). Ἐσύ, μάνα ποὺ κρατᾷς τὸ νή­πιο τοῦτο· σήμερα χαίρεσαι, ἀλλ᾽ αὐτὸ μιὰ μέρα θὰ σοῦ γίνῃ πρόξενος μεγάλης ὀδύνης, ποὺ σὰν μαχαίρι κοφτερὸ θὰ σχίσῃ τὴν καρδιά σου. Αὐ­τὸ εἶπε, καὶ ἡ προφητεία αὐτὴ ἐπίσης ἐκ­πληρώθηκε – πότε· τὴ Μεγάλη Παρασκευή, ὅ­ταν ἡ Παναγία κάτω ἀπ᾽ τὸ σταυρὸ «παρακολού­θησε» τὸ δρᾶμα τῶν δραμάτων, «τὴν ἄδικον σφα­γήν» (Μέγ. Ἀπόδ.) τοῦ Υἱοῦ της.
Τὰ λόγια ποὺ θέτει ὁ ὑμνῳδὸς στὸ στόμα τῆς Παναγίας εἶνε συγκινητικά. «Ὦ γλυκύ μου ἔαρ», λέει. Ἔαρ εἶνε ἡ ἄνοιξις. Τὸ φυσικὸ ἔαρ εἶνε ἡ ὡραιοτέρα ἐποχὴ τοῦ ἔτους. Ὁ ἥ­λιος τότε εἶνε γλυκός, ὁ ἀέρας δροσερός. Τὰ πουλιὰ πετοῦν ζωηρά· τὸ χελιδόνι ἔρχεται ἀ­πὸ μακριά, ὁ κορυδαλλὸς ψάλλει τὸ ἑωθινό του, τὸ ἀηδόνι λέει τὰ ὡραιότερα τραγούδια του. Τὰ χιόνια λειώνουν, τὰ ῥυάκια τρέχουν. Ὅλα στὴ φύσι εἶνε ὡραῖα. Ἐπικρατεῖ ποικιλία, δὲν ὑπάρχει μονοτονία. Ποιός ἔκανε τὸ ἔαρ; Στοὺς ἄλλους πλανῆτες δὲν ὑπάρχει ἔαρ· ἐ­κεῖ ὑπάρχει μία ἐποχὴ συνεχῶς. Ἐδῶ ὁ Θεὸς μᾶς ἔ­δωσε ἐναλλαγὴ ἐποχῶν· καὶ ἡ βασίλισσά τους εἶνε τὸ ἔαρ, τὸ γλυκὺ ἔαρ.
Μπαίνω στὴν οὐσία. Ὅλοι ἀγαποῦμε τὸ ἔ­αρ· ἀλλὰ ὑπάρχει κ᾽ ἕνα ἄλλο ἔαρ. Ἐὰν ἐκεῖνο δὲν σᾶς συγκινῇ, τότε ἀδειάστε τὴν ἐκκλησία καὶ πᾶτε νὰ παίξετε τάβλι. Τὸ ἄλλο ἔαρ, τὸ πνευματικό, ποιό εἶνε; Εἶνε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰη­σοῦς Χριστός, ἡ αἰωνία ἄνοιξις.
Ἀναφέρω ἕνα παράδειγμα Ὅσοι εἶστε μορφωμένοι, θά ᾽χετε ἀκούσει ἢ καὶ διαβάσει ἴ­σως τοὺς «Ἀθλίους» ποὺ ἔγραψε ὁ Βίκτωρ Οὑγκώ (1802-1885). Αὐτὸς ἦταν διάσημος Γάλ­λος ποιητὴς καὶ μυθιστοριογράφος, ἀλλὰ εἶ­χε ἀμφιβο­λίες ὡς πρὸς τὰ ζητήματα πίστεως. Ὅταν γέρασε, ἔγινε 85 ἐτῶν, μὲ τιμὲς καὶ δά­φνες στὴ Γαλλία, λίγο πρὶν πεθάνῃ εἶπε μερι­κὰ σπουδαῖα λόγια. Ὅλα γύρω μου, εἶπε, εἶ­νε χειμώνας. Φυσάει βοριᾶς, τὰ φύλλα πέφτουν, κ᾽ ἐ­γὼ βαδίζω πρὸς τὸν τάφο. Ὅλα γύ­ρω χειμώνας βαρύς, ἀλλὰ ἐγὼ στὴν καρδιά μου ἔχω ἄνοιξι. Κι ὅταν τὸν ῥώτησαν, τί ἄνοιξι ἔχει, ἐκεῖνος ἔδειξε μὲ τὸ δάχτυλό του τὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Χριστὸς εἶνε ἡ ἄνοιξί μου· πιστεύω σ᾽ αὐτὰ ποὺ κήρυξε.
Ὅποιος πιστεύει στὸ Χριστό, στὴν καρδιά του ἔχει ἔαρ, κι ἂς φυλλορροοῦν τὰ ἄνθη· ἂς μαραίνωνται τὰ νιᾶτα, ἂς πέφτουν οἱ δυνάμεις· καὶ ζητιᾶνος ἀκόμα ἂν φτάσῃ νὰ γίνῃ, ἔ­αρ ἔχει. Μπορεῖ ἐμεῖς νὰ μὴν τὸ αἰσθανώ­μαστε, ὑπάρχουν ὅμως ψυχὲς ταπεινές, χωρι­κῶν καὶ βοσκῶν, ποὺ ζοῦν σὲ καλύβες καὶ περπατοῦν σὲ ῥαχοῦλες, κι αὐτοὶ αἰσθάνονται τὴν ἀ­γάπη τοῦ Χριστοῦ, τὸ «γλυκὺ ἔαρ» τῆς Πανα­γί­ας, ποὺ ἔνιωσε ὁ Οὑγκὼ καὶ ἔψαλε ὁ δικός μας ὁ Παπαδιαμάντης στὰ διηγήματά του.
Ἔαρ, λοιπόν, ὁ Χριστός. Αὐτὸς εἶνε ἡ αἰωνία ἄνοιξι τῶν ψυχῶν. Καὶ σ᾽ αὐτὴ τὴν αἰωνία ἄνοιξι καλεῖ ὅλους. Καὶ ἂν μᾶς χαροποιῇ στὴ φύσι τὸ ἔ­αρ, πόσο περισσότερο ἀξίζει νὰ μᾶς συγκινῇ Ἐκεῖνος ποὺ εἶνε τὸ πνευματικὸ καὶ παντοτινὸ ἔαρ, ἡ αἰωνία ἄνοιξι τῶν ψυχῶν;

* * *

Καθὼς ἡ Παναγία συνοδεύει τὸν Υἱό της νεκρὸ στὸ μνῆμα, θρηνολογεῖ· «Ὦ γλυκύ μου ἔ­αρ, γλυκύ­τατόν μου τέκνον, ποῦ ἔδυ σου τὸ κάλλος;». Ποῦ ἔδυσε, παιδί μου ἀγαπητό, ποῦ πῆ­γε, ποῦ κρύφτηκε ἡ ὀμορφιά σου;
Θρηνοῦμε μαζί της κ᾽ ἐμεῖς. Ὅπως ἀγάπησε ἡ Παναγία τὸ Χριστό, ἔτσι νὰ τὸν ἀγαπήσουμε κ᾽ ἐμεῖς. Γιατὶ ὁ Χριστὸς δὲν ἀνήκει μό­νο στὴ μητέρα του· ἀνήκει στὸν κόσμο ὁλόκληρο. Ὅταν κάποτε ἐκεῖ ποὺ δίδασκε τοῦ εἶπαν ὅτι, Σὲ ζητάει ἡ μητέρα σου, ὁ Χριστὸς δὲν διέκο­ψε τὴ διδασκαλία, ἀλλ᾽ ἀπήντησε· Μητέρα καὶ ἀδέρφια μου εἶνε ὅσοι ἀκοῦνε τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ καὶ τὸν τηροῦν (βλ. Ματθ. 12, 48-50. Μάρκ. 3,31-35. Λουκ. 8,19-21). Ὁ Χριστὸς ἦρθε στὸν κόσμο γιὰ νὰ δημιουργήσῃ μιὰ νέα οἰκογένεια, οἰκογένεια ὄχι αἵματος ἀλλὰ πνεύματος. Τὸ ἅγιο Πνεῦμα δημιουργεῖ νέους δεσμοὺς ἰσχυρότερους ἀπὸ τὸ αἷμα, συγκροτεῖ τὴ μεγάλη ἀδελφότητα τῆς Ἐκκλησίας. Κ᾽ ἐμεῖς λοιπὸν εἴμαστε τέκνα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ αὐτὸν πρέπει ν᾽ ἀγαποῦμε περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλο. Ἂν εἶχα θερμόμετρο πνευματικό, θὰ ἔβλεπα πόση εἶνε ἡ ἀγάπη μας πρὸς τοὺς γονεῖς, τὴν σύζυγο, τὰ παιδιὰ καὶ τὴν πατρίδα· πόση ὅ­μως εἶνε ἡ ἀγάπη μας πρὸς τὸν Χριστό; Μὴ λέμε ψέματα· κρύα – μπούζι εἶνε ἡ καρδιά μας γιὰ τὸν Χριστό, ποὺ εἶνε τὸ γλυκὺ ἔαρ, ἡ ἄνοιξι τῶν ψυχῶν, ἡ αἰώνια ἀγάπη.
Χριστέ μου Χριστέ μου, ἄναψε φωτιὲς μέσ᾽ στὶς καρδιές μας, νὰ σ᾽ ἀγαποῦμε περισσότερο ἀπὸ τὴ μάνα μας, ἀπὸ τὸν πατέρα μας, ἀ­πὸ κάθε ἄλλο· καὶ τότε τὰ Ἐγκώμιά μας δὲν θά ᾽νε μιὰ ψυχρὴ πνοή, ἀλλὰ μιὰ φλόγα ποὺ θὰ πυρπολῇ ὁλόκληρη τὴν ὕπαρξί μας.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 12-4-1974. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 16-4-2025.