Γρηγορίου του Θεολόγου
25 Iανουαρίου

_____________________________________________

_______________________________________________

ΣTO KAMINI THΣ ΘΛΙΨΕΩΣ

(Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος)

Εὑρισκόμεθα ἀγαπητοί στὸν πρῶτο μῆνα τοῦ ἔτους. Ὁ μήνας αὐτός, ὁ Ἰανουάριος, ὀνομάζεται μήνας τῶν πατέρων. Γιατί ἆραγε ὀνομάζεται ἔτσι;
Ὀνομάζεται μήνας τῶν πατέρων, γιατὶ στὸ μῆνα αὐτὸν ἑορτάζουν πολλοὶ πατέρες.
Μὰ ποιοί εἶνε αὐτοὶ οἱ πατέρες; Ὅταν ὁ κόσμος λέει πατέρες, ἐννοεῖ τοὺς ἄνδρες ἐκείνους ποὺ ἔρχονται σὲ νόμιμο γάμο, δημιουργοῦν οἰκογένεια, καὶ γεννοῦν παιδιά· ἐκτελοῦν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ εἶνε ἄξιοι παντὸς σεβασμοῦ. Καὶ ἱερὸ καθῆκον τῶν παιδιῶν εἶνε, νὰ σέβωνται τοὺς γονεῖς. Εἶνε ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ, «Τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου, ἵνα εὖ σοι γένηται, καὶ ἵνα μακροχρόνιος ἔσῃ ἐπὶ τῆς γῆς» (Ἔξ. 20,12· Ἐφ. 6,2-3). Ἀλλοίμονο δὲ στὰ παιδιὰ ἐκεῖνα ποὺ δὲν σέβονται πατέρα καὶ μητέρα. Ἄξιοι σεβασμοῦ εἶνε οἱ γονεῖς μας.
Ἀλλ᾿ ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς φυσικοὺς πατέρες εἶνε καὶ ἄλλοι πατέρες. Εἶνε οἱ δάσκαλοι καὶ καθηγηταί. Εἶνε ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι προσπαθοῦν νὰ ἐμπνεύσουν στὴ νεολαία τὰ ὑψηλὰ ἰδανικά. Ὅπως γνωρίζετε ὅλοι, ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος εἶχε πατέρα τὸν Φίλιππο. Ἀλλὰ εἶχε διδάσκαλο ὑπέροχο, μοναδικὸ διδάσκαλο, τὸν Ἀριστοτέλη. Ὅταν ρώτησαν τὸν μικρὸ Ἀλέξανδρο, ποιόν ἀγαπάει περισσότερο, ἐκεῖνος ἀπήντησε· Ἀγαπῶ καὶ εὐγνωμονῶ τὸν πατέρα μου, ἀλλὰ περισσότερο ἀγαπῶ καὶ εὐγνωμονῶ τὸν διδάσκαλό μου τὸν Ἀριστοτέλη. Καὶ ὅταν τὸν ρώτησαν, γιατί; Ἀπήντησε· «Εἰς μὲν τὸν φυσικὸ πατέρα μου ὀφείλω τὸ ζῆν, εἰς δὲ τὸν διδάσκαλό μου τὸ εὖ ζῆν»· γιατὶ μὲ ἔμαθε, πῶς νὰ ζῶ καὶ νὰ συμπεριφέρωμαι στὸν κόσμο.
Πατέρες, λοιπόν, εἶνε οἱ ἐμπνευσμένοι διδάσκαλοι καὶ καθηγηταί. Ἀλλὰ στὴ γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας μας πατέρες, ὄχι πλέον μὲ πῖ μικρὸ ἀλλὰ μὲ πῖ κεφαλαῖο, Πατέρες, λέγονται οἱ ἔξοχοι ἐκεῖνοι ἐκκλησιαστικοὶ ἄνδρες, οἱ ὁποῖοι μὲ τὴν ἁγία των ζωή, μὲ τοὺς ἀγῶνας τοὺς σκληροὺς τοὺς ὁποίους διεξήγαγαν ἐναντίον τῆς πλάνης καὶ τῆς ἁμαρτίας, καὶ μὲ τὰ σοφὰ συγγράμματά των συνετέλεσαν στὴν στερέωσι καὶ στὴν ἐξάπλωσι τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, καὶ ἐξακολουθοῦν μέχρι σήμερον μὲ τὰ σοφὰ συγγράμματά των νὰ εἶνε διδάσκαλοι καὶ πατέρες τῆς οἰκουμένης.
Τὸν μῆνα αὐτὸν ἑορτάζεται ἡ μνήμη τέτοιων πατέρων.
Τὴν 1η Ἰανουαρίου ἑορτάζει ὁ Μέγας Βασίλειος. Στὶς 10 τοῦ μηνὸς ἑορτάζει ὁ ἀδελφός του, ὁ Γρηγόριος ὁ Νύσσης, φιλόσοφος πατὴρ τῆς Ἐκκλησίας. Στὶς 17 τοῦ μηνὸς ἑορτάζει ὁ Μέγας Ἀντώνιος, ὁ διδάσκαλος καὶ καθηγητὴς τῆς ἐρήμου. Στὶς 18 ἑορτάζει ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, ὁ Ἄτλας αὐτὸς τῆς Ὀρθοδοξίας. Διότι ὅπως ὁ ἀρχαῖος Ἄτλας κατὰ τὴ μυθολογία σήκωνε στοὺς ὤμους του ὁλόκληρη τὴ Γῆ, ἔτσι καὶ ὁ Μέγας Ἀθανάσιος σήκωσε ἐπάνω στοὺς στερεοὺς ὤμους του ὁλόκληρη τὴν Ὀρθοδοξία· ἕνας ἐναντίον μυρίων. Στὶς 19 τοῦ μηνὸς ἑωρτάσαμε καὶ πανηγυρίσαμε τὴν ἑορτὴ τοῦ Μάρκου Ἐφέσου τοῦ Εὐγενικοῦ, τοῦ ἥρωος ἐκείνου ποὺ δὲν προσκύνησε τὸν πάπα, ἀλλὰ ἀντέταξε τὸ ἰσχυρὸ ὄχι ἐναντίον τῶν ἀξιώσεών του. Σήμερα, 25 τοῦ μηνός, ἑορτάζουμε τὴ μνήμη ἑνὸς ἄλλου μεγάλου πατρὸς τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου τοῦ Ναζιανζηνοῦ. Στὶς 28 ἑορτάζομε τὸν Ἐφραὶμ τὸν Σῦρο, τὴν ἀηδόνα αὐτὴν ποὺ ἔψαλε γλυκύτατα τὸ ᾆσμα τοῦ Ἰησοῦ. Τέλος δὲ τοῦ μηνὸς ἑορτάζουν πάλι πατέρες, οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι, οἱ τρεῖς μεγάλοι καὶ πολύφωτοι ἀστέρες τῆς Ἐκκλησίας· ὁ Μέγας Βασίλειος, ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, καὶ ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος. Ἰδού λοιπὸν γιατί ὁ μήνας αὐτὸς ὀνομάζεται μήνας τῶν πατέρων.
Θὰ μοῦ ἐπιτρέψετε, ἀγαπητοί μου, ἀντὶ νὰ ἑρμηνεύσουμε τὸ Εὐαγγέλιο ἢ τὸν Ἀπόστολο τῆς ἡμέρας, νὰ σᾶς πῶ λίγες λέξεις, πολλοὶ λίγες λέξεις, γιὰ τὸν ἥρωα τῆς πίστεώς μας τοῦ ὁποίου τὴν ἱερὰ μνήμη ἑορτάζουμε σήμερα, τὸν Γρηγόριο τὸ Ναζιανζηνό.

* * *

Πατρίδα του ποιά εἶνε; Κανείς δὲν γεννήθηκε ἀπὸ βράχο, οὔτε  ἤρθαμε ἀπὸ τὸ φεγγάρι. Ἀπὸ αὐτὴ τὴν ταλαίπωρη γῆ γεννηθήκαμε. Πατρίδα του εἶνε ἡ Μικρὰ Ἀσία. Ἱερὰ γῆ, ἡ ἁγία γῆ ποὺ εἶνε ποτισμένη μὲ τὰ αἵματα μυριάδων μαρτύρων. Χωριό του ἕνα μικρὸ καὶ ἀσήμαντο χωριὸ ἔξω ἀπὸ τὴν Καισάρεια, ἡ λεγομένη Ναζιανζός. Ἐγεννήθη ἀπὸ γονεῖς εὐπατρίδας καὶ ἐξόχους. Ἐξαίρετος δὲ γυναίκα ἦταν ἡ μητέρα του, ἡ πασίγνωστος Νόννα. Σπανία γυναίκα ἐκ τῶν σπανιωτάτων γυναικῶν ποὺ ἐγέννησε τὸ πνεῦμα τοῦ Εὐαγγελίου.

ΑΓΙΟΣ ΠΟΘΟΣ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ

ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ

Ἡ μητέρα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου εἶχε ἕναν εὐγενικὸ πόθο. Τέτοιο πόθο δὲν τὸν βρίσκω σήμερα. Ἂν εἶστε μέσα στὸ ναὸ ἑκατὸ ἢ καὶ διακόσες γυναῖκες, βάζω στοίχημα οὔτε μία ἀπὸ σᾶς δὲν ἔχει τέτοιο μεγάλο καὶ εὐγενικὸ πόθο. Οὔτε ἐσεῖς οὔτε οἱ ἄλλες γυναῖκες, τῶν ὑπουργῶν, τῶν νομαρχῶν, τῶν …, τῶν…, ποὺ ἐγέμισε ὁ κόσμος. Οὐδεμία ἀπὸ αὐτὲς τὶς γυναῖκες τῆς λεγομένης ἀριστοκρατίας, ποὺ διαπρέπουν στοὺς χοροὺς καὶ στὶς διασκεδάσεις καὶ στὰ πάρτυ καὶ στοὺς ἐξαλλοσύνες, δὲν ἔχει αὐτὸ τὸν πόθο. Καὶ ποιός ἦταν ὁ πόθος της; Νὰ τὴν ἀξιώσῃ ὁ Θεὸς νὰ γεννήσῃ ἀγοράκι. Καὶ τὸ ἀγοράκι της τί νὰ γίνῃ; δικηγόρος, μηχανικός, ἄλλος ἐπιστήμων; Τί νὰ γίνῃ; Ἱερεύς, καὶ νὰ τὸν ἀφιερώσῃ στὸν Θεό! Ποιά μητέρα ἔχει τὸν πόθο αὐτό; Ὅλες ἐπιθυμοῦν, τὰ παιδιά τους νὰ γίνουν δικηγόροι, γιατροί, μηχανικοί… Παπᾶς ὄχι. Γιατί ἄλλωστε νὰ γίνῃ σήμερα τὸ παιδὶ παπᾶς; Γιὰ νὰ ἐμπαίζεται ἀπὸ τὰ καθάρματα καὶ τοὺς ντεντυμπόηδες, καὶ νὰ μὴν τολμᾷ νὰ περπατήσῃ στοὺς δρόμους, νὰ μπῇ στὰ αὐτοκίνητα καὶ τοὺς σιδηροδρόμους;
Ὄχι λοιπὸν παπᾶς. Καὶ τὸ ἀποτέλεσμα; Τὴν ὥρα ποὺ ἐσεῖς ἐδῶ ἑορτάζετε, χίλια χωριά, ναὶ χίλια χωριὰ στὴν Ἑλλάδα δὲν ἔχουν ἱερεῖς· καὶ δὲν χτυποῦν καμπάνες, ἀφοῦ δὲν γίνονται ἱερεῖς. Δικηγόρους ἔχουμε ὅσους θέ᾿ς. Ὅλα τὰ Βαλκάνια δὲν ἔχουν τόσους δικηγόρους ὅσους ἔχει ἡ Ἑλλάδα. Εἰκοσιπέντε ἕως τριάντα χιλιάδες δικηγόροι. Καθηγηταὶ ἄλλες τριάντα χιλιάδες. Γιατροὶ ἄλλες εἰκοσιπέντε χιλιάδες. Ἀπόφοιτοι γυμνασίου ἑκατοντάδες χιλιάδες. Γέμισαν βουνὰ καὶ ραχοῦλες ἀπὸ ἐγγραμμάτους. Παπᾶς ποιός;
Ἡ Νόννα ὅμως, ἡ ἔξοχος αὐτὴ καὶ πλουσία γυναίκα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, εἶχε εὐγενέστατο πόθο μέσα της· νὰ κάνῃ τὸ παιδί της ἱερέα. Καὶ παρακαλοῦσε μὲ δάκρυα τὸ Θεό, νὰ πραγματοποιηθῇ ὁ πόθος της.
Καὶ ὁ Θεὸς τῆς ἔδωσε ἕνα ἔξοχο ἀγοράκι. Τῆς ἔδωσε τὸν Γρηγόριο, ποὺ γεννήθηκε τὸ 325 μ.Χ.. Γεννήθηκε τὸ ἔτος ἐκεῖνο ποὺ συγκροτήθηκε ἡ Πρώτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδος. Καὶ διεκρίνετο ἀπὸ μικρὰ ἡλικία στὰ γράμματα· ἀγαποῦσε τὰ γράμματα. Ὁ πατέρας του εἶχε ὅλα τὰ μέσα γιὰ νὰ τὸν μορφώσῃ. Τὸν ἔστειλε στὴν Καισάρεια, ἀπὸ ᾿κεῖ στὴν Ἀλεξάνδρεια, καὶ ἀπὸ τὴν Ἀλεξάνδρεια στὴν Ἀθήνα, στὸ κέντρο τῶν ἐπιστημῶν καὶ τῶν τεχνῶν. Ἐκεῖ ἐσπούδασε μαζὶ μὲ τὸν Ἰουλιανὸ τὸν Παραβάτη, ἀπὸ τὸν ὁποῖο δὲν ἐπηρεάστηκε καθόλου, ἀλλὰ τοὐναντίον τὸν ἤλεγξε δριμύτατα. Εἶχε δὲ φίλο φίλτατο τὸν Βασίλειο, μὲ τὸν ὁποῖο συνεδέθη μὲ ἄρρηκτο δεσμὸ φιλίας, εἰς τρόπον ὥστε ἡ φιλία τοῦ Γρηγορίου καὶ Βασιλείου νὰ εἶνε ὑπόδειγμα φιλίας στὸν κόσμο καὶ νὰ λένε γι᾿ αὐτούς, ὅτι ἦταν μία ψυχὴ σὲ δύο σώματα.
Ἀλλὰ δὲν ἐμορφώθη μόνο κοσμικῶς. Δὲν ἔμαθε μόνο φιλοσοφία καὶ ῥητορικὴ καὶ μαθηματικὰ καὶ ἀστρονομία καὶ τὶς ἄλλες ἐπιστῆμες, ὥστε νὰ γίνῃ ἕνας ἀπὸ τοὺς πλέον μορφωμένους ἄνδρες τῆς ἐποχῆς του. Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν κατὰ κόσμον παιδεία ἐφρόντισε νὰ μορφωθῇ κατὰ Χριστόν· ἐφρόντισε νὰ γίνῃ πραγματικὸς Χριστιανός. Σ᾿ ὅλα τ᾿ ἄλλα σχολεῖα νὰ πᾷς, ἀπὸ τὸ νηπιαγωγεῖο μέχρι τὸ πανεπιστήμιο, δὲν μορφώνεσαι. Ἕνα σχολεῖο εἶνε ἀνώτερο. Εἶνε ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ. «Ἐπιστήμη ἐστὶ τὸ φοβεῖσθαι τὸν Θεόν». «Ἀρχὴ σοφίας φόβος Κυρίου» (Ψαλμ. 110,10· Παρ. 1,7). Ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος σπούδασε στὸ σχολεῖο τοῦ Χριστοῦ μας. Σπούδασε σὲ δύο μεγάλα πανεπιστήμια. Δὲν σπουδάζουν σ᾿ αὐτὰ σήμερα οἱ ἄνθρωποι. Ὅποιος ὅμως δὲν σπουδάσῃ σ᾿ αὐτά, δὲν εἶνε Χριστιανός. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος πέρασε ἀπὸ δύο πανεπιστήμια.
Τὸ ἕνα πανεπιστήμιο εἶνε ἡ ἔρημος. Ναί, ἡ ἔρημος. Δὲν ἀκούσατε ποτὲ ἐδῶ στὴν ἐκκλησία, νὰ ψάλλουν, «Τοῖς ἐρημικοῖς ζωὴ μακαρία ἐστί, θεϊκῷ ἔρωτι πτερουμένοις»; (ἀναβαθμοὶ ἤχου πλ. α΄)
Ναί, στὴν ἔρημο, ὅπου ἔζησε ὁ Ἠλίας ὁ Θεσβίτης. Ναί, στὴν ἔρημο, στὴν πέραν τοῦ Ἰορδάνου, ὅπου ἔζησε ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος. Ναί, στὴν ἔρημο, ὅπου ἔζησαν ἀσκηταὶ καὶ φιλόσοφοι. Ναί, στὴν ἔρημο, ὅπου ἔζησε καὶ ὁ Χριστὸς σαράντα μέρες.
Στὴν ἔρημο ἐσπούδασε, κοντὰ στοὺς ἀσκητὰς καὶ ἀληθεῖς φιλοσόφους. Καὶ ἐκεῖ στὴν ἔρημο ἐμελέτησε τρία βιβλία, ποὺ δὲν τὰ ἀνοίγουμε ἐμεῖς. Τὸ ἕνα δὲν τὸ ἔχουμε ἀνοίξει, οὔτε ἐγὼ ποὺ σᾶς ὁμιλῶ, οὔτε ἐσεῖς ποὺ μὲ ἀκοῦτε. Τὸ πρῶτο βιβλίο εἶνε ὁ ἑαυτός μας. Εἶνε τὸ «γνῶθι σαυτόν». Κανείς δὲν γνωρίζει τὸν ἑαυτό του σὲ βάθος καὶ πλάτος. Ἂν τὸν γνωρίζαμε, θὰ ἐφρίτταμε, ἐμπρὸς στὴν ἄβυσσο ποὺ ἐγκλείει ὁ ἑαυτός μας. Τὸ δεύτερο βιβλίο εἶνε ἡ φύσις, ὁ πάγκαλος κόσμος, ὁ ἔναστρος οὐρανός, τὰ δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ, ποὺ φωνάζουν, ὅτι ὁ Θεὸς εἶνε ὁ Δημιουργὸς τοῦ κόσμου ὁλοκλήρου. Τὸ δὲ τρίτο βιβλίο, μικρὸ μὲν ἀλλὰ τὸ ὑψηλότερο ἐξ ὅλων τῶν βιβλίων, εἶνε ἡ ἁγία Γραφή. Τὰ τρία αὐτὰ βιβλία ἐμελέτα. Ἔρριπτε ἕνα βλέμμα μέσα στὸν ἑαυτό του καὶ ἔλεγε· «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (Λουκ. 18,13). Ἄλλοτε ἔρριχνε τὸ βλέμμα του στὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἔλεγε· «Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, ποίησιν δὲ χειρῶν αὐτοῦ ἀναγγέλλει τὸ στερέωμα» (Ψαλμ. 18,2). Ἄλλοτε ἔρριχνε ἕνα βλέμμα μέσα στὴν ἁγία Γραφὴ καὶ ἔβλεπε τὸ πάγκαλο πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τὸ ὁποῖο ἀγαποῦσε ὑπερμέτρως.
Ἀλλ᾿ ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἔρημο πέρασε κι ἀπὸ ἄλλο πανεπιστήμιο. Ποιό;

ΘΛΙΨΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ

Τὸ ἄλλο πανεπιστήμιο, ποὺ ἂν δὲν τὸ περάσῃς δὲν εἶσαι ἄνθρωπος, εἶνε ὁ πόνος, εἶνε ἡ θλῖψις, εἶνε ἡ περιπέτεια τῆς ζωῆς.
Ὅποιος δὲν πόνεσε, ὅποιος δὲν ἔκλαψε, ὅποιος δὲν ἐμούσκεψε τὸ προσκέφαλό του μὲ δάκρυα, δὲν ἐγνώρισε τί θὰ πῇ ζωή. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ σημερινὴ νεολαία, ἡ ὁποία ἔχει ὅλα τ’ ἀγαθά, δὲν ξέρει τί θὰ πῇ ζωή. Ἀλλὰ προφητεύω· ὁ ντεντυμπόης ἐκεῖνος, ποὺ πετάει τὸ γεμᾶτο πιάτο γιατὶ δὲν τοῦ ἀρέσει, θὰ πεινάσῃ καὶ θὰ κλάψῃ, καὶ τότε θὰ αἰσθανθῇ τὴ ζωή.
Ἐὰν δὲν πονέσουμε, ἐὰν δὲν κλαύσουμε καὶ ἐὰν δὲν ὑποφέρουμε, δὲν γνωρίσαμε τί θὰ πῇ ζωή. Καὶ ἔκλαυσε πολὺ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος.
Ὑπέφερε, διότι ἀπέθανε ἡ ἔξοχος μητέρα του, ἀπέθανε ὁ πατέρας του, ἀπέθανε ἡ ἀδελφή του ἡ Γοργονία. Ἀπέθανε, ἀκόμη περισσότερο, ὁ Μέγας Βασίλειος, τὸν ὁποῖο ἐθρήνησε περισσότερο κι ἀπὸ τὸν πατέρα του. Ἐκινδύνευσε νὰ πνιγῇ ταξιδεύοντας ἀπὸ τὴ Μικρὰ Ἀσία καὶ διερχόμενος τὸ πέλαγος τοῦ Αἰγαίου, κοντὰ στὴ Ῥόδο, ἐναυάγησε καὶ ἐκινδύνευσε, καὶ ὑπεσχέθη στὸν Θεὸ νὰ μείνῃ ἀφωσιωμένος σ᾿ αὐτόν.
Ἐκινδύνευσε καὶ ὑπέφερε ἀπὸ τοὺς κακοὺς συμμαθητάς του, οἱ ὁποῖοι τὸν ἐνέπαιζαν καὶ τὸν κορόϊδευαν· ἀλῆτες. Ὅπως τώρα εἶνε οἱ μακρυμάλληδες, ἔτσι καὶ στὴν ἐποχὴ ἐκείνη παιδιὰ πλουσίων καὶ ἀθλίων ἀνθρώπων περιεφέροντο ὡς ἀγέλες καὶ ὡς κοπάδια μέσα στὴν Ἀθήνα καὶ δημιουργοῦσαν θόρυβο. Ὁ Γρηγόριος μὲ τὸν Μέγα Βασίλειο δύο δρόμους ἐγνώριζε· ἕναν ποὺ ὁδηγεῖ στὴν ἐκκλησία καὶ ἕναν ποὺ πηγαίνει στὴ σχολή τους στὸ πανεπιστήμιο.
Ὑπέφερε ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους. Ἐξελέγη ἐπίσκοπος σὲ μία μικρὰ πόλι, τὰ λεγόμενα Σάσιμα. Οἱ ἄνθρωποί της, ἀγροῖκοι καὶ βάρβαροι, δὲν ἦταν εἰς θέσιν νὰ καταλάβουν τὸ μεγάλο πνεῦμα τοῦ Γρηγορίου.
Ὑπέφερε ἀπὸ τοὺς αἱρετικούς. Ὑπέφερε ἀπὸ τοὺς ἀρειανούς. Τὴν ὥρα ποὺ ἐκήρυττε ὁ γίγας αὐτός, δυὸ ἀπόπειρες δολοφονίας ἔκαναν ἐναντίον του. Τὴν ὥρα ποὺ ἐκήρυττε ὁ γίγαντας αὐτὸς τοῦ ἄμβωνος, ὁ φιλόσοφος αὐτὸς καὶ ποιητής, ἐχθροί του εἰσῆλθαν στὸ ναὸ καὶ ἄρχισαν νὰ τοῦ πετοῦν πέτρες. Καὶ παρ᾿ ὀλίγον νὰ τὸν ἐφόνευαν ἐντὸς τοῦ ναοῦ.
Ὑπέφερε ἀπὸ τοὺς κακοὺς ἐπισκόπους.
Ὑπέφερε καὶ – ἀπὸ ποῦ; Ὑπέφερε ἀπὸ τὰ πνευματικά του παιδιά. Ὅσο ἔκλαυσε ἀπὸ τὰ πνευματικά του παιδιὰ ὁ ἅγιος Γρηγόριος, δὲν ἔκλαυσε ἀπὸ ὅλες τὶς ἄλλες περιπέτειες. Ὅπως ἐσεῖς κλαῖτε καὶ ὑποφέρετε ἀπὸ τὰ παιδιά σας ―καὶ ὁ πόνος τῆς μάνας καὶ τοῦ πατέρα εἶνε μεγάλος―, ἔτσι καὶ ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ὑπέφερε ἀπὸ τὰ πνευματικά του παιδιά. Ἀπὸ ἕναν μάλιστα, τὸν Μάξιμο, τὸν ὁποῖο πῆρε πτωχὸ παιδὶ στὴν αὐλή του, τὸν ἔκανε διάκονο, τὸν ἔκανε πρεσβύτερο, τὸν ἔκανε ἀρχιμανδρίτη. Τὸν ἐτίμησε καὶ ὑπεράνω τῆς κεφαλῆς του ἀκόμη. Καὶ αὐτὸς τὸν ἐπλήγωσε, πολὺ περισσότερο ἀπὸ ὅλους τοὺς ἐχθρούς. Καὶ ἔκλαιγε καὶ ἀναστέναζε ὁ ἅγιος Γρηγόριος.
Ὑπέφερε. Ἀλλὰ νίκησε, γιατὶ εἶχε μαζί του τὸν πιστὸ λαὸ καὶ τὸ Θεό. Ἐὰν τὸν ἐγκατέλειψαν πνευματικά του τέκνα· ἐὰν πνευματικά του τέκνα φάνηκαν ἀχάριστα καὶ ἀνάγωγα καὶ βάρβαρα προσπαθώντας ποικιλοτρόπως νὰ τὸν μειώσουν μέσα στὸ λαό· ἐὰν οἱ ἀρειανοὶ τὸν ἐπολέμησαν λυσσωδῶς· ἐὰν δολοφόνοι ἐζήτησαν νὰ τοῦ μπήξουν τὸ ἐγχειρίδιο· ἐὰν ὁ πατέρας του καὶ ἡ μητέρα του ἀπέθαναν, αὐτὸς εἶχε Θεό. Εἶχε τὸν Τριαδικὸ Θεό. Ἐπίστευε στὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸν καὶ τὸ ἅγιο Πνεῦμα. Καὶ στὶς μεγάλες θλίψεις ἔλεγε· Ἁγία Τριάς, Πατὴρ Υἱὸς καὶ ἅγιο Πνεῦμα, ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλό. Καὶ μὲ αὐτὸ τὸ ᾆσμα τῶν ᾀσμάτων ἐτελεύτησε τὴν ζωή του.
Παραιτήθη. Δὲν ὑπέφερε πλέον τὴν κακία, τὶς συκοφαντίες καὶ τὶς διαβολές, καὶ ὑπέβαλε παραίτησι. Ἐγκατέλειψε τὴν Κωνσταντινούπολι καὶ ἐπῆγε μακριά, στὴν ἔρημο, καὶ ἐκεῖ ἔκανε τραγούδια γλυκύτατα. Αὐτὰ τὰ τραγούδια ποὺ ἀκοῦμε ἐδῶ στὴν ἐκκλησία, «Χριστὸς γεννᾶται· δοξάσατε…» καὶ τὸ «Ἀναστάσεως ἡμέρα· λαμπρυνθῶμεν, λαοί…», εἶνε τοῦ Γρηγορίου. Αὐτὸς ἐνίκησε τὸν Πίνδαρο καὶ τοὺς ἄλλους ποιητάς.
Τέλος ἐκοιμήθη τὴ ζωή του σὲ ἔρημο τόπο, σὲ ἕνα ἀσκητήριο, μόνος καταμόνος, «ἑαυτῷ καὶ Θεῷ συστρεφόμενος». Τὸ δὲ λείψανό του τὸ ἅγιο ἦταν στὴ Ναζιανζὸ τῆς Καππαδοκίας μέχρι τὸ 1922. Τότε οἱ πρόσφυγές μας, ἀφήνοντας τὰ πάντα ―δὲν πῆραν τίποτε ἄλλο μαζί τους―, πῆραν μόνο τὸ λείψανο τοῦ ἁγίου Γρηγορίου καὶ τὸ ἔφεραν στὴν πατρική μας γῆ, στὴν Ἑλλάδα. Ὅσοι θέλουν μποροῦν νὰ τὸ ἐπισκεφθοῦν. Εἶνε ἔξω ἀπὸ τὴν Καβάλα στὴ Νέα Κάρβαλη, καὶ γι᾿ αὐτὸ σήμερα ἑορτάζει ὅλη ἡ Καβάλα καὶ τὰ περίχωρα.
Αὐτὸς ἦταν ὁ μέγας πατήρ, ὁ  ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος.

* * *

Τί διδασκόμεθα, ἀδελφοί;

Πρῶτον, πρέπει νὰ εὐχαριστήσουμε τὸ Θεό, ποὺ μέσα στὴν Ἐκκλησία τὶς δύσκολες στιγμὲς ἔστελνε τοὺς καταλλήλους ἀνθρώπους (Ὅπως καὶ μέσα στὸ ἔθνος, ὅταν αὐτὸ ἐκινδύνευε, νά καὶ ἐγεννᾶτο ἕνας μεγάλος ἄνθρωπος, ποὺ ἔπαιρνε τὸ ἔθνος καὶ τὸ ὕψωνε μέχρι τὰ ἄστρα τ᾿ οὐρανοῦ. Ἡ ἱστορία τοῦ ἔθνους μας εἶνε σειρὰ ἡρώων. Ἀλλὰ καὶ ἡ ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας μας εἶνε σειρὰ ἡρώων). Ὀφείλουμε νὰ εὐχαριστήσουμε τὸ Θεό, διότι ἀνέδειξε μέσα στὴν Ἐκκλησία του ἄλλοτε μὲν τὸν Μέγα Βασίλειο, ἄλλοτε τὸν Μέγα Ἀθανάσιο, ἄλλοτε τὸν Μᾶρκο Εὐγενικό, ἄλλοτε τὸν Γρηγόριο τὸν Θεολόγο, ἄλλοτε τὸν Μέγα Ἀντώνιο. Σειρὰ ἀνδρῶν, οἱ ὁποῖοι κράτησαν ὑψηλὰ τὸ λάβαρο τῆς Ὀρθοδοξίας. Νὰ τὸν εὐχαριστήσουμε γιὰ τοὺς πατέρας.
Δεύτερον, νὰ διδαχθοῦμε ἀπὸ τὶς θλίψεις τοῦ ἁγίου Γρηγορίου. Ὁ μέγας Γρηγόριος πέρασε ἀπὸ καμίνι. Ὅπως τὸ χρυσάφι περνᾷ ἀπὸ τὸ καμίνι καὶ καθαρίζει, ἔτσι καὶ ὁ Γρηγόριος πέρασε ἀπὸ καμίνι. «Ὡς χρυσὸν ἐν χωνευτηρίῳ ἐδοκίμασεν» αὐτόν (Σ. Σολ. 3,6).
Τί διδασκόμεθα, ἀγαπητοί μου; Εἶσαι Χριστιανός; Θέλεις νὰ ζήσῃς χριστιανικὴ ζωή; Κρατᾷς τὴν πίστι σου; Πές μου, τί σοῦ στοιχίζει ὁ χριστιανισμός; Νομίζεις ὅτι εἶσαι Χριστιανός, ἐπειδὴ ἔρχεσαι ἐδῶ, ἀνάβεις κερί, κάνεις μιὰ μετάνοια καὶ χασμουριέσαι τὴν ὥρα ποὺ περνᾷ τὸ Εὐαγγέλιο καὶ τὰ Ἅγια τῶν ἁγίων; Γι᾿ αὐτὰ τὰ τυπικὰ ποὺ κάνεις θὰ σὲ πῶ Χριστιανό; Πές μου, τί σοῦ στοιχίζει ὁ χριστιανισμός; Τί σοῦ στοιχίζει;
Στὸν μέγα Γρηγόριο ἐστοίχισε πολύ. Ἐπέρασε ἀπὸ διωγμούς, καταδιωγμοὺς καὶ κινδύνους, δοκιμάστηκε «ὡς χρυσὸς ἐν χωνευτηρίῳ».

Λοιπὸν κ᾿ ἐσύ· εἶσαι πιστός; Θὰ διωχθῇς. Εἶσαι Χριστιανὸς ἀληθινός; Θὰ διωχθῆς. Εἶσαι μάνα φιλόστοργος, εἶσαι πατέρας καλός, εἶσαι ὑπάλληλος τίμιος, ἄνθρωπος τοῦ καθήκοντος, καὶ δὲν εἶσαι μασόνος καὶ ροταριανὸς καὶ κόλαξ, ἀλλ᾿ εἶσαι ἄνθρωπος μὲ συνείδησι ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ; Θὰ ὑποφέρῃς. «Διὰ πολλῶν θλίψεων δεῖ ἡμᾶς εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ» (Πράξ. 14,22). Λέγει ἀκόμη τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον· «Οἱ θέλοντες εὐσεβῶς ζῆν… διωχθήσονται» (Β΄ Τιμ. 3,12).

Μακάρι λοιπὸν νὰ μᾶς ἀξιώσῃ ὁ Θεὸς νὰ διωχθοῦμε, ὅπως οἱ ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας. Καὶ ἐγώ, ὅταν κινδυνεύω ―καὶ ἔχω πολλὲς περιπέτειες εἰς τὸν βίον μου, γι᾿ αὐτὸ ὁ βίος τῶν πατέρων μὲ συγκινεῖ βαθύτατα―, ὅταν βλέπω νὰ μένωνται οἱ ἐχθροί μου, δοξάζω τὸν Θεὸ καὶ λέγω· Αὐγουστῖνε, κάτι πράττεις στὸν κόσμο. Σὲ πολεμοῦν, ὅταν ἀγωνίζεσαι. Τοὺς νεκροὺς δὲν τοὺς πολεμοῦν, γιατὶ εἶνε θαμμένοι στὰ νεκροταφεῖα.

Ὄχι λοιπὸν νεκροί, ἀλλὰ ζωντανοὶ Χριστιανοί, πιστοὶ καὶ ἀφωσιωμένοι, παιδιὰ τοῦ Γρηγορίου, παιδιὰ τοῦ Βασιλείου, παιδιὰ τῶν μεγάλων πατέρων. Νὰ συνεχίσουμε τὴν πορεία μας, ὥστε ἡ γῆ αὐτὴ τῶν πατέρων μας νὰ εἶνε γῆ ἁγία, διὰ πρεσβειῶν τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καὶ πάντων τῶν ἁγίων. Ἀμήν.

† Ὁ Φλωρίνης, Πρεσπῶν & Ἑορδαίας
Αὐγουστῖνος

ἱ. Ναὸς Ἁγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης 25-1-1976

_________________

ΡΟΥΜΑΝΙΚΑ

__________________

PREDICA MITROPOLITULUI AUGUSTIN DE FLORINA LA POMENIREA

SFÂNTULUI GRIGORIE TEOLOGUL
– 25 ianuarie –

“…Cealaltă universitate, prin care, dacă nu treci, nu eşti om, este durerea, este necazul, este aventura vieţii. Cel pe care nu l-a durut, cel care nu a plâns, cel care nu şi-a udat perna cu lacrimi, nu a cunoscut ce înseamnă viaţa. De aceea, şi tineretul de astăzi, care are toate bunătăţile, nu ştie ce înseamnă viaţă. Dar proorocesc: Acel dandy, taddy-boy, care aruncă farfuria plină, pentru că nu-i place, va flămânzi şi va plânge şi atunci va simţi viaţa…“

“…Eşti creştin adevărat? Vei fi prigonit. Eşti mamă iubitoare, eşti tată bun, eşti funcţionar cinstit, om al datoriei şi nu eşti mason şi rotarian şi linguşitor, ci eşti om cu conştiinţă în lumea aceasta? Vei suferi. „Prin multe necazuri ni se cuvine nouă a intra în Împărăţia lui Dumnezeu” (Fapte 14, 22)…”

“…Aşadar, nu morţi, ci creştini vii, credincioşi şi dedicaţi, copii ai lui Grigorie, copii ai lui Vasilie, copii ai marilor Părinţi, să continuăm pe drumul nostru, ca acest pământ al Părinţilor noştri să fie un pământ sfânt, prin mijlocirile Sfântului Grigorie Teologul…”

ÎN CUPTORUL NECAZULUI
(Sfântul Grigorie Telologul)

(fragment)

Ne aflăm, iubiţilor, în prima lună a anului. Luna aceasta, ianuarie, se numeşte „Luna Părinţilor”. Oare de ce se numeşte aşa? Se numeşte „Luna Părinţilor”, pentru că în această lună sunt sărbătoriţi mulţi Părinţi.
[…]
Îmi veţi îngădui, iubiţii mei, ca în loc să explicăm Evanghelia sau Apostolul zilei, să vă spun câteva cuvinte, foarte puţine cuvinte, despre eroul credinţei noastre, a cărui sfântă pomenire o sărbătorim astăzi, despre Grigorie de Nazianz.

***

Patria lui care este? Nimeni nu s-a născut din stâncă, nici n-am venit de pe lună. Din acest sărman pământ ne-am născut. Patria lui a fost Asia Mică. Pământ sfinţit, pământ sfânt care este adăpat cu sângiurile a zeci de mii de martiri. Satul său – un mic şi neînsemnat sat în afara Cezareei, numit Nazianz. S-a născut din părinţi buni, nobili şi minunaţi. Iar o femeie deosebită era mama lui, vestita Nonna. O femeie rară, din cele mai rare femei, pe care le-a născut duhul Evangheliei.

SFÂNTA ŞI MAREA DORINŢĂ
A MAMEI SFÂNTULUI GRIGORIE

Mama Sfântului Grigorie a avut o mare şi nobilă dorinţă. O astfel de mare dorinţă nu găsesc astăzi. Dacă sunteţi în biserică o sută, sau chiar şi două sute de femei, fac rămăşag că nici una din voi nu are o dorinţă atât de mare şi de nobilă. Nici voi, nici alte femei, ale miniştrilor, ale prefecţilor, ale…, ale…, de care s-a umplut lumea. Nici una din aceste femei ale aşa numitei aristocraţii, care se evidenţiază la dansuri şi-n distracţii şi în petreceri şi în exaltări şi nebunii, nu are această dorinţă mare. Şi care a fost marea ei dorinţă? Să o învrednicească Dumnezeu să nască un băieţel. Şi băieţelul ei ce să devină? Avocat, inginer, un alt om de ştiinţă? Ce să devină? Preot şi să-l închine lui Dumnezeu! Care mamă are această dorinţă? Toate doresc ca pruncii lor să devină avocaţi, medici, ingineri… Preot nu. De altfel, de ce să devină copilul preot? Ca să fie bătaia de joc a nemernicilor şi a dandy-lor, a celor numiţi taddy-boys, şi să nu îndrăznească să meargă pe stradă, să urce în maşini şi în tren?
Deci, nu preot. Şi urmarea? În acest moment, în care voi sărbătoriţi aici, mii de sate, da, mii de sate în Elada nu au preoţi; şi nu bat clopotele, pentru că nu se fac preoţi. Avocaţi avem câţi vrei. Toţi Balcanii nu au atâţia avocaţi câţi are Elada. Între 25 şi 30 de mii de avocaţi. Profesori – alţi 30 de mii, medici – alţi 25 de mii. Absolvenţi de gimnaziu – sute de mii. S-au umplut munţii şi dealurile de învăţaţi. Preot cine?
Nonna, însă, această minunată şi bogată femeie din Asia Mică, a avut cea mai nobilă dorinţă înlăuntrul ei: să facă din copilul ei un preot. Şi-L ruga cu lacrimi pe Dumnezeu să-i îndeplinească marea ei dorinţă.
Şi Dumnezeu i-a dat un minunat băieţel. I l-a dat pe Grigorie, care s-a născut în anul 325 d. Hr. S-a născut în acel an în care s-a întrunit primul Sinod Ecumenic. S-a distins de la o vârstă fragedă cu studiile; iubea cărţile. Tatăl său a avut toate mijloacele să-l educe. L-a trimis în Cezareea, de acolo la Alexandria, şi din Alexandria la Atena, centrul ştiinţelor şi al artelor. Acolo a studiat împreună cu Iulian Paravatul, de către care nu a fost influenţat deloc, ci, dimpotrivă, îl mustra foarte aspru. Şi avea prieten preaiubit pe Vasilie, cu care a legat o indestructibilă legătură de prietenie, într-un asemenea mod încât prietenia dintre Grigorie şi Vasilie să fie un exemplu de prietenie în lume şi să se spună despre ei că erau un suflet în două trupuri.
Dar nu a fost educat doar lumeşte. Nu a învăţat doar filosofia şi retorica şi matematica şi astronomia şi celelalte ştiinţe, ca să devină unul din cei mai învăţaţi bărbaţi ai epocii lui. În afară de educaţia lumească, s-a îngrijit şi de educaţia în Hristos; s-a îngrijit să devină un adevărat creştin. La toate celelalte şcoli să mergi, de la grădiniţă până la universitate, nu eşti educat. O singură şcoală este superioară. Este frica de Dumnezeu. „Ştiinţă este a te teme de Dumnezeu”. „Începutul înţelepciunii este frica de Domnul” (Psalmul 110, 10; Paralipomena 1, 7). Grigorie Teologul a studiat la şcoala Hristosului nostru. A studiat la două mari universităţi. Oamenii de astăzi nu studiază la acestea. Dar cine nu studiază la acestea nu este creştin. Sfântul Grigorie a trecut prin două universităţi. O universitate este pustia. Da, pustia. N-aţi auzit niciodată aici, în biserică, psalmodiindu-se: „Viaţa pustnicilor fericită este, a celor ce se întraripează cu dumnezeiescul dor”? (Antifoane, glasul al V-lea).
Da, în pustie, unde a trăit Ilie Tesviteanul. Da, în pustie, dincolo de Iordan, unde a trăit Ioan Înaintemergătorul. Da, în pustie, acolo unde au trăit asceţii şi filosofii. Da, în pustie, unde a trăit şi Hristos 40 de zile.
În pustie a studiat, lângă asceţi şi adevăraţii filosofi. Şi acolo, în pustie, a studiat trei cărţi, pe care noi nu le deschidem. Una nu am deschis-o nici eu, care vă predic, nici voi care mă ascultaţi. Prima carte este sinele nostru. Este „Cunoaşte-te pe tine însuţi!”. Nimeni nu-şi cunoaşte sinele în profunzime, în întregime. Dacă l-am cunoaşte, ne-am îngrozi în faţa abisului pe care îl ascunde sinele nostru. A doua carte este natura, întru-tot-frumoasa lume, cerul înstelat, făpturile lui Dumnezeu care strigă că Dumnezeu este Creatorul lumii întregi. Iar a treia carte, mică pe de-o parte, dar cea mai înaltă din toate cărţile, este Sfânta Scriptură. Aceste trei cărţi le studia. Şi arunca o privire în el însuşi şi spunea; „Dumnezeule, curăţeşte-mă pe mine păcătosul” (Luca 18, 13). Altfel, îşi arunca privirea la stelele cerului şi spunea: „Cerurile spun slava lui Dumnezeu, iar facerea mâinilor Lui o vesteşte tăria” (Psalmul 18, 2). Altădată îşi arunca o privire în Sfânta Scriptură şi vedea preafrumoasa Persoană a lui Iisus Hristos, pe care O iubea nemăsurat.
Dar, în afară de pustie, a trecut şi printr-o altă universitate. Care?

NECAZURILE SFÂNTULUI GRIGORIE

Cealaltă universitate, prin care, dacă nu treci, nu eşti om, este durerea, este necazul, este aventura vieţii. Cel pe care nu l-a durut, cel care nu a plâns, cel care nu şi-a udat perna cu lacrimi, nu a cunoscut ce înseamnă viaţa. De aceea, şi tineretul de astăzi, care are toate bunătăţile, nu ştie ce înseamnă viaţă. Dar proorocesc: Acel dandy, taddy-boy, care aruncă farfuria plină, pentru că nu-i place, va flămânzi şi va plânge şi atunci va simţi viaţa.
Dacă nu ne-ar durea, dacă nu ne-am îndurera, dacă n-am plânge şi dacă n-am suferi, n-am cunoaşte ce înseamnă viaţa. Şi Sfântul Grigorie Teologul a plâns mult.
A suferit, pentru că a murit minunata lui mamă, a murit tatăl lui, a murit sora lui, Gorgonia. A murit – şi a suferit şi mai mult, Vasilie cel Mare, pe care l-a tânguit chiar mai mult decât pe tatăl său. A fost în pericolul de a se îneca, călătorind din Asia Mică şi străbătând Marea Egee, lângă Rodos a naufragiat şi s-a primejduit şi i-a promis lui Dumnezeu să rămână consacrat Lui. S-a primejduit şi a suferit de la colegii săi răi, care îşi băteau joc de el şi îl batjocoreau; derbedei. Aşa cum acum sunt cei cu părul lung, aşa şi-n acea epocă copiii de oameni bogaţi şi nemernici umblau ca nişte turme şi ca nişte cirezi în Atena şi făceau gălăgie. Grigorie cu Vasilie cel Mare două drumuri cunoşteau: unul care ducea la biserică şi unul care ducea la şcoala lor, la Universitate.
A suferit de la oameni. A fost ales episcop într-o cetate mică, numită Sasima. Oamenii ei, grosolani şi barbari, nu erau în stare să înţeleagă marele duh al lui Grigorie.
A suferit de la eretici. A suferit de la arieni. În timp ce acest gigant predica, aceştia două tentative de asasinat au pus la cale împotriva lui. În timp ce predica acest gigant al amvonului, acest filosof şi poet, duşmanii lui au intrat în biserică şi au început să arunce în el cu pietre şi erau cât pe ce să-l ucidă în biserică.
A suferit de la episcopii răi.
A suferit şi de la… cine? A suferit de la fiii săi duhovniceşti. Cât a plâns din cauza fiilor lui duhovniceşti Sfântul Grigorie, nu a plâns din toate celelalte întâmplări. Aşa cum voi plângeţi şi suferiţi de pe urma copiilor voştri – şi durerea mamei şi a tatălui este mare -, aşa şi Grigorie Teologul a suferit de la copiii lui duhovniceşti. De la unul chiar, Maxim, pe care l-a luat de copil sărman la curtea lui, l-a făcut diacon, l-a făcut preot, l-a făcut arhimandrit. L-a cinstit mai mult decât pe sine. Şi acesta l-a rănit mult mai mult decât toţi duşmanii. Şi plângea şi suspina Sfântul Grigorie.
A suferit. Dar a învins, pentru că a avut cu el poporul credincios şi pe Dumnezeu. Dacă l-au părăsit fiii lui duhovniceşti; dacă fiii lui duhovniceşti s-au arătat nemulţumitori şi prost-crescuţi şi barbari, încercând în fel şi chip să-l înjosească în popor; dacă arienii au ridicat război împotriva lui turbaţi de mânie; dacă criminalii au căutat să-i înfigă pumnalul; dacă tatăl lui şi mama lui au murit, el îl avea pe Dumnezeu. Îl avea pe Dumnezeul Treimic. Credea în Tatăl şi în Fiul şi în Sfântul Duh. Şi-n marile necazuri, spunea: Sfântă Treime, Tată şi Fiule şi Duhule Sfinte, miluieşte-mă pe mine, păcătosul! Şi cu această Cântare a cântărilor şi-a încheiat viaţa.
Şi-a dat demisia. N-a mai suferit răutatea, clevetirile şi calomniile şi şi-a dat demisia. A părăsit Constantinopolul şi s-a dus departe, în pustie, şi acolo a alcătuit cântări prea dulci. Aceste cântări pe care le auzim aici în biserică: „Hristos se naşte, slăviţi-L…” şi „Ziua învierii, popoare să ne luminăm…” sunt ale lui Grigorie. El i-a întrecut pe Pindar şi pe ceilalţi poeţi.
În cele din urmă, şi-a sfârşit viaţa într-un loc pustiu, într-o sihăstrie, cu totul şi cu totul singur, „singur cu Dumnezeu trăind”. Iar trupul lui cel sfânt a fost în Nazianzul Capadociei până în anul 1922, când, refugiaţii noştri, lăsând toate – n-au luat nimic altceva cu ei – au luat doar moaştele Sfântului Grigorie şi le-au adus în pământul nostru părintesc, în Elada. Câţi vor, pot să-l viziteze. Este în afara Kavalei, în Nea Karvali, şi de aceea, astăzi, sărbătoreşte toată Kavala şi împrejurimile.
Acesta a fost marele Părinte, Sfântul Grigorie Teologul.

***

Ce învăţăm, fraţilor? Două lucruri.
Mai întâi, trebuie să-I mulţumim lui Dumnezeu, Care, bisericii, în momente dificile, i-a trimis oameni potriviţi, după cum şi neamului; când acesta era în primejdie, iată că se năştea un mare om, care lua neamul şi-l înălţa până la stelele cerului. Istoria neamului nostru este un şir de eroi. Dar şi istoria Bisericii noastre este un şir de eroi. Suntem datori să-I mulţumim lui Dumnezeu, pentru că a arătat în Biserica Lui odată pe Marele Vasilie, altădată pe Marele Atanasie, odată pe Marcu Evghenicul, altădată pe Grigorie Teologul, altădată pe Marele Antonie. Un şir de bărbaţi, care au ţinut la înălţime steagul Ortodoxiei. Să-I mulţumim pentru Părinţi.
În al doilea rând, să învăţăm din necazurile Sfântului Grigorie. Marele Grigorie a trecut prin cuptor. Aşa după cum aurul este trecut prin cuptor şi se curăţă, aşa şi Grigorie a trecut prin cuptor. „Ca pe aur în topitoare l-a încercat pe el” (Înţelepciunea lui Solomon 3, 6).
Ce să învăţăm, iubiţii mei? Eşti creştin? Vrei să trăieşti o viaţă creştină? Îţi păstrezi credinţa? Spune, cât preţuieşte pentru tine creştinismul? Crezi că eşti creştin, dacă vii aici, aprinzi o lumânare, faci o metanie şi caşti în ceasul în care trece Evanghelia şi Sfintele Sfinţilor? Pentru aceste lucruri formale pe care le faci te voi numi creştin? Spune-mi cât preţuieşte pentru tine creştinismul? Ce te costă?
Pe Marele Grigorie l-a costat mult. A trecut prin prigoane, prin persecuţii şi pericole, a fost încercat „ca aurul în topitoare”. Aşadar şi tu. Eşti credincios? Vei fi prigonit. Eşti creştin adevărat? Vei fi prigonit. Eşti mamă iubitoare, eşti tată bun, eşti funcţionar cinstit, om al datoriei şi nu eşti mason şi rotarian şi linguşitor, ci eşti om cu conştiinţă în lumea aceasta? Vei suferi. „Prin multe necazuri ni se cuvine nouă a intra în Împărăţia lui Dumnezeu” (Fapte 14, 22). Mai spune Duhul Sfânt: „Cei ce voiesc să trăiască cu evlavie… vor fi prigoniţi” (II Timotei 3, 12).
Aşadar, măcar de ne-am învrednici să fim prigoniţi, ca sfinţii Bisericii noastre. Şi eu, când sunt în pericol – şi am multe istorii în viaţa mea; de aceea, viaţa Părinţilor mă emoţionează profund – când văd înmulţindu-se vrăjmaşii mei, Îl slăvesc pe Dumnezeu şi zic: Augustine, ceva faci în lume. Te războiesc, când te nevoieşti. Pe morţi nu-i războiesc, pentru că sunt îngropaţi în cimitire.
Aşadar, nu morţi, ci creştini vii, credincioşi şi dedicaţi, copii ai lui Grigorie, copii ai lui Vasilie, copii ai marilor Părinţi, să continuăm pe drumul nostru, ca acest pământ al Părinţilor noştri să fie un pământ sfânt, prin mijlocirile Sfântului Grigorie Teologul şi ale tuturor sfinţilor. Amin.

† Augustin al Florinei, Prespei şi Eordeei.
(Sfânta Biserică a Sfântului Pantelimon – Florina, 25 ianuarie 1976)

(traducere: Frăţia Ortodoxă Misionară „Sfinţii Trei Noi Ierarhi”; sursa: A.K.)