Του αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου

23 Οκτωβρίου

ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ ΤΟΥ ΑΔΕΛΦΟΘΕΟΥ

ΣΗΜΕΡΑ, 23 Ὀκτωβρίου, ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία ἑορτάζει τὴ μνήμη τοῦ ἁγίου Ἰακώβου. Ἀλλὰ τὸ ὄνομα Ἰάκωβος δὲν τὸ φέρει μόνο ὁ ἅγιος ποὺ ἑορτάζουμε σήμερα. Ἂν ἀνοίξουμε τὰ συναξάρια, δηλαδὴ τοὺς βίους τῶν ἁγίων, θὰ δοῦμε ὅτι μὲ τὸ ὄνομα Ἰάκωβος φέρονται, ὀνομάζονται, δεκαεννέα (19) ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας! Αὐτοὶ ἔζησαν σὲ διάφορες ἐποχὲς καὶ σὲ διάφορες χῶρες. Ἄλλοι ἀπ᾿ αὐτοὺς ἦταν ἀσκηταί, ἄλλοι ἔζησαν μέσ᾿ στὶς πολιτεῖες ὡς ἱερεῖς καὶ ἐπίσκοποι, καὶ ἄλλοι ἦταν μάρτυρες καὶ ὁμολογηταί. Ὅπως στὸν φυσικὸ οὐρανὸ ὑπάρχουν ἀστερισμοί, ἔτσι καὶ οἱ ἅγιοι Ἰάκωβοι εἶνε ἕνας ἀστερισμὸς στὸν πνευματικὸ οὐρανὸ τῆς Ἐκκλησίας. Γιατὶ κάθε ἅγιος εἶνε ἕνα ἀστέρι. Κι ὅπως λάμπουν τ᾿ ἀστέρια, ἔτσι λάμπουν καὶ οἱ ἅγιοι. Λάμπουν μὲ τὴ διδασκαλία τους, μὲ τὰ θαύματά τους, μὲ τὸν ἅγιο βίο τους, μὲ τὶς προφητεῖες τους, μὲ τὸ μαρτυρικὸ τέλος τους. Κι ὅπως ἀστέρι ἀπὸ ἀστέρι διαφέρει, ἔτσι καὶ οἱ ἅγιοι διαφέρουν μεταξύ τους. Καὶ ἀνάμεσα στοὺς δεκαεννέα ἁγίους ποὺ φέρουν τὸ ὄνομα Ἰάκωβος, δύο λάμπουν ὡς ἀστέρια πρώτου μεγέθους· ὁ ἕνας εἶνε ὁ Ἰάκωβος ὁ ἀδελφὸς τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου, ἕνας ἀπὸ τοὺς δώδεκα ἀποστόλους· καὶ ὁ ἄλλος εἶνε αὐτὸς ποὺ τιμοῦμε σήμερα.

* * *

Ὁ σημερινὸς ἅγιος Ἰάκωβος, πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τοὺς ἄλλους ὁμωνύμους του, ὀνομάζεται ἀδελφόθεος, ἀδελφὸς δηλαδὴ τοῦ Θεοῦ. Αὐτὴ ἡ λέξι σκανδαλίζει πολλοὺς καὶ διερωτῶνται· Γιατί ὀνομάζεται ἀδελφόθεος; Εἶχε ὁ Χριστὸς ἄλλα ἀδέρφια; Ὄχι· κατὰ σάρκα δὲν εἶχε. Διότι ὁ Χριστός, ὁ Κύριός μας, δὲν γεννήθηκε ὅπως γεννηθήκαμε ὅλοι ἐμεῖς, κατὰ φυσικὸ τρόπο· γεννήθηκε κατὰ τρόπο ὑπερφυσικό· γεννήθηκε «ἐκ Πνεύματος ἁγίου» καὶ ἀπὸ τὰ καθαρώτατα σπλάχνα τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου. Ἡ Παναγία ὑπῆρξε παρθένος· παρθένος προτοῦ νὰ γεννήσῃ, παρθένος ὅταν γέννησε, παρθένος μετὰ τὴ γέννησι τοῦ Χριστοῦ. Δηλαδή, ἀειπάρθενος· καὶ γι᾿ αὐτὸ ἐμεῖς οἱ ὀρθόδοξοι τὴν ὀνομάζουμε «ἀειπάρθενο».
Μὰ τότε πῶς ὁ Ἰάκωβος ὀνομάζεται ἀδελφόθεος; Ὀνομάζεται ἔτσι διότι, σύμφωνα μὲ τὴν παράδοσι τῆς Ἐκκλησίας, ὁ δίκαιος Ἰωσήφ, ὁ μνηστὴρ τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου, εἶχε προηγουμένως ἄλλη σύζυγο, ἡ ὁποία πέθανε. Ἀπὸ ἐκείνην εἶχε ἀποκτήσει παιδιά. Στὰ μάτια τῶν ἀνθρώπων τὰ παιδιὰ αὐτὰ ἐθεωροῦντο ἀδέρφια τοῦ Ἰησοῦ. Τέσσερα παιδιά του ἦταν ἀγόρια, ἕνα δὲ ἀπὸ αὐτὰ ὠνομαζόταν Ἰάκωβος, καὶ ἔτσι πῆρε τὸ ἐπίθετο ἀδελφόθεος.
Τὰ ἀδέρφια τοῦ Χριστοῦ στὴν ἀρχὴ δὲν τὸν πίστευαν. Ὅταν ἀναστήθηκε ἐκ νεκρῶν, τότε πίστεψαν κι αὐτοί, πίστεψε καὶ ὁ Ἰάκωβος. Ὁ Ἰάκωβος ὅμως διακρίθηκε ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Ἀγαποῦσε τὴ νηστεία. Ἀγαποῦσε τὴν προσευχή· προσευχόταν μέρα – νύχτα, ἀδιαλείπτως. Ἔκανε δὲ καὶ γονυκλισίες τόσο πολλές, ὥστε τὰ γόνατά του εἶχαν γίνει σὰν τῆς καμήλας.
Ἦταν πιστὸς καὶ ἀγαπητὸς στὴν Ἐκκλησία. Τὸν ἀναγνώριζαν ὅλοι. Ἔτσι ἔγινε καὶ πρῶτος ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ἰεροσολύμων.
Ἀλλ᾿ ὅπως πάντοτε μία δρᾶσι προκαλεῖ ἀντίδρασι, ἔτσι καὶ ὁ ἅγιος Ἰάκωβος μισήθηκε ἀπὸ τοὺς Ἰουδαίους. Τὸν συνέλαβαν καὶ τὸν ὡδήγησαν στὸ δικαστήριο. Κι ὅπως δίκασαν οἱ Ἑβραῖοι τὸ Χριστὸ καὶ τὸν πρωτομάρτυρα Στέφανο, ἔτσι δίκασαν καὶ τὸν ἅγιο Ἰάκωβο. Τὸν κατεδίκασαν σὲ θάνατο, καὶ πέθανε μαρτυρικῶς. Τὸν ὡδήγησαν στὸ πτερύγιο τοῦ ναοῦ, δηλαδὴ στὸ ἄκρο τῆς στέγης, κι ἀπὸ ᾿κεῖ τὸν ἔρριξαν κάτω. Καὶ ἐνῷ ἦταν ἀκόμη ζωντανός, τὸν θανάτωσαν κτυπώντας τον μ᾿ ἕνα ξύλο. Προτοῦ νὰ ξεψυχήσῃ παρεκάλεσε τὸ Θεὸ νὰ συχωρέσῃ τοὺς δημίους του.

* * *

Αὐτὸς εἶνε μὲ λίγα λόγια ὁ βίος τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου. Ἀπὸ τότε ποὺ ἔζησε πέρασαν αἰῶνες. Καὶ ὅμως τὸ ὄνομά του μένει ἀλησμόνητο. «Εἰς μνημόσυνον αἰώνιον ἔσται δίκαιος» (Ψαλμ. 111,6· κοινων. θ. Λειτ.). Τὸν θυμᾶται ὁ λαός, καὶ ζῇ ὁ ἅγιος Ἰάκωβος μέσα στὴ συνείδησι τῆς Ἐκκλησίας. Πῶς ζͺῆ; Ζῇ μὲ τὴ Λειτουργία του. Στὰ παλιὰ τὰ χρόνια ὑπῆρχαν καὶ ἄλλες λειτουργίες. Ἡ πρώτη, ἡ πιὸ ἀρχαία, ἦταν ἡ Λειτουργία ποὺ ἔκανε ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος. Εἶνε ἕνα ἀριστούργημα, μὲ βαθειὲς καὶ πυκνὲς ἔννοιες. Ἡ θεία Λειτουργία αὐτὴ τελεῖται σήμερα μὲ μεγαλοπρέπεια στὰ Ἰεροσόλυμα, ὅπου προΐσταται ὁ διος ὁ πατριάρχης, καθὼς καὶ ἀλλοῦ.
Τὴ Λειτουργία αὐτὴ τοῦ Ἰακώβου ἦρθε ὕστερα ὁ Μέγας Βασίλειος καὶ τὴ συντόμευσε. Καὶ μετὰ ἦρθε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος καὶ συντόμευσε καὶ αὐτὴν «διὰ τὴν ἀσθένειαν τῶν ἀκουόντων», ὅπως λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης. Πάει πιὰ ἐκείνη ἡ ἐποχὴ ποὺ οἱ Χριστιανοὶ κάθονταν ἐπὶ ὧρες μέσα στὴν ἐκκλησία καὶ παρακολουθοῦσαν τὴ λατρεία. Τώρα ὅλοι εἶνε βιαστικοί, νευρικοί. Δὲ᾿ δείχνουν προσοχὴ καὶ δὲν καταλαβαίνουν. Ὅπως μπαίνουν, ἔτσι βγαίνουν. Πρέπει νὰ ἐπανέλθουμε σὲ μιὰ ἁπλότητα λατρείας, ποὺ ὁ λαὸς ν᾿ ἀκούῃ λίγα καθαρὰ πράγματα καὶ νὰ ὠφελῆται. Ἕνας λόγος ποὺ σήμερα ὁ κόσμος δὲν ἐκκλησιάζεται, εἶνε κι αὐτός. Εἶνε ἕνα πρόβλημα, ποὺ δὲ᾿ θὰ τὸ λύσουμε ἐμεῖς ἐδῶ, οὔτε κάτω στὴν Ἀθήνα· ἂν μπορῇ, θὰ τὸ λύσῃ μιὰ οἰκουμενικὴ Σύνοδος.
Στὰ παλιὰ τὰ χρόνια ξέρετε πῶς γινόταν; Μαζεύονταν οἱ Χριστιανοί, κάθονταν καὶ διάβαζαν ψαλμούς, τὸν Ἀπόστολο, τὸ Εὐαγγέλιο· ἔλεγε μερικὰ ἁπλᾶ λόγια ὁ ἱερεύς· κοινωνοῦσαν ὅλοι· βοηθοῦσαν τοὺς φτωχοὺς καὶ δυστυχισμένους. Εἶχαν μιὰ ἁπλῆ λατρεία καὶ ζωή. Ἐκεῖ πρέπει νὰ ἐπανέλθουμε. Αὐτὴ ἡ πολυτέλεια, ποὺ ὑπάρχει τώρα, δὲν ἁρμόζει. Τὰ ψαλλόμενα δὲν τὰ καταλαβαίνουν οὔτε οἱ ψαλτάδες οὔτε οἱ παπᾶδες. Ὅλοι ἔχουμε ξεφύγει. Ἡ πρᾶξις τῆς συντομεύσεως τῆς Λειτουργίας τοῦ ἁγίου Ἰακώβου δείχνει βέβαια, ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας ἔχει δικαίωμα νὰ τροποποιῇ. Ὄχι ὅμως ἕνας ἐπίσκοπος, ἀλλὰ ὅλοι οἱ ἐπίσκοποι σὲ μιὰ οἰκουμενικὴ Σύνοδο. Γιατὶ ἂν κάνουμε ὁ καθένας κάτι μόνος μας, θὰ γίνῃ σχίσμα. Νά πῶς παρουσιαστήκανε οἱ παλαιοημερολογῖται· διότι ἀλλάξαμε τὸ ἡμερολόγιο. Ἔτσι, ἅμα τυχὸν πειράξουμε καὶ τὴ θεία Λειτουργία, θὰ ἔχουμε νέο σχίσμα.
Ζῇ, λοιπόν, ὁ ἅγιος Ἰάκωβος μὲ τὴ θεία Λειτουργία του. Ζῇ ἀκόμα καὶ μὲ ἕνα ἀριστούργημα ποὺ ἔχει κάνει. Εἶνε ἕνα ἀπὸ τὰ 27 βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἡ καθολικὴ Ἐπιστολὴ Ἰακώβου. Εἶνε θεόπνευστη! Μερικὰ δείγματα ἀπὸ τὸ περιεχόμενό της· ―Θέλεις νὰ δῇς ποιός εἶνε ὁ ἄνθρωπος τῆς καθαρᾶς θρησκείας; Εἶνε αὐτὸς ποὺ πάει στὴν ἐκκλησία, προσεύχεται, ἀνάβει κεριά, κάνει μετάνοιες; Εἶνε κι αὐτός. Ἀλλὰ τί λέει ὁ ἀπόστολος Ἰάκωβος; Ὅτι «θρησκεία καθαρὰ καὶ ἀμίαντος παρὰ τῷ Θεῷ καὶ πατρὶ αὕτη ἐστίν, ἐπισκέπτεσθαι ὀρφανοὺς καὶ χήρας ἐν τῇ θλίψει αὐτῶν, ἄσπιλον ἑαυτὸν τηρεῖν ἀπὸ τοῦ κόσμου» (Ἰακ. 1,27). ―Ἐσὺ ὁ ἄλλος, ποὺ ἑτοιμάζεσαι στὸ δικαστήριο καὶ νὰ βάλῃς τὸ χέρι σου ἐπάνω στὸ Εὐαγγέλιο καὶ νὰ ὁρκιστῇς, διάβασε προηγουμένως τὴν Ἐπιστολὴ τοῦ Ἰακώβου. Τί θὰ δῇς; Ὅτι ἀπαγορεύεται ὁ ὅρκος· συμφωνεῖ ὁ Ἰάκωβος μὲ τὸ Χριστό. ―Σὺ ὁ πλούσιος, λέει, μὴν ὑπερηφανεύεσαι· τὰ χρήματά σου νὰ τὰ διαθέτῃς γιὰ τοὺς φτωχούς. ―Σὺ ποὺ εἶσαι ἄρρωστος, σὺ ποὺ βασανίζεσαι, σὺ ποὺ διαβάλλεσαι, σὺ ποὺ συκοφαντεῖσαι, σὺ ποὺ ἀδικεῖσαι στὸν κόσμο αὐτόν, ἔχε ὑπομονή. ―Σὺ ποὺ ἀφήνεις τὴ γλῶσσα σου ἐλεύθερη, πρόσεξε· ἡ γλῶσσα «κόκκαλα δὲν ἔχει καὶ κόκκαλα τσακίζει»…
Σήμερα, στὴν ἑορτή του, θὰ χαρῇ ὁ ἅγιος Ἰάκωβος, ἐὰν ἀνοίξετε τὴν Καινὴ Διαθήκη καὶ διαβάσετε τὴν Ἐπιστολή του. Σᾶς βάζω λοιπὸν κανόνα νὰ τὸ κάνετε. Πρέπει νὰ γίνουμε Χριστιανοί. Ὄχι ἁπλῶς ν᾿ ἀνάβουμε κεριά, νὰ κάνουμε τὸ σταυρό σας· ἀλλὰ νὰ γίνουμε πραγματικὰ Χριστιανοί. Ἔχουν τὴ συνήθεια μερικοί, νὰ διαβάζουν τὴ λεγομένη ἁγία Ἐπιστολή. Δὲν εἶνε ὅμως αὐτὴ θεόπνευστη. Τί εἶνε ἡ ἁγία Ἐπιστολή; ἕνα χαλικάκι. Ἐνῷ ἡ Ἐπιστολὴ τοῦ Ἰακώβου εἶνε τὸ διαμάντι.
Σήμερα, λοιπόν, ποὺ ἑορτάζουμε τὴ μνήμη τοῦ ἁγίου Ἰακώβου, συνιστῶ σὲ ὅλους καὶ τὸ βάζω ὡς κανόνα, ―τέτοιους κανόνες ἔπρεπε νὰ βάζουν οἱ πνευματικοί―, νὰ διαβάζουν τὴν ἐπιστολή του καὶ ὅλη τὴν ἁγία Γραφή. Γιατὶ ἂν ὑπάρχῃ ἕνας λαὸς ποὺ δὲν γνωρίζει τὴν ἁγία Γραφή, εἶνε ὁ Ἑλληνικός. Λοιπόν, συνιστῶ σὲ ὅλους σας νὰ πᾶτε στὸ σπίτι καὶ ν᾿ ἀνοίξετε τὴν Καινὴ Διαθήκη σας, νὰ βρῆτε τὴν Ἐπιστολὴ τοῦ Ἰακώβου καὶ νὰ τὴ διαβάσετε καὶ μιὰ καὶ δυὸ φορές. Πολὺ θὰ ὠφεληθῆτε.
Εθε ὁ Θεός, διὰ πρεσβειῶν τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου, νὰ ἐλεήσῃ καὶ σώσῃ ὅλους μας· ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Aπομαγνητοφωνημένη ομιλία του Μητροπολίτου π. Αυγουστίνου Καντιώτου στον ιερό ναό του Aγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης στις 23-10-1981