Β΄ Στάσις Χαιρετισμῶν

Συγχρονα ειδωλα

«Χαῖρε, τῶν εἰδώλων τὸν δόλον ἐλέγξασα» (Ἀκάθ. ὕμν. Λ2β΄)

Ο Ἀκάθιστος ὕμνος, ἀγαπητοί μου, εἶνε ἀριστούργημα θρησκευτικῆς ποιήσεως. Εἶ­νε πολύεδρο διαμάντι, ποὺ κάθε πλευρά του, κα­θένα ἀπὸ τὰ 144 «χαῖρε», ἀκτινοβολεῖ. Σήμερα μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ θὰ προσπαθήσω νὰ ἐξηγήσω αὐτὸ ποὺ ἀκούσατε· «Χαῖ­ρε, τῶν εἰ­δώλων τὸν δόλον ἐλέγξασα». Χαῖρε Παναγία, διότι ἐσὺ γέννησες ἐκεῖνον ποὺ ἤ­λεγξε τὴν ἀ­πάτη τῶν εἰδώλων καὶ τὰ σάρωσε (Λ2β΄).
Θὰ δοῦμε πρῶτον τί εἶνε εἴδωλο, καὶ δεύτερον ἂν σήμερα ὑπάρχῃ εἰδωλολατρία.

* * *

Α΄. Τί εἶνε εἴδωλο; Πρέπει νὰ γνωρίζουμε, ἀγα­πητοί μου, ὅτι ὁ ἄνθρωπος στὴν ἀρχή, ὅταν πρωτοεμφανίσθηκε, γνώριζε καὶ λάτρευε τὸν ἀ­ληθινὸ Θεό. Ἀλλὰ κατόπιν, μὲ τὴν ἀπομάκρυνσί του ἀπὸ αὐτόν, ὅπως ὅλα τὰ κα­λὰ δι­εστράφησαν, ἔτσι ἀλλοιώθηκε καὶ ἡ πίστι του. Ἔχασε τὸν ἀληθινὸ Θεό, καὶ τὸ κενὸ ποὺ δημι­ουρ­γήθηκε ἦρθαν ν᾽ ἀναπληρώσουν τὰ εἴδωλα. Ἔτσι παρουσιάστηκε ἡ εἰδωλολατρία.
Τὰ εἴδωλα δὲν εἶνε κάτι πραγματικό· τὰ δημιούργησε ἡ φαντασία πάνω στὴν ἀνάγκη τῆς ψυχῆς γιὰ Θεό. Ὁ ἄνθρωπος φαν­τάστηκε κάτι ψεύτικο καὶ ἔπλασε διάφορα ἀπατηλὰ ὑ­ποκατάστατα. Πῆρε π.χ. ἕνα κομμάτι μάρμαρο, τὸ πελέκησε καὶ τοῦ ἔδωσε μιὰ μορφή. Κ᾽ ἐ­μεῖς βέβαια σήμερα κάνουμε ἀγάλματα, ἀλλὰ λέμε· Αὐτὸ εἶνε μιὰ ἀπεικόνισι τοῦ ἄλφα ἢ βῆτ­­τα ἥ­ρωος. Ἐκεῖνοι ὅμως τότε εἶπαν, ὅτι μέσα στὸ ἄγαλμα ἐκεῖνο ὑπάρχει μιὰ θεϊ­κὴ ὕπαρξι, ὅτι τὸ ἴδιο τὸ ἄγαλμα εἶνε θεός.
Ἔτσι ἡ ἀνθρωπότης πρὸ Χριστοῦ θεοποίη­σε τὰ πάντα· τὸν ἥλιο, τὴ σελήνη, τὰ ἄστρα, λίμνες, ποτάμια, δέντρα, ζῷα, πουλιά…. Τὰ πάντα θεός, θεοποίησις τῶν πάντων.
Ἡ εἰδωλολατρία ἁπλώθηκε σὲ ὅλη τὴ γῆ, καὶ στοὺς πλέον εὐγενεῖς λαούς. Ἂν παρακο­λουθήσατε μὲ προσοχὴ τὴν δευτέρα στάσι τῶν Χαιρετισμῶν, θ᾽ ἀκούσατε ὅτι μεταξὺ τῶν ἄλ­λων μνημονεύονται (στὰ στοιχεῖα Κάππα καὶ Λάμβδα) δύο χῶρες, ἡ Αἴγυπτος καὶ ἡ Βαβυλών.
Οἱ Αἰγύπτιοι, ποὺ εἶχαν πολιτισμὸ χιλιετι­ῶν, λάτρευαν ὡς θεὸ τὸ Νεῖλο ποταμό, ποὺ τροφοδοτεῖ τὴ χώρα τους. Λάτρευαν τὰ γερά­κια. Λάτρευαν ―ἀπίστευτο― τὶς γάτες· σὲ ἀ­να­σκαφὲς βρέθηκε νεκροταφεῖο μὲ μικρά, χρυ­σᾶ παρακαλῶ, φέρε­τρα, ποὺ περιεῖχαν σκελετοὺς ἀπὸ γάτες! λάτρευαν τὰ ζῷα (ὅ­πως καὶ σήμερα μερι­κοὶ ζῳόφιλοι). Γι᾽ αὐ­τὸ ἀπόψε, στὸ στοιχεῖο Λάμβδα, ἀ­κοῦμε· «Λάμψας ἐν τῇ Αἰ­γύπτῳ φωτισμὸν ἀ­ληθεί­ας, ἐδίωξας τοῦ ψεύδους τὸ σκότος…».
Εἰδωλολάτρες ἦταν καὶ οἱ Βαβυλώνιοι, μὲ μεγάλο πολιτισμὸ στὴ Μεσοποταμία. Ἄλλοι πάλι αὐτοί. Εἶχαν φτειάξει ἕνα κούφιο ἄγαλμα ἀπὸ μπροῦντζο, τὸ γέμιζαν μὲ εὔφλεκτες ὗλες, τοὺς ἔβαζαν φωτιά, κι ὅταν ὁ μπροῦντζος πυ­ρα­κτωνόταν ἔβαζαν ἐπάνω στὶς τεράστιες ἁ­πλω­μένες παλάμες τοῦ ἀγάλματος – τί; βρέφη, παιδάκια! Τὰ προσέφεραν θυσία κι αὐτὰ καίγον­ταν, ἐνῷ τὰ τύμπανα χτυποῦσαν μανιω­δῶς· γίνον­ταν κάρβουνο, ἔλιωναν σὰν τὸ λιβάνι….
Οἱ Αἰγύπτιοι εἰδωλολάτρες, οἱ Βαβυλώνιοι εἰδωλολάτρες. Οἱ ῾Ρωμαῖοι, κι αὐτοὶ εἰδωλολά­τρες μὲ πλῆθος θεούς. Καὶ οἱ Ἕλληνες; Ὤ οἱ Ἑλληνες, ποὺ εἶχαν τὰ σκῆπτρα τῆς φιλοσοφί­ας καὶ τῶν ἐπιστημῶν, ἦταν κι αὐτοὶ βυθισμέ­νοι σὲ βάλτο. Ἕνα μόνο σᾶς λέω· ὅταν ἦρθε ὁ ἀ­πό­στολος Παῦλος στὴν Ἀ­θήνα νὰ κηρύξῃ τὸ εὐ­αγ­γέλιο, βρῆκε ὅλη τὴν πό­λι «κατείδωλον» – ἔ­τσι ἐκφράζεται ἡ Γραφή (Πράξ. 17,16). Τί θὰ πῇ «κα­τείδωλος»· γεμάτη εἴ­δωλα. Καὶ «παρωξύνετο» (ἔ.ἀ.) τὸ πνεῦμα τοῦ ἀ­ποστόλου βλέποντας εἴδωλα σὲ κάθε γωνιά. Ὅπως εἶπε κάποιος, ἂν μετρούσαμε τοὺς κατοίκους τῆς Ἀθήνας καὶ τὰ εἴδωλα, τὰ εἴδωλα θὰ ἦταν περισσότερα.
Εἰδωλολατρία. Ἔτσι ἦταν ὁ κόσμος ὁλόκλη­ρος. Μόνο σὲ μιὰ γωνιὰ τοῦ κόσμου λάτρευαν τὸν ἀληθινὸ Θεό. Ὁ λαὸς αὐτὸς ἦταν οἱ Ἰουδαῖοι. Ἀλλὰ κ᾽ ἐκεῖ, τόσο μεγάλη ἦταν ἡ ἐ­πιρροὴ τοῦ εἰδωλολατρικοῦ περιβάλλοντος, ὥσ­τε καὶ οἱ Ἰουδαῖοι ἀκόμη ἐρχόταν περίοδος ποὺ λησμονοῦσαν τὸν ἀληθινὸ Θεό, λάτρευαν εἴδωλα, καὶ τότε οἱ γνήσιοι προφῆτες τοῦ Θεοῦ τοὺς ἤλεγχαν μὲ πύρινη γλῶσσα.
Ἐνῷ ὅμως παντοῦ ἐπικρατοῦσε εἰδωλολατρία, ξαφνικὰ ἡ εἰδωλολατρία ἔπεσε! Ποιός τὴν κατήργησε; ἡ φιλοσοφία, ἡ ποίησις, ἡ ῥητο­ρεία; Τίποτε ἀπ᾽ αὐτά. Ὁ Σωκράτης μόλις τόλμησε ν᾽ ἀμφισβητήσῃ τὴν ὕπαρξι τέτοιων θεῶν καὶ καταδικάσθηκε σὲ θάνατο διὰ κωνείου. Πῶς λοιπὸν ἔπεσε ἡ εἰδωλολατρία; Ἔ­πεσε ὅταν γεννήθηκε ὁ Υἱὸς τῆς Παρθένου κι ἀκούστηκε νὰ κηρύττῃ, ὅτι ὁ Θεὸς δὲν εἶνε ὕλη, μάρμαρο, ξύλο, ἀσήμι· δὲν εἶνε ποταμός, θάλασσα, ἀστέρι· ἀλλὰ «πνεῦμα ὁ Θεός». Τί μεγάλος λόγος αὐτός! Καὶ μόνο ὁ λόγος αὐ­τός, ποὺ εἶπε ὁ Χριστὸς σὲ μία ἁμαρτωλὴ γυναῖκα, ἀξίζει περισσότερο ἀπὸ ὅλη τὴν ἀν­θρώ­πινη σοφία. «Πνεῦμα ὁ Θεός, καὶ τοὺς προσ­κυνοῦντας αὐτὸν ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν» (Ἰω. 4,24). Ἔτσι ἔπεσε ἡ εἰδωλολατρία, καὶ ἦρθε ἡ πίστι καὶ ἡ λατρεία τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ.
Ὕστερα ἀπὸ 300 χρόνια ἔγινε καὶ μιὰ προσπάθεια ν᾽ ἀναστηθοῦν τὰ εἴδωλα. Παρουσιάστη­κε ἕνας αὐτοκράτορας, ὁ Ἰουλιανὸς ὁ παρα­βά­της, καὶ εἶπε· Ἐγὼ θὰ καταργήσω τὴ θρη­σκεία τοῦ Ναζωραίου καὶ θὰ ἐπαναφέρω τὴν παλιὰ θρησκεία, θ᾽ ἀναστήσω τὴν εἰδωλολατρία. Ἔ­στειλε καὶ στὸ μαντεῖο τῶν Δελφῶν, ποὺ ἦταν ναὸς τοῦ Ἀπόλλωνος (δηλαδὴ τῶν δαιμό­νων), νὰ ρωτήσῃ γιὰ τὴν ἔκβασι τῆς ἐπιχειρήσεως αὐτῆς. Καὶ τὸ μαντεῖο (δηλαδὴ ὁ ἴδιος ὁ διάβολος) ἀπήντησε· «Χαμαὶ πέσε δαίδαλος αὐλά. Οὐκέτι Φοῖβος ἔχει καλύβην, οὐ μάντιδα δά­φνην, οὐ παγὰν λαλέουσαν. Ἀ­πέσβετο καὶ λάλον ὕδωρ». Ἑλληνικὰ εἶν᾽ αὐ­τά, ἀλλὰ ποιός τώρα τὰ καταλαβαίνει; ἔβαλαν στόχο «πνευμάτων ἀερίων τὰ πλήθη», ποὺ ἀ­κούσαμε σήμε­ρα (καν. Ἀκαθ. η΄ ᾠδ.), νὰ διαλύσουν τὸ ἱστορικὸ τοῦτο ἔθνος. Τί σημαίνει αὐτὴ ἡ ἀπάν­τη­σι τοῦ μαντείου τῶν Δελφῶν; Ὅτι πάει πλέον, ἦρθε τὸ τέλος, δὲν θ᾽ ἀκουστῇ στὸ ἑξῆς ἀπὸ ἐδῶ ἡ φωνὴ τοῦ Ἀπόλλωνος νὰ μαντεύῃ… Θὰ ἀκουγόταν παντοῦ ἡ φωνὴ τοῦ Κυρίου ἡ­μῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Καὶ ὁ Ἰουλιανὸς πεθαίνον­τας εἶ­πε· «Νενίκηκάς με, Ναζωραῖε»· Χριστέ, μὲ νίκη­σες δὲν μπόρεσα νὰ ἐπαναφέ­ρω τὰ εἴδωλα.
Αὐτὸ ἀκριβῶς ὑπογραμμίζει ὁ χαιρετισμὸς «Χαῖρε, τῶν εἰδώλων τὸν δόλον ἐλέγξασα», στὸν ὁποῖο προσπαθοῦμε νὰ δώσουμε μία ἐξ­ήγησι. Ζητοῦν τώρα ὡρισμένοι νὰ τὰ μεταφρά­σουν αὐτά· δὲν μεταφράζονται, εἶνε ἀμετάφραστα. Εἶνε χρυσὸς 24 καρατίων· κάθε ἀπόπειρα γιὰ μετάφρασι εἶνε ματαιοπονία, ἐπιφέ­ρει ἀλλοίωσιν τοῦ ὑπερόχου αὐτοῦ κειμένου.
Β΄. Τὸ δεύτερο τώρα ἐρώτημα· ὑπάρχει σήμε­ρα εἰδωλολατρία; Δυστυχῶς ὑπάρχει! Ρωτῆ­στε τοὺς ἱεραποστόλους ποὺ κηρύττουν στὴν Ἀφρική, τὴν Ἀσία καὶ ἀλλοῦ. Ἕνα δισεκατομμύριο (ἕνας στοὺς τέσσερις κατοίκους τῆς γῆς) λατρεύουν εἴδωλα καὶ ἀσχολοῦνται μὲ τὴ μαγεία κι ὅ,τι δαιμονικὸ φανταστῆτε.
Ἀλλ᾽ ἐκτὸς ἀπὸ αὐτοὺς ὑπάρχουν εἰδωλολά­τρες καὶ – ποῦ; μεταξὺ τῶν Χριστιανῶν, αὐ­τῶν ποὺ ἔρχονται στὴν ἐκκλησία! Στὸ ὄνομα Χριστιανοί, ἀλλὰ στὰ βάθη τῆς καρδιᾶς τους λα­τρεύουν κρυφὰ εἴδωλα. Ὁ γαστρί­μαργος θεὸ ἔχει τὴν κοιλιὰ καὶ τὸ φαΐ. Ὁ φιλήδονος θεὸ ἔ­χει τὰ ὑπογάστρια καὶ τὸ σέξ. Ὁ φιλόδοξος θεὸ ἔχει τὴ δόξα, τὴν ἐξουσία, τὸ κράτος. Θέλετε κι ἄλλα μικρότερα εἴδωλα; Πολλοὶ ὡς θεὸ λατρεύουν τὸ φουτ-μπώλ, τὴ μπάλλα· ἄλλοι τὸ ποτό, τὸ κρασί· ἄλλοι τὸ χαρτί, τὸ χαρτοπαίγνιο· ἄλλοι τὴν πολιτική, τὸ κόμμα, τὸν ἀρχηγό. Ἕνα παράδει­γμα. Στὴν Ἀθήνα κάποιο φτω­χαδάκι, κα­θὼς ἔβγαινε ἀπὸ μιὰ ταβέρνα, εἶπε ἄσχημο λόγο ―κακῶς― γιὰ τὸν πρωθυπουργό. Ἀμέσως τὸν ἔπιασαν καὶ τὸν δίκασαν ἐπ᾽ αὐ­τοφώρῳ σὲ ὀχτὼ μῆνες φυλακή. Ἐνῷ ἂν κάποιος βλαστημήσῃ τὰ θεῖα, λένε· Ἀθῷος ὁ κατηγορούμενος, δὲν εἶχε κακὴ πρόθεσι… Μεγάλος δηλαδὴ ὁ πρωθυπουργὸς κι ὁ πρόεδρος δημοκρατίας – μικρός, πολὺ μικρὸς ὁ Χριστός!

* * *

Ὑπάρχει λοιπόν, ἀγαπητοί μου, καὶ σήμερα εἰδωλολα­τρία.
Γι᾽ αὐτό, ὅταν ἀπόψε πᾶτε στὸ σπίτι κάντε προσ­ευ­χὴ καὶ πῆτε στὴν Παναγία μας· «Χαῖρε, τῶν εἰ­δώλων τὸν δόλον ἐλέγξασα». Παναγιά, γκρέμισε μέσα μας κάθε εἴδωλο καὶ βοήθα μας νὰ γίνουμε πραγματικοὶ Χριστιανοί.
Ἀνοῖξτε τὴν ἁγία Γραφὴ ἐπίσης καὶ διαβάστε πῶς τελειώνει ἡ πρώτη ἐπιστολὴ τοῦ εὐαγ­γελιστοῦ Ἰωάννου· «Τεκνία», παιδάκια μου, «φυ­λά­ξατε ἑαυτοὺς ἀπὸ τῶν εἰδώλων» (Α΄ Ἰωάν. 5,21).
Καὶ τέλος ἂς ἀ­κουστῇ μέσα ἀπὸ τὰ βάθη τῆς καρδιᾶς κάθε πιστοῦ· Κάτω τὰ εἴδωλα!
Εἴθε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς νὰ μᾶς βοηθήσῃ, ὥστε νὰ μὴν εἴμαστε ψευτοχριστι­ανοὶ ποὺ λατρεύουν εἴδωλα, ἀλλὰ νὰ λατρεύ­ουμε Ἰησοῦν τὸν Ναζωραῖον τὸν ἐσταυρωμένον· ὅν, παῖδες Ἑλλήνων, ὑμνεῖτε καὶ ὑ­περυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

(Ομιλία Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου στον ιερό ναό του Ἁγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης Παρασκευὴ 13-3-1987)

______

SERBIKA

_______

САВРЕМЕНИ ИДОЛИ

* * *

* * *