Tα Αγια Θεοφάνεια
6 Iανουαρίου

ΓΙΑΤΙ ΒΑΠΤΙΣΘΗΚΕ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ

(και αλλα ζητηματα γυρω απο τη βαπτισι)

ΣΗΜΕΡΑ, εὐσεβὲς ἐκκλησίασμα, τελειώνει τὸ Δωδεκαήμερο. Δωδεκαήμερο εἶνε ὁ κύκλος τῶν χαρμοσύνων ἑορτῶν, ποὺ ἀρχίζουν μὲ τὴ γέννησι τοῦ Χριστοῦ καὶ τελειώνουν μὲ τὴ βάπτισί του. Οἱ ἡμέρες εἶνε δώδεκα ἂν ἀφαιρεθῇ ἡ νηστήσιμος παραμονὴ τῶν Φώτων.
Τὴν ἡμέρα τῶν Χριστουγέννων εδαμε τὸ Χριστὸ νήπιο στὸ σπήλαιο. Τὴν 1η Ἰανουαρίου τὸν εδαμε βρέφος ὀκτὼ ἡμερῶν νὰ περιτέμνεται καὶ νὰ λαμβάνῃ τὸ ὄνομα Ἰησοῦς. Καὶ σήμερα τὸν βλέπουμε «ἄνδρα τέλειον» (Ἐφ. 4,13), σὲ ἡλικία τριάντα ἐτῶν, ποὺ ἔρχεται στὰ Ἰορδάνεια ῥεῖθρα νὰ βαπτισθῇ.
Γύρω ἀπὸ τὴ βάπτισι δημιουργοῦνται ὡρισμένα ζητήματα, τὰ ὁποῖα θέλουν ἐξήγησι.

* * *

 Ἕνα ζήτημα εἶνε τὸ ἑξῆς. Ἀπὸ τὰ Εὐαγγέλια γνωρίζουμε τὴ ζωὴ τοῦ Χριστοῦ. Οἱ πληροφορίες ὅμως φτάνουν μέχρι τότε ποὺ ὁ Χριστὸς δωδεκαετής, δώδεκα χρονῶν, πῆγε στὰ Ἰεροσόλυμα, προσκύνησε στὸ ναὸ τοῦ Σολομῶντος, ἔμεινε ἐκεῖ τρεῖς μέρες, καὶ κατέπληξε τοὺς σοφοὺς τοῦ Ἰσραὴλ μὲ τὶς ἐρωτήσεις καὶ τὶς ἀπαντήσεις του. Μετά, τὰ Εὐαγγέλια σιγοῦν· ὑπάρχει ἕνα κενό. Ποῦ ἦταν καὶ τί ἔκανε ὁ Χριστὸς ἀπὸ δώδεκα μέχρι τριάντα ἐτῶν; Αὐτὸ τὸ κενὸ ἐκμεταλλεύονται οἱ ἐχθροὶ τῆς πίστεως. Καὶ τί λένε· ὅτι στὸ διάστημα αὐτὸ (τῶν δεκαοκτὼ ἐτῶν) ταξίδεψε καὶ πῆγε μακριά, σὲ διάφορες χῶρες, καὶ ἰδιαιτέρως στὴ χώρα τῆς μυστικοπαθείας, τὶς Ἰνδίες, κ᾿ ἐκεῖ διδάχθηκε τὴ σοφία ποὺ κατόπιν ἐδίδαξε.
Ψέμα! Δὲν πῆγε πουθενά ὁ Χριστός. Πῶς ἀποδεικνύεται αὐτό; Τὸ λέει τὸ Εὐαγγέλιο.  Σᾶς τὸ ἐξηγῶ καὶ μὲ παράδειγμα. Ἐγὼ λόγου χάριν κατάγομαι ἀπὸ ἕνα μικρὸ χωριὸ τῶν Κυκλάδων. Ἂν πᾶτε ἐκεῖ στὸ χωριό μου, θὰ σᾶς ποῦνε πληροφορίες γιὰ τὴ ζωή μου· ποὺ ἤμουν μικρός, ποὺ πῆγα στὸ δημοτικό, ποὺ πῆγα στὸ γυμνάσιο, ποὺ πῆγα στὸ πανεπιστήμιο, ποὺ…, ποὺ… Ὅλα τὰ ξέρουν. Γιατὶ αὐτά συζητοῦν. Γνωρίζουν ὅλες τὶς λεπτομέρειες τῆς ζωῆς κάθε συγχωριανοῦ. Σ᾿ ἕνα μικρὸ χωριὸ ἔμεινε καὶ ὁ Χριστός, στὴ Ναζαρέτ· γι᾿ αὐτὸ ὠνομάστηκε Ναζωραῖος. Ὅταν λοιπὸν πῆγε μεγάλος, τριάντα ἐτῶν, καὶ κήρυξε στὴ Ναζαρέτ, τί επανε; ―Περίεργο πρᾶγμα! Αὐτὸς σχολεῖο δὲν πῆγε· «πῶς οὗτος γράμματα οἶδε μὴ μεμαθηκώς;» (Ἰωάν. 7,15), ποῦ γνωρίζει τέτοια πράγματα;… Οἱ συμπατριῶτες του δηλαδὴ μαρτυροῦν, ὅτι δὲν ἔφυγε ἀπὸ τὸν κύκλο τῆς Ναζαρέτ, ἀλλὰ τί ἔκανε; Τὸ διάστημα αὐτὸ τῶν δεκαοκτὼ ἐτῶν ἦταν ἐκεῖ ὁ πρῶτος ἐργάτης.
Ἂς τ᾿ ἀκούσουν αὐτὸ ὅσοι ἐργατοπατέρες καὶ ψευτοπροστάτες ἐκμεταλλεύονται τοὺς ἐργάτες. Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ὑπῆρξε ἐργάτης, μὲ ῥόζους στὰ χέρια.  Φτωχός, δούλευε στὸ ἐργαστήριο τοῦ ἁγίου Ἰωσὴφ γιὰ νὰ συντηρήσῃ τὸν ἑαυτό του καὶ τὴν ἁγία του μητέρα. Ὑπάρχει καὶ εἰκόνα, ποὺ τὸν παριστάνει μέσα στὸ ξυλουργεῖο τοῦ νομιζομένου πατέρα του, νὰ κρατάῃ στὰ χέρια πριόνια καὶ σκεπάρνια καὶ νὰ ἐργάζεται.
Ἰδού λοιπὸν ποῦ ἦταν ὁ Χριστὸς ἀπὸ δώδεκα μέχρι τριάντα ἐτῶν. Ἂν εἶχε λείψει σὲ ἄλλες χῶρες, θὰ τὸ γνώριζαν οἱ συμπατριῶτες του. Ἀλλ᾿ αὐτοὶ μαρτυροῦν, ὅτι δὲν ἔλειψε· γι᾿ αὐτὸ ἀποροῦν, πῶς γνωρίζει «γράμματα μὴ μεμαθηκώς».
ϗ Μιὰ ἄλλη ἀπορία εἶνε ἡ ἑξῆς. Γνωρίζουμε, ὅτι κάθε ἄνθρωπος εἶνε ἁμαρτωλός. Ἕνας μόνο ὑπῆρξε ἀναμάρτητος, ὁ Χριστός. Τότε ὅμως γεννᾶται τὸ ἐρώτημα· Ἀφοῦ εἶνε ἀναμάρτητος, γιατί βαπτίσθηκε; Ἀπαντοῦμε.
Βαπτίσθηκε ὁ Χριστός, γιὰ νὰ γίνῃ ἐπισήμως γνωστός. Μέχρι τὴν ὥρα ἐκείνη ἦταν ἄγνωστος. Κανείς δὲν τὸν ἐγνώριζε. Ποιός νὰ ὑποπτευθῇ, ὅτι κάτω ἀπὸ τὸν ἐργάτη ἐκεῖνον μὲ τὰ πριόνια καὶ τὰ σφυριὰ  κρυβόταν ὁ δημιουργὸς τοῦ παντός, ὁ ἀναμενόμενος Μεσσίας; Καὶ σ᾿ αὐτὸν ἀκόμα τὸν Πρόδρομο ἦταν ἄγνωστος. Τώρα γίνεται σὲ ὅλους γνωστός.
Βαπτίσθηκε ἀκόμη ὁ Χριστός, γιὰ νὰ φανερωθῇ τὸ μυστήριο τῆς ἁγίας Τριάδος. Τὴν ὥρα τῆς βαπτίσεως φανερώθηκε ὁ ἀληθινὸς Θεός, ποὺ ἦταν ἄγνωστος σὲ ὅλη τὴν ἀρχαία ἐποχή. Οἱ Ἀθηναῖοι πρόγονοί μας στὸ «κλεινὸν ἄστυ» εἶχαν στήσει βωμὸ τῷ «ἀγνώστῳ Θεῷ» (Πράξ. 17,23). Στὰ ῥεῖθρα τοῦ Ἰορδάνου λοιπὸν φανερώθηκε ὁ ἀληθινὸς Θεός. Πῶς φανερώθηκε; Ὡς ἁγία Τριάς. Ἕνας Θεὸς – τρία πρόσωπα, Πατὴρ Υἱὸς καὶ ἅγιον Πνεῦμα. Ἀσύλληπτο μυστήριο! Τί παράδειγμα ν᾿ ἀναφέρω; Νά κάτι ποὺ δὲν τὸ ἐγνώριζα· ὅταν γίνεται διάσπασις τοῦ ἀτόμου, λένε ὅτι ἐκπέμπονται τρία σωματίδια· ἕνα εἶνε τὸ ἄτομο, καὶ ἐκπέμπει τρία σωματίδια. Τὰ τρία γίνονται ἐννιά, καὶ οὕτω καθεξῆς· αὐξάνουν κατὰ γεωμετρικὴ πρόοδο. Μιὰ βοηθητικὴ εἰκόνα εἶνε αὐτό, ἀλλ᾿ ὅ,τι καὶ νὰ ποῦμε δὲν μποροῦμε νὰ ἐξηγήσουμε τὸ μέγα μυστήριο. Μήπως ἄλλωστε μποροῦμε νὰ ἐξηγήσουμε τὰ μικρότερα μυστήρια τῆς φύσεως; Ὁ μαθηματικὸς Ἀινστάιν λέει· «Κολυμποῦμε σὲ ὠκεανὸ μυστηρίου». Γι᾿ αὐτὸ ἐδῶ, πέρα ἀπὸ τὸ λογικὸ καὶ τὶς πέντε αἰσθήσεις, χρειάζεται ἡ «ἕκτη ασθησις», δηλαδὴ ἡ πίστις. Διὰ τῆς πίστεως ἐγγίζουμε τὸ μέγα μυστήριο καί, σκώληκες ἐμεῖς, μικρὰ καὶ ἀσήμαντα ὄντα, σκύβουμε τὸν αὐχένα καὶ λέμε· Ἁγία Τριάς, Πατὴρ Υἱὸς καὶ ἅγιον Πνεῦμα, ἐλέησον τὸν κόσμον.
Φανέρωσις τῆς ἁγίας Τριάδος σήμερα· Πατὴρ Υἱὸς καὶ ἅγιον Πνεῦμα. Ἄνοιξαν τὰ οὐράνια. Ταράχθηκαν τὰ νερά. «Ὁ Ἰορδάνης ἐστράφη εἰς τὰ ὀπίσω» (Ψαλμ. 113,3). Περιστερὰ παρουσιάστηκε, σύμβολο τῆς ἁγνότητος καὶ καθαρότητος. Καὶ φωνὴ ἀκούστηκε· «Οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα» (Ματθ. 3,17).
Βαπτίσθηκε ἀκόμη ὁ Χριστὸς καὶ  γιὰ νὰ γίνῃ ὑπόδειγμα τῶν Χριστιανῶν. Ὁ διος δὲν εἶχε ἀνάγκη ἀπὸ βάπτισμα· ἐμεῖς ἔχουμε ἀνάγκη ἀπὸ τὴν κάθαρσι ποὺ χαρίζει τὸ μυστήριο. Τὸ νερὸ τῆς κολυμβήθρας δὲν εἶνε κοινὸ νερό – ἂν πιστεύῃς βέβαια· ἂν δὲν πιστεύῃς, δικαίωμά σου. Ἀφ᾿ ἧς στιγμῆς ὁ ἱερεὺς βάζει πετραχήλι καὶ εὐλογεῖ, ἀπὸ τὴν ὥρα ἐκείνη τὸ νερὸ παίρνει πλέον θαυματουργὸ δύναμι, ὁρατὴ διὰ τῆς πίστεως, καὶ μέσα στὴν κολυμβήθρα θάβεται ὁ παλαιὸς Ἀδὰμ μὲ ὅλα τὰ ἁμαρτήματά του, καὶ ὁ ἄνθρωπος βγαίνει πιὸ λευκὸς κι ἀπὸ τὸ χιόνι. Αὐτὴ εἶνε ἡ πίστις μας. Ἔγινε λοιπὸν τὸ βάπτισμα τοῦ Χριστοῦ ὑπόδειγμα γιὰ ᾿μᾶς.
  Τέλος ἕνα ἀκόμη ἐρώτημα. Βαπτίζεται ὁ μεγάλος, γιατὶ εἶνε ἁμαρτωλός· τὰ ἀθῷα νήπια γιατί νὰ βαπτίζωνται; Ἀπάντησις· διότι φέρουν τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα. Μερικοὶ θὰ γελάσουν ἀκούγοντας αὐτά· ἀλλὰ ἔρχεται σήμερα ἡ ἐπιστήμη, ἡ ψυχολογία, νὰ βεβαιώσῃ, ὅτι  αὐτὸ εἶνε ἀληθές· μόνο ποὺ τὸ λέει μὲ ἄλλα λόγια. Δὲν ἔχω καιρὸ νὰ σᾶς μιλήσω γιὰ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα. Σύντομα λέω μόνο, ὅτι ὁ ἄνθρωπος, μόλις γεννηθῇ, φέρει μέσα του τὸ σπέρμα τῆς φθορᾶς, τὸ σπέρμα τῆς ἁμαρτίας. Αὐτὸ μὲ τὴ γλῶσσα τῆς ἐπιστήμης λέγεται «κληρονομικότης», καὶ τὸ παραδέχονται ὅλοι. Ἅμα ὅμως τὸ πῇς «προπατορικὸ ἁμάρτημα», ἐνοχλοῦνται. Τὸ παιδί, λοιπόν, ἔχει κι αὐτὸ κάποια ἐνοχή· καὶ γι᾿ αὐτὸ γίνεται ἡ βάπτισις, γιὰ νὰ σβήσῃ ἡ ἐνοχή, ἡ ὁποία προέρχεται ἀπὸ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα.

* * *

Λύσαμε, ἀγαπητοί μου, μερικὲς ἀπορίες. Τί ἔκανε ὁ Χριστὸς ἀπὸ δώδεκα μέχρι τριάντα ἐτῶν. Γιατί ὁ Χριστός, ἐνῷ εἶνε ἀναμάρτητος, βαπτίσθηκε στὸν Ἰορδάνη. Γιατί βαπτίζονται καὶ τὰ μικρὰ παιδιά. Τώρα θὰ μοῦ πῆτε·
―Ἐμεῖς βαπτισθήκαμε, καὶ ἔπρεπε ἐν συνεχεία νὰ κρατήσουμε ἄσπιλο τὸ χιτῶνα, νὰ μὴ διαπράξουμε ἁμαρτία μετὰ τὸ βάπτισμα. Ἀλλὰ δυστυχῶς καὶ μετὰ τὸ ἱερὸ μυστήριο πέσαμε πάλι καὶ εμεθα βουτηγμένοι σὲ ἁμαρτίες. Πρέπει λοιπὸν ν᾿ ἀπελπισθοῦμε;
Ὄχι, ὄχι! Χίλιες φορὲς ν᾿ ἁμαρτήσῃς καὶ νὰ πέσῃς, μὴν ἀπελπισθͺῆς. Σήκω πάλι ἐπάνω. Διότι ὑπάρχει κ᾿ ἕνα ἄλλο βάπτισμα, ὅπως λένε οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας· εἶνε τὸ δάκρυ τῆς μετανοίας καὶ ἐξομολογήσεως. Τὰ δάκρυα τοῦ Πέτρου, τῆς ἁμαρτωλῆς γυναίκας, τὰ δάκρυα μυριάδων μετανοούντων.
Πολλὰ τὰ δάκρυα στὸν κόσμο. Ὑπάρχει ἄνθρωπος ποὺ δὲν ἔκλαψε; «Κοιλὰς κλαυθμῶνος» λέγεται ἡ γῆ (Ψαλμ. 83,6), κοιλάδα δακρύων. Ἀλλ᾿ αὐτὰ συνήθως εἶνε δάκρυα μάταια, ἄχρηστα. Διότι ὅσο καὶ νὰ κλάψῃς λ.χ. γιὰ ἕνα νεκρό, δὲ᾿ μπορεῖς νὰ τὸν ἀναστήσῃς. Ὑπάρχουν ὅμως ἄλλα δάκρυα πολύτιμα, δάκρυα σπάνια. Εἶνε τὰ δάκρυα τῆς μετανοίας. Δῶστε μου, δῶστε μου, ἁμαρτωλοί, ἕνα τέτοιο δάκρυ! Τὸ δάκρυ αὐτό, ποὺ χύνεις ἐδῶ γιὰ τ᾿ ἁμαρτήματά σου, ἰσοδυναμεῖ μὲ τὸν Ἰορδάνη. Αὐτὸ τὸ δάκρυ γίνεται Ἰορδάνης ποταμός, γίνεται ὠκεανός, μέσα στὸν ὁποῖο πλένονται τὰ ἁμαρτήματα τοῦ κόσμου, ὅλων τῶν γενεῶν. Καὶ τότε δοξάζεται καὶ ὑμνεῖται ὁ Χριστὸς εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
(Απομαγνητοφωνημένη ομιλία του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου στον ιερό ναὸ του Ἁγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης 6-1-1985