Τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ ἐλεήμονος
12 Νοεμβρίου

ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ

«Δυνατὸς δὲ ὁ Θεὸς πᾶσαν χάριν περισσεῦσαι εἰς ὑμᾶς, ἵνα ἐν παντὶ πάντοτε πᾶσαν αὐτάρκειαν ἔχοντες περισσεύητε

εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν» (Β΄ Κορ. 9,8)

ΤΙΜA σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας τὴ μνήμη τοῦ μεγάλου πατρὸς ἁγίου Ἰωάννου τοῦ ἐλεήμονος, πατριάρχου Ἀλεξανδρείας (609-620).
Ὁ Ἰωάννης γεννήθηκε στὴν Ἀμαθοῦντα τῆς Κύπρου ἀπὸ οἰκογένεια εὐκατάστατη. Ὁ πατέρας του Ἐπιφάνιος ὑπῆρξε κυβερνήτης τῆς μεγαλονήσου. Νωρὶς οἱ γονεῖς ὡδήγησαν τὸν Ἰωάννη σὲ γάμο. Ἀλλὰ ἡ γυναίκα καὶ τὰ παιδιά του δὲν ἔζησαν πολύ. Παρηγοριὰ γιὰ τὸν πόνο του βρῆκε στὴν ὑπηρεσία τοῦ Θεοῦ.
Ἡ ἁγία ζωή του ἔκανε τὸν πιστὸ λαὸ καὶ τὸν βασιλέα Ἡράκλειο (610-641) νὰ τὸν ἀνεβάσουν στὸν πατριαρχικὸ θρόνο τῆς Ἀλεξανδρείας. Ὡς ἐπίσκοπος ἐποίμανε τὴν ἐκκλησία μὲ φόβο Θεοῦ, διεκρίθη δὲ στὴ φιλανθρωπία καὶ ἐλεημοσύνη· γι᾿ αὐτὸ τοῦ ἔδωσαν τὸ ἐπίθετο ἐλεήμων. Τόσο ἀκτινοβολοῦσε  ἡ πολιτεία του, ὥστε ἀκόμη καὶ ἑτερόδοξοι, αἱρετικοὶ μονοφυσῖτες, ἑλκύσθηκαν ἐξ αἰτίας του στὴν ὀρθόδοξο πίστι.
Στὸ σημερινὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα ἀκούσαμε τὴ λέξι «αὐτάρκεια». Διότι ἡ «αὐτάρκεια» ἔχει σχέσι μὲ τὴν ἐλεημοσύνη. «Δυνατὸς δὲ ὁ Θεός», λέει, «πᾶσαν χάριν περισσεῦσαι εἰς ὑμᾶς, ἵνα ἐν παντὶ πάντοτε πᾶσαν αὐτάρκειαν ἔχοντες περισσεύητε εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν» (Β΄ Κορ. 9,8). Τί σημαίνει «αὐτάρκεια»;

* * *

Λένε μερικοί, ὅτι τὸ Εὐαγγέλιο μόνο γιὰ τὰ οὐράνια ἐνδιαφέρεται. Ἀλλ᾿ ἐμεῖς, λένε, εμαστε ἄνθρωποι μὲ ὑλικὲς ἀνάγκες, καὶ δὲ᾿ μποροῦμε νὰ ζήσουμε σύμφωνα μὲ τὸ Εὐαγγέλιο. Τὸ Εὐαγγέλιο εἶνε μόνο γιὰ τοὺς καλογέρους, καὶ ὄχι γιὰ μᾶς ποὺ ζοῦμε στὸν κόσμο. Αὐτὰ λένε.
Ἀλλ᾿ αὐτὰ ποὺ λένε δὲν εἶνε σωστά. Γιατὶ ὁ Χριστὸς δὲν ἐνδιαφέρεται μόνο γιὰ τὴν οὐράνια ζωή· ὁ Χριστὸς ἐνδιαφέρεται καὶ γιὰ τὴν ἐπίγεια ζωή. Δὲν ἐνδιαφέρεται μόνο γιὰ τὰ πνευματικά· ἐνδιαφέρεται καὶ γιὰ τὶς ὑλικὲς ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ κοντὰ στὶς ἄλλες ἀποδείξεις ποὺ ἔχουμε γι᾿ αὐτό, εἶνε καὶ ὁ σημερινὸς ἀπόστολος. Τί λέει ὁ ἀπόστολος; Ἂν εμαστε ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, λέει, ἂν ζοῦμε ὅπως θέλει ὁ Θεός, θὰ ἔχουμε αὐτάρκεια. Τί θὰ πῇ αὐτάρκεια; Θὰ ἔχουμε ὅ,τι εἶνε ἀναγκαῖο γιὰ τὴ ζωή μας, καὶ κάτι θὰ μᾶς περισσεύῃ, γιὰ νὰ κάνουμε καὶ κανένα καλὸ στοὺς ἄλλους. Οἰκονομία – ἐλεημοσύνη, νά τὸ πρόγραμμά μας. Καὶ ἐπειδὴ αὐτὰ ποὺ λέμε φαίνονται σὰν χοντρὰ νομίσματα, ἂς τὰ κάνουμε λιανά, γιὰ νὰ τὰ καταλάβουν ὅλοι.
Αὐτάρκεια! Τὰ ὑλικὰ ἀγαθά, ποὺ χρειάζεται ὁ ἄνθρωπος γιὰ νὰ ζήσῃ, χωρίζονται σὲ δυὸ κατηγορίες. Μερικὰ ἀπ᾿ αὐτά, τὰ περισσότερο ἀναγκαῖα καὶ ἀπαραίτητα, δὲν εἶνε ἰδιοκτησία κανενός· εἶνε κοινὰ γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Καὶ αὐτὰ εἶνε ὁ ἥλιος, τὸ νερὸ καὶ ὁ ἀέρας. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι τὰ ἀπολαμβάνουμε. Φανταστῆτε τί θὰ συνέβαινε, ἂν ἕνας ἄνθρωπος μποροῦσε νὰ κάνῃ ἰδιοκτησία του τὸν ἥλιο, καὶ νὰ πουλάῃ τὸ φῶς του στοὺς ἄλλους. Θὰ γινόταν ὁ μεγαλύτερος ἰδιοκτήτης ἠλεκτροφωτισμοῦ. Ὅλα τὰ ἐργοστάσια παραγωγῆς ἠλεκτρικοῦ ῥεύματος ποὺ ὑπάρχουν σήμερα πάνω στὴ γῆ, δὲ᾿ μποροῦν νὰ δώσουν τὸ φῶς καὶ τὴ θερμότητα ποὺ δίνει ὁ ἥλιος σ᾿ ἕνα μόνο λεπτὸ τῆς ὥρας! Ἑκατομμύρια, δισεκατομμύρια, ἀναρίθμητα κιλοβὰτ εἶνε τὸ ἡλιακὸ ῥεῦμα ποὺ λούζει τὴ γῆ. Τί πληρώνουμε, παρακαλῶ, γιὰ τὸ ῥεῦμα αὐτὸ τοῦ ἥλιου; Τίποτε ἀπολύτως. Καὶ ὅμως οὔτε ἕνα εὐχαριστῶ δὲ᾿ λέμε στὸ Δημιουργό, λὲς καὶ ὁ Δημιουργὸς εἶνε ὑποχρεωμένος νὰ μᾶς φωτίζῃ. Καὶ ὄχι μόνο δὲ᾿ λέμε εὐχαριστῶ, ἀλλ᾿ ὑπάρχουν δυστυχῶς καὶ πολλοὶ πού, μόλις βγῇ ὁ ἥλιος καὶ βγοῦν κι αὐτοὶ στὴ δουλειά τους, βλαστημᾶνε τὸ Θεό.
Ὁ ἥλιος κοινὸ ἀγαθὸ ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Ἐπίσης καὶ τὸ νερὸ καὶ ὁ ἀέρας.
Ἀλλ᾿ ἐκτὸς τῶν κοινῶν αὐτῶν ἀγαθῶν, ποὺ τὰ σκορπάει πλουσιοπάροχα ὁ Θεός, ὑπάρχουν κι ἄλλα ἀγαθά, ποὺ εἶνε χρήσιμα καὶ ἀναγκαῖα γιὰ τὸν ἄνθρωπο· εἶνε τὸ ψωμί, τὸ ροῦχο, ἡ στέγη, τὰ φάρμακα, καὶ ἄλλα ἀκόμη. Καὶ αὐτά, ὅπως επαμε ἄλλοτε, γίνονται ἀπὸ τὴν ὕλη, ποὺ ἔδωσε ὁ καλὸς Θεός. Ἀλλὰ γιὰ ν᾿ ἀποκτήσῃ ὁ ἄνθρωπος τὰ ἀγαθὰ αὐτά, πρέπει κι αὐτὸς νὰ κοπιάσῃ. Πρέπει νὰ καλλιεργήσῃ τὴ γῆ, νὰ βοσκήσῃ τὰ πρόβατα, καὶ νὰ μάθῃ διάφορες τέχνες καὶ ἐπιστῆμες, γιὰ νὰ μπορῇ ἔτσι νὰ ἐκμεταλλεύεται τὴν ὕλη. Δὲν εἶπε ὁ Θεὸς νὰ εἶνε ὁ ἄνθρωπος τεμπέλης, νὰ κάθεται κάτω ἀπὸ τὴ συκιὰ καὶ νὰ λέῃ «Πέσε, σῦκο, νὰ σὲ φάω». Ὁ Θεὸς εἶπε νὰ ἐργάζεται ὁ ἄνθρωπος καὶ μὲ τὸν ἱδρῶτα τοῦ προσώπου του νὰ τρώῃ τὸ ψωμί του. Ἡ ἐργασία εἶνε ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ, εἶνε καθῆκον τοῦ ἀνθρώπου, εἶνε εὐλογία καὶ πλοῦτος. Ἕνα μικρὸ κομμάτι γῆς, ὅταν ὁ ἄνθρωπος τὸ καλλιεργήσῃ καλά, μπορεῖ νὰ θρέψῃ μιὰ ὁλόκληρη οἰκογένεια· ἐνῷ κάμπος, ὅταν μείνῃ ἀκαλλιέργητος, γεμίζει ἀγκάθια καὶ τριβόλια καὶ δὲν τρέφει οὔτε ἕναν ἄνθρωπο.
Ἀλλὰ κοντὰ στὴν ἐργασία χρειάζεται καὶ οἰκονομία. Οἰκονομία δὲν θὰ πῇ τσιγγουνιά· οἰκονομία θὰ πῇ λογικὴ καὶ φρόνιμη διαχείρισις τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν. Δὲν ἐπιτρέπεται ὁ ἄνθρωπος νὰ σπαταλάῃ τὰ ἀγαθά, καὶ ὅ,τι κέρδισε σὲ μιὰ βδομάδα νὰ τὸ ξοδεύῃ σὲ μιὰ ὥρα μέσα σ᾿ ἕνα κέντρο ἁμαρτωλῆς διασκεδάσεως καὶ διαφθορᾶς, καὶ ἔπειτα νὰ πεινάῃ ἡ οἰκογένειά του. Οἰκονομία ἀκόμα θὰ πῇ, ὄχι περιττὰ ἔξοδα καὶ πολυτέλειες. Ἕνας ἄνθρωπος μὲ λίγα ἔσοδα κατορθώνει καὶ συντηρεῖ πολυμελῆ οἰκογένεια, γιατὶ ἔχει τάξι καὶ οἰκονομία. Ἐνῷ ἕνας ἄλλος, ποὺ δὲν ἔχει τάξι καὶ οἰκονομία, ἀλλὰ ξοδεύει ἀλύπητα τὰ χρήματα σὲ περιττὰ πράγματα καὶ πολυτέλειες, δὲν μπορεῖ νὰ ζήσῃ οὔτε μὲ δυὸ μέλη οἰκογενείας, ἔστω καὶ ἂν παίρνῃ δυὸ καὶ πέντε καὶ δέκα φορὲς περισσότερα ἀπ᾿ τὸν ἄλλο.
Καὶ αὐτὸ συμβαίνει στὰ σπίτια, συμβαίνει καὶ στὰ κράτη. Ὑπάρχουν κράτη ποὺ δὲν ἔχουν πολλὰ ὑλικὰ ἀγαθά. Καὶ ὅμως ἔχουν αὐτάρκεια καὶ δὲ᾿ βρίσκονται στὴν ἀνάγκη νὰ δανείζωνται. Ἐνῷ ἄλλα κράτη, μὲ ἀφθονία ὑλικῶν ἀγαθῶν, ἐπειδὴ οἱ πολῖτες τους εἶνε σπάταλοι, ὑποφέρουν. Δὲν εἶνε αὐτάρκη. Θέλετε ἕνα παράδειγμα; Ἂς μὴν πᾶμε μακριά· εἶνε ἡ πατρίδα μας. Ἄλλοτε ἡ Ἑλλάδα εἶχε ἐπάρκεια στὸ κρέας. Γιατί; Γιατὶ οἱ Ἕλληνες ἦταν οἰκονόμοι καὶ ἐγκρατεῖς. Τετάρτη, Παρασκευή, σαρακοστὲς καὶ ἄλλες ἀκόμη μέρες νήστευαν. Δὲν ἔτρωγαν κρέατα. Ἐνῷ τώρα οἱ περισσότεροι κακόμαθαν. Ἔπεσαν χρήματα στὰ χέρια τους καὶ τὸ ἔρριξαν στὴν καλοπέρασι. Φαγητὸ χωρὶς κρέας δὲν ἐννοοῦν. Καμμιά νηστεία δὲν τηροῦν. Οὔτε Τετάρτη οὔτε Παρασκευὴ οὔτε σαρακοστές. Μερικοὶ οὔτε τὴ Μεγάλη Παρασκευή. Ἔγιναν σὰν τὰ κοράκια, ποὺ τρῶνε ψοφίμια. Καὶ τὸ ἀποτέλεσμα; Τὸ κρέας ποὺ παράγει ὁ τόπος δὲν ἐπαρκεῖ πλέον. Καὶ βγάζουμε συνάλλαγμα καὶ εἰσάγουμε κρέατα ἀπ᾿ τὴ Βουλγαρία καὶ τὴν Ἀργεντινή. Ἂν ὅμως οἱ σημερινοὶ Ἕλληνες ἤμασταν οἰκονόμοι καὶ ἐγκρατεῖς καὶ τηρούσαμε τὶς νηστεῖες, θὰ εχαμε καὶ στὸ κρέας αὐτάρκεια, ὅπως ἔχουμε σὲ ἄλλα εδη, π.χ. στὸ σιτάρι καὶ στὸ ρύζι.
Ἐργασία, οἰκονομία, ἐγκράτεια, νά τὰ συστατικὰ τῆς αὐταρκείας! Ἀλλὰ τὴν αὐτάρκεια δὲν τὴν θέλει ὁ ἀπόστολος γιὰ νὰ περισσεύουν χρήματα καὶ νὰ θησαυρίζουμε ἀπὸ πλεονεξία. Τὴν αὐτάρκεια τὴν θέλει ὁ ἀπόστολος κυρίως γιὰ νὰ περισσεύουν χρήματα γιὰ ἐλεημοσύνες· γιὰ τὸ ψωμὶ τοῦ πεινασμένου, γιὰ τὸ ροῦχο τοῦ γυμνοῦ, γιὰ τὸ φάρμακο τοῦ ἀρρώστου, γιὰ τὴ στέγη τοῦ ἀστέγου, γιὰ τὸ φιλόπτωχο ταμεῖο τῆς Ἐκκλησίας, γιὰ κάθε καλὸ σ᾿ αὐτὸ τὸν κόσμο. Τότε ἡ αὐτάρκεια παίρνει νόημα μεγάλο, νόημα χριστιανικό, καὶ γίνεται ἡρωϊκὸ σύνθημα στὴ ζωὴ τῶν Χριστιανῶν, σὰν τὸ σύνθημα ἐκεῖνο τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας «Νηστεύσωμεν, ἵνα ἐλεήσωμεν»· ἂς νηστέψουμε, δηλαδή, γιὰ νὰ περισσεύουν χρήματα νὰ κάνουμε ἐλεημοσύνη. Ἐνῷ τώρα, σ᾿ αὐτὴ τὴ γενεὰ ποὺ ζοῦμε, μιὰ γενεὰ ὑλιστικὴ καὶ σαρκική, στὴν ὁποία ἐπικρατεῖ ἡ σπατάλη, ἡ πολυτέλεια, ἡ κοιλιοδουλεία καὶ ἡ σαρκολατρία, ἄλλο σύνθημα ὑπάρχει· Ἂς ζοῦμε ἐμεῖς ὅσο καλύτερα μποροῦμε, κι ἂς πεθαίνουν οἱ ἄλλοι!… Καὶ πραγματικά, χιλιάδες πεθαίνουν κάθε μέρα. Καὶ ἂν δὲν πεθαίνουν στὴν Ἑλλάδα, ποὺ ἔχει κάποια σχετικὴ αὐτάρκεια, πεθαίνουν στὶς Ἰνδίες, στὴν Κίνα, στὴν Ἀφρικὴ καὶ σ᾿ ἄλλες ἀκόμα χῶρες. Ποῦ εἶνε ἡ ἀλληλεγγύη; Ποῦ εἶνε ἡ ἀγάπη; Ποῦ εἶνε ὁ χριστιανισμός μας;
* * *
Ἀγαπητοί μου! Ἂν θέλουμε νὰ εμαστε Χριστιανοί, ἂς κάνουμε σύνθημά μας τὶς τέσσερις αὐτὲς λέξεις· ἐργασία, οἰκονομία, ἐγκράτεια, ἐλεημοσύνη! Ἔτσι θὰ γίνουμε μιμηταὶ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ ἐλεήμονος. Ἔτσι θὰ ἔρθῃ ἡ εὐλογία τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι θὰ ἀποκτήσουμε τὴν εὐλογημένη αὐτάρκεια.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ὁμιλία ληφθεῖσα ἀπὸ τὴν Α΄ ἔκδοσι τοῦ βιβλίου Ἀπόστολος (Ἀθῆναι 1973). Μικρὰ συμπλήρωσις 12-11-2002.