«ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΣΠΙΘΑ» Μάρτιο 1958, φ.203
Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστινου Καντιώτου

Ε Λ Λ Α Σ

ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ

«Διὰ πίστεως… ἐγενήθησαν ἰσχυροὶ ἐν πολέμω, παρεμβολὰς ἔκλιναν ἀλλλοτρίων» (Ἑβρ. 11, 34)

Ἐπὶ τῆ ἐθνικὴ ἑορτῆ

… Αἱ ἡμέραι, οἱ μῆνες, τὰ ἔτη, οἱ αἰῶνες, ἀγαπητοί μας ἀναγνῶσται, φεύγουν μὲ ταχύτητα ἀστραπῆς, φεύγουν ἀνεπιστρεπτί, ὡς τὰ ὁρμητικὰ ρεύματα τῶν ποταμῶν, ποὺ δὲν ἐπιστρέφουν πλέον πρὸς τὰς πηγάς των. Τὶ δʼ ἐν χρόνω πράττουν οἱ ἄνθρωποι ἐπὶ τῆς γῆς; Ἕνας Ὅμηρος διὰ τὸ πλεῖστον ἐξ αὐτῶν θὰ ἔλεγεν ὅτι ἡ γῆ ἀναστενάζει διὰ τὸ ἄχρηστον βάρος των. Οἱ ἄνθρωποι «ἄχθη ἀρούρης». Μικρά, ἀσήμαντα, μηδαμινὰ τὰ ἔργα των. Οἱ πλεῖστοι ζοῦν μὲ τὸ πρόγραμμα μιᾶς ὑλιστικῆς ἀπολαυστικῆς ζωῆς τῶν αἰσθήσεων, μὲ τὸ γνωστὸν Ἐπικούρειον πρόγραμμα «φάγωμεν, πίωμεν, αὔριον γὰρ ἀποθνήσκομεν». Ἀλλʼ εὐλογητὸς ὁ Θεός! Κατὰ τὴν διαρροὴν τοῦ χρόνου συμβαίνουν καὶ ἐξαιρετικὰ τινα, σπάνια γεγονότα, ποὺ ταράσσουν τὸ τέλμα τῆς ὑλιστικῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων, ἐξεγείρουν τὰ πνεύματα ἐκ τοῦ ληθάργου, κεντρίζουν συνειδήσεις, ἐπηρεάζουν τὴν ζωὴν τῶν ἀτόμων, τῶν λαῶν καὶ τῶν ἐθνῶν, γεγονότα, ποὺ θεωροῦνται ὡς ὁρόσημα καὶ ὡς ἀφετηρίαι διʼ ἔναρξιν νέου τρόπου ζωῆς τῶν ἀνθρώπων. Διʼ ἡμᾶς τοὺς νεωτέρους Ἕλληνας γεγονὸς ἐξαιρετικῆς σημασίας διὰ τὴν ζωὴν τοῦ ἔθνους εἶνε ἡ ἐπανάστασις τοῦ 1821, τῆς ὁποίας ἡ ἐπέτειος ὡρίσθη ἵνα συνεορτάζεται μὲ τὴν μεγάλην θρησκευτικὴν ἑορτήν, τὴν ἑορτὴν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ὅτε εἰς τοὺς ναοὺς τῆς Ὀρθοδοξίας ψάλλεται «Εὐαγγελίζου γῆ χαρὰν μεγάλην˙ αἰνεῖτε οὐρανοὶ Θεοῦ τὴν δόξαν». Κατὰ τὴν σεπτὴν ταύτην ἡμέραν καὶ τὸ γένος τῶν Ἑλλήνων εὐαγγελίζεται τὸ μήνυμα τῆς πολιτικῆς του ἐλευθερίας.

Ἡ ἐπανάστασις τοῦ 1821 ὄχι μόνον ὑπὸ Ἑλλήνων ἱστορικῶν, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ ξένων συγγραφέων ἐχαρακτηρίσθη ὡς τὸ μέγιστον γεγονὸς τοῦ παρελθόντος αἰῶνος, τοῦ ὁποίου ἡ εὐεργετικὴ ἐπίδρασις ἧτο τόσον μεγάλη, ὥστε ἐξῆλθε τῶν ὁρίων τοῦ ἡμετέρου Ἔθνους, ἐξηπλώθη ὡς μία λάμψις, ὡς μία ἠθικὴ καὶ πνευματικὴ ἀκτινοβολία καὶ ἐφώτισε τὰ Βαλκάνια, τὴν Ἀνατολήν, τὴν Εὐρώπην, ὅλην τὴν ἀνθρωπότητα. Ἀλλʼ ἄς ἀφήσωμεν τὰς γενικὰς αὐτὰς ἐκφράσεις καὶ ἄς πλησιάσωμεν νοερῶς πρὸς τὸ γεγονὸς τοῦτο, πρὸς τὴν καιομένην βάτον, ἄς ἀκούσωμεν τὴν φωνὴν τῶν συγχρόνων μαρτύρων, ἄς ἴδωμεν τὰς μορφὰς τῶν ἡρώων καὶ πρὸ παντὸς ἄς θαυμάσωμεν τὰ κατορθώματά των, ποὺ προκάλεσαν τὸν παγκόσμιον θαυμασμόν.

* * *

Διὰ νὰ ἐκτιμήσωμεν, ἀγαπητοί, δεόντως τὸ μέγιστον τοῦτο γεγονὸς τοῦ 19ου αἰῶνος, τὸ ἱστορικὸν θαῦμα, ὅπερ ἐπετέλεσαν οἱ ἀείμνηστοι ἐκεῖνοι ἄνδρες, πρέπει νὰ ρίψωμεν ἕν βλέμμα εἰς τὸν πολιτικὸν χάρτην τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Τὶ θὰ ἴδωμεν; Θὰ ἴδωμεν μίαν τεραστίαν αὐτοκρατορίαν, τὴν Ὀθωμανικὴν αὐτοκρατορίαν, ἡ ὁποία ἐδέσποζε μεγάλης ἐκτάσεως τῆς ὑδρογείου σφαίρας. Πρὸς Ἀνατολὰς ἐφθανε μέχρι Καυκάσου, Κασπίας θαλάσσης καὶ τῶν ἀκτῶν τοῦ Ἰνδικοῦ Ὠκεανοῦ. Πρὸς Δυσμὰς ἐπεκτείνετο κατὰ μῆκος τῶν παραλίων τῆς Αἰγύπτου, Τύνιδος καὶ Ἀλγερίου καὶ προσήγγιζε πρὸς τὰς Ἡρακλείους στήλας. Πρὸς Βορρᾶν ἔφθανε μέχρι Δουνάβεως καὶ Δνειστέρου καὶ πρὸς Νότον μέχρι τῶν πηγῶν τοῦ Νείλου καὶ τοῦ ἐσχάτου ἀκρωτηρίου τῆς Ἀραβικῆς χερσονήσου. Ἧτο μία κραταιὰ δύναμις.

Ἕν δένδρον ἰσχυρόν, μία δρῦς πελώρια μὲ κλώνους καὶ κλάδους ἐφαίνετο ἡ Ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία. Οἱ Σουλτάνοι κατʼ ἐπανάληψιν ἐταπείνωσαν τοὺς πρέσβεις ἰσχυρῶν κρατῶν τῆς Δύσεως, οἱ ὁποῖοι περιδεεῖς ἐθεῶντο τὰ κακουργήματα, ποὺ διέπραττον εἰς βάρος τῶν χριστιανικῶν λαῶν τῆς Ἀνατολῆς. Τὶς θὰ ἠδύνατο νὰ κλονίση τὴν Ὀθωμανικὴν αὐτοκρατορίαν; Ἡ Ἑλλάς; Ἀλλʼ ἡ Ἑλλὰς ἀπὸ τῆς 29ης Μαΐου 1453, ὅτε ἔπιπτεν ἡ βασιλὶς τῶν πόλεων καὶ κατέρρεεν ἡ Βυζαντινὴ αὐτοκρατορία, ἧτο πολιτικῶς ἐξηφανισμένη, νεκρά τις σκεπασμένη μὲ τὸν βαρὺν λίθον τοῦ μνήματός της. Οἱ νεκροὶ ἐκ τεσσάρων αἰώνων δουλείας ἀνίστανται, πολεμοῦν καὶ νικοῦν; Καὶ ὅμως ἀνέστησαν, ἀνωρθώθησαν, ἐπολέμησαν καὶ ἐνίκησαν. Τὸ ἀδύναμον νήπιον ἐξερρίζωσε τὴν δρῦν τὴν πελώριαν. Ἰδοὺ τὸ θαῦμα.

Ἀλλʼ ἡ δρὰξ τῶν ἀειμνήστων ἐκείνων ἡρῶων τοῦ 1821 δὲν εἶχε μόνον ἀπέναντί της μίαν ἰσχυρὰν αὐτοκρατορίαν μὲ τοὺς ἀνεξαντλήτους πόρους τους εἰς ὑλικὰ ἀγαθά, μὲ τὰ ἀναρίθμητα τάγματα στρατιωτῶν καὶ γενιτσάρων, ποὺ ἐπολέμουν μὲ φανατισμὸν ὑπὲρ τοῦ Ψευδοπροφήτου Μωάμεθ, ἵνα κληρονομήσουν τὸν ὑλικὸν παράδεισον μὲ τὰ οὑρὶ καὶ τὰ πιλάφια του… Ἡ δρὰξ ἐκείνη τῶν ἡρώων εἶχεν ἀκόμη νὰ πολεμήση τὸν ἀνήθικον συνασπισμὸν τῶν ἰσχυρῶν κρατῶν τῆς Εὐρώπης, τὰ ὁποῖα ὀλίγα ἔτη πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1821 ὑπέγραψαν τὸ σύμφωνον τῆς λεγομένης Ἱερᾶς Συμμαχίας. Δόγμα τῆς Ἱερᾶς Συμμαχίας: Ὁ πολιτικὸς χἀρτης τῆς Εὐρώπης θὰ παρέμεινεν ἀμετάβλητος. Συνεπῶς ἡ Τουρκία ἄθικτος καὶ πᾶσα ἀπελευθερωτικὴ κίνησις τῶν ὑποδούλων λαῶν πρὸς ἀνάκτησιν τῆς ἐλευθερίας ἐκ τῶν προτέρων καταδεδικασμένη. Ψυχὴ τῆς τοιαύτης ἀνιέρου πολιτικῆς ἧτο ὁ τότε ὑπουργὸς τῶν ἐξωτερικῶν τῆς Αὐστρίας, ὁ περιβόητος ἐκεῖνος Μέττερνιχ, φοβερὸς μισέλλην, ὅστις, ὅταν ἔμαθε τὰς ὁμαδικὰς σφαγὰς τῶν γυναικοπαίδων τῆς Χίου καὶ τῶν λοιπῶν πόλεων τῆς μαρτυρικῆς ἡμῶν πατρίδος ὑπὸ τῶν Τούρκων, εἶπεν ὁ ἀναίσθητος καὶ πεπωρωμένος οὗτος πολιτικός˙ «Τριακόσιοι ἤ τετρακόσιοι χιλιάδες Ἑλλήνων ἀπαγχονιζομένων, στραγγαλιζομένων καὶ ἀνασκολοπιζομένων, δὲν ἀποτελοῦν μέγαν ἀριθμὸν διὰ νὰ μεταβάλω τὸ πολιτικόν μου πρόγραμμα»! Τοιοῦτοι ἧσαν κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον οἱ ἰσχυροὶ τῆς Εὐρώπης οἱ ὁποῖοι, ὅταν τὸ ἐπόμενον ἔτος τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως συνῆλθον εἰς Βερώνην (1822), ἀπέρριψαν αἴτησιν τῶν Ἑλλήνων περὶ βοηθείας καὶ κατεδίκασαν ἐπισήμως τὴν κίνησιν αὐτῶν.

Διπλοῦς, λοιπόν, ὁ ἀγών. Οἱ ὁλίγοι Ἕλληνες εἶχον νὰ πολεμήσουν κατὰ τῆς μυρμηκιᾶς τῶν Ὀθωμανικῶν στρατευμάτων, ἀλλʼ εἶχον νὰ πολεμήσουν καὶ κατὰ τῆς αἰσχρᾶς, τῆς ἀντιχριστιανικῆς πολιτικῆς τῶν μεγάλων λαῶν τῆς Εὐρώπης. Διὰ νὰ συγκινηθῆ ὁ κόσμος, διὰ νὰ ἔλθη τὸ Ναυαρῖνον ἐχρειάσθη νὰ ρεύσουν ποταμοὶ αἱμάτων, καὶ νὰ στηθοῦν πυραμίδες ἀνθρωπίνων ὀστέων. Κατὰ τὰ πρῶτα ἔτη τοῦ ἀγῶνος οὐδεμία βοήθεια ἐκ τοῦ ἐξωτερικοῦ. Μόνοι, ἐγκαταλελειμμένοι οἱ ἀγωνισταὶ ὑπὸ πάντων, ὑπὸ τῶν αὐλῶν καὶ ἀνακτοβουλίων δυσφημούμενοι καὶ συκοφαντούμενοι ὡς πειραταὶ καὶ λησταί, ἐπολέμουν μὲ τὰ μηδαμινὰ ὑλικὰ μέσα, τὰ ὁποῖα διέθετον, ἐπολέμουν πολλάκις μὲ ξύλα καὶ σφενδόνας οἱ μικροὶ Δαβὶδ τὸν σιδηρόφρακτον Γολιάθ. Ἐὰν ἐπρόκειτο νὰ σκεφθοῦν ὁπόσον μικραί, ἀσήμαντοι ἧσαν αἱ δυνάμεις των καὶ ὁποῖος ἧτο ὁ ἐχθρός των, οὐδέποτε θὰ ἐκήρυττον ἐπανάστασιν. Ἡ λογικὴ τῶν ἀριθμῶν, ἡ ψυχρὰ λογικὴ ἀπέκλειε καὶ τὴν ἐλαχίστην πιθανότητα νίκης. Ὅλοι καὶ ὅλα κατʼ αὐτῶν. Ὁ αὐτοκράτωρ πασῶν τῶν Ρωσιῶν ἀπέταξεν ἐκ τοῦ στρατεύματος τὸν Ὑψηλάντην, μόλις ἤκουσεν, ὅτι ἀνέλαβε τὴν ἀρχηγίαν τῆς ἐπαναστάσεως. Ὁ Μέττερνιχ βλέπων τὸν πολιτικὸν χάρτην τῆς Εὐρώπης, ποὺ εἶχεν ἀνηρτημένον ἐν τῶ γραφείω του, ἐδείκνυε τὰ διάφορα κράτη καὶ ἐμπαικτικῶς ἠρώτα˙ «Ποῦ εἶνε ἡ Ἑλλάς;». Μόνον ὡς ἐκδήλωσιν παραφροσύνης οἱ ἰσχυροὶ τῆς γῆς ἔβλεπον τὸ κίνημα τῶν Ἑλλήνων, κίνημα καταδεδικασμένον ἐκ τῶν προτέρων εἰς οἰκτρὰν ἀποτυχίαν. Διὰ τοῦτο καὶ ὁ ἀείμνηστος γέρος τοῦ Μωρηᾶ, ὁ Κολοκοτρώνης, μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν τῆς Ἑλλάδος ἔλεγεν ὅτι τώρα ὅλοι μᾶς θαυμάζουν καὶ ἐπαινοῦν, ἀλλὰ τότε πόσον ὁλίγοι ἧσαν ἐκεῖνοι ποὺ ἔσπευσαν νὰ ἐνθαρρύνουν τὸν ἀγῶνα μας; Ὡμοιάζομεν – ἔλεγε – μὲ ἕνα καΐκι, ποὺ ἐνῶ εἶνε τρικυμία μεγάλη καὶ κανὲν πλοῖον δὲν τολμᾶ νὰ ἐξέλθη τοῦ λιμένος, ἐν τούτοις ἕνα ἐξ αὐτῶν, τὸ μικρότερον καὶ ἀσθενέστερον, τολμᾶ καὶ ἐξέρχεται. Ὅλοι ὅσοι τὸ βλέπουν νὰ ἐξέρχεται τοῦ ἀσφαλοῦς λιμένος καὶ νὰ πλέη ἐν μέσω τῆς ἀφρισμένης θαλάσσης κατηγοροῦν τὸν πλοίαρχον καὶ λέγουν˙ τρελὸς ἄνθρωπος! Τὸ πλοῖον τὸ ὁδηγεῖ εἰς ναυάγιον. Ἀλλʼ ἐὰν ὅμως παρʼ ἐλπίδα τὸ πλοῖον ἐπιστρέψη καὶ πάλιν καὶ μάλιστα φορτωμένον μὲ ἐκλεκτὸν φορτίον, τότε ὅλοι τὸ θαυμάζουν καὶ λέγουν: Εὖγε εἰς τὸν πλοίαρχον…

* * *

Ἡ Ἑλλὰς εὑρέθη ἀντιμέτωπος ἑνὸς ὁλοκλήρου κόσμου ἀπάτης καὶ ψεύδους, βίας καὶ ἰδιοτέλειας. Ἐν τούτοις δὲν ἐδειλίασεν, ἐπολέμησεν καὶ ἐκ τοῦ ἑπταετοῦς ἀγῶνος αὐτῆς ἐξῆλθε πτωχή, ρακένδυτος, ἀλλʼ ἐλευθέρα καὶ ἔνδοξος.

Καὶ γεννᾶται τὸ ἐρώτημα: Πῶς ἐνίκησε; Τίνες ὑπῆρξαν οἱ συντελεσταὶ τῆς μεγάλης νίκης, ἡ ὁποία, ὅπως εἴπομεν, ἐγένετο ἡ ἀφετηρία διὰ τὴν νέαν ζωὴν τοῦ ἔθνους; Εὐνοϊκαί τινες περιστάσεις, ὡς ἧτο ἡ ἐπανάστασις τοῦ Ἀλῆ-Πασᾶ, ἡ ὁποία ἀπησχόλησεν ἱκανὰς δυνάμεις τοῦ Ὀθωμανικοῦ στρατοῦ πρὸς καταστολὴν αὐτῆς; Ἡ ἐκ τῶν ἀγρίων σφαγῶν καὶ μάλιστα τοῦ μαρτυρικοῦ τέλους τοῦ Πατριάρχου Γρηγορίου Ε΄ προκληθεῖσα συγκίνησις καὶ ἀγανάκτησις τῶν Ἑλλήνων; Οἱ ἐκ τοῦ ἐξωτερικοῦ ἐκεῖνοι ἄνδρες, οἱ ὁποῖοι διαφωνοῦντες πρὸς τὴν πολιτικὴν τῶν ἰδιαιτέρων Πατρίδων των ἧλθον καὶ ἠγωνίσθησαν ὡς οἱ ἔσχατοι στρατιῶται εἰς τὰ πεδία τῶν μαχῶν; Ἡ ἀνάμνησις τῶν Θερμοπυλῶν, τῆς Σαλαμίνος, τῶν Πλαταιῶν, τῶν ἡρωϊκῶν κατορθωμάτων τῶν ἐνδόξων προγόνων των, ἡ ὁποία ἤρχετο εἰς τὴν σκέψιν των ὁπουδήποτε καὶ ἐὰν ἔστρεφον τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ ὁπουδήποτε καὶ ἐὰν ἔθετον τοὺς πόδας των ἐπὶ τῆς Ἑλληνικῆς γῆς; Ὁ πρὸς τὴν έλευθερίαν ἔρως, ποὺ ἔκαιεν εἰς τὰ στήθη ὅλων τῶν ὑποδούλων; Τὰ πατριωτικὰ τραγούδια τοῦ Ρήγα τοῦ Φερραίου, ποὺ ἔφερον δάκρυα εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς τῶν ραγιάδων; Ἡ ἐμπειρία, ἡ τόλμη καὶ ἀποφασιστικότης τῶν ναυτικῶν, οἱ ὁποῖοι μὲ τὰ μικρά των σκάφη καὶ τὰ πυρπολικὰ κατεναυμάχουν τὰς φοβερὰς ἁρμάδας τῶν Ὀθωμανῶν καὶ ἐκυριάρχουν τοῦ Αἰγαίου πελάγους; Ἡ εἰς χρῆμα θυσία τῶν εὐπόρων τοῦ Γένους, οἱ ὁποῖοι ἐξεκένωσαν τὰ βαλάντιά των καὶ ἐδαπάνησαν ὅ,τι εἶχον ὑπὲρ τοῦ ἀγῶνος; Ἡ ἀνδρεία τῶν κλεφτῶν καὶ ἀρματωλῶν;…

Δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι ὅλα ταῦτα συνετέλεσαν εἰς τὴν νίκην, ἀλλʼ ἐκεῖνο, ὅπερ ὑπῆρξε τὸ μυστικὸν ἐλατήριον, ποὺ ἐκίνει εἰς μεγαλουργίαν τοὺς Ἕλληνας ἧτο ἡ πίστις, ἡ βαθεῖα πίστις, τὴν ὁποίαν ἐπὶ αἰῶνας ἐκαλλιέργει εἰς τὰς καρδίας τῶν ὑποδούλων ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία. Αὕτη ὡς πνευματικὴ μήτηρ περιέθαλπεν εἰς τοὺς κόλπους αὐτῆς, ἐπαρηγόρει τὰ τέκνα της καὶ ἐνεστάλαζε τὴν ἐλπίδα, ὅτι ὁ δίκαιος Θεὸς θὰ τιμωρήση τοὺς βαρβάρους κατακτητὰς καὶ θὰ ἐλευθερώση τὸ ἔθνος. Ἄσβεστον διετήρει τὸν πόθον τῆς ἐλευθερίας, ξένος, ὅστις ἐπεσκέφθη τὴν χώραν κατὰ τοὺς ζοφεροὺς ἐκείνους χρόνους μετʼ ἐκπλήξεως παρετήρησεν, ὅτι ὁ χρόνος δὲν ἤμβλυνεν, ὡς θὰ συνέβαινεν εἰς ἄλλα ἔθνη, τὴν πρὸς τὴν δουλείαν ἀποστροφήν, ἀλλʼ ἡ ἀποστροφὴ αὕτη ἧτο τόσον ἔντονος καὶ ζωηρά, ὥστε ἐνόμιζέ τις ὅτι χθὲς ἧτο ἡ ἡμέρα τῆς πτώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ τῆς ὑποδουλώσεως τῆς φυλῆς.

Οἱ Ἕλληνες ἐπίστευσον, ὅτι ἡ δικαιοσύνη θὰ νικήση τὴν ἀδικίαν, ἡ ἀλήθεια τὸ ψεῦδος, ἡ ἐλευθερία τὴν δουλείαν, τὸ φῶς τὸ σκότος, ὁ Σταυρὸς τὴν ἡμισέληνον.

Καὶ ἡ πίστις αὕτη ἐξέλαμψε κατὰ τὰς ἡμέρας τῆς Ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως. Ἄπειρα εἶνε τὰ δείγματα τῆς πίστεως τῶν ἀγωνιστῶν. Ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης τὴν 24ην Φεβρουαρίου 1821 διαβὰς τὸν Προῦθον ὑψώνει τὴν σημαίαν τῆς ἐπαναστάσεως καὶ εἰς τὴν προκήρυξίν του λέγει˙ «Ἡ Ἑλλὰς ἔπιασε τὰ ὅπλα διὰ νʼ ἀποτινάξη τὸν βαρὺν ζυγὸν τῶν βαρβάρων καὶ ἐνατενίζουσα εἰς τὸ μόνον νικητήριον ὅπλον τῶν Ὀρθοδόξων, τὸν Τίμιον καὶ Ζωοποιὸν Σταυρόν, κράζει μεγαλοφώνως: Ἐν τούτω τῶ σημείω νικῶμεν! Ζήτω ἡ Ἐλευθερία!». Τὸ πολεμικὸν ἆσμα τῶν ἀγωνιστῶν ἧτο:

«Γιὰ τοῦ Χριστοῦ τὴν Πίστι τὴν ἁγία καὶ τῆς Πατρίδος τὴν ἐλευθερία
γιʼ αὐτὰ τὰ δύο πολεμῶ, κιʼ ἄν δὲν τʼ ἀποκτήσω τὶ μʼ ὠφελεῖ νὰ ζήσω;».

Ἀνεγνώσατε τὴν προκήρυξίν των; Ἠκούσατε τὸ πολεμικόν των ἆσμα; Ἴδετε τώρα καὶ τὰς σημαίας των. Οἱ Χειμαρριῶται εἶχον σημαίαν ἐπὶ τῆς ὁποίας εἶχον ἐζωγραφισμένους τοὺς ἀρχαγγέλους Μιχαὴλ καὶ Γαβριὴλ μὲ τὰς πυρίνους ρομφαίας. Οἱ ἀρματωλοὶ καὶ κλέφται εἶχον σημαίαν ἐπὶ τῆς μιᾶς πλευρᾶς τῆς ὁποίας ἐζωγραφίζετο ὁ Σταυρός, ἐπὶ δὲ τῆς ἄλλης ἡ Ἀρχιστράτηγος, ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος. Ὁ Λάμπρος Κατσώνης εἶχε σημαίαν μὲ τὴν εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου καὶ Ἐλένης. Ὁ Μάρκος Μπότσαρης λευκὴν σημαίαν μὲ τὴν εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Ὁ Παπαφλέσας ἥνωσε λωρίδας ράσου καὶ φουστανέλλας καὶ ἔκαμε τὴν σημαίαν τῶν στρατευμάτων του. Ὁ Πλαπούτας ἔγραψεν εἰς τὴν σημαίαν τὰ γράμματα Ι. Χ. Ν. (Ἰησοῦς Χριστὸς ΝΙΚΑ). Καὶ ὁ Ἀθανάσιος Διᾶκος κάτω ἀπὸ τὸν Σταυρὸν τὸ σύνθημα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ἤ ΘΑΝΑΤΟΣ.

Τοιαύτη ἧτο ἡ πίστις τῶν ἀγωνιστῶν. Ναὶ διʼ αὐτῆς ἐγενήθησαν ἰσχυροὶ ἐν πολέμω παρεμβολὰς ἔκλιναν ἀλλοτρίων. Διʼ αὐτῆς ἐγείρονται τρόπαια, διʼ αὐτῆς ἐχθροὶ καταπίπτουσιν.

Ἕν ἀκόμη χαρακτηριστικὸν γεγονός, ποὺ μαρτυρεῖ τὴν θερμότητα τοῦ θρησκευτικοῦ αἰσθήματος, θʼ ἀναφέρωμεν. – Ἧτο ἡ πρώτη ἐπέτειος τῆς ἐθνικῆς ἑορτῆς, τῆς 25ης Μαρτίου, ποὺ ἐτελέσθη τῶ 1838 εἰς τὴν νέαν πρωτεύουσαν τοῦ μικροῦ βασιλείου, τὰς Ἀθήνας. Μικρὰ τότε ἡ νέα πόλις. Μητροπολιτικὸς Ναὸς ἧτο ὁ ναὸς τῆς Ἁγίας Εἰρήνης. Εἰς αὐτὸν τὸν Ναὸν ἐγένετο ἡ δοξολογία, κατὰ τὴν ὁποίαν μὲ δάκρυα εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς οἱ ἐπιζῶντες ἥρωες, αἱ χῆραι καὶ τὰ ὀρφανὰ τοῦ ἐπικοῦ ἀγῶνος καὶ τὸ λοιπὸν ἐκκλησίασμα μετὰ τῶν ἐπισήμων ηὐχαρίστουν τὸν Κύριον διὰ τὴν ἐλευθερίαν τοῦ ἔθνους. Κατόπιν ὁ λαὸς ἐξεχύθη εἰς τὰς ὁδοὺς καὶ τὰς πλατείας καὶ ἔψαλλε πατριωτικὰ ἄσματα καὶ ἔχόρευεν Ἑλληνικοὺς χορούς. Εἰς ἕνα τοιοῦτον πατριωτικὸν χορὸν μία σεβαστή, ἡλικιωμένη γυναῖκα, προσῆλθε καὶ ἐφώναξε πρὸς τοὺς νέους˙ «Παιδιά μου! Σταματήσατε, εἰς ἐμὲ ἀνήκει νʼ ἀρχίσω τὸν χορόν, διότι εἰς αὐτὴν τὴν γῆν, ὅπου πατεῖτε τώρα ἐλεύθεροι, ἔδωκα θύματα τοῦ ἀγῶνος τοὺς δύο ἀνδρείους ἀδελφούς μου καὶ τὸν μονάκριβόν μου υἱόν…». Καὶ ἡ γραῖα ἤρχισε νὰ τραγουδῆ γλυκύτατον ἆσμα ἐλευθερίας, ἀπὸ ἐκεῖνα ποὺ ἔψαλλον εἰς τὰ ὑψηλὰ βουνὰ οἱ ἀτρόμητοι ἥρωες τῆς Ἐλευθερίας. Οὐδεὶς ὀφθαλμὸς ἔμεινεν ἀδάκρυτος…

Ἀλλὰ τὸ συγκινητικώτατον καὶ καταπληκτικώτατον θέαμα ἐπεφύλαξε διὰ τοὺς κατοίκους τῆς νέας πρωτευούσης ἡ νὺξ τῆς πρώτης ἐπετείου τῆς ἐθνικῆς ἑορτῆς. Ἥρωες ὀνομαστοί, οἱ ὁποῖοι εἶχον λάβει μέρος εἰς τὰς πολυνέκρους μάχας, ἀνῆλθον εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ Λυκαβητοῦ, ἤναψαν δᾶδας καὶ διὰ τοῦ φωτὸς αὐτῶν ἐσχημάτισαν ἕνα πελώριον Σταυρόν, ὅστις ὑπενθύμιζε τὸ «Ἐν τούτω νίκα». Ὁ Σταυρὸς αὐτὸς ἐφαίνετο ἀπὸ ὅλα τὰ μέρη. Ὅλοι ἐπὶ τῆ ὄψει τοῦ σημείου «Ἐν τούτω νίκα» ἐγονυπέτησαν καὶ προσηύχοντο εὐχαριστοῦντες τὸν Κύριον διὰ τὴν ἐλευθερίαν, τὴν ὁποίαν ἀπέκτησαν ὡς καρπὸν τῶν ἀγώνων των, ἀλλὰ καὶ τῆς θείας βοηθείας καὶ εὐλογίας. (Ἴδε Ε. Κυριακίδου, Σύγχρονος Ἱστορία τοῦ Ἑλληνισμοῦ, Ἀθῆναι 1892 Τόμος Α΄, σελ. 340).

* * *

Ἀγαπητοί μας ἀναγνῶσται! Τὰ ἀνωτέρω παραδείγματα εἶνε ἐλάχιστα δείγματα τῆς πίστεως τῶν ἀειμνήστων ἐκείνων ἀνδρῶν, μιᾶς πίστεως, ἡ ὁποία κατὰ τὸ ρῆμα τοῦ Κυρίου, θερμὴ ὡς «κόκκος σινάπεως», ἔχει τὴν δύναμιν νὰ μετακινῆ ὄρη ἐμποδίων, νὰ θαυματουργῆ καὶ νὰ προκαλῆ τὸν παγκόσμιον θαυμασμόν. Ἔκτοτε διέρρευσαν 130 καὶ πλέον ἔτη. Γεννᾶται τὸ ἐρώτημα: Ἡ πίστις, ὄχι οἱαδήποτε πίστις, ἀλλʼ ἡ Ὀρθόδοξος πίστις, ἡ ὁποία ὡς ἥλιος ἐθέρμαινε καὶ ἐζωογόνει τὰ τέκνα ἐκεῖνα τῆς Ἐκκλησίας, ἡ πίστις αὐτὴ διατηρεῖται σήμερον ἐν τῆ Ἐλευθέρα Πατρίδα εἰς τὴν ζέσιν καὶ τὴν θερμότητα ἐκείνην ποὺ εἶχε κατὰ τὴν ἡρωϊκὴν ἐκείνην ἐποχήν, ὡς καὶ κατὰ τὴν πρὸ αὐτῆς ἐποχήν, τὴν ἐποχὴν τῆς Τουρκοκρατίας; Ἐπιπόλαιοί τινες κριταὶ τῆς παρʼ ἡμῖν θρησκευτικῆς ζωῆς ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ πίστις κατὰ τὰς ἡμέρας μας ἀκμάζει καὶ ἀποδείξεις, λέγουν, μύριαι τὰ θρησκευτικὰ περιοδικά, τὰ βιβλία, αἱ χιλιάδες νέων καὶ νεανίδων, ποὺ συγκλονίζονται κυριολεκτικῶς ἀπὸ τὰ χριστιανικὰ ἰδεώδη… Ἡμεῖς, χωρὶς νὰ εἴμεθα ἀπαισιόδοξοι, διαφωνοῦμεν πρὸς τὴν κρίσιν αὐτὴν καὶ λέγομεν, ὅτι τὸ θρησκευτικὸν συναίσθημα σήμερον ἐν ἔτει 1958 διέρχεται εἰς τὴν Πατρίδα μας κρίσιν ἄνευ προηγουμένου. Τὰ αἴτια; Δὲν εἶνε τοῦ παρόντος ἡ λεπτομερὴς ἔρευνα τοῦ προβλήματος τούτου. Ἕν μόνον τονίζομεν, ὅτι ἡ πίστις τῶν μὲν λεγομένων θρησκευτικῶν ἀτόμων εἶνε χλιαρὰ ὅσον οὐδέποτε ἄλλοτε, τῶν δὲ ὑπολοίπων αἱ συνειδήσεις κυμαίνονται μεταξὺ πίστεως καὶ ἀπιστίας. Θρησκευτικὴ κοινωνία μὲ ὅλον τὸ βάθος τῆς ἐννοίας ἐν Ἑλλάδι δὲν ὑπάρχει. Αἰσχροὶ βλάσφημοι τῶν θείων, στελέχη μασονικῶν στοῶν, κράχται ἀπιστίας καὶ ἀθεΐας, ἀλειτούργητοι ἐκλέγονται ὡς βουλευταὶ μὲ τὰς ψήφους τῶν Ὀρθοδόξων διὰ νὰ πλήξουν μὲ τὸ ἐγχειρίδιον τῆς ἐξουσίας τὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν. Ποῦ σήμερον τὸ ἀγωνιστικὸν πνεῦμα τῶν Ὀρθοδόξων τῶν παλαιοτέρων χρόνων, ποὺ ἔκαμνον καὶ κυβερνήτας ἀδιαφόρους νὰ σκέπτωνται σοβαρῶς ἐπὶ τῶν προβλημάτων τῆς πίστεως; Ἡ χλιαρότης, ἡ ἀδιαφορία τῆς μεγάλης πλειοψηφίας τοῦ λαοῦ μας εἶνε τόσον μεγάλη, ὥστε ἐὰν δὲν ληφθοῦν γενναῖα καὶ ριζοσπαστικὰ μέτρα διὰ τὴν ἀναζωπύρωσιν τῆς ἱερᾶς φλογός, τὸ ὄνομα τῆς Ὀρθοδοξίας ἐν ταῖς ἡμέραις ἡμῶν θὰ γίνη ὄνομα κενόν, ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι θὰ καταντήσουν ἄνθη ἄοσμα καὶ ἄχρωμα ποὺ δὲν θὰ εἰμπορῆ ἕνας ξένος ἐπισκέπτης νὰ διακρίνη ἐὰν αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι ἀνήκουν εἰς τὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, μίαν Ἐκκλησίαν, ἡ ὁποία ἄλλοτε ἐπὶ Τουρκοκρατίας συνεκρότει γνησίαν θρησκευτικὴν κοινωνίαν, ἀληθὲς βασίλειον ἱεράτευμα, καὶ μὲ τὸ ἄδολον γάλα τῆς Ὀρθοδοξίας ἐγαλούχησε καὶ ἐξέτρεψε γενεὰς γενεῶν ἡρώων καὶ μαρτύρων.

Ἀδελφοὶ καὶ Πατέρες! Ἑορτάζοντες καὶ πανηγυρίζοντες τὴν ἐπέτειον τῆς ἐθνικῆς ἡμῶν ἑορτῆς ἕν εἶνε τὸ ἄριστον μνημόσυνον, ὅπερ ἔχομεν νὰ πράξωμεν: Νὰ ἐπανέλθωμεν τὸ συντομώτερον εἰς τὴν πίστιν τῶν Πατέρων μας καὶ νὰ ζήσωμεν αὐτὴν μὲ συνέπειαν εἰς ὅλας τὰς ἐκδηλώσεις τῆς ἀτομικῆς καὶ ἐθνικῆς μας ζωῆς.