Τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ ἐλεήμονος
12 Νοεμβρίου

Ο ΩΡΑΙΟΤΕΡΟΣ ΤΙΤΛΟΣ

ΔYO AKPA ἔχει ὁ κόσμος, ἀγαπητοί μου. Ὅπως τὸ μπαστούνι ἔχει δύο ἄκρα, τὸ ἕνα ἄκρο ἐπάνω, ἐκει ποὺ τὸ πιάνεις, καὶ τe ôλλο ἄκρο κάτω, ἐκεῖ ποὺ ἀκουμπᾷ στὸ ἔδαφος καὶ ἀγγίζει ὅ,τι ἀκάθαρτο καὶ βυθίζεται στὴ λάσπη, ἔτσι καὶ ὁ κόσμος αὐτὸς ἔχει δύο ἄκρα. Tὸ ἕνα ἄκρο, αὐτὸ ποὺ εἶνε κάτω, μέσ᾿ στὴ λάσπη, τὸ ἄκρο τῆς κακίας, εἶνε ἡ φιλαυτία· τὸ ν᾽ ἀγαπᾷς μόνο τὸν ἑαυτό σου καὶ νὰ θέλῃς ὁ ἑαυτός σου νὰ γίνῃ κέντρο ὅλου τοῦ κόσμου. Eἶνε ὁ ἐγωκεντρισμὸς τῆς ζωῆς. Ἀλλa τὸ ἄλλο ἄκρο, τὸ ἐπάνω, προχωρεῖ πολὺ ψηλά· γίνεται κορυφὴ ποὺ φθάνει στὰ ἄστρα, μέχρι τὸ θρόνο τοῦ Θεοῦ, το θρόνο τῆς ἁγίας Τριάδος. Τὸ ἄκρο αéτό, ἀγαπητοί μου, εἶνε ἡ ἀγάπη. Ἡ ἀγάπη πρὸς ὅλους· πρὸς τοὺς φίλους, ἀλλὰ καὶ πρὸς τοὺς ἐχθρούς.
Tὴν ἀγάπη αὐτὴ ἔδειξε στeν κόσμο ὁ Χριστός. Τὴν ἔζησε, τὴ δίδαξε, τὴ μετέδωσε. Λένε γιὰ κάποια ἀρχαία μάγισσα, ὅτι κρατοῦσε στὰ χέρια της ἕνα ῥαβδὶ καὶ ὅποιον ἄγγιζε μὲ τὸ ῥαβδὶ αὐτό, ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος, ετε ἁπλὸς θνητὸς εἴτε βασιλιᾶς, εἴτε πλούσιος εἴτε φτωχός, ἔπαυε πλέον νὰ εἶνε ἄνθρωπος· τὸν ἔκανε ζῷο τετράποδο. Ἀλλὰ ὁ Χριστὸς κρατεῖ στὰ χέρια του ἕν· ἄλλο ῥαβδί, ῥαβδὶ ὄχι μαγικὸ ἀλλὰ θεϊκό. Καὶ τὸ ῥαβδὶ τοῦ Χριστοῦ, ποὺ ἄλλαξε τὸν κόσμο, εἶνε ὁ σταυρός του. Μὲ τὸ ῥαβδὶ αὐτό, τὸ σταυρὸ τῆς ἀγάπης του, παίρνει τὸν ἄνθρωπο – τὸ κτῆνος καὶ τὸν κάνει ἄγγελο καὶ ἀρχάγγελο!
Nαί, αὐτὴ εἶνε ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸ τὸ δρόμο μᾶς ἔδειξε âκείνος. Αὐτὸ τὸ δρόμο βάδισε ὁ ­ίδιος. Αὐτὸν βάδισαν οἱ δώδεκα ἀπόστολοι. Αὐτὸν βάδισαν οἱ πρῶτοι μαθηταὶ τοῦ Κυρίου, γιὰ τοὺς ὁποίους διαβάζουμε στὶς Πράξεις τῶν ἀποστόλων, ὅτι στὴν κοινωνία ἐκείνη τῶν πρώτων Χριστιανῶν, ποὺ εἶχε ὡς βάσι καὶ θεμέλιο τὰ λόγια τοῦ Χριστοῦ «Ἀγαπᾶτε ἀλλήλους» (Iωάν. 13,34) οὔτε ἕνας «ἐνδεής» δὲν ὑπῆρχε (Πράξ. 4,34). Αὐτὸ τὸ δρόμο βάδισαν οἱ διδάσκαλοι καὶ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτὸ τὸ δρόμο τῆς ἀγάπης βάδισε καὶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ ἐλεήμων, τοῦ ὁποίου τὴ μνήμη ἑορτάζουμε σήμερα.

* * *

Καὶ ἄλλοτε μιλήσαμε ἐπάνω στὸν βίο τοῦ μεγάλου αὐτοῦ πατρὸς καὶ διδασκάλου τῆς Ἐκκλησίας
 Ας τὸν θυμηθοῦμε ὅμως καὶ πάλι μὲ λίγα λόγια.
Ἔζησε τὸν 7ο αἰῶνα. Ἦταν Κύπριος τὸ γένος, ἀπὸ τὴν Ἀμαθοῦντα, καὶ προερχόταν ἀπὸ ἀρκετὰ εὐκατάστατη οἰκογένεια. Ὁ πατέρας του ἦταν ὁ ἄρχοντας τῆς μεγαλονήσου καὶ λεγόταν Ἐπιφάνιος. Ὁ Ἰωάννης λοιπὸν μεγάλωσε σὰν ἀρχοντόπουλο. Ὅταν πλέον ἦρθε σὲ ὥριμη ἡλικία, ὑπακούοντας περισσότερο στὴ θέλησι τοῦ πατέρα του, νυμφεύθηκε μία κόρη καὶ ἀπέκτησε μαζί της παιδιά. Τὴν εἰρηνικὴ ὅμως οἰκογενειακὴ ζωὴ διαδέχθηκαν σύννεφα. Σύντομα ἔφυγαν ἀπὸ τὴ ζωὴ αὐτὴ καὶ ἡ γυναίκα του καὶ τὰ παιδιά του, καὶ ὁ πλούσιος αὐτὸς οἰκογενειάρχης ἦρθε μιὰ μέρα ποὺ ἔμεινε μόνος κ᾿ ἔρημος. Ἡ θλῖψι του ἦταν μεγάλη. Παρηγοριὰ εὕρισκε καταφεύγοντας μόνο στὸ Θεό. Ὅλος ὁ πόθος τῆς ψυχῆς του στράφηκε στὸ πῶς νὰ εὐαρεστήσῃ τὸν Κύριο. Ἀφωσιώθηκε στὴ μελέτη τῶν Γραφῶν καὶ στὴν προσευχή, ἐνῷ ἡ ζωή του ὡς Χριστιανοῦ ἦταν ὑποδειγματική. Μοίρασε τὴ μεγάλη περιουσία του στοὺς φτωχοὺς καὶ πεινασμένους.
Ἡ φήμη τοῦ ὀνόματός του ἄρχισε ἔτσι νὰ διαδίδεται καὶ σ᾿ ἄλλα μέρη πέρα ἀπὸ τὴν Κύπρο. Ἔφθασε μέχρι καὶ τὴ μεγάλη πόλι τῆς Ἀλεξανδρείας. Γι᾿ αὐτό, ὅταν ὁ θρόνος ἐκεῖ ἐχήρευσε, οἱ Χριστιανοὶ ζήτησαν ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα νὰ γίνῃ ἐπίσκοπός τους ὁ Ἰωάννης. Ἦτο τότε ἐποχὴ εὐλογημένη, ποὺ ἡ θέλησις τοῦ πιστοῦ λαοῦ ἐλαμβάνετο ὑπ᾿ ὄψιν στὶς ἐκλογὲς τῶν ποιμένων τῆς Ἐκκλησίας καὶ εἶχε βαρύτητα ἀποφασιστική. Βρῆκε σωστὸ τὸ ατημα τοῦ ποιμνίου ὁ αὐτοκράτωρ τῆς Κωνσταντινουπόλεως Ἡράκλειος (640-641), συμφώνησε μὲ τὴν ἐπιλογή τους καὶ τὴν ἐνέκρινε. Ἔτσι, κατ᾿ αὐτὸν τὸν θεάρεστο καὶ εὐλογημένο τρόπο, ὁ Ἰωάννης ἀνέβηκε στὸν πατριαρχικὸ θρόνο τῆς Ἀλεξανδρείας, τὸν ὁποῖον ἐλάμπρυνε σὰν πυρσὸς ποὺ ἐτέθη «ἐπὶ τὴν λυχνίαν» (Ματθ. 5,15).
Ὡς ποιμενάρχης ἔδειξε μεγάλο ζῆλο γιὰ τὴν καθαρότητα τῆς πίστεως, τὴν πνευματικὴ ἀσφάλεια καὶ προκοπὴ τοῦ ποιμνίου του. Ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του μερικοὶ αἱρετικοὶ προσέθεταν στὸν Τρισάγιο ὕμνο (στὸ γνωστό μας «Ἅγιος ὁ Θεός») μία φράσι μὲ κακόδοξο νόημα, καὶ πολλοὶ Χριστιανοὶ δὲν μποροῦσαν ν᾿ ἀντιληφθοῦν τὴν πονηρία τῶν αἱρετικῶν· στὴ φράσι «Ἅγιος Ἀθάνατος» αὐτοὶ προσέθεταν τὶς λέξεις «ὁ σταυρωθεὶς δι᾿ ἡμᾶς». Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὅμως, ἄγρυπνος φρουρὸς τῆς ὀρθοδοξίας, ἀντελήφθη τὴν πονηρία τους καὶ εἶνε ὁ πρῶτος ποὺ ἐμπόδισε τὴν προσθήκη αὐτή.
Μὲ τὴν δια ἐπιμέλεια φρόντιζε καὶ κατώρθωνε μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ νὰ καλύπτῃ τὶς ὑλικὲς ἀνάγκες τῶν πιστῶν, καὶ μάλιστα τῶν πτωχοτέρων. Ἦταν ὁ πατέρας καὶ ὁ προστάτης ὅλων τῶν δυστυχισμένων ἀνθρώπων τῆς ἐπισκοπῆς του. Καὶ ὄχι μόνο τῆς ἐπισκοπῆς του, ἀλλὰ καὶ ὁποιουδήποτε ἄλλου ἀναξιοπαθοῦντος ἀνθρώπου ἀκόμα καὶ πέρα καὶ ἔξω ἀπὸ τὴ δική του ἐκκλησιαστικὴ δικαιοδοσία. Μέχρι τὰ Ἰεροσόλυμα ἁπλώθηκε ἡ ἀγάπη του. Ὁ Συμεὼν ὁ Μεταφραστὴς (Ρὒ 114, 900ὴ) τὸν παρομοιάζει μὲ τὸ Νεῖλο ποταμό, ποὺ τὰ νερά του ἀρδεύουν καὶ ζωογονοῦν ὄχι μόνο τὴν Αγυπτο ἀλλὰ καὶ ὅλο τὸν κόσμο μὲ τὴν καρποφορία ποὺ φέρνουν. Τόσο πολὺ ἀγαποῦσε καὶ ἀσκοῦσε τὴν ἐλεημοσύνη ὁ ἅγιος Ἰωάννης, ὥστε στὸ τέλος οἱ ἄνθρωποι τοῦ ἔδωσαν τὸ ἐπίθετο ἐλεήμων.
Γενικῶς ἦταν τόσο ἐνάρετος, τόσο ἐπιμελὴς καὶ τόσο συνεπὴς στὴν ἀποστολή του, καὶ στὴ θεωρία καὶ στὴν πρᾶξι, ὥστε τὸν ἀναγνώριζαν, τὸν ἀγαποῦσαν καὶ τὸν ἐσέβοντο ὄχι μόνο οἱ Χριστιανοὶ ἀλλὰ καὶ αὐτοὶ οἱ ἑτερόδοξοι καὶ οἱ ἄπιστοι. Πολλοὺς μάλιστα ἀπὸ αὐτοὺς προσείλκυσε στὴν πίστι τοῦ Χριστοῦ· ἔγινε ἔτσι καὶ ὑπόδειγμα ὀρθοδόξου ἐκκλησιαστικῆς ἱεραποστολῆς.
Πατριάρχευσε θεαρέστως πολλὰ χρόνια. Καὶ ὁ Θεός, κοντὰ στὰ ἄλλα χαρίσματα, τοῦ ἔδωσε ἐπὶ πλέον καὶ τὸ χάρισμα νὰ θαυματουργῇ· ἔκανε πολλὰ θαύματα, καὶ μ᾿ αὐτὰ ἀνακούφισε τὸν ἀνθρώπινο πόνο. Ἔτσι πέρασε τὴ ζωή του, ἔφθασε σὲ βαθὺ γῆρας, καὶ τέλος παρέδωσε τὴν ψυχή του στὰ χέρια τοῦ Κυρίου πλήρης ἡμερῶν καὶ πλήρης καρπῶν ἐμπράκτου ἀγάπης.

* * *

Στὸν ἅγιο Ἰωάννη, ποὺ ἑορτάζουμε σήμερα, δόθηκε, ἀγαπητοί μου, ὁ ὑψηλὸς τίτλος ἐλεήμων. Κάθε ἅγιος ἔχει τὸν τίτλο του. Ὁ ἅγιος Γεώργιος ἐπονομάζεται τροπαιοφόρος γιὰ τὶς νίκες καd τοὺς θριάμβους του. Ὁ ἅγιος Δημήτριος λέγεται μυροβλύτης γιὰ τὰ μύρα ποὺ ἀναβλύζουν ἀπὸ τὸν τάφο του. Ὁ ἅγιος Σπυρίδων λέγεται θαυματουργὸς γιὰ τὰ θαύματα τὰ μεγάλα που ἔκανε. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, ποὺ ἑορτάζει αὔριο 13 Νοεμβρίου, ἐπονομάζεται Χρυσόστομος γιὰ τὰ χρυσᾶ και ἀνεκτίμητα λόγια ποὺ ἔλεγε τe στόμα του. Καὶ ἄλλοι ἅγιοι ἐπονομάζονται μὲ διαφόρους ôλλους τίτλου˜. Ἀλλa ὁ ἅγιος Ἰωάννης ποf ëορτάζουμε σήμερα νομίζω ὅτι φέρει τeν ὡραιότερο τίτλο, τeν τίτλο ἐλεήμων· διότι ὁ τίτλος ἐλεήμων ἐνσαρκώνει τὴν ἀγάπη, καὶ ἡ ἀγάπη εἶνε παραπάνω ἀπ᾿ ὅλα. ᾿Ϋνομάστηκε ἐλεήμων, καὶ ἦτο ὄντως ἐλεήμων, ἐνσάρκωσις τῆς ἐλεημοσύνης.
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ ἐλεήμων ἦταν ἕνα λιμάνια ὅπως στὸ λιμάνι καταφεύγουν ὅλες οἱ βαρκοῦλες καὶ τὰ καράβια γιa νa βροῦν γαλήνη καὶ ν᾿ ἀράξουν μὲ ἀσφάλεια, ἔτσι καὶ αὐτὸς ἄνοιγε τὴν ἀγκάλη του σὲ κάθε θαλασσοδαρμένο τῆς ζωῆς καὶ γινόταν τὸ ἀραξοβόλι τῆς ἀγάπης. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ ἐλεήμων ἦταν ἕνα δίχτυ τοῦ Χριστοῦ, ποὺ μάζευε μέσα ἀπὸ τὴ δυστυχία τοῦ κόσμου τούτου ὅλη τη φτωχολογιὰ γιὰ νὰ τὴν ἀνακουφίση. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ ἐλεήμων ἦταν μιa βρύσι γιὰ ὅλους· κι ὅπως η βρύσι δὲν κάνει διάκρισι, ἀλλὰ προσφέρει τὸ νερό της σὲ κάθε περαστικό, καὶ δροσίζεται καὶ ξεδιψᾶ σ᾿ αὐτὴν καὶ τὸ ἀρνὶ καὶ ὁ λύκος, καὶ τὸ περιστέρι καὶ ὁ κόρακας, καὶ ὁ ἅγιος καὶ ὁ ἁμαρτωλός, καὶ ὁ κουρασμένος διαβάτης καὶ ὁ κακοῦργος λῃστής, ἔτσι κ᾿ ἐκεῖνος δὲν ἀρνήθηκε τὴ βοήθειά του σὲ κανένα.
Στeν αἰῶνα αὐτὸ τῆς φιλαυτίας καὶ ἰδιοτελείας καὶ πλεονεξίας, ἐμεῖς, àγαπητοί μου, νa μιμηθοῦμε τe παράδειγμα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου. Na γίνουμε κ᾿ ἐμεῖς ἐλεήμονες, καὶ τότε θὰ ἔχουμε τὴν εὐχή του, τὴ μεσιτεία του, τὴν εὐλογία του καὶ τὴ βοήθειά του· ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

(μέρος ὁμιλίας του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου στὸν ἱ. ναὸ Ἁγίου Γεωργίου Ἀκαδημίας Πλάτωνος – Ἀθηνῶν 12-11-1961, Κυριακὴ Η΄ Λουκᾶ, τοῦ καλοῦ Σαμαρείτου)