Μεγάλη Τρίτη βράδυ
Του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου

Η ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΚΑΙ Η ΑΜΑΡΤΩΛΗ ΓΥΝΑΙΚΑ

«Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή…» (δοξ. ἀποστ. αἴν. Μ. Τετ.)

ΑΠΟΨΕ, ἀγαπητοί μου, σὲ ὅλους τοὺς να­οὺς παρατηρεῖται κίνησις. Τρέχουν στὴν ἐκκλησία. Τοὺς τραβάει τὸ τροπάριο τῆς Κασσιανῆς. Ἂν ὅμως τοὺς ρωτήσῃς, τί σημαίνουν τὰ λόγια τοῦ τροπαρίου, δὲ μποροῦν νὰ ποῦν.
Γιὰ νὰ μὴ συμβῇ καὶ σ᾽ ἐμᾶς αὐτό, πολὺ σύν­τομα θὰ ἐξετάσουμε δύο πράγματα· πρῶτον ποιά εἶνε ἡ Κασσιανή, καὶ δεύτερον ποιά εἶνε ἡ ἁμαρτωλὴ γιὰ τὴν ὁποία ὁμιλεῖ τὸ τροπάριο.

* * *

Ἡ Κασσιανὴ γεννήθηκε καὶ ἔ­ζη­σε στὸ Βυζάντιο τὸν 9ο μ.Χ. αἰῶνα. Αὐτοκράτωρ ἦταν ὁ νεαρὸς καὶ ἄγαμος Θεόφιλος. Ἡ μητέρα του Εὐφροσύνη, γιὰ νὰ βρῇ νύφη κατάλληλη γιὰ τὸ γυιό της, διέταξε τοὺς ἐπάρχους τῆς αὐ­το­κρατορίας, νὰ στείλουν στὴν Κωνσταντινού­πο­­λι κορίτσια ποὺ διακρίνονταν γιὰ τὸ κάλλος τους. Ἡ διαταγὴ ἐξετελέσθη· ἀπ᾽ ὅλα τὰ μέρη ἦρθαν νεάνιδες, κρίνα πάνω στὸ ἄνθος τους, καὶ ὡρίστηκε νὰ παραταχθοῦν στὰ ἀνάκτορα. Σ᾽ αὐτὴν ποὺ θὰ ἐξέλεγε ὁ Θεόφιλος, θὰ ἔδινε ἕνα χρυσὸ μῆλο.
Ὅταν ἦρθε ἡ ὥρα, ὁ Θεόφιλος κοντοστάθη­κε μπροστὰ στὴν Κασσιανή, ποὺ ἔλαμπε. Καθὼς ἦταν ἕτοιμος νὰ τῆς δώσῃ τὸ μῆλο, τῆς εἶπε· «Ἐκ γυναικὸς ἐρρύη τὰ φαῦλα», ἀ­πὸ γυ­ναῖκα δηλαδὴ πήγασαν τὰ κακά – κ᾽ ἐν­νοοῦ­σε τὴν Εὔα. Ἡ Κασσιανὴ μποροῦσε νὰ σιωπή­σῃ. Εἶνε καὶ ἡ σι­ωπὴ στολίδι τῆς γυναίκας· ὅ­ποια σιωπᾷ ἔχει ἕνα μεγαλεῖο, ἡ φλύαρη γίνεται ἀποκρουστική. Ἡ Κασσιανὴ ὅμως θεώρησε τὸν λόγο αὐτὸν προσβολὴ τοῦ γυναικείου φύλου. Ἀντὶ νὰ σιωπήσῃ ἀπήντησε· καί, εὐ­φυὴς καὶ ἑτοιμόλογη ὅπως ἦταν, τοῦ εἶ­πε· «Ἀλλὰ καὶ ἐκ γυναικὸς ἐρρύη τὰ κρείττω», ἀλλὰ καὶ ἀπὸ γυναῖκα πήγασαν τὰ καλύτερα – κ᾽ ἐννοοῦσε τὴν Παναγία.
Δυὸ γνῶμες. Ἡ μία εἶνε· ἀπ᾽ τὴ γυναῖκα ὅ­λα τὰ κακά. Ἡ ἄλλη· ἀπ᾽ τὴ γυναῖκα ὅλα τὰ καλά. Μὲ ποιά συμφωνεῖς; θὰ μὲ ρωτήσετε. Καὶ οἱ δυὸ ἔχουν ἀλήθεια, καὶ οἱ δύο ἐκφράζουν ὄ­ψεις ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ πράγματος· τονίζουν τὴν μεγίστη ἀξία ποὺ ἔχει ἡ γυναίκα στὸν κόσμο. Ὄντως μιὰ κακὴ γυναίκα εἶνε πη­γὴ συμφορᾶς, μπορεῖ νὰ σπρώξῃ τὸν ἄντρα μέχρι τὸν ᾅδη, ἐνῷ μιὰ καλὴ γυναίκα μπορεῖ νὰ ὑψώσῃ τὸν ἄντρα μέχρι τὰ ἄστρα. Σύμβολο τῆς μιᾶς κατηγορίας ἡ Εὔα, τῆς ἄλλης ἡ Παναγία. Συνεπῶς καὶ οἱ δύο προτάσεις ἦταν ὀρθές.
Ἀλλὰ ὁ Θεόφιλος δὲν ἔδωσε τὸ μῆλο στὴν Κασσιανή. Γιατί; Ὑπάρχει τὸ ἑξῆς ψυχολογι­κὸ φαινόμενο. Οἱ ἄντρες ἀγαποῦν τὶς ὄμορφες ἀλλ᾽ ὄχι καὶ ἔξυπνες γυναῖκες. Αὐτὸ ἔχει μία ἐξήγησι· ὅτι ὁ ἀντρικὸς ἐγωισμὸς δὲν ἀν­έχεται νὰ εἶνε πιὸ ἔξυπνη ἡ σύζυγος.
Ὁ Θεόφιλος λοιπὸν εἶδε ὅτι ἔχει ἐμπρός του μιὰ γυναῖκα ὡραία ἀλλὰ καὶ πολὺ εὐφυέστερη ἀπ᾽ αὐτόν. Ἔτσι προσ­πέρασε τὴν Κασσιανὴ κ᾽ ἔδωσε τὸ μῆλο σὲ μία ἄλλη κόρη, ὡ­ραία κι αὐτὴ καὶ σεμνή, τὴν Θεοδώρα ἀπὸ τὴν Παφλαγονία, ποὺ ἔγινε αὐτοκράτειρα, ἀξιώθη­κε νὰ ὑπερασπίσῃ τὶς ἱερὲς εἰκόνες καὶ εἶνε ἁγία τῆς Ἐκκλησίας μας. Καὶ ἡ Κασσιανή; Ἔ­χασε ἕνα θρόνο – ἕνα στέμμα, ἀλλὰ κέρδισε κάτι ἀ­νώτερο· τὸ χάρισμα τῆς ποιήσεως, ποὺ τὴν κο­σμοῦσε καὶ μὲ τὸ ὁποῖο ἔμεινε στὴν ἱστορία.
Ἀπεσύρθη ἀπὸ τὰ ἐγκόσμια, ἔχτισε μοναστήρι, ἔζησε βίον παρθενίας μέχρι τέλους, καὶ ἔγραψε διάφορα ποιήματα – ὕμνους, ποὺ εἶνε ἐγκατεσπαρμένοι στὰ λειτουργικά μας βιβλία. Τὸ ἀριστούργημα ὅμως τῶν ποιημάτων της εἶ­νε τὸ ἀποψινό· «Κύριε, ἡ ἐν ­πολ­λαῖς ἁμαρτί­αις περιπεσοῦσα γυνή…» (δοξ. ἀποστ. αἴν. Μ. Τετ.).

* * *

Ποιά, τώρα, εἶνε αὐτὴ ἡ ἁμαρτωλὴ γυναίκα, ποὺ λέει τὸ τροπάριο; Εἶνε ἡ ἴδια ἡ ποιήτρια; Ὄχι. Ποιά εἶνε; Ἂν θέλετε, ἀνοῖξτε τὸ κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγέλιο καὶ διαβάστε τοὺς τελευταίους στίχους τοῦ 7ου (Ζ΄) κεφαλαίου (7,36-50)· ἐκεῖ θὰ δῆτε ποιά εἶνε ἡ γυναίκα αὐτή.
Λέει τὸ Εὐαγγέλιο, ὅτι ἕνας φαρισαῖος, ὁ Σίμων ποὺ εἶχε μεγάλη ἰδέα γιὰ τὸν ἑαυτό του, κάλεσε τὸ Χριστὸ σὲ γεῦμα. Ἐνῷ λοιπὸν ἔ­τρωγαν, ξαφνικὰ ἀπὸ τὴν ἀνοιχτὴ πόρτα, ­δει­λὰ καὶ μὲ συστολή, νά καὶ μπαίνει μιὰ γυναίκα γνω­­στὴ στὴν κοινωνία· ἦταν μία ἁμαρτωλή, ποὺ πουλοῦσε τὸ κορμί της γιὰ ἡ­δονὴ καὶ κέρδος. Ξαφνιάστηκαν. Κρατοῦσε ἕνα ἀγγεῖο μὲ πολύ­τιμο μύρο. Στάθηκε πίσω, ἔκλαιγε, ἔβρεχε τὰ πόδια τοῦ Χριστοῦ μὲ δάκρυα καὶ τὰ σκούπιζε μὲ τὰ μαλλιά της ἀντὶ γιὰ πετσέτ­τα· καταφιλοῦσε τὰ πόδια τοῦ Κυρίου καὶ τὰ ἄλειφε μὲ τὸ μύρο.
Ὅταν τὰ εἶδε αὐτὰ ὁ Σίμων σκέφτηκε· Ἂν αὐτὸς ἦταν προφήτης, θὰ γνώριζε ποιά καὶ πόσο ἀθλία εἶνε αὐτὴ ποὺ τὸν ἀγγίζει. Ὁ καρδιογνώστης Χριστὸς τοῦ λέει· ―Σίμων, ἔχω κάτι νὰ σοῦ πῶ. ―Λέγε, διδάσκαλε. ―Δυὸ ἄν­θρωποι χρωστοῦσαν σὲ κάποιο δανειστὴ ὁ ἕνας 500, ὁ ἄλλος 50 δηνάρια. (Τὸ δηνάριο εἶνε νόμισμα τῆς ῥωμαϊκῆς ἐποχῆς καὶ ἡ ἀξία του ἦ­ταν ὅσο ἕνα μεροκάματο, χίλιες περίπου δρα­χμές. Ἑπομένως, 50 δηνάρια = 50 χιλιάδες δραχμές, καὶ 500 δηνάρια = μισὸ ἑκατομμύριο). Μὴ ἔχοντας νὰ τοῦ τὰ ἐπιστρέψουν, ὁ κα­λὸς ἐκεῖνος κύριος χάρισε τὰ χρέη καὶ στοὺς δυό. Γιά πές μου λοιπόν, ποιός ἀπ᾽ τοὺς δυὸ θὰ τὸν ἀγαπήσῃ περισσότερο; Ἀπαντᾷ ὁ φαρισαῖος, χωρὶς νὰ καταλάβῃ τὸ νόημα· ―Ἐκεῖ­νος, νομί­ζω, ποὺ τοῦ χάρισε τὸ μεγαλύτερο πο­­σό. ―Σωστὰ ἔκρινες. Ἔ λοιπόν, ἐσὺ εἶσαι ποὺ θεωρεῖς τὸν ἑαυτό σου μικρὸ ἁμαρτωλὸ – μὲ μικρὸ χρέος, ἐνῷ αὐτὴν τὴ θεωρεῖς μεγάλη ἁ­μαρτωλὴ – μὲ μεγάλο χρέος. Ἀλλὰ γι᾽ αὐτὸ καὶ ἡ εὐγνωμοσύνη της εἶνε μεγαλύτερη ἀπ᾽ τὴ δική σου. Τὴ βλέπεις; Μπῆκα στὸ σπίτι σου· δὲν ἔβαλες νερὸ νὰ μοῦ πλύνῃς τὰ πόδια, ἐνῷ αὐτὴ μὲ δάκρυα μοῦ ἔβρεξε τὰ πόδια· φίλημα δὲ μοῦ ἔδωσες, ἐνῷ αὐτὴ ἀφ᾽ ὅτου μπῆκε δὲ σταμάτησε νὰ μοῦ καταφιλῇ τὰ πόδια· δὲ μοῦ ἄλειψες τὴν κεφαλὴ μὲ λάδι, ἐνῷ αὐτὴ καὶ τὰ πόδια μου ἀκόμη ἄλειψε μὲ μύρο. Γι᾽ αὐτὸ σοῦ λέω· συγχωροῦνται οἱ ἁμαρτίες της οἱ πολ­λές, γιατὶ ἀγάπησε πολύ. Ἐνῷ σὲ ὅποιον συγχωροῦνται λίγα, λίγο ἀγαπάει. Καὶ στρεφόμενος στὴ γυναῖκα εἶπε· «Ἀφέωνταί σου αἱ ἁμαρτίαι», σοῦ συγχωροῦνται οἱ ἁμαρτίες (Λουκ. 7,48).
Γι᾽ αὐτὴν λοιπὸν τὴ γυναῖκα ὁμιλεῖ σήμερα ἡ ἀκολουθία. Καὶ ἂν προσέξατε, πολλὲς φο­ρὲς τὰ τροπάρια τὴν ὀνομάζουν «πόρνη». Ἂν τολ­μή­σουμε οἱ ἱεροκήρυκες νὰ ποῦμε σήμερα στὴν ἐκκλησία τὴ λέξι «πόρνη», θὰ μᾶς ποῦν πὼς αἰσχρολογοῦμε. Τί ὑποκρισία! Τὸ πρᾶγμα τὸ κάνουν, τὴν πορνεία δηλαδή, ἀλλὰ τὴ λέξι πορνεία δὲν θέλουν ν᾽ ἀκούσουν. Ἔγιναν εὐ­φημισταί· τὴν πόρνη τὴ λένε «φιλενάδα». Ἄλ­λαξε ὁ κόσμος λεξιλόγιο· μὰ τὸ Εὐαγγέλιο δὲν ἀλλάζει, λέει «τὰ σύκα σύκα, τὴ σκάφη σκάφη».
Αὐτὴ τὴν πόρνη ἔχει ὑπ᾽ ὄψιν του τὸ τροπάριο «Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περι­πε­σοῦ­σα γυνή…». Περιγράφει μὲ ζωηρὲς λέξεις τὴν ἁμαρτωλότητά της ἀλλὰ καὶ τὴ βαθειὰ μετάνοια καὶ ἐπιστροφή της στὸ Χριστό, καὶ μᾶς καλεῖ νὰ μιμηθοῦμε τὸ παράδειγμά της.

* * *

Ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς Κασσιανῆς ἔχουν περάσει, ἀγαπητοί μου, 11 αἰῶνες. Καὶ ὅμως ἡ πορνεία δὲν ἐξέλιπε. Σήμερα μάλιστα οἱ γυναῖκες αὐτὲς ἔχουν πληθυνθῆ πάρα πολύ. Ἔ­γινε σπάνια ἡ ἁγνὴ καὶ πιστὴ γυναίκα.
Νὰ κατηγορήσουμε τὶς γυναῖκες αὐτές, ποὺ γιὰ ἕνα κομμάτι ψωμὶ πουλοῦν τὴν τιμή τους – τὸ κορμί τους; Ὄχι, ἀδελφοί μου. Ἡ σημερινὴ ἡμέρα μᾶς φωνάζει· Ἔλεος!
Φταῖνε καὶ οἱ γυναῖκες αὐτὲς ἀσφαλῶς, ἀλ­λὰ πολὺ περισσότερο φταίει τὸ κοινωνικὸ περιβάλλον, ποὺ εὐνοεῖ πάνω στὴν κοπριὰ νὰ φυ­τρώνουν τ᾽ ἀγκάθια τῆς πορνείας καὶ μοιχείας. Σὲ ἄλλες κοινωνίες αὐτὰ δὲν θὰ ἦταν ἀνεκτά. Σήμερα νέοι νόμοι τὰ ἐπιτρέπουν. Φταῖνε λοι­πὸν οἱ νόμοι. Φταίει ἀκόμα ἡ φτώχεια καὶ ἡ ἀ­σπλαχνία. Φταῖνε τὰ ἔντυπα, ἐφημερίδες καὶ περιοδικά. Φταῖνε οἱ διαφημίσεις καὶ οἱ εἰκόνες. Φταῖνε πρὸ παντὸς τὰ ῥαδιόφωνα καὶ οἱ τηλε­οράσεις. Μουσουλμᾶ­νοι ἔγιναν οἱ ἄντρες· δὲν τοὺς φτάνει ἡ γυναίκα τους, θέλουν δεύτερη καὶ τρίτη καὶ τέταρτη καὶ πέμπτη καὶ ἕκτη…
Ἔλεος, ὦ κοινωνία, στὰ δυστυχισμένα αὐ­τὰ πλάσματα, ποὺ ἀναστενάζουν μέ­σα στοὺς οἴ­κους ἀνοχῆς ἐπαναλαμβάνοντας «Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή…». Μιὰ γυναίκα ἀπὸ αὐτές, ποὺ δακρύζει μετανοημέ­νη, εἶνε ἀνώτερη ἀπὸ ἐκείνους ποὺ ποτέ δὲν ἔ­κλαψαν, γιατὶ τό ᾽χουν σίγουρο πὼς θὰ πᾶνε στὸν πα­ράδεισο. Τὸ εἶπε ὁ ἴδιος ὁ Χριστός· «Οἱ τελῶναι καὶ αἱ πόρναι προάγουσιν ὑμᾶς (δηλα­δὴ προηγοῦνται ἀπὸ σᾶς, σᾶς ξεπερνοῦν) εἰς τὴν βασι­λείαν τοῦ Θεοῦ» (Ματθ. 21,31). Πολλὲς φο­­ρὲς μέσα στὸ βόρβορο κρύβον­ται διαμάντια!
Κλάψτε καὶ πονέστε τις, σὰν νά ᾽νε ἀδελφὲς καὶ κορίτσια σας. Κάντε ἀπόψε δέησι γι᾽ αὐτές. Διαβάστε τὴν περικοπὴ ἀπὸ τὸ Εὐαγγέ­λιο. Καὶ προσευχηθῆτε στὸ Θεό, νὰ δώσῃ δάκρυα σὲ ὅλους, καὶ σ᾽ αὐτὲς καὶ σ᾽ ἐμᾶς, νὰ γί­νῃ τὸ τροπάριο δικό μας καὶ νὰ λέμε· «Ἁμαρτιῶν μου τὰ πλήθη καὶ κριμάτων σου ἀβύσσους τίς ἐξιχνιάσει, ψυχοσῶστα Σωτήρ μου;».

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

(ἱ. ναὸς Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης 17-4-1984 βράδυ)