Τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

ΔΙΔΑΓMATA AΠO TON BIO TOY AΓIOY ΠANTEΛEHMONOΣ

ΣΗΜΕΡΑ, ἀγαπητοί μου, ἑορτάζει ἕνας ἀπὸ τοὺς μεγαλυτέρους ἀθλητὰς τῆς πίστεώς μας, ὁ ἅγιος Παντελεήμων. Τὰ ἐγκώμια ποὺ τοῦ ψάλλει ἡ Ἐκκλησία εἶνε πολλά. Ἀλλὰ τὸ μεγαλύτερο ἐγκώμιο νομίζω ὅτι εἶνε τὸ διο τὸ ὄνομά του, τὸ ὄνομα Παντελεήμων.
Δὲν δίνει ἡ Ἐκκλησία τυχαίως τὸ ὄνομα στὸν καθένα μας. Ὅλοι ἔχουμε ὀνόματα· δὲν εμεθα μὲ νούμερα. Σὲ ἄλλα κράτη εἶνε μὲ νούμερα. Θά ᾿ρθῃ ἐποχὴ ποὺ θὰ σβήσουν τὰ ὀνόματα καὶ οἱ ἄνθρωποι θά ᾿νε μὲ νούμερα. Ἀλλὰ ἐδῶ στὴν Ἑλλάδα οἱ ἄνθρωποι δὲν εἶνε μὲ νούμερα. Ἐδῶ ἔχει ὁ καθένας τὸ ὄνομά του. Ἄλλος λέγεται Γεώργιος, ἄλλη Μαρία… Εμεθα λοιπὸν ὑποχρεωμένοι νὰ τιμήσουμε τὸ ὄνομά μας μὲ τὴ ζωή μας. Μὴ μᾶς ποῦν οἱ ἅγιοι, ὅταν πᾶμε πάνω στοὺς οὐρανούς, Τί σχέσι εχατε σεῖς μαζί μας; Καθένας ἐδῶ νὰ τιμήσῃ τὸ ὄνομά του, ὅπως τὸ τίμησε ὁ ἅγιος Παντελεήμων καὶ ἀποτελεῖ αὐτὸ ἐγκώμιό του.
Τὸ εἰδωλολατρικὸ ὄνομα τοῦ ἁγίου ἦταν Παντολέων, καὶ τοῦ τὸ ἔδωσαν ἄνθρωποι (ὁ πατέρας, ἡ μάνα, οἱ συγγενεῖς, ὅπως συνήθως). Τὸ ὄνομα Παντελεήμων τοῦ τὸ ἔδωσε ὁ οὐρανός, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Ὅπως στὸν κορυφαῖο μαθητὴ εἶπε, Σύ, Σίμων, θὰ ὀνομάζεσαι Πέτρος (βλ. Ματθ. 16,18), ἔτσι κ᾿ ἐδῶ· ὅταν ὁ Παντολέων πίστεψε καὶ ἦρθε τὸ τέλος του, ἀπὸ αὐτὸ τὸν Κύριο ὠνομάστηκε Παντελεήμων. Καὶ δικαίως. Διότι εἶχε καρδιὰ ποὺ ἐλεοῦσε τοὺς πάντας καὶ ἀγαποῦσε ὅλο τὸν κόσμο, χωρὶς ἐξαίρεσι καὶ διάκρισι.
Αὐτὸ τὸν ἔνδοξο μεγαλομάρτυρα ἑορτάζουμε σήμερα. Δὲν θὰ διηγηθοῦμε τὸ βίο του. Ἂν θέλετε τὸ βίο του, πηγαίνετε στὰ συναξάρια, τὰ ἅγια αὐτὰ βιβλία, ποὺ τώρα ἐμεῖς τὰ κλείσαμε καὶ τὰ σφραγίσαμε. Ἀνοῖξτε τὰ συναξάρια, πού ᾿νε γεμᾶτα διαμάντια, μαργαριτάρια. Ἄχ χρόνια παλιά, εὐλογημένα! Δὲν ὑπῆρχαν τότε σχολεῖα καὶ πανεπιστήμια. Μὰ στὶς καλύβες τους οἱ Ἕλληνες εἶχαν τὴ συνήθεια τὰ βράδια ν᾿ ἀνοίγουν τὸ συναξάρι καὶ νὰ διαβάζουν τὸ βίο τοῦ ἁγίου τῆς ἡμέρας. Κι ἀκούγανε τὰ παιδιά, καὶ βουρκώνανε τὰ μάτια· γιατὶ βλέπανε τὰ μαρτύρια, τὰ αἵματα, τὶς θυσίες γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας. Καὶ μετὰ κάνανε τὴν προσευχή τους καὶ σὰν ἄγγελοι πήγαιναν γιὰ ὕπνο. Τώρα; Εἶνε ζήτημα ἂν σὲ κάθε ἐνορία μιὰ οἰκογένεια διαβάζῃ συναξάρι. ―Τώρα βίους τῶν ἁγίων θὰ διαβάζουμε;… Ἄ! τώρα τὰ κορίτσια δὲν ξέρουν τὸ βίο τῆς ἁγίας Παρασκευῆς, τῆς ἁγίας Ἑλένης, τῆς ἁγίας Μαρκέλλας, καὶ τ᾿ ἀγόρια τὸ βίο τοῦ ἁγίου Νικολάου, τοῦ ἁγίου Δημητρίου, καὶ ἄλλων μαρτύρων· τὰ ξεχάσανε αὐτά. Ξέρουν κάτι ἄλλα· ξέρουν τὰ ὀνόματα τῶν παικτῶν ποὺ δίνουν κλωτσιὲς μέσα στὰ γήπεδα· κι ἀντὶ νὰ ἔχουν εἰκόνες ἁγίων, ἔχουν φωτογραφίες ἠθοποιῶν. Αὐτοὺς θαυμάζουν κι αὐτοὺς ἔχουν ὡς ὑποδείγματα. Ὕστερα ἀποροῦμε γιὰ τὰ ἐγκλήματα; Ἰδού τ᾿ ἀποτελέσματα· κλείσαμε τὸ Εὐαγγέλιο καὶ τὰ συναξάρια, καὶ γέμισαν οἱ φυλακὲς καὶ τὰ ψυχιατρεῖα καὶ τὰ φρενοκομεῖα. Κι ἀκόμα εἴμεθα στὸ ἄλφα.

* * *

Ἀδελφοί μου, δὲν θὰ σᾶς διηγηθῶ τὸ βίο τοῦ ἁγίου. Θὰ κόψω 3 – 4 λουλούδια ἀπὸ τὸ περιβόλι του, καὶ θὰ σᾶς τὰ δώσω γιὰ νὰ εὐωδιάζεσθε πνευματικῶς τὴν ἅγια τούτη μέρα.
  Πρῶτα – πρῶτα, πῶς ἔγινε Χριστιανός; Λένε μερικοί· Ἄ, ἐγὼ γιὰ νὰ πιστέψω θέλω νὰ δῶ θαῦμα… Μὰ ὁ ἅγιος Παντελεήμων δὲν πίστεψε μὲ θαῦμα. Πίστεψε μὲ διδαχή. Κοντὰ στὸ σπίτι του καθόταν ἕνας Χριστιανὸς ἱερεύς, ὁ Ἑρμόλαος. Σχολεῖα τότε δὲν ὑπῆρχαν. Ὁ Ἑρμόλαος ἔκανε κάθε βράδυ τὸ σπιτάκι του σχολεῖο. Σὰν τὴν κλῶσσα φώναζε ὅλα τὰ παιδιὰ τῆς γειτονιᾶς καὶ τοὺς ἔκανε μάθημα. Καὶ τὰ παιδιὰ τρέχανε. Καὶ ἀνάμεσα στὰ ἄλλα παιδιὰ μιὰ μέρα ἦρθε καὶ ὁ Παντολέων. Ὁ Ἑρμόλαος τοὺς ἔλεγε γιὰ τὸ Χριστό, πῶς τὸν σταύρωσαν οἱ Ἑβραῖοι καὶ πῶς ἀναστήθηκε. Ὁ Παντολέων ἄκουγε καὶ τὰ μάτια του βούρκωσαν. Γέμισε χαρά. Στὸ τέλος ὁ Ἑρμόλαος τὸν πῆρε ἰδιαιτέρως, τὸν κατήχησε, καὶ σὲ τρεῖς βδομάδες τὸν βάπτισε. Τί μᾶς διδάσκει αὐτό; Σὲ κάθε ἐνορία πρέπει νὰ ὑπάρχῃ καὶ σχολεῖο, καὶ κάθε παπᾶς νὰ γίνῃ Ἑρμόλαος νὰ διδάσκῃ. Ἂν οἱ Χριστιανοὶ ἔχουν ἄγνοια, φταῖμε ἐμεῖς οἱ κληρικοί. Τὸ κατηχητικὸ σχολεῖο ἔχει μεγάλη ἀξία.
  Ὁ Παντολέων εἶχε κλίσι στὰ γράμματα καὶ στὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη. Φοίτησε στὴ σχολὴ ποὺ δίδασκε ἕνας σπουδαῖος ἰατρός, ὁ Εὐφρόσυνος. Ἀρίστευε στὰ μαθήματα καὶ ἔγινε ἰατρὸς ἐπιστήμων. Ἐπιστήμων ὅμως πιστός, ὄχι ἄπιστος. Τί δείχνει αὐτό; Λένε μερικοί, ὅτι ἡ θρησκεία εἶνε ἐμπόδιο στὴν ἐπιστήμη. Λάθος. Ἡ πίστι μας δὲν ἔχει νὰ φοβηθῇ τίποτα ἀπὸ τὴν ἐπιστήμη. Ἔχουμε καὶ στὰ παλιὰ τὰ χρόνια ἐπιστήμονες ποὺ ἦταν πιστοί. Ἐπιστήμονες ἦταν ὁ Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, ὁ Μέγας Βασίλειος, ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, οἱ ἅγιοι Ἀνάργυροι Κοσμᾶς καὶ Δαμιανός, ὁ ἅγιος Παντελεήμων, καὶ τόσοι ἄλλοι. Δὲν τοὺς ἐμπόδισε ἡ ἐπιστήμη νὰ πιστεύουν στὸ Θεό. Καὶ σήμερα ὑπάρχουν πιστοὶ ἐπιστήμονες σὲ ὅλους τοὺς κλάδους (ἀστρονόμοι, μαθηματικοί, φυσικοί…), καὶ ἐδῶ καὶ διεθνῶς. Ὑπάρχουν δύο ἐπιστῆμες· μία ποὺ γράφεται μὲ ἔψιλον μικρὸ (ἐ) καὶ εἶνε μακριὰ ἀπὸ τὸ Θεό, καὶ μία ποὺ γράφεται μὲ ἔψιλον κεφαλαῖο (Ἐ) καὶ γονατίζει μπροστὰ στὸ Θεό.
  Ἀλλὰ καὶ κάτι ἄλλο μᾶς διδάσκει ὁ ἅγιος Παντελεήμων. Ἐκεῖνος δὲν ἔγινε ἐπιστήμων γιὰ νὰ παίρνῃ χρήματα καὶ νὰ «γδύνῃ» τὸν κόσμο. Τώρα σπουδάζουν μὲ σκοπὸ τὸ κέρδος. Ποιός σπουδάζει σήμερα γιὰ νὰ ὑπηρετήσῃ τὴν κοινωνία; Ἐπιστήμων θὰ πῇ ὑπηρέτης τοῦ λαοῦ, ὄχι ἐκμεταλλευτὴς τῶν φτωχῶν. Ὁ ἅγιος Παντελεήμων ἔγινε γιατρὸς γιὰ νὰ ὑπηρετῇ ὅλους. Τὸν ἔβλεπες νὰ τρέχῃ στὰ παλάτια ἀλλὰ καὶ στὶς καλύβες, παντοῦ. Καὶ δὲν ἔπαιρνε τίποτα· ἦταν τελείως ἀνάργυρος. Ἀλλὰ εἶχε καὶ ἕνα μεγάλο μυστικό, ποὺ σήμερα σπανίως τὸ βρίσκεις. Διάβαζε μέρα – νύχτα τὰ βιβλία του καὶ ἤξερε ὅλα τὰ φάρμακα, τὰ βότανα καὶ τὶς συνταγές. Ἀλλ᾿ ὅταν σὲ κάποιες περιπτώσεις ἔβλεπε, ὅτι κανένα φάρμακο δὲ᾿ φέρνει ἀποτέλεσμα, τότε τί ἔκανε; Νήστευε, γονάτιζε κοντὰ στὸ κρεβάτι τοῦ ἀρρώστου καὶ ἔλεγε· Χριστέ μου, ὅ,τι μπόρεσα τὸ ἔκανα, τώρα κάνε σὺ τὸ θαῦμα σου… Εἶχε τὸ καλύτερο φάρμακο, τὴν προσευχή. Καὶ μὲ τὴν προσευχή του ἔκανε θαύματα. Τώρα ποιός γιατρὸς εδατε νὰ γονατίζῃ καὶ νὰ προσεύχεται; Ὑπερηφάνεια, ἐγωϊσμός… Καλοὶ οἱ γιατροὶ καὶ καλὰ τὰ φάρμα κα, ἀλλὰ πάνω ἀπ᾿ ὅλα εἶνε ὁ Χριστός μας.
  Τέλος ὁ ἅγιος Παντελεήμων ἐπιβεβαιώνει καὶ τὸ θεόπνευστο λόγο ποὺ λέει, ὅτι «πάντες οἱ θέλοντες εὐσεβῶς ζῆν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ διωχθήσονται» (Β΄ Τιμ. 3,12). Ὅσοι θέλουν χαρὲς καὶ διασκεδάσεις, ἂς πᾶνε μὲ τὸ διάβολο. Ὅσοι πιστεύουν στὸ Χριστό, ἕνα νὰ ξέρουν· ὅτι ὅποιος θὰ ἐφαρμόσῃ σήμερα τὸ Εὐαγγέλιο, θὰ διωχθῇ. Θὰ διωχθῇ ὅπως ὁ ἅγιος Παντελεήμων. Διώχθηκε ἀπὸ συγγενεῖς ποὺ δὲν πίστευαν. Ἀλλὰ τὸ μεγαλύτερο διωγμὸ τὸν εἶχε ἀπὸ τοὺς συναδέλφους του ἰατρούς. Δὲν ὑπέφεραν ν᾿ ἀκοῦνε τὴ φήμη του, ὅτι εἶνε ὁ καλύτερος γιατρός. Μέσα στὴν καρδιά τους γεννήθηκε φθόνος, κακία μεγάλη· καὶ πῆγαν καὶ τὸν μήνυσαν, γιατὶ θεράπευε τοὺς ἀνθρώπους· τὸν μήνυσαν γιὰ τὸ καλὸ ποὺ ἔκανε! Μιὰ παροιμία λέει· «Στοῦ διαβόλου τὸ χωριὸ μὴν κάνεις ποτέ καλό». Καὶ διαβόλου χωριὸ εἶνε σήμερα ὁ κόσμος. Κι ὅποιος πάει μὲ τὸ Εὐαγγέλιο, νὰ ξέρῃ ὅτι θὰ δοκιμαστῇ. Ἡ τίμια γυναίκα θὰ δῇ τὴν ἄτιμη γυναῖκα νὰ νικᾷ, νὰ τὴ χωρίζῃ ἀπὸ τὸν ἄντρα της καὶ νὰ μένῃ ἐκείνη στὸ σπίτι της· αὐτὴ θὰ κλαίῃ, καὶ ἡ ἄτιμη θὰ πανηγυρίζῃ. Καὶ ὁ Χριστιανὸς νέος, ποὺ δὲν κάνει ἀτιμίες στὴν κοινωνία, θὰ εἶνε κάτω χαμηλά· ἐπάνω ψηλά, στὰ μεγάλα ἀξιώματα, θὰ εἶνε οἱ ἄτιμοι, ποὺ μὲ τὰ ψέματα θὰ κυβερνοῦν τὸν κόσμο. Ἀλλὰ θάρρος, Χριστιανοί! Ἂς ἔχουν ἐκεῖνοι τὰ ἀξιώματά τους, ἂς ἔχουν τὰ πλούτη τους, ἂς ἔχουν τὰ γλέντια τους· Θεὸ δὲν ἔχουν. Κι ἀφοῦ δὲν ἔχουν Θεό, δὲν ἔχουν τίποτα.

* * *

Ἄντρες, γυναῖκες καὶ παιδιά, ὅσοι πιστοί! Στὸν αἰῶνα αὐτὸ λιγοστεύει ἡ πίστι. Θά ᾿ρθῃ μέρα, λέει ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ποὺ μέσα στοὺς χίλιους ἢ στοὺς δέκα χιλιάδες ἕνας θὰ πιστεύῃ. Θά ᾿ρθῃ μέρα ποὺ μέσα σ᾿ ὅλο τὸν κόσμο λίγοι θὰ πιστεύουν. Μ᾿ αὐτοὺς νὰ εμαστε κ᾿ ἐμεῖς. Μὲ τοὺς λίγους αὐτούς, κοντὰ στὸ Χριστὸ καὶ κοντὰ στοὺς ἁγίους, νὰ δώσουμε τὴ μάχη καὶ νὰ νικήσουμε τὸ διάβολο. Ὅλοι μὲ τοῦ Χριστοῦ τὴ δύναμι! Τότε θὰ εἶνε πραγματικὰ κοντά μας ἡ βοήθεια τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος, ἄγγελοι καὶ ἀρχάγγελοι θὰ σκεπάζουν τὸν τόπο μας καὶ ὅλο τὸν κόσμο, καὶ θὰ ἔχουμε τὴν εὐλογία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς αἰῶνας αἰώνων. Ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
(ἱ. ναὸς Ἁγίου Παντελεήμονος °αζώρου – Σερρῶν 19-9-1965 ή 27-7-1965)