Κινδυνεύουμε… Κινδυ­νεύουμε ἀκόμα καὶ ἐ­θνικῶς. Τὸ βλέπουμε ἐδῶ στὴν ἀκριτι­κὴ γωνιά μας. Ποῦ εἴμεθα, μὲ ποιούς συνορεύουμε, ποιοί μᾶς περιβάλλουν; Φοβοῦμαι, δὲ θέ­λω νὰ τὸ πῶ, τρέμει ἡ καρδιά μου, γιατὶ εἶμαι Ἕλληνας Χριστιανὸς καὶ πονῶ. Κινδυνεύουμε καὶ δημογραφικῶς νὰ ξεκληριστοῦμε τελείως ὡς φυ­λὴ· νὰ μὴ μείνῃ πλέον οὔτε ἕνας Ἕλληνας πά­νω στὴ γῆ, νὰ σβήσῃ τὸ ἱστορικὸ αὐτὸ ἔθνος.

 Φυλλάδιο Κατοχῆς «ΕΣΤΙΑ», αρ. φυλ. 12
Tοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

ΕΛΛΑΣ

«Νικούσες; Και τους κόσμους ελευθέρωνες! Μιλούσες; Και τους αγρίους ημέρωνες! Ετραγουδούσες; Μάγευες και τις Σειρήνες! Φιλοσοφούσες; Και το νου στους ουρανούς εφτέρωνες!»

Αδελφοί! Η πατρίδα μας δεν είναι χθεσινή. Αριθμεί ιστορία 3.000 ετών. Αφ’ ης στιγμής επαρουσιάσθη εις την σκηνή της παγκοσμίου ιστορίας, η Ελλάδα έπαιξε τον ρόλο πρωταγωνιστού. Προς την Ελλάδα είχαν στραμμένα τα βλέμματα όλοι. Από την Ελλάδα έπαιρναν φως. Το όνομα «ΕΛΛΗΝ» ήτο το πλέον τιμημένο όνομα. Η ακτινοβολία της Ελλάδος, της οποίας η δύναμις δεν υπήρξε η ύλη, αλλά το ΠΝΕΥΜΑ, το αθάνατο Ελληνικό πνεύμα, έφθανε μέχρι των πηγών του Νείλου, των Ηρακλείων στηλών, του Ευφράτου, του Γάγγου. Παντού είναι σπαρμένα μύρια μνημεία, τα οποία φωνάζουν ότι απ’ εδώ επέρασεν όχι η βάναυσος βία των σημερινών κατακτητών, των Νερώνων της Ρώμης, αλλά η Ελληνική ιδέα, η οποία εθαυματούργησε. Ω Ελλάς, ποιος θα ψάλη την δόξαν σου;
Αλλά ήλθεν η ημερομηνία της 29ης Μαΐου 1453. Τα Ασιατικά στίφη κατέλυσαν την Βυζαντινή αυτοκρατορία, η βία εφαίνετο ότι ενίκησε το πνεύμα. Επηκολούθησε η σκλαβιά 4 αιώνων, κατά τους οποίους παν μεν άλλο έθνος δεν θα έζη αλλά θα εξηφανίζετο, όπως τόσα άλλα έθνη εξηφανίσθησαν όταν κατεκτήθησαν. Αλλά η Πατρίδα μας όχι. Από τον βαρύν εκείνον χειμώνα έπεσαν τα άνθη, κατεστράφησαν οι κλάδοι, εγυμνώθη το δένδρο, αλλά κάτω από την γη, που επατούσεν ο τύραννος, έζη η ρίζα. Πού είναι η Ελλάς; Ρωτούσαν με ειρωνείαν οι εχθροί της, ολίγα έτη προ της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821. Αλλά να το θαύμα. Η 25η Μαρτίου 1821. Άγγελος Κυρίου λέγει εις την Παρθένον «χαίρε»! Αλλά και άγγελος Κυρίου λέγει προς την Ελλάδα, η οποία είχε πιεί το πικρότερον ποτήριον της δουλείας, «Ελλάς, χαίρε. Ανάστα». Και η Ελλάς ξεπετάχθηκε ορθή.
Αλλ’, αδελφοί! Θα ήμεθα ανάξιοι απόγονοι ενδόξων προγόνων, εάν είχαμε να παρουσιάσωμεν μόνον διπλώματα ευγενείας προγόνων μας. Όχι! Δόξα τω Θεώ, επι των ημερών μας είδομεν το άστρον της Ελλάδος να μεσουρανή όσον ουδέποτε άλλοτε κατά την τρισχιλιετή ιστορία της Πατρίδος μας. «Στώμεν ευλαβώς». Δακρύσωμεν από χαράν, από ρήγος. Είναι 28η Οκτωβρίου 1940, κατά την οποίαν επανελήφθη το Ελληνικόν θαύμα. Ένα μυριόστομον «όχι» ηκούσθη από τα χείλη όλων των Ελλήνων. Και η ανθρωπότης είδε και εθαύμασε. Διότι εκεί εις τα Αλβανικά βουνά δεν συνετρίβη απλώς ο φασισμός, αλλ’ εκεί η Ελλάς, έδιδε την ΜΑΧΗΝ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΟΣ, της οποίας η σημασία δεν έχει κατανοηθεί πλήρως ακόμη.
Αδελφοί! «Στώμεν ευλαβώς» εμπρός εις το πολυάνδριον των μυριάδων νεκρών της φίλτατης Πατρίδος, των παλαιών και των νέων, οι οποίοι εξεψύχησαν τραγουδώντας «Χαίρε, ω χαίρε, ελευθεριά!».
«Στώμεν ευλαβώς! Στώμεν μετά φόβου». Εορτάζοντες εφέτος εν μέσω ερειπίων την Εθνικήν Εορτήν, ένα έχομεν καθήκον. Να ομονοήσωμεν.
Ας ακουσθούν αι στροφαί του Εθνικού μας ποιητού:
«Από στόμα όπου φθονάει, παλληκάρια, ας μην ’πωθή, πώς το χέρι σας κτυπάει του αδελφού την κεφαλή.
Μην ειπούν στο στοχασμό τους τα ξένα έθνη αληθινά: εάν μισούνται ανάμεσόν τους, δεν τους πρέπει ελευθερία.
Στο αίμα αυτό, που δεν πονείτε για πατρίδα, αγκαλιασθήτε σαν αδέλφια καρδιακά.
Πόσον λείπει, στοχασθήτε, πόσον ακόμη να παρθή. Πάντα η νίκη, αν ενωθείτε, πάντα εσάς ακολουθή.»
Αδελφοί Έλληνες, κάτοικοι της πολυπαθούς ταύτης γωνίας της Δ. Μακεδονίας. Ας δοξάσωμεν τον Θεόν των πατέρων μας δια την σημερινήν ημέραν. Αλλά ας ενισχύωμεν, ας αυξάνωμεν καθημερινώς μέσα στα στήθη μας το αίσθημα της ΕΥΘΥΝΗΣ ΟΛΩΝ ΜΑΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ, ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΤΑΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ. Ας γραφή εις την καρδίαν μας ότι: «Μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον εστί η Πατρίς και σεμνότερον και αγιώτερον και εν μείζονι μοίρα και παρά θεοίς και παρά ανθρώποις ΤΟΙΣ ΝΟΥΝ ΕΧΟΥΣΙ». Μη λησμονώμεν ότι, όπως ορθώς εγράφη, αυτήν την στιγμήν έχομεν εις τα χέρια μας ένα ένταλμα πληρωμής, και το ένταλμα αυτό λέγεται ΝΙΚΗ. Χίλιοι άνθρωποι ζητούν να πάρουν από τα χέρια μας, χίλια ξένα συμφέροντα προσπαθούν να το ακυρώσουν. Και δυστυχώς τους βοηθούμεν ημείς οι Έλληνες. Πώς; Με τα μίση μας.
Λοιπόν, σύνθημά μας: ΑΣ ΑΠΟΘΑΝΟΥΝ ΤΑ ΜΙΣΗ, ΔΙΑ ΝΑ ΖΗΣΗ Η ΕΛΛΑΣ. ΑΛΛΑ ΤΑ ΜΙΣΗ ΔΕΝ ΘΑ ΑΠΟΘΑΝΟΥΝ ΠΑΡΑ ΜΟΝΟΝ ΟΤΑΝ ΟΛΟΚΛΗΡΟΣ Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΘΕΜΕΛΙΩΘΗ ΕΠΑΝΩ ΕΙΣ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟΝ. ΚΑΙ ΕΚΕΙΝΟΣ ΟΣΤΙΣ ΤΗΝ ΕΔΟΞΑΣΕ ΕΙΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΘΑ ΤΗΝ ΔΟΞΑΣΗ ΚΑΙ ΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝ.

(Από το βιβλίο «ΜΙΑ ΖΩΝΤΑΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ο π. Αυγουστίνος Καντιώτης στην Κοζάνη» Νο1,
μέρος β΄, σελ. 173-175, Κοζάνη 2003, Ανδρονίκης Π. Καπλάνογλου)