«ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΣΠΙΘΑ», Μαϊος 1960, ἀρ. φυλ.227
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

«ΑΝΑΞΙΟΣ»

«Χεῖρας ταχέως μηδενὶ ἐπιτίθει, μηδὲ κοινώνει ἁμαρτίαις ἀλλοτρίαις»
(Ἀπ. Παῦλος – Α΄Τιμ. 5, 22)

Ἐκκλησιαστικὰ θέματα

Εἰς τὸν Μητροπολιτικὸν Ναὸν τῆς Ἑλληνικῆς Πρωτευούσης συνέβησαν θλιβερὰ γεγονότα, ὁποῖα ἀπὸ τῆς ἐνάρξεως τῆς λειτουργίας τοῦ ναοῦ τούτου, πρὸ αἰῶνος περίπου, δὲν εἶχον συμβῆ. Σημεῖα καὶ ταῦτα τῶν καιρῶν! Κατὰ τὰς τελευταίας χειρονομίας ἐπισκόπων ἠκούσθησαν βροντώδεις φωναὶ ἀποδοκιμασίας «ΑΝΑΞΙΟΣ». Αἱ φωναὶ αὐταί, ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν, διὰ τοῦ Τύπου καὶ τοῦ Ραδιοφωνικοῦ Σταθμοῦ μεταδοθεῖσαι, ἐγνώσθησαν εἰς εὐρύτατα στρώματα λαοῦ. Εἰς πόλεις καὶ χωρία, εἰς οἰκίας καὶ δημόσια καταστήματα, εἰς σχολεῖα καὶ στρατῶνας ζωηραὶ ἐγένοντο συζητήσεις πέριξ τοῦ θέματος τούτου. Οὕτω τὸ ἐκκλησιαστικὸν ἐνδιαφέρον ἀφυπνίσθη. Αἱ φωναὶ τῶν διαμαρτυρομένων ὡς λίθοι τινὲς αἰφνιδίως ἐκσφενδονισθέντες ἔπεσον εἰς τὸ τέλμα. Τὸ τέλμα ἐταράχθη. Οἱ βάτραχοι ἀνησύχησαν. Διέκοψαν τὴν μονότονον συναυλίαν των. Ἔπαυσαν τὸ κοάξ-κοάξ. Τὶ κρῖμα! Πολλοὶ ἐξ αὐτῶν ἀνεπήδησαν, ἐξῆλθον ἐκ τῶν χλιαρῶν ὑδάτων, ἀνῆλθον εἰς τοὺς παρακειμένους βράχους, ἀνωρθώθησαν ἐπὶ τῶν ὀπισθίων ποδῶν των καὶ προσεπάθουν νὰ κατοπτεύσουν τὸν ὁρίζοντα. Περιδεεῖς διηρωτῶντο˙ Πόθεν οἱ λίθοι; Πόθεν αἱ φωναί; Εἶνε αὐθόρμητοι ἐκδηλώσεις ἤ ἑτερόρμητοι; Εἶνε τὰ ἐπεισόδια μεμονωμένα γεγονότα, ποὺ δὲν πρόκειται νὰ ἔχουν συνέχειαν, ἤ ἀποτελοῦν τὰ προμηνύματα ἐπερχομένης θυέλλης; Εἶνε ἀναμεμιγμένοι εἰς τὴν κίνησιν αὐτὴν ἀρχιερεῖς, ἱεροκήρυκες, θεολόγοι, θρησκευτικοὶ σύλλογοι; Τὰ περισκόπια ἐρευνοῦν. Ἡ Ἀστυνομία κατʼ ἀνωτέραν ἐντολὴν ἀνακρίνει. Καὶ ἐὰν ἐπικρατήσει ἡ ἀντίληψις ὅτι ἡ διαμαρτυρία τοῦ λαοῦ ἀποτελεῖ ἔγκλημα, τότε ἡ ὑπόθεσις θὰ ἀχθῆ εἰς τὸ Δικαστήριον, καὶ ἐκεῖ πλέον θὰ δοθῆ ἡ μάχη.
Ἀλλʼ ἄς ἀφήσωμεν τὸν περὶ βατράχων λόγον, ὑφʼ ὅν κατὰ τὴν Ἀποκάλυψιν νοοῦνται οἱ διαρκῶς φλυαροῦντες καὶ μηδὲν γενναῖον ἔργον, μηδὲν εἰς τὸ ὑγιὲς πράττοντες. Ἄς ἀφήσωμεν τὰς ἀστυνομικὰς καὶ δικαστικὰς ἀρχὰς νὰ ἐρευνοῦν. Ἀς ἀφήσωμεν τὴν Ἱεραρχίαν εἰς προσευχὴ αὐτῆς Σύναξιν νʼ ἀκούση τὸ ἐλεγκτικὸν ἔργον, ἐὰν ἐν ἑαυτὴ ἐγκλείη δύναμιν αὐτοελέγχου. Ἄς ἀφήσωμεν τὸν ἱστορικὸν τοῦ μέλλοντος νὰ κρίνη μὲ ἀμεροληψίαν τὰ σύγχρονα ἐκκλησιαστικὰ γεγονότα, ποὺ συνταράσσουν τὸ πανελλήνιον. Ἡμεῖς ὡς ἱεροκήρυκες ἐν τῆ ἐπιθυμία μας ὅπως ἑκάστοτε κατὰ δύναμιν διαφωτίζωμεν τὸν λαὸν ἐπὶ φλεγόντων ἐκκλησιαστικῶν καὶ θρησκευτικῶν θεμάτων, θὰ προσπαθήσωμεν εἰς τὸ παρὸν φύλλον νʼ ἀπαντήσωμεν εἰς τὰ ἐρωτήματα, τὰ ὁποῖα ἐξ ἁφορμῆς τῶν ἐπεισοδίων μας ἀπευθύνουν οἱ ἀκροαταὶ καὶ ἀναγνῶσται μας. Καὶ τὰ ἐρωτήματα ταῦτα συγκεκριμένως εἶνε: Ὁ εὐσεβὴς λαὸς κατὰ τὴν χειροτονίαν αναξίου κληρικοῦ ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ διαμαρτυρηθῆ; Ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ φωνάξη «ἀνάξιος»; Καὶ τὶ πρέπει νὰ πράξουν οἱ χειροτονοῦντες ὅταν εἰς τὰ ὦτά των φθάση φωνὴ «ἀνάξιος»; Καὶ ποίας συνεπείας διὰ τε τὸν χειροτονούμενον καὶ τοὺς χειροτονοῦντας ἔχει ἡ τυχὸν συνέχισις τῆς χειροτονίας κάτω ἀπὸ τὰς κραυγὰς «ἀνάξιος»; Ἰδοὺ τὰ ἐρωτήματα. Ἐπʼ αὐτῶν πᾶς πιστός, ἔστω καὶ ἄν δὲν εἶνε ἐπίσκοπος, δύναται νὰ ἐκφράση ἐλευθέρως τὴν γνώμην του. Καὶ ἡμεῖς ἐκφράζομεν ἐδῶ ἐλευθέρως τὴν γνώμην μας, ἔχοντες ὁδηγὸν τὰς Γραφὰς καὶ τοὺς Πατέρας, τὴν θεωρίαν καὶ τὴν πρᾶξιν τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας.

* * *

Η στιγμή, ἀγαπητοί μας ἀναγνῶσται, ἡ στιγμὴ κατὰ τὴν ὁποίαν ἕνας νέος κληρικὸς χειροτονεῖται εἶνε ἄκρως σοβαρὰ καὶ συγκινητική. Εἶνε στιγμὴ ἡ ὁποία, ἵνα διʼ εἰκόνος ὁμιλήσωμεν, ὁμοιάζει πως πρὸς τὴν στιγμὴν ἐκείνην, καθʼ ἥν ἡ Πατρὶς εἰς ἕνα ἕκαστον τῶν εὐελπίδων μετὰ τὴν ἀποπεράτωσιν τῶν σπουδῶν των ἐν δημοσία παρατάξει διὰ χειρὸς τοῦ βασιλέως ἐγχειρίζει τὸ ξίφος πρὸς ὑπεράσπισιν τῶν ἰδανικῶν τοῦ ἔθνους. Διότι καὶ ἡ Ἐκκλησία μας ὀνομάζεται καὶ εἶνε στρατευομένη. Εἶνε, δηλαδή, ἕνας πνευματικὸς στρατός, ὅστις διεξάγει ἐν τῶ κόσμω τούτω τῆς πλάνης καὶ τὴς ἁμαρτίας τὸν σκληρότερον ἀλλὰ καὶ εὐγενέστερον καὶ ἐνδοξότερων ὄλων τῶν ἀγώνων, τὸν μέγα ἀγῶνα τῆς πίστεως καὶ τῆς ἀρετῆς, τὴν διαρκῆ πάλιν, ἡ ὁποία δὲν εἶνε πάλη «πρὸς σάρκα καὶ αἵμα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου, πρὸς τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις» (Ἐφ. 6, 12). Καὶ διὰ τὴν διεξαγωγὴν τοῦ ἀγῶνος τούτου ἡ Ἐκκλησία ἔχει ἀνάγκη γενναίων καὶ γεγυμνασμένων στρατιωτῶν, ἑτοίμων πρὸς πᾶσαν ταλαιπωρίαν καὶ θυσίαν. Καὶ στρατιῶται, ὄχι ἀπλῶς στρατιῶται, ἀλλʼ ἀξιωματικοί, ποὺ πρέπει νὰ ἐμπνέουν καὶ νὰ ὁδηγοῦν εἰς νικηφόρους μάχας τοὺς ἄλλους, εἶνε οἱ κληρικοὶ καὶ τῶν τριῶν βαθμῶν τῆς ἱερωσύνης, καὶ μάλιστα οἱ ἐπίσκοποι. Εἰς ποῖον λοιπὸν ἡ Ἐκκλησία θὰ παραδώση τὸ πνευματικὸν ξίφος, τὴν μάχαιραν τοῦ Πνεύματος «ὅ ἐστι ρῆμα Θεοῦ»; Εἰς ποῖον ἡ Ἐκκλησία θὰ εἴπη «περίζωσαι τὴν ῥομφαίαν σου ἐπὶ τὸν μηρόν σου, δυνατέ, τῆ ὡραιότητί σου καὶ τῶ κάλλει σου, καὶ ἔντεινε καὶ κατευοδοῦ καὶ βασίλευε»; Εἰς ποῖον ἡ Ἐκκλησία θὰ ἐμπιστευθῆ τοὺς στρατιώτες της; Ἰδοὺ διατὶ ἡ ἐκλογὴ καὶ χειροτονία ἑνὸς κληρικοῦ εἶνε σπουδαιότατον θέμα, ὅπερ πρέπει νὰ συγκινῆ ὁλόκληρον τὴν ἐνορίαν, ἐὰν ὁ κληρικὸς οὕτος πρόκειται νὰ καταλάβη θέσιν ἐφημερίου, ὁλόκληρον τὴν ἐπαρχίαν, ἐὰν πρόκειται νὰ καταλάβη θέσιν ἐπισκόπου. Νίκαι καὶ θρίαμβοι εν Χριστῶ ἤ ἥτται καὶ ἐξευτελισμοὶ τῆς Ὀρθοδόξου παρατάξεως, κατὰ μέγα μέρος, ἐξαρτῶνται ἐκ τῆς ἐκλογῆς ἀξίου ἤ ἀναξίου κληρικοῦ. Ἀγύμναστοι καὶ ἀπόλεμοι, φίλαυτοι καὶ δειλοί, προδόται καὶ λιποτάκται ἱερῶν καθηκόντων ἐπʼ οὐδενὶ λόγω ἐπιτρέπεται νὰ γίνωνται ἀξιωματικοὶ τῆς στρατιᾶς τοῦ Κυρίου.
Διὰ τοῦτο ὁ εὐσεβὴς λαὸς πρέπει νὰ ἔχη τὸν λόγον του εἰς τὴν ἐκλογὴν τῶν ποιμένων του. Οἱ ἀναγνῶσται θὰ ἐνθυμοῦνται ὅτι εἰς τὸ ὑπʼ ἀριθμ. 208)1958 φύλλον τῆς «Σπίθας» διὰ πολλῶν ἀπεδείξαμεν ὅτι ἡ κανονικὴ θύρα, διὰ τῆς ὁποίας πρέπει νὰ εἰσέρχεται ὁ ποιμὴν εἰς τὴν μάνδραν τοῦ Χριστοῦ, διὰ νὰ ποιμάνη τὰ λογικὰ πρόβατα, φέρει τὴν ἐπιγραφὴν «ΨΗΦΩ ΚΛΗΡΟΥ ΚΑΙ ΛΑΟΥ». Ἡ εἰκὼν μάλιστα, ἡ ὁποία εἰς τὸ ἄρθρον ἐκεῖνο ἐδημοσιεύθη καὶ παρουσίαζε τὸν ἀντικανονικὸν τρόπον τῆς εἰσόδου τῶν ποιμένων εις τὴν μάνδραν, ὑπό τινων ἐθεωρήθη ὡς… ὑβριστικὴ τοῦ ἐπισκοπικοῦ ἀξιώματος. Διὸ καὶ διεξήχθησαν ἀνακρίσεις. Ἀλλὰ διὰ βουλεύματος τοῦ ἐν Μεσολογγίω δικαστηρίου Πλημμελειοδικῶν ἀπηλλάγημεν τῆς κατηγορίας.
Ἀληθινοὶ ποιμένες οἱ διὰ τῆς θύρας εἰσερχόμενοι. Κλέπται δὲ καὶ λησταὶ οἱ «ἀλλαχόθεν» εἰσπηδῶντες εἰς τὴν μάνδραν τῶν προβάτων.
Ἀποστολικὴ παράδοσις εἶνε ὁ εὐσεβὴς λαὸς νὰ ἐκλέγη καὶ ἡ Ἱεραρχία νὰ χειροτονῆ. Χειροτονία, ἡ ὁποία ἐγίνετο ἐν ἀγνοία καὶ ἀπουσία τοῦ λαοῦ, ὑπὸ μόνων τῶν ἐπισκόπων, ἐθεωρεῖτο λαθραία. Διότι ἔλειπεν ἐκ τῆς χειροτονίας αὐτῆς ἔξωθεν μαρτυρία, τὴν ὁποίαν ζητεῖ ἀπαραιτήτως ὁ κορυφαῖος Ἀπ. Παῦλος (Α΄ Τιμ. 3, 7). Διὰ τοῦτο ὄχι εἰς καθημερινὴν ἡμέραν ἀλλὰ Κυριακὴν ἤ ἄλλην τινὰ ἐπίσημον ἑορτὴν ἔπρεπε νὰ γίνεται ἡ χειροτονία, διὰ νὰ προσλαμβάνη αὕτη πανηγυρικὸν χαρακτῆρα παρισταμένου σύμπαντος τοῦ λαοῦ. Καὶ ὁ λαὸς ἐκεῖνος, ὅστις παρίστατο κατὰ τὴν χειροτονίαν, δὲν παρίστατο ἀπλῶς ὡς θεατὴς ἑνὸς σπανίου καὶ περιέργου θεάματος, ἀλλʼ ὡς μάρτυς, κάτι περισσότερον, ὡς συνυπεύθυνος διὰ τὴν χειροτονίαν τοῦ νέου ποιμένος. Διότι εἰς ἐρώτησιν, τὴν ὁποίαν ὀλίγον πρὸ τῆς χειροτονίας ἀπηύθυνε πρὸς ὅλον τὸ παριστάμενον πλῆθος ὁ χειροτονῶν, ἐὰν γνωρίζη τι περὶ τοῦ ἠθικοῦ καὶ θρησκευτικοῦ ποιοῦ τοῦ χειροτονουμένου, ὅπερ καὶ τὴν τελευταίαν στιγμὴν ἐρχόμενον εἰς φῶς ἠδύνατο νὰ ματαιώση τὴν χειροτονίαν, πᾶς τις ὁ ὁποῖος εἶχε λόγον τινὰ κατὰ τοῦ χειροτονουμένου ἧτο ὑποχρεωμένος να ἐγερθῆ καὶ νὰ ἀναπτύξη τὸν λόγον. Ἰδοὺ πᾶς ἀρχαῖον κείμενον ἐκθέτει τὸν τρόπον τῆς χειροτονίας˙ «… Ἐπίσκοπον χειροτονεῖσθαι ἐν πᾶσι ἄμεμπτον, ὑπὸ παντὸς τοῦ λαοῦ ἐκλεγομένον. Οὖ ὀνομασθέντος καὶ ἀρέσαντος συνελθὼν ὁ λαὸς ἅμα τῶ πρεσβυτερίω καὶ τοῖς παροῦσιν ἐπίσκοπος ἐν ἡμερα Κυριακῆ ὁ πρόκριτος τῶν λοιπῶν ἐρωτάτω τὸ πρεσβυτέριον καὶ τὸν λαόν, εἰ αὐτός ἐστιν ὅν αἰτοῦνται εἰς ἄρχοντα. Καὶ ἐπινευσάντων προσεπερωτάτω, εἰ μαρτυρεῖται ὑπὸ πάντων ἄξιος εἶναι τῆς μεγάλης ταύτης καὶ λαμπρᾶς ἡγεμονίας. Εἰ τὰ κατὰ τὴν εἰς Θεὸν εὐσέβειαν αὐτῶ κατώρθωται, εἰς τὰ πρὸς ἀνθρώπους δίκαια πεφύλακται, εἰ τὰ κατὰ τὸν οἶκον αὐτοῦ καλῶς ὠκονόμηται, εἰ τὰ κατὰ τὸν βίον ἀνεπιλήπτως. Καὶ πάντων ἅμα κατʼ ἀλήθειαν ἀλλʼ οὐ κατὰ πρόληψιν μαρτυρησάντων τοιοῦτον αὐτὸν εἶναι, ὡς ἐπὶ δικαστῆ Θεῶ καὶ Χριστῶ, παρόντος δηλαδὴ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ πάντων τῶν ἁγίων καὶ λειτουργικῶν πνευμάτων ἐκ τρίτου πάλιν πυθέσθωσαν (=ἄς ἐρωτήσουν) εἰ ἄξιος ἐστιν ἀληθῶς λειτουργίας» (Ἴδε Διαταγὰς Ἀποστόλων Η΄ 5 ἐν Β.Ε.Π. Ἀποστολ. Διακονίας, τόμ. 2ος, σελ. 144).
Ὁ ΝΘ΄ Κανῶν τῆς ἐν Καρθαγένη Συνόδου ὁρίζει ὅτι ἐν περιπτώσει ἀντιλογίας τινὸς κατὰ τῆς χειροτονίας κληρικοῦ πρέπει νὰ κληθοῦν οἱ ἀντιλέγοντες καὶ ἐν πρώτοις νὰ ἐξετασθῆ τὸ ἠθικὸν ποιὸν αὐτῶν καὶ ἐὰν ἤθελεν ἀποδειχθῆ ὅτι ἔχουν τὸ ἀδιάβλητον, τότε ἐνώπιον ὅλου τοῦ λαοῦ νὰ γίνη ἡ ἀνάκρισις διʼ ὅσα καταγγέλουν εἰς βάρος τοῦ ἐκλεγέντος. Ἄνευ τῆς ἀνακρίσεως ταύτης ἡ χειροτονία αὐστηρῶς ἀπαγορεύεται. Ὁ δὲ Ἅγιος Κυπριανὸς ἐπίσκοπος Καρχηδόνος ἀκμάσας τὸν Γ΄ αἰῶνα, ἀναφωνεῖ ὅτι ὁ μέλλων νὰ χειροτονηθῆ ὀφείλει νὰ ἐμφανισθῆ ἐνώπιον τοῦ λαοῦ. Διότι ὁ λαὸς δύναται νʼ ἀποκαλύψη τὰ ἐγκλήματα τῶν κακῶν ἤ νὰ ἐπαινέση τὰς ἀρετὰς τῶν ἀγαθῶν (Γ. Δέρδου Ἐγχειρίδιον Χριστ. Ἀρχαιολογίας σελ. 239).
Ὁ ἱερὸς Φώτιος ἐν τῶ Νομοκάνονι αὐτοῦ μνημονεύων σχετικῆς Νεαρᾶς τοῦ Ἰουστινιανοῦ λέγει ὅτι ἐὰν ἀκουσθῆ ἀντιλογία κατὰ χειροτονουμένου κληρικοῦ πρέπει ἡ χειροτονία νʼ ἀναβληθῆ ἐπὶ τρίμηνον, ἵνα κατὰ τὸ διάστημα τοῦτο δοθῆ εἰς τὸν κατήγορον καιρὸς καὶ ἀποδείξη τὴν κατηγορίαν. Ἐὰν δὲν δυνηθῆ νʼ ἀποδείξη τὴν κατηγορίαν ἐντὸς τριμήνου, ἡ μὲν χειροτονία γίνεται, ὁ δὲ μὴ δυνηθεὶς νὰ ἀποδείξη τὴν κατηγορίαν ὑποβάλλεται εἰς αὐστηρὸν ἐκκλησιαστικὸν ἐπιτίμιον. Ἄνευ τῆς ἐξετάσεως ταύτης ἀμφότεροι ὅ τε χειροτονῶν καὶ ὁ χειροτονούμενος καθαιροῦνται (Ἴδε Ράλλη – Ποτλῆ Σύνταγμα Ἱερῶν Κανόνων, τόμ. 1ος, σελ. 46).
Ἐξ αὐτῶν βλέπομεν ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας οὐδέποτε ἔσπευδε νὰ προβῆ εἰς χειροτονίας. Πιστῶς ἐφαρμόζουσα τὴν θεόπνευστον ἐντολὴν «χεῖρας ΤΑΧΕΩΣ μηδενὶ ἐπιτίθει, μηδὲ κοινώνει ἁμαρτίαις ἀλλοτρίαις», ὑπέβαλλεν εἰς ἐπιμελῆ ἐξέτασιν ἐκεῖνον τὸν ὁποῖον ἐπρόκειτο νὰ χειροτονήση. Πρὶν ἤ χειροτονηθῆ οὗτος ἔπρεπε νὰ περάση ἀπὸ πολλὰ κόσκινα. Ἡ Ἐκκλησία μέχρι τελευταίας στιγμῆς ἐζήτει νὰ διαπιστώση τὶ περὶ τοῦ χειροτονουμένου ἐφρόνει ὁ εὐσεβὴς λαός. Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος ἑρμηνεύων τὸ ἀνωτέρω ῥητὸν ἐρωτᾶ˙ «τὶ ἐστὶ ταχέως; Μὴ ἐκ πρώτης δοκιμασίας μηδʼ ἐκ δευτέρας μηδʼ ἐκ τρίτης, ἀλλὰ πολλάκις περισκεψάμενος καὶ ἀκριβῶς ἐξετάσας˙ οὐ γὰρ ἀκίνδυνον τὸ πρᾶγμα». Ὁ δὲ Ἀδαμάντιος Κοραῆς εἰς τὸν Ἱερατικὸν του Συνέκδημον κάμνει τὴν ἐξῆς παρατήρησιν ἐπὶ τοῦ ἰδίου ρητοῦ˙ «Ἐδῶ ὁ Παῦλος παραγγέλλει τὸν Τιμόθεον νὰ μὴ ἐκλέγη εἰς ἱερατικὰ ὑπουργήματα κανένα χωρὶς προλαβοῦσαν ἀκριβὴ τῆς διαγωγῆς του ἐξέτασιν. Παράγγελμα θεῖον, χρήσιμον ὄχι μόνον εἰς τὴν ἐκκλησιαστικήν, ἀλλʼ ἀκόμη καὶ εἰς τὴν κοσμικὴν πολιτείαν, τοῦ ὁποίου ἡ καταφρόνησις ἐγέμισε πολλάκις τὴν Ἐκκλησίαν ἀπὸ δεσπότας λύκους ἀντὶ ποιμένων εὐαγγελικῶν καὶ τὴν πολιτείαν ἀπὸ δημοβόρους ἄρχοντας». (Ἱερὸς Συνέκδημος, Ἀθῆναι 1883, σελ. 135).

* * *

Τʼ ἀνωτέρω εἶνε ἡ ἐν συνόψει θεωρία τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας περὶ τοῦ κανονικοῦ τρόπου, κατὰ τὸν ὁποῖον πρέπει νὰ γίνεται ἡ χειροτονία κληρικοῦ. Ἀλλʼ ἡ θεωρία δὲν πρέπει νὰ μείνη θεωρία διὰ νʼ ἀσχολοῦνται μὲ αὐτὴν μόνον οἱ καθηγηταὶ καὶ φοιτηταῖ τῶν Θεολογικῶν μας Σχολῶν. Ἡ θεωρία πρέπει νὰ γίνη πρᾶξις. Πρέπει νὰ τυγχάνη ἑφαρμογῆς εἰς τὰ ἑκάστοτε παρουσιαζομένας περιπτώσεις τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.
Ἄς ἔλθωμεν λοιπὸν εἰς μίαν περίπτωσιν. Πρόκειται νὰ χειροτονηθῆ εἰς ἐπίσκοπον ὁ Α ἀρχιμανδρίτης; Γνωστοί, φίλοι, συγγενεῖς, λαὸς πολὺς ἐξ ὄρθρου βαθέως συρρέουν εἰς τὸν ναόν. Ὅλοι αὐτοὶ εἶνε ἕτοιμοι νὰ ἐπευφημήσουν τὸν χειροτονούμενον, νὰ φωνἀξουν «ἄξιος». Οἱ μὲν ἐκ φιλίας καὶ συγγενείας, οἱ δὲ ἐκ συνηθείας. Καὶ τῶν δύο κατηγοριῶν τὸ «ἄξιος» δὲν ἔχουν ἀξίαν. Εἶνε ὡς τὰ κίβδηλα νομίσματα τὰ ὁποῖα κόπτει ὁ διάβολος εἰς είδικὸν ἐργοστάσιον-νομισματοπεῖον, τὴς ἀνθρωπαρεσκείας. Ἄξιος! Ἐὰν ἕνα ἐξ αὐτῶν, οἱ ὁποῖοι φωνάζουν τὸ «ἄξιος» ἐρωτήσετε, τίνα σημασίαν ἔχει ἡ ἐπιφώνησις αὕτη, τὶ χρειάζεταί τις διὰ νὰ ποιμάνη τὸ λογικὸν ποίμνιον τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἐὰν ὀ χειροτονούμενος ἔχη τὰ διανοητικά, ἠθικὰ καὶ θρησκευτικὰ προσόντα δὲν θὰ εἶνε εἰς θέσιν νʼ ἀπαντήση. Καὶ ὅμως φωνάζη «ἄξιος». Ἄξιος! Εἶνε ὡς νὰ φωνάζη διʼ ἕνα, ὅστις οὐδέποτε εἶδε θάλασσαν καὶ ἔπιασεν εἰς τὰ χέρια του κουπί, ὅτι εἶνε ἄξιος νὰ γίνη πλοίαρχος. Ἄξιος! Εἶνε ὡς νὰ φωνάζη διʼ ἕνα, ὅστις δὲν ἐγυμνάσθη ποτὲ εἰς στρατιωτικὰ γυμνάσια, ὅτι εἶνε ἄξιος νὰ γίνη ἀξιωματικὸς καὶ νʼ ἀναλάβη ἐν καιρῶ πολέμου διοίκησιν στρατιωτικῆς μονάδος. Ἄξιος! Εἶνε ὡς νὰ φωνάζη διʼ ἕνα, ὅστις οὐδεμίαν γνῶσιν ἔχει ἰατρικῆς ἐπιστήμης, ὅτι εἶνε ἄξιος νʼ ἀναλάβη τὴν θεραπείαν τοῦ ἀσθενούντος τέκνου του… Ἄξιος! Ὁ πνευματώδης ποιητὴς Γ. Σουρῆς γνωρίζων μετὰ πόσης ἐπιπολαιότητος εἰς τὰς χειροτονίας ἐκκλησίασμα φωνάζει τὸ «ἄξιος», εἰς ἕν ἐκ τῶν ποιημάτων του σατυρίζει τοὺς φωνάζοντας ἐν τῶ προσώπω μιᾶς γυναικός, ἡ ὁποία εἰς χειροτονίαν διακόνου ἐνορίας ἐν ἐξάλλω καταστάσει ἐφώναζε τὸ «ἄξιος» καὶ μὲ τὰς φωνάς της ἐκάλυπτε τὰς φωνὰς ὅλων τῶν ἄλλων. Σεβόμενοι τοὺς ἀναγνώστας μας ἀδυνατοῦμεν νʼ ἀποκαλύψωμεν τὸν νοῦν τοῦ ποιητοῦ καὶ νὰ εἴπωμεν ἐκ ποίων ἁμαρτωλῶν ἐλατηρίων ἡ ἔξαλλος ἐκείνη γυνὴ ἐκραζε τὸ «ἄξιος».
Αὐτὴ εἶνε ἡ ἀξία τῶν ἐπιφωνήσεων «ἄξιος».
Ἀλλʼ ἄς ἐπανέλθωμεν εἰς τὴν χειροτονίαν. Ἐνῶ ἀκούεται τὸ «κέλευσον-κελεύσατε» καὶ ὁ προεξάρχων τῆς τελετῆς ἀρχιερεὺς ἑτοιμάζεται νὰ θέση τὰς χεῖράς του ἐπὶ τοῦ χειροτονουμένου, αἴφνης μία βροντώδης ἀκούεται φωνὴ˙ «ἀνάξιος». Τὴν διαδέχεται δευτέρα, τρίτη, τέταρτη… Τὸ ἐκκλησίασμα ταράσσεται. Οἱ πιστοὶ φρικιοῦν. Ὁ Ναὸς σείεται. Ἀνάξιος! Ἐρωτῶμεν: Τὴν στιγμὴν ἐκείνην τὶ πρέπει νὰ κάμη ὁ χειροτονῶν ἀρχιερεύς; Ἐὰν ἐν αὐτῶ ὑπάρχει πνευματικότης, ἐὰν εἶνε πιστὸς φύλαξ τῶν Ἱ. Κανόνων καὶ τῶν Παραδόσεων, θὰ διατηρήση τὴν ψυχραιμίαν, θὰ σεβασθῆ τὴν ἐλευθέραν ἔκφρασιν τοῦ λαοῦ, θὰ σταματήση τὴν χειροτονίαν, θὰ στραφῆ πρὸς τὸ ἐκκλησίασμα καὶ μετὰ προσοχῆς θὰ εἴπη˙ «Παιδιά μου ποῖος φωνάζει;». Καὶ ὅταν ἐκεῖνος, ὅστις φωνάζει τὸ «ἀνάξιος» ἔχη τὸ θάρρος νὰ ἐ,φανισθῆ, ὁ ἀρχιερεὺς θὰ τὸν ἐρωτήση˙ «Παιδί μου, διατὶ φωνάζεις; Τὶ συγκεκριμένως ἔχεις νὰ κατηγορήσης τὸν χειροτονούμενον; Δύνασαι νὰ ἀποδείξεις τὴν κατηγορίαν;». Καὶ ἐὰν ἐκεῖνος δηλώση ὅτι ἀναλαμβάνη νʼ ἀποδείξη τὴν κατηγορίαν, ὁ ἀρχιερεὺς ὀφείλει νὰ εἴπη εἰς τὸ ἐκκλησίασμα˙ «Παιδιά μου, φρίττω ἀκούων τὴν κατηγορίαν. Κάρβουνα ἀναμμένα εἰς τὴν κεφαλήν μου ἐγὼ δὲν θέτω. Τὴν χεῖρά μου δὲν τείνω τόσον εὐκόλως εἰς χειροτονίαν. Ἡ χειροτονία ἀναβάλλεται. Ὁ κατήγορος ὀφείλει ἐντὸς τριμήνου νʼ ἀποδείξη τὴν κατηγορίαν».
Ἀλλὰ λέγουν ὅτι αὐτοὶ ποὺ ἀποδοκιμάζουν εἶνε ὀλίγοι. Τοὺς ἐμέτρησαν; Ἀλλʼ ἔστω ὅτι εἶνε ὀλίγοι. Ἀλλʼ οἱ Κανόνες, τοὺς ὁποίους ἐμνημονεύσαμεν ἀνωτέρω, δὲν ὁρίζουν ὅτι οἱ ἐνιστάμενοι κατὰ τῆς χειροτονίας πρέπει νὰ εἶνε πολλοί. Ὄχι. Εἰμπορεῖ αὐτοὶ ποὺ φωνάζουν «ἄξιος-ἀνάξιος» νὰ εἶνε χιλιάδες, ἑκατομμύρια, ὅλη ἡ Ἑλλάς. Τὶ μὲ τῦτο; Ἕνας καὶ μόνον, δύναται νὰ γνωρίζη μυστικόν τι ἐκ τῆς ζωῆς τοῦ κατηγορουμένου, ὅπερ νʼ ἀγνοῆ ὅλη ἡ ἐπευφημοῦσα καὶ χειροκροτοῦσα Ἑλλάς. Διὰ τοῦτο ὁ χειροτονῶν ἀρχιερεὺς πρέπει μετὰ πολλῆς προσοχῆς νὰ ἐξετάζη ἰδιαιτέρως ἑκάστην περίπτωσιν ἀποδοκιμασίας καὶ νὰ μὴ νομίζη ὅτι ὅλοι ὅσοι φωνάζουν «ἀνάξιος» φωνάζουν διʼ ἕνα καὶ μόνον λόγον. Ἐνδέχεται οἱ λόγοι νὰ εἶνε περισσότεροι τοῦ ἑνός, ἀναφερόμενοι εἰς διάφορα σημεῖα τῆς ἰδιωτικῆς καὶ δημοσίας ζωῆς τοῦ χειροτονουμένου. Πῶς λοιπὸν διὰ μιᾶς μονοκονδυλιᾶς, διὰ τῆς ἀπορρίψεως μιᾶς μηνύσεως τριῶν ἤ τεσσάρων ἀτόμων, οἱ ὁποῖοι οὐδʼ αὐτοὶ ἐκλήθησαν νὰ βεβαιώσουν τὴν μήνυσιν καὶ κατόπιν νὰ λάβουν γνῶσιν τοῦ πρακτικοῦ τῆς ἀπορρίψεως τῆς μηνύσεως, πῶς λέγομεν δύνανται νὰ σβεσθοὺν ὅλα τὰ «ἀνάξιος» ποὺ φωνἀζουν ἑκατοντάδες πιστῶν; Ἐκεῖνοι φωνάζουν˙ Ἀφῆστε νὰ σᾶς εἴπωμεν διατὶ εἶνε ἀνάξιος. Καὶ σεῖς διατάσσετε τὴν Ἀστυνομίαν νὰ τοὺς ἐκδιώξει βιαίως τοῦ Ναοῦ; Εἶνε αὐτὴ συμπεριφορὰ ποιμένων πρὸς λογικὰ πρόβατα; Αὐτὸ ἔπραττον οἱ ἀείμνηστοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας;
Ἀλλʼ οἱ χειροτονοῦντες μένουν κωφοὶ καὶ ἀναίσθητοι εἰς τὰς φωνὰς καὶ διαμαρτυρίας τοῦ λαοῦ; Ἀλλʼ ὁ χειροτονούμενος; Δὲν ἔχει αὐτιά; Δὲν ἔχει καρδίαν; Δὲν ἔχει συνείδησιν; Λίθος ἀναίσθητος εἶνε; Διότι ἕν ἐκ τῶν δύο συμβαίνει˙ ἤ ἔνοχος ἤ ἀθῶος εἶνε. Καὶ ἐὰν μὲν εἶνε ἔνοχος διὰ σοβαρὰ ἁμαρτήματα, τώρα ποὺ ἀκούει τὰς φωνὰς «ἀνάξιος» πῶς δὲν ἀφυπνίζεται ἡ κοιμωμένη συνείδησίς του; Πῶς δὲν ταράσσεται; Πῶς δὲν αἰσθάνεται ὡς φωτιά, ποὺ καίει, ἐκεῖνο τὸ «ἀνάξιος»; Τόση λοιπὸν πώρωσις ὑπάρχει εἰς τὰ στήθη ἐκείνου, ὁ ὁποῖος καλεῖται νὰ ἀρχιερατεύση τοῦ λαοῦ; Ἀρχιερεὺς ὡς ὁ Ἄννας καὶ Καϊάφας θὰ γίνη; Ἀλλοίμονον! Ἐὰν ὁμως εἶνε ἀθῶος καὶ ἡ συνείδησίς του μαρτυρῆ ὅτι δὲν ἔχει διαπράξει ἁμάρτημα κωλυτικὸν ἱεροσύνης, διατὶ δὲν ἐξανίσταται καὶ δὲν διαμαρτύρεται; Διατὶ δὲν λέγει; «Σεβασμιώτατοι Πατέρες! Φωναὶ ἀποδοκιμασίας ἀκούονται κατʼ ἐμοῦ. Δὲν θέλω νὰ μείνη τὸ πρᾶγμα ἀνεξέταστον. Ὄχι. Δὲν θέλω ὁ λαὸς τῆς ἐπαρχίας, εἰς τὸν ὁποῖον θὰ φθάσουν αἱ φωναὶ τῆς ἀποδοκιμασίας, νὰ ζῆ μὲ τὴν ἐντύπωσιν ὅτι ἀναξίως ἐχειροτονήθην. Πῶς θὰ ἀρχιερατεύσω; Μὲ ποῖον κῦρος θὰ παρασταθῶ ἐνώπιόν του; Διʼ αὐτὸ παρακαλῶ νʼ ἀναβληθῆ ἡ χειροτονία, νὰ κληθοῦν οἱ κατήγοροί μου, νὰ διεξαχθοῦν ἀνακρίσεις καὶ ἀποδεικνυομένης τῆς ἀθωότητός μου νʼ ἀποδοθῶ λευκὸς καὶ τετιμημένος εἰς τὸ ποίμνιόν μου».
Δυστυχῶς ὅμως τοιαύτη ἠθικὴ εὐαισθησία χειροτονούντων καὶ χειροτονουμένων δὲν ὑπάρχει σήμερον. Ἐμπρός! Νὰ γίνη ὁ γάμος τὸ συντομώτερον, φωνάζει ὁ γαμβρός! Ἐμπρός! Ὁ «ἡμέτερος» πρέπει ὁπωσδήποτε νὰ ἐξέλθη μητροφόρος, φωνάζουν ἐκεῖνοι ποὺ τόσον ἐκοπίασαν διὰ νὰ ἐκλεγῆ. Τόσοι κόποι νὰ ὑπάγουν χαμένοι; Ἡ πίττα ζεστή-ζεστή πρέπει νὰ φαγωθῆ, ἔστω καὶ ἐὰν καοῦν τὰ χείλη. Τὶ λαιμαργία! Τὶ πόθος ἐξουσίας! Ἡ ἀστυνομία ἐπεμβαίνει. Τὸ ἄσυλον τοῦ ναοῦ παραβιάζεται. Οἱ κατὰ συνείδησιν διαμαρτυρόμενοι κτυπῶνται ἀνηλεῶς. Τὰ αἷμα ρέει. Τὸ δάπεδον βάφεται. Καὶ ὑπὸ τοιαύτας συνθήκας ἡ χειροτονία ἐξακολουθεῖ καὶ τελειώνει. Εἶδεν ὁ Ἥλιος ποτὲ τοιούτου εἴδους χειροτονίας;
Δικαίως κατὰ τῶν οὕτω πως γενομένων χειροτονιῶν ἐξεγείρεται ἡ Ὀρθόδοξος συνείδησις καὶ διὰ τοῦ στόματος καθηγητῶν, ἐγκρατῶν τοῦ Κανονικοῦ Δικαίου, καὶ πολιῶν ἀρχιερέων χαρακτηρίζει τὰς χειροτονίας αὐτὰς ὡς ἀντικανονικάς. Οὕτως ἐκ τῆς σπουδῆς πρὸς χειροτονίαν προσώπων, ἐναντίον τῶν ὁποίων διὰ διαφόρους λόγους διεμαρτυρήθη ἡ κοινὴ γνώμη καὶ ἐφώναξε τὸ «ἀνάξιος», ἐδημιουργήθη τεράστιον κανονικὸν θέμα. Θʼ ἀναγνωρίση ἆρά γε ὁ εὐσεβὴς λαὸς τοὺς οὕτω πως χειροτονηθέντας ὡς κανονικούς του ἐπισκόπους;

* * *

Πρὸς τοὺς πιστούς, πρὸς τὸν εὐσεβῆ λαόν, ἀκοίμητον φύλακα τῆς Ὀρθοδοξίας, μετὰ πολλῆς συγκινήσεως εἰς τὸ τέλος στρεφόμεθα καὶ λέγομεν˙ Πιστὲ λαέ, ὅσος ὑπελείφθης ἀκόμη ἐν τῶ αἰῶνι τούτω. Ἀπεδείξαμέν σοι ὅτι κατὰ τὴν χειροτονίαν ἀναξίου ἔχεις τὸ δικαίωμα νὰ φωνάζης τὸ «ἀνάξιος». Αὐτὸ τὸ ἀνάξιος, καίει τὸν Διάβολον, ὅστις συμφέρον ἔχει νὰ μὴ τὸ ἀκούη, διὰ νὰ γεμίση τὸ Ἱερὸν Θυσιαστήριον ἀπὸ ἀναξίους, κυριολεκτικῶς βδελύγματα ἐρημώσεως τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ ἐκκλησιῶν. Αὐτὸ τὸ ἀνάξιος εἶνε τὸ μόνον ὅπλον, τὸ μόνον λείψανον ποὺ ἔμεινεν ἐκ τῶν δικαιωμάτων σου, τὰ ὁποῖα κατὰ τὴν ἔνδοξον ἐποχὴν τῆς Ἐκκλησίας εἶχες διὰ τὴν ἐκλογὴν τῶν ποιμένων σου. Αὐτὸ τὸ ἀνάξιος, πρέπει τώρα νὰ τὸ ἀξιοποιήσης. Ἐὰν πληροφορηθῆς, ὅτι φαῦλός τις καὶ ἀνίκανος διʼ ἀτίμων καὶ ἀντικανονικῶν μέσων εἶνε ἕτοιμος νʼ ἁρπάση τὴν ἱερωσύνην καὶ νὰ χειροτονηθῆ διάκονος, πρεσβύτερος, ἐπίσκοπος, μὴ ἀμελήσης, μὴ ἀκούσης τοὺς ψευδοθεολόγους, ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ὑπὸ τὸ πρόσχημα τῆς σωτηρίας τῆς ψυχῆς θέλουν νὰ σὲ ἀποναρκώσουν καὶ νὰ σὲ κάμουν ἀδιάφορον διὰ πᾶν τὸ ἐκκλησιαστικόν, ἀλλὰ σπεῦσον εἰς τὸν ναὸν τῆς χειροτονίας καὶ μόλις ἀκούσης τὸ «κέλευσον – κελεύσατε» ἐκτέλεσον Ἱερὸν καθῆκον, φώναξον τὰ ἀνάξιος, ἁγίασον τὸν ἀέρα. Πρόσεξε! Ἐὰν γνωρίζης τὴν φαυλότητα καὶ τὴν ἀνικανότητα τοῦ χειροτονούμενου καὶ δὲν διαμαρτυρηθῆς, θὰ κολασθῆς, ναὶ θὰ κολασθῆς ὡς ἀδιάφορος διὰ τὴν τιμὴν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας, θὰ κολασθῆς, ναὶ θὰ κολασθῆς ὡς συνυπεύθυνος διʼ ὅλα ἐκεῖνα τὰ σκάνδαλα τῶν ὁποίων ἥρως θὰ γίνη κατὰ τὴν μακρὰν ἱερατείαν ἤ τὴν ἀρχιερατείαν του τὸ ἄθλιον αὐτὸ ὑποκείμενον. Πιστὲ λαέ! Κλεῖσον τὴν θύραν διὰ τοὺς ἀναξίους. Ἄνοιξον τὴν θύραν διὰ τοὺς ἀξίους. Καὶ θὰ τὴν ἀνοίξης, ἐὰν μὲ ζῆλον κινηθῆς, κοπιάσης καὶ ἐπανέλθη ὁ κανονικὸς ρυθμὸς τῆς ἐκλογῆς τῶν ποιμένων σου. Καὶ ὁ κανονικὸς ρυθμὸς εἶνε εἶς˙ ΨΗΦΩ ΚΛΗΡΟΥ ΚΑΙ ΛΑΟΥ. Ὤ ἐὰν ἐπεκράτει ὁ τρόπος αὐτός, πόσοι ἐκ τῶν ἐπισκόπων οὔτε ὡς κανδηλανάπται δὲν θὰ ἐξελέγοντο καὶ πόσοι ἐξ ἀντιθέτου περιφρονημένοι καὶ παρηγκωνισμένοι δὲν θὰ ἐξελέγοντο μὲ καταπληκτικὴν πλειοψηφίαν, ἵνα ἐν τιμῆ ἀνέλθουν εἰς τοὺς θρόνους καὶ γράψουν νέας σελίδας δόξης εἰς τὴν ἱστορίαν τῆς Ἐκκλησίας;