«ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΣΠΙΘΑ» , φυλ. 246-247, Μαρτιος- Ἀπριλιος 1962
(Το κίνημα των φοιτητών της Θεολογίας)
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

«Πῦρ ἦλθον βαλεῖν ἐπὶ τὴν γῆν καὶ τί θέλω εἰ ἤδη ανήφθη;» (Ο ΚΥΡΙΟΣ)

ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ

«Ὁ πραΰς ἔστω μαχητὴς» (Ἰωὴλ 4, 11)

Ἐξέγερσις
Ἐκ τῶν ἐφημερίδων ὁ εὐσεβὴς Ἑλληνικὸς λαὸς ἐπληροφορήθη τὴν ἐξέγερσιν τῶν φοιτητῶν τῶν δύο Θεολογικῶν Σχολῶν μας, Ἀθηνῶν καὶ Θεσσαλονίκης. Μετὰ λύπης ἀνέγνωσε τὰ σοβαρὰ ἐπεισόδια ποὺ ἔλαβον χώραν εἰς τὸν πρὸ τοῦ Πανεπιστημίου χῶρον, ὅταν χίλιοι περίπου φοιτηταὶ τῆς Θεολογίας ἐπεχείρησαν νὰ κάμουν εἰρηνικὴν διαδήλωσιν καὶ μὲ πλακὰτ νὰ φθάσουν μέχρι Ὑπουργείου Παιδείας καὶ Ἀρχιεπισκοπῆς καὶ νὰ διαμαρτυρηθοῦν ἐντόνως διὰ τὰς ἀντιθρησκευτικὰς ἐκδηλώσεις τῶν ἡμερῶν μας. Οἱ Θεολόγοι ὅμως εὑρέθησαν πρὸ τείχους Ἀστυνομικῶν δυνάμεων. Ἐπῆλθε σὐγκρουσις καὶ αἷμα ἔβαψε τὰ προπύλαια τοῦ Ἐθνικοῦ Πανεπιστημίου. Εἰς τὰς ἐφημερίδας καὶ τὰ ἔκτακτα παραρτήματα ποὺ ἐξεδόθησαν λεπτομερῶς ἐξετέθησαν τὰ γεγονότα καὶ ἐδημοσιεύθησαν φωτογραφίαι τῶν τραυματισθέντων. Ἐν τῆ Βουλῆ ἐξ ἀφορμῆς τῶν γεγονότων σφοδρὰ διεξήχθη συζήτησις. Ὡμίλησεν ὁ Ὑπουργὸς τῆς Παιδείας, οἱ Ἀρχηγοὶ τῶν κομμάτων καὶ αὐτὸς ὁ Πρωθυπουργός.
Ὁ εὐσεβὴς λαὸς κατάπληκτος ἀκούων καὶ πληροφορούμενος ταῦτα διερωτᾶται: Διατὶ ἡ μεγάλη αὐτὴ ἐξέγερσις καὶ διαταραχὴ τῶν πνευμάτων; Οἱ Θεολόγοι, οἱ ὁποῖοι θεωροῦνται ὡς τὰ συντηρητικώτερα καὶ ἠρεμώτερα στοιχεῖα τοῦ φοιτητικοῦ κόσμου, τὶ ἔπαθον, ὥστε νὰ ἐξεγερθοῦν τόσον σφοδρῶς, νὰ κλείσουν τὰς Σχολὰς καὶ νὰ μὴ ἐννοοῦν νὰ ἐπανέλθουν εἰς τὰ μαθήματά των; Τίνα τὰ ἐλατήρια καὶ οἱ σκοποὶ τῆς πρωτοφανοῦς ταύτης ἐξεγέρσεως;
Οἱ πολλοὶ ἐπιπολαίως βλέπουν καὶ κρίνουν τὰ πράγματα. «Ψωμάκι ζητοῦν καὶ αὐτοί», εἶπον οἱ ὑλιστικώτερον σκεπτόμενοι. «Πολιτικὰ ἐλατήρια εἶνε ἐκεῖνα ποὺ ὑποδαυλίζουν τὴν πυράν», εἶπον οἱ κυβερνητικοὶ παράγοντες. Κυβερνητικὴ δὲ ἐφημερίς, ἐκ τῶν σπουδαιοτέρων, μὴ δυνάμενη νὰ ἐμβαθύνη εἰς τὴν οὐσίαν τοῦ ἀγῶνος τῶν φοιτητῶν, ἔγραψεν, ὅτι πρόκειται, ὡς συνήθως, περὶ ἐξεγέρσεως θερμοαίμων νέων, τοὺς ὁποίους ὀλίγον ψυχρὸν ὕδωρ ὑδραντλίας ἤ ὀλίγαι ὥραι κρατήσεως εἰς τὰ Ἀστυνομικὰ κρατητήρια ἀρκοῦν διὰ τὸν κατευνασμὸν τῶν νεύρων των.
Ἀλλὰ πόσον πλανῶνται οἱ οὕτω πως ἑρμηνεύοντες τὴν ἐξέγερσιν τῶν Θεολόγων!
Ἡ ἐξέγερσις αὕτη δὲν προέρχεται ἐκ πολιτικῶν ἐλατηρίων. Οὔτε εἰς τὸ θερμόαιμων τῶν νέων πρέπει νʼ ἀποδοθῆ. Οὔτε εἰς τοὺς νυγμοὺς τοῦ στομάχου. Τὰ ἐλατήρια, ποὺ τὴν στιγμὴν αὐτὴν κινοῦν τὴν φάλαγγα τῶν 1000 τούτων νέων τῆς Ἑλλάδος, εἶνε βαθύτερα. Οἱ σκοποί των μεγάλοι καὶ ὑψηλοί, ποὺ κάμνουν ὥστε ἡ ἐξέγερσίς των νὰ διαφέρη οὐσιωδῶς ἀπὸ τὰς ἐξεγέρσεις τῶν φοιτητῶν τῶν ἄλλων Σχολῶν, τῶν ὁποίων τὰ αἰτήματα ἀποβλέπουν μόνον εἰς τὴν οἰκονομικὴν διευκόλυνσιν τῶν σπουδῶν των καὶ εἰς τὴν ἐπαγγελματικήν των ἀποκατάστασιν. Οἱ ἐκλεκτοὶ νέοι, οἱ ὁποῖοι ἡγοῦνται τοῦ Θεολογικοῦ ἀγῶνος καὶ τῶν ὁποίων τὰς ἀρχὰς ἐπικροτεῖ ἐνθουσιωδῶς ὅλη ἡ παράταξις τῶν σπουδαστῶν τῆς Θελογίας, δονοῦνται ἀπὸ βαθέα συναισθήματα. Αἱ κεραῖαι τῶν νεανικῶν των ψυχῶν, εὐαίσθητοι ὅπως εἶνε, συλλαμβάνουν τὰ μηνύματα τῶν καιρῶν. Αἱ καρδιαί των ἔχουν πικρανθῆ πολὺ ἀπὸ τὴν ἄδικον μεταχείρισιν τοῦ κόσμου, ἀπὸ τὴν σύγχρονον κοινωνικὴν καὶ ἐκκλησιαστικὴν κατάστασιν τοῦ τόπου μας. Ζοῦν τὴν ἀγωνίαν τῆς ἰδικῆς των Γεθσημανῆ, πίνουν καὶ αὐτοὶ τὸ πικρὸν ποτήριον ποὺ τοὺς προσφέρει ὁ ἀποστάτης κόσμος.
Τὴν πικρίαν, μὲ τὴν ὁποίαν τώρα εἰς τὰ νεανικά τους χρόνια ποτίζονται οἱ νεαροὶ βλαστοὶ τῆς Θεολογίας. Θὰ προσπαθήσωμεν νὰ ἀναλύσωμεν καὶ νἀ εἰσέλθωμεν οὕτω εἰς τὸ βαθύτερον νόημα τῆς ἐξεγέρσεως των.

* * *

Τὰ παιδιά, τὰ ὁποῖα σπουδάζουν σήμερον τὴν Θεολογίαν, εἶνε πολὺ πικραμένα. Ἔχουν ποτισθῆ χολὴν καὶ ὄξος ἐκ μέρους πολλῶν.

Οἰκογένεια
1. – Οἱ νέοι αυτοί, ὅσοι ὄχι ἐκ ταπεινῶν ἐλατηρίων, ἀλλʼ ἐκ ζήλου πρὸς τὴν ἁγίαν ἡμῶν Θρησκείαν ἀπεφάσισαν νὰ σπουδάσουν τὴν Ἱερὰν Ἐπιστήμην, ἔχουν γευθῆ ἐν πρώτοις τὴν πικρίαν τῆς ἀπίστου γενεᾶς μας ἐντὸς τοῦ στενοῦ περιβάλλοντός των. Συμμαθηταί των, διδάσκαλοι καὶ καθηγηταί των, ψευδοδιανοούμενοι τοῦ χωρίου των, συγγενεῖς καὶ φίλοι, οὐχὶ δὲ σπανίως καὶ αὐτοὶ οἱ γεννήτορες, μόλις ὀσφρανθοῦν ὅτι ὁ νέος ἐπιθυμεῖ νὰ σπουδάση Θεολογίαν ἐπιτίθενται ἀγρίως. Δηλητήριον προσπαθοῦν νὰ χύσουν εἰς τὴν ρίζαν τῆς ἐπιθυμίας, ἵνα αὕτη μαρανθῆ. «Τί; Θεολόγος θὰ σπουδάσης; Παπᾶς θὰ μᾶς γίνης; Δὲν ὑπάρχουν ἄλλαι ἐπιστήμαι; Βρὲ βλάκα, τί ἔπαθες; Δὲν βλέπει τὰ παιδιὰ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, ποὺ ἔχουν μυαλό, τί σπουδάζουν καὶ πῶς ἐξελίσσονται; Ἀπεφάσισες νὰ καταστραφῆς; Δὲν σκέπτεσαι τοὺς γονεῖς σου; Δὲν βλέπει τὶς ὑποχρεώσεις ποὺ ἔχεις; Δὲν σκέπτεσαι τὸ μέλλον σου;…». Αὐτὰ καὶ ἄλλα χειρότερα λέγουν καὶ προσπαθοῦν νὰ κλονίσουν τὴν ἀπόφασιν τοῦ νέου. Καὶ ὅταν ἴδουν, ὅτι ἡ ἀπόφασις εἶνε ἀκλόνητος, τότε παύουν αἱ εἰρωνεῖαι καὶ οἱ ἐμπαγμοὶ καὶ ἀρχίζουν αἱ ἀπειλαί. Κατηγορηματικῶς δηλοῦν ὅτι, ἐφʼ ὅσον ἐπιμένει νὰ σπουδάση τὴν Θεολογίαν, οὐδεμίαν οἰκονομικὴν ἐνίσχυσιν θὰ ἔχη παρʼ αὐτῶν. Ὑπάρχουν δὲ καὶ περιπτώσεις νέων, οἱ ὁποῖοι ἀναγκάζονται νʼ ἀποκρύπτουν εἰς τοὺς γονεῖς των, ὅτι σπουδάζουν Θεολογίαν, καὶ νὰ λέγουν ὅτι σπουδάζουν ἄλλην ἐπιστήμην μόνον καὶ μόνον διὰ νὰ μὴ προκαλέσουν τὴν βάναυσον ἀντίδρασιν τῶν γονέων των. Ποῦ κατηντήσαμεν; Εἰς χώρας τοῦ Δυτικοῦ κόσμου, εἰς τὸν ὁποῖον θέλομεν νʼ ἀνήκωμεν καὶ ἡμεῖς, ἡ ἀπόφασις ἑνὸς νέου νʼ ἀκολουθήση τὴν Θεολογίαν χαιρετίζεται ὡς γεγονὸς ποὺ ἰδιαιτέρως τιμᾶ τὴν οίκογένειάν του. Τέκνα ἀριστοκρατικῶν οἰκογενειῶν σπουδάζουν ἐκεῖ τὴν Θεολογίαν ὡς ἀριστοκρατίαν τοῦ πνεύματος, ἐνῶ παρʼ ἡμῖν οὐδεὶς υἱὸς πλουσίου καὶ πολιτικοῦ ἐξ ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι ἐξέρχονται εἰς τοὺς ἐξώστας παραμονὰς ἐκλογῶν καὶ φωνάζουν ὅτι κινδυνεύει ἡ Θρησκεία ἐκ τῶν ἀθέων κομμουνιστῶν, οὐδείς, λέγομεν, υἱὸς τῶν λεγομένων ἀριστοκρατικῶν οἰκογενειῶν τῆς χώρας μας σπουδάζει Θεολογίαν. Ἡ Θεολογία ἐν Ἑλλάδι λαμβάνει τοὺς τροφίμους της ἐκ τῶν πτωχοτέρων οἰκογενειῶν. Ἀλλὰ καὶ ἐκεῖ ὁποία πολλάκις ἀντίδρασις!

Θεολογικὴ Σχολὴ
2. – Οἱ νέοι, περὶ τῶν ὁποίων ὁμιλοῦμεν, παρʼ ὅλα τʼ ἀνωτέρω ἐμπόδια, ὑπὸ δυσμενεστάτας οἰκονομικὰς καὶ πρὸ παντὸς ψυχολογικὰς συνθήκας δίδουν ἐξετάσεις εἰς τὴν Θεολογικὴν Σχολήν. Ἐπιτυγχάνουν καὶ ἰδοὺ ἡ θύρα τῆς Θεολογίας ἀνοίγει εἰς αὐτούς. Ὁποία ὅμως νέα πικρία καὶ ἀπογοήτευσις τοὺς ἀναμένει! Πῶς ἐφαντάζοντο τὴν Σχολὴν καὶ πῶς τὴν εὑρίσκουν! Πόσον ἡ ἰδέα, τὴν ὁποίαν εἶχον διαμορφώσει περὶ αὐτῆς διαφέρει ἀπὸ τὴν πραγματικότητα! Εἰς τὴν Σχολήν, πλὴν ἐλαχίστων ἐπαινετῶν ἐξαιρέσεων, δὲν συναντοῦν καθηγητὰς ποὺ νὰ τοὺς ἐμπνέουν. Οἱ καθηγηταὶ ξηροί, ἄνευ καρδίας, ἀσκοῦν τὴν Θεολογίαν ὡς θὰ ἤσκουν καὶ ὁποιανδήποτε ἄλλην ἐπιστήμην. Βασανίζουν τὰς διανοίας τῶν σπουδαστῶν μὲ πλῆθος ἀχρήστων λεπτομερειῶν καὶ ὁ πλοῦτος τῆς Ἁγίας Γραφῆς παραμένει ἄγνωστος. Νεαρὸς πτυχιοῦχος τῆς Θεολογίας παρεπονεῖτο εἰς πνευματικὸν πατέρα, ὅτι κατὰ τὸ τετραετὲς διάστημα τῆς φοιτήσεώς του εἰς τὴν Σχολὴν δὲν ἤκουσεν ἐκ τοῦ στόματος τῶν καθηγητῶν του οὔτε ἕνα θερμὸν λόγον διὰ τὸν Χριστόν. Οἱ καθηγηταὶ τῆς Θεολογίας ἐρευνηταὶ κωδίκων καὶ ἀρχαίων τάφων, νεκροθάπται δὲ τῆς ἀληθινῆς Θεολογίας, τὴν ὁποίαν ἐδίδαξεν ὁ Ἰησοῦς παρὰ τὸ φρέαρ τῆς Συχάρ. Οἱ καθηγηταί, κεκλεισμένοι ἐντὸς τῶν σπουδαστηρίων των, μένουν, ἐν μέσω τῆς φοβερᾶς κοσμογονίας, ἡ ὁποία συντελεῖται πέριξ ἡμῶν, ἀδιάφοροι. Δὲν τοὺς συγκινεῖ τὸ δρᾶμα τοῦ λαοῦ μας. Δὲν τοὺς συγκινεῖ ἡ θλιβερὰ κατάστασις τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὅταν πρό τινος ἐξ άφορμῆς ἀτυχοῦς ἐκλογῆς Ἀρχιεπισκόπου τὸ Πανελλήνιον ἀνεστατώθη καὶ σύλλογοι ἀκόμη τῶν πλέον ἀσημάντων ἐπαγγελμάτων ἐθεώρησαν καθῆκον νὰ διαμαρτυρηθοῦν, ζητοῦντες τὴν κάθαρσιν τῆς Ἐκκλησίας, οἱ μόνοι ποὺ ἔμειναν ἀπαθεῖς θεαταὶ τῆς τραγωδίας ταύτης τῆς Ἐκκλησίας ὑπῆρξαν οἱ Καθηγηταὶ τῆς Θεολογίας. Ἀλλὰ καὶ οἱ ἀπαθεὶς θεαταὶ τοῦ δράματος τῶν ἀδιορίστων Θεολόγων ὑπῆρξαν. Καθηγητής, ἀποχαιρετῶν τελειοφοίτους τῆς Θεολογίας, ἔλεγε πρὸς αὐτούς, μὲ στωικὴν ἀπάθειαν, ὅτι θʼ ἀναγκασθοῦν νὰ τραποῦν πρὸς ἄλλας ἐργασίας, ἀσχέτους πρὸς τὴν ἐπιστήμην, τὴν ὁποίαν ἐσπούδασαν. Ὤστε, κ. καθηγητά, ἐπὶ πενταετίαν οἱ νέοι πρέπει νὰ κάθηνται εἰς τὰ θρανία, νὰ καταδαπανῶνται ἐν τῆ μελέτη τῶν μαθημάτων σας καὶ περὶ τὸ τέλος τῶν σπουδῶν των νʼ ἀκούσουν ἐκ τοῦ στόματός σας πικροὺς λόγους; Ἐν γνώσει σας, λοιπόν, ἐδημιουργήσατε θύματα; Διατί, ἐφʼ ὅσον ἐπὶ τόσα ἔτη τοιαύτην περιφρόνησιν πρὸς τοὺς πτυχιούχους τῆς Θεολογίας δεικνύει τὸ ἐπίσημον κράτος, διατὶ δὲν εκλείσατε τὰς Σχολάς; Διατὶ δὲν ἐκηρύξατε τὴν ἐπιστήμην ἐν διωγμῶ; Ἤ νομίζετε, ὅτι πρέπει νὰ ὑπάρχουν Θεολογικαὶ Σχολαὶ διὰ νὰ ζῆτε σεῖς καὶ αἱ οἰκογένειαί σας καὶ νὰ κάμνητε εὐχάριστα ταξείδια εἰς τὸ Ἐξωτερικὸν ὡς προσκεκλημένοι ἑτεροδόξων;
Ἐὰν ἔζη σήμερον ὁ ἀείμνηστος Βλ. Γαβριηλίδης, ὁ διευθυντὴς τῆς «Ἀκροπόλεως», καὶ ἔκαμνε μίαν ἔρευναν τῆς ζωῆς σας καὶ τῆς δράσεώς σας, διὰ τοὺς περισσοτέρους ἐξ ὑμῶν θὰ ἐπανελάμβανε τὴν ἰδίαν κριτικήν, τὴν ὁποίαν ἐξέφερε διὰ καθηγητὰς τῶν ἡμερῶν του. «Τὶ εἶνε οἱ Θεολόγοι καθηγηταί; ἠρώτα. Ἀνθρωπάκια μὲ τὰ παθάκια τους», ἀπήντα ὁ ἴδιος. Σᾶς ἀδικεὶ ὁ λόγος; Ἀλλὰ πότε ἐδώκατε εἰς τὸν Ἑλληνικὸν λαὸν παραδείγματα παρρησίας, ἀγωνιστικότητος, ἀνιδιοτελείας καὶ αὐταπαρνήσεως; Ἕνας ἄθεος κομμουνιστὴς ἀγωνιζόμενος καὶ πίπτων διὰ τὴν ἰδεολογίαν του ἵσταται πολὺ ὑψηλότερον ἑνὸς καθηγητοῦ τῆς Θεολογίας, ὁ ὁποῖος δὲν ἔμαθε νὰ ἀγωνίζητε καὶ νὰ πίπτη ὑπὲρ τῶν ἀθανάτων ἰδεῶν τοῦ Εὐαγγελίου. Ἤ εἶνε μῦθος τὰ καθʼ ἡμᾶς; Εὕρετε καὶ μελετήσατε μίαν θαυμασίαν ἐπιστολήν, τὴν ὁποίαν ἀπηύθυνε πρὸς τοὺς Θεολόγους ὁ Τζοβάννι Παπίνι, ὁ συγγραφεὺς τοῦ περιφήμου βιβλίου «ὁ βίος τοῦ Χριστοῦ» καὶ ἐλπίζω νὰ συναισθανθῆτε τὴν κατάπτωσίν σας ὡς πνευματικῶν ἡγετῶν τοῦ τόπου μας.
Δυστυχῶς οἱ φοιτηταί μας, εἰς τοιοῦτον περιβάλλον ἀδρανοῦς Θεολογίας ζώντες, πολλὴν ἀποκομίζουν πικρίαν καὶ ἀπογοήτευσιν, καὶ αἱ ψυχαὶ τῶν ζωηροτέρων ἐξ αὐτῶν ἐξανίστανται.
Πολιτεία
3. – Οἱ νέοι ἐτελείωσαν τὰς σπουδάς των. Ἔδωκαν ἐξετάσεις καὶ ἔλαβον τὰ δικαιώματά των. Εἶνε τώρα πτυχιοῦχοι Θεολόγοι. Ἐγγράφονται εἰς τὸν κατάλογον τῶν πρὸς διορισμὸν καθηγητῶν εἰς τὸ Ὑπουργεῖον, λαμβάνουν ἕνα ἀριθμὸν καὶ ἀναμένουν… Ἀν ζοῦν ἤ ἀποθνήσκουν οὐδεὶς ἐρωτᾶ.
Ἀλλʼ ἰδοῦ μία ἐπιτροπὴ φοιτητῶν Θεολογίας ἐπισκέπτεται τὸν νῦν Ὑπουργὸν Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων διὰ νὰ διαμαρτυρηθῆ διὰ τὴν ἀπόφασιν τοῦ Ἀνωτάτου Συμβουλίου Ἐκπαιδευτικοῦ Προγραμματισμοῦ (Α.Σ.Ε.Π.), ὅπως περιορίση τὴν διδασκαλίαν τῶν Θρησκευτικῶν εἰς 1 ὥραν ἑβδομαδιαίως. Μία ὥρα=καμμία ἐν τῆ πραγματικότητι, διότι τὴν ὥραν αὐτὴν κάποια ἐκδρομή, κάποια ἐπίσκεψις ὑψηλοῦ ξένου καὶ εἴ τι ἄλλο ἔκτακτον γεγονὸς ἐν τῆ ζωῆ τοῦ σχολείου θὰ τὴν καταβροχθίση πρὸς δόξαν τοῦ ἑλληνο-χριστιανικοῦ πολιτισμοῦ! Οἱ φοιτηταὶ διὰ τὴν περικοπὴν αὐτὴν ἤθελον νὰ διαμαρτυρηθοῦν καὶ ἐπʼ εὐκαιρία νὰ ἐκθέσουν τὰ αἰτήματά των. Δὲν γνωρίζομεν προσωπικῶς τὸν κ. Ὑπουργόν. Ἀκούσαμεν ὅμως, ὅτι εἶνε λίαν μορφωμένος, ὅτι γνωρίζει γλώσσας, ὅτι εἶνε γνώστης τῶν κοινωνικῶν προβλημάτων κ.λ.π. Πολὺ καλῶς. Ἀλλʼ ἀκριβῶς διʼ αὐτὸ καὶ ὁ λόγος μας πρέπει νὰ εἶνε αὐστηρότερος.
Ἀξιότιμε κ. Ὑπουργὲ τῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων! Ἐνώπιόν σας εἴχατε ἐκλεκτοὺς νέους τῆς Ἑλλάδος, οἱ ὁποῖοι ἐχρειάσθησαν πολὺν ἡρωισμὸν διὰ νʼ ἀκολουθήσουν τὴν Θεολογίαν. Ἐὰν εἶσθε πιστός, ὅπως λέγετε, ἐπὶ τῆ θέα τῶν νέων αὐτῶν θὰ ἔπρεπε νὰ συγκινηθῆτε βαθύτατα. Θὰ ἔπρεπε νὰ ὑποκλιθῆτε πρὸ τῶν ἡρώων τούτων τοῦ πνεύματος καὶ νὰ εἴπητε: Παιδιά, σᾶς συγχαίρω μὲ ὅλην μου τὴν καρδίαν, διότι εἰς ἐποχὴν ἀκράτου ὑλισμοῦ, ἠκολουθήσατε τὴν Θεολογίαν, ἡ ὁποία δὲν σᾶς προσφέρει ὑλικὰς ἀπολαυάς, ἀλλὰ μυκτηρισμὸν καὶ χλεύην ἐκ μέρους τῶν ἀπίστων καὶ ἀθέων. Εἰς τὴν χώραν μας, τῆς ὁποίας ἀπʼ ἀρχαιοτάτης ἐποχῆς οἱ ἄνθρωποι διακρίνονται διὰ τὴν εὐσέβειάν των, ἡ Θεολογία πρέπει νὰ τιμᾶται ὡς ἡ πρώτη ἐπιστήμη, ὡς αὕτη εἰκονίζεται εἰς τὴν πρόσοψιν τοῦ Ἐθνικοῦ Πανεπιστημίου…
Αὐτὰ τὰ ὀλίγα λόγια ἐὰν ἐλέγατε εἰς τὴν ἐπιτροπὴν τῶν φοιτητῶν, τὰ παιδιά, ποὺ παντοῦ ἀκούουν εἰρωνείας, θὰ ἐνθουσιάζωντο τόσον, ὥστε θὰ ἐχειροκρότουν, θὰ σᾶς ἐσήκωναν εἰς τὰ χέρια των καὶ θὰ ἐφώναζαν: Ἰδοὺ ἐπὶ τέλους ἕνας Ὑπουργὸς τοῦ Ἑλληνικοῦ Βασιλείου ποὺ ἔχει πνεῦμα Θεοῦ καὶ τιμᾶ τὸν Θεολογίαν. Δυστυχῶς ὅμως, κ. Ὑπουργέ, δὲν ὡμιλήσατε οὕτως. Ἀλλὰ πῶς ὡμιλήσατε; Δὲν ἤμην παρὼν νὰ σᾶς ἠκούσω. Γνωρίζω ὅμως ὅτι τὰ παιδιὰ ἀνεχώρησαν ἀπὸ τὸ γραφεῖόν σας τελείως ἀπογοητευμένα καὶ κατηγανακτισμένα. Λέγουν, ὅτι μὲ περιφρόνησιν ὡμιλήσατε περὶ τῆς ἱερᾶς Ἐπιστήμης, περὶ τῆς συμβολῆς τοῦ ράσου εἰς τοὺς ἐθνικοὺς ἡμῶν ἀγῶνας, περὶ τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν, καὶ μὲ νοσταλγίαν ἐξεφράσθητε διὰ τὸν ἀρχαῖον κόσμον, ἕνα κόσμον, κ. Ὑπουργέ, ποὺ παρʼ ὅλην τὴν διανόησίν του, ἐσάπιζε μέσα εἰς τὴν ἀκολασίαν καὶ τὴν διαφθοράν. Καὶ μόνον ὁ Χριστὸς ἔσωσε καὶ ἀνέστησε τὴν Ἑλλάδα ἐκ τοῦ χάους, διὰ νὰ συνεχίση τὴν ζωήν της ἐπὶ χίλια καὶ πλέον ἔτη ὡς Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία μὲ παγκόσμιον ἀκτινοβολίαν. Δὲν μᾶς ἔσωσε, λοιπόν, ὁ κλασσικισμός. Ὁ Χριστιανισμὸς μᾶς ἔσωσε, κ. Ὑπουργέ. Οἱ νέοι, ἐξ ὅσων ἤκουσαν ἐκ τοῦ στόματός σας ἔφριξαν καὶ ἐθεώρησαν καθῆκον διὰ μηνύσεώς των νʼ ἀναφέρουν ταῦτα εἰς τὴν Ἱ. Σύνοδον. Τώρα ἕν ἐκ τῶν δύο συμβαίνει. Ἤ εἶνε ψευδῆ ὅσα οἱ νέοι καταγγέλουν ἤ εἶνε ἀληθῆ. Ἐὰν εἶνε ψευδῆ, ἡμεῖς πρῶτοι θὰ φωνάξωμεν, ὅτι τοιοῦτοι νέοι ψευδολόγοι, συκοφαντοῦντες ἕνα Ὑπουργόν, καμμίαν θέσιν δὲν πρέπει νὰ ἔχουν μεταξὺ τῶν σπουδαστῶν τῆς Ἱερᾶς Ἐπιστήμης. Ἐὰν ὅμως εἶνε ἀληθῆ, τότε μετὰ λυπης μας πρέπει νὰ σᾶς εἴπωμεν, κ. Ὑπουργέ, ὅτι οὐδεμίαν θέσιν ἔχετε εἰς τὸ Ὑπουργεῖον Ἐθνικῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων. Ἄς διεξαχθοῦν, λοιπόν, ἀνακρίσεις ἐπὶ τῆς ὑποβληθείσης μηνύσεως τῶν φοιτητῶν πρὸς ἀπόδειξιν τῆς ἀληθείας.
Δυστυχῶς τὰ ὅσα εἴπατε ἐν τῆ Βουλῆ ἐπὶ τοῦ δημιουργηθέντος ζητήματος, κ. Ὑπουργέ, δὲν ἱκανοποίησαν τὸν εὐσεβῆ λαόν. Μερικὰ δὲ ἐκ τῶν λεχθέντων προεκάλεσαν τὸν σκανδαλισμόν. Διότι εἴπατε μὲν ὅτι δὲν ἔχετε σχέσιν μὲ τὸν Μασονισμόν, ἀλλὰ συγχρόνως ἀπεκαλύψατε τὴν τρομερὰν ἀλήθειαν, ὅτι πολλοὶ ἀξιότιμοι βουλευταί, τόσον ἐκ τῆς συμπολιτεύσεως ὅσον καὶ ἐκ τῆς ἀντιπολιτεύσεως ἀνήκουν εἰς μασονικὰς στοὰς χωρίς, ὅπως εἴπατε, ἡ ἰδιότης των ὡς μασόνων νὰ εἶνε τι τὸ ὑποτημιτικόν. Τὸ θεωρεῖτε ἀδιάφορον. Τὶ εἴπατε, κ. Ὑπουργέ; Ἀδιάφορον ἡ Μασονία; Ἐὰν διὰ σᾶς καὶ τοὺς ἀνήκοντας εἰς τὰς Στοὰς εἶνε ἀδιάφορον, διὰ τὰ πιστὰ ὅμως τῆς Ἐκκλησίας τέκνα δὲν θεωρεῖται ἀδιάφορον. Τοὐναντίον ὁ Μασονισμὸς θεωρεῖται εἴς ἐκ τῶν θανασίμων ἐχθρῶν τοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ συμφώνως πρὸς ἀπόφασιν τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ληφθεῖσαν ἐν ἔτει 1933 ὑπὸ τὴν προεδρίαν τοῦ σοφοῦ Ἀρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου καλοῦνται ἅπαντες οἱ ὁπωσδήποτε ἐμπλακέντες εἰς τὰ δίκτυα τῆς Μασονίας νὰ ἐγκαταλείψουν τὰς Στοάς, ἐὰν θέλουν νὰ εἶνε χριστιανοί. Χριστιανισμὸς καὶ Μασονισμὸς ἐκηρύχθησαν ἀσυμβίβαστα. Καὶ σεῖς, κ. Ὑπουργέ, κωφεύων εἰς τὴν ἀπόφασιν τῆς Ἱ. Συνόδου, διακηρύττετε ἐκ τοῦ ἐπισήμου βήματος τῆς Βουλῆς ὅτι εἶνε ἀδιάφορον; Εἶνε ὡσὰν νὰ λέγητε, ὅτι ἕν δραστικὸν δηλητήριον εἶνε ἀδιάφορον διὰ τὴν ὑγείαν σας. Ἀποροῦμεν πῶς οὔτε εἴς ἐκ τῶν βουλευτῶν τῆς ἐθνικῆς ἀντιπροσωπείας μας ἠγέρθη νὰ διαμαρτυρηθῆ διὰ τὸν χαρακτηρισμὸν τῆς Μασονίας ὡς ἀδιαφόρου διὰ τὴν θρησκευτικὴν καὶ ἐθνικὴν ζωὴν τοῦ τόπου μας.
Εἴπατε, κ. Ὑπουργέ, ὅτι δὲν ἔχετε σχέσιν μὲ τὴν Μασονίαν. Ἀλλʼ ὑπὸ χριστιανοῦ τινος προσεκομίσθη ἡμῖν κατάλογος, δημοσιευθεὶς καὶ εἰς ἐφημερίδα τῶν Ἀθηνῶν, ἐν τῶ ὁποίω φέρεσθε ὡς ἀνήκων εἰς τὸ Ρόταρυ. Ἀλλὰ τὸ Ρόταρυ, κατόπιν ἐμπεριστατωμένης ἐκθέσεως τοῦ τότε Σεβ, Μητροπολίτου Φιλίππων καὶ Νεαπόλεως νῦν δὲ Μακ. Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν κ. Χρυσοστόμου, ἐκηρύχθη ὑπὸ τῆς Ἱεραρχίας ὡς ὕποπτος κίνησις καὶ συνεπῶς πᾶς πιστὸς ἀκούων τὴν φωνὴν τῆς Ἐκκλησίας ὀφείλει νὰ ἀπέχη τῶν συνεδριάσεων τῶν κατὰ πόλεις ροταριανῶν ὁμίλων. Τὸ Ρόταρυ ἐξ ἐπόψεως ὀρθοδόξου κρινόμενον εἶνε, κ. Ὑπουργέ, τὸ νηπειαγωγεῖον τοῦ Μασονισμοῦ.
Ὑπουργὸς δὲ ἀνήκων εἰς τὸν Μασονισμὸν ἤ τὰς παραφιάδας αὐτοῦ, ὅπως εἶνε τὸ Ρόταρυ, δὲν νομίζομεν ὅτι δύναται νὰ κατέχη τὸ Ὑπουργεῖον Θρησκευμάτων καὶ νὰ ἔχη σχέσιν μὲ τὴν Ἐπίσημον Ἐκκλησίαν τῆς Ἑλλάδος.
Ἰδοὺ διατὶ οἱ νέοι ἐλθόντες εἰς ἐπαφὴν μὲ τὸν ἁρμόδιον Ὑπουργὸν καὶ ἄλλους ἐπισήμους ἐκπροσώπους τῆς πολιτείας διαπιστώσαντες τὸ πνεῦμα αὐτῶν ἐδοκίμασαν πικρίαν καὶ ἠσθάνθησαν ἀγανάκτισιν.
Ἐπίσημος Ἐκκλησία
4. – Τέλος, τὴν μεγαλυτέραν πικρίαν ἐδοκίμασαν οἱ νέοι μας ἐκ τῶν ἐπαφῶν μὲ τοὺς ἐκπροσώπους τῆς Ἐπισήμου Ἐκκλησίας. Ἀφήνομεν τό γεγονός, ὅτι οἱ Ἱεράρχαι, πλὴν ὀλίγων ἐξαιρέσεων, οὐδὲν ἐνδιαφέρον ἐπέδειξαν διὰ τοὺς σπουδαστὰς τῆς Θεολογίας, καθʼ ὅν χρόνον ἐσμός ἀνεψιῶν καὶ ἄλλων συγγενῶν αὐτῶν σπουδάζουν ἄλλας ἐπιστήμας, εἴς τε τὸ Ἐσωτερικὸν καὶ Ἐξωτερικόν, τροφοδοτούμενοι γενναίως ἐξ ἀρχιερατικῶν βαλαντίων. Πόσοι ἰατροὶ καὶ δικηγόροι καὶ μηχανικοὶ καὶ κτηνίατροι δὲν ἔχουν σπουδάσει μὲ τὰ ἱερὰ χρήματα τῆς Ἐκκλησίας! Ἀλλὰ μόλις νεαρὸς Θεολόγος, διὰ τὸν ὁποῖον ἀτομικὸν βαλάντιον ἀρχιερέως οὐδέποτε ἤνοιξε διὰ τὰς σπουδάς του, μόλις ἐνεφανισθῆ ἐνώπιον Μητροπολίτου καὶ ζητήση νὰ προσφέρη τὰς πνευματικὰς ὑπηρεσίας του, ἀκούει παρʼ αὐτοῦ ξηρῶς: «Αἴ! Θεολόγος εἶσαι; Τὶ νὰ σὲ κάμω; Νὰ γίνης παπᾶς, νὰ σοῦ δώσω μίαν μεγάλην ἐνορίαν (διατὶ ὄχι καὶ γυναῖκα τῆς ἀρεσκείας του;) καὶ θὰ περάσης θαυμάσια». Δὲν εἶνε ταῦτα ὑπερβολικά. Ὁ μακαρίτης Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Θεόκλητος, προσφωνῶν τροφίμους τῆς Θεολογίας ἐφώναζε: «Νὰ γίνετε παπάδες. Νὰ σᾶς διορίσω σὲ μεγάλες ἐνορίες. Νὰ γεμίσουν οἱ τσέπες σας λεπτά. Το πετραχῆλι εἶνε βρύση. Ἔτσι θὰ κερδίζετε καὶ τὴν κάτω καὶ τὴν ἄνω βασιλείαν…». Ταῦτα ὅμως λέγοντες οἱ ἐπίσημοι ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας πρὸς νεαροὺς Θεολόγους, πόσον μικρὰν ἰδέαν περὶ τοῦ ὕψους τῆς ἱερωσύνης ἀποδεικνύουν ὅτι ἔχουν;
Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς! Προτρέπετε τοὺς νεαροὺς Θεολόγους νὰ ἱερωθοῦν. Ἀλλʼ εἶνε τοῦτο εὔκολον; Ὑπάρχουν διʼ ὅλους αἱ προϋποθέσεις τῆς ἱερωσύνης; Αἱ ἀποφάσεις Τοπικῶν καὶ Οἰκουμενικῶν Συνόδων περὶ τῶν ἠθικῶν προσόντων τῶν μελλόντων νὰ ἱερωθοῦν εἶνε τόσον σαφεῖς καὶ αὐστηραί, ὥστε ἐκ τῶν ἑκατὸν νέων σήμερον εἶνε ζήτημα νὰ εὕρητε δύο ἤ τρεῖς, οἱ ὁποῖοι νὰ ἔχουν τὴν ὑπὸ τῶν Ἱερῶν Κανόνων ἀπαιτουμένην ἀποστράπτουσαν ἠθικὴν καθαρότητα διὰ νὰ εἶνε ἄξιοι νὰ προσεγγίζουν τὸ Ἱερὸν Θυσιαστήριον. Πῶς λοιπὸν τοὺς ὠθεῖτε εἰς τὴν ἱερωσύνην; Δεινοὶ θεολόγοι, ἅγιοι, θαυματουργοὶ ἠμποροῦν νὰ γίνουν, ἀλλʼ ἱερεῖς κωλύονται νὰ γίνουν ὅλοι.
Ἡ ἱερωσύνη δὲν ἀποτελεῖ τὴν εὔκολον λύσιν τοῦ προβλήματος τῶν ἀδιορίστων Θεολόγων. Ἡμεῖς, προβλέποντες τὴν θύελλαν, πρὸ ἑνὸς καὶ πλέον ἔτους ὑπεδείξαμεν εἰς τὸ ὑπʼ ἀριθμ. 246 φύλλον τῆς «Σπίθας» τρόπους, μὲ τοὺς ὁποίους δύναται νʼ ἀπορροφηθῆ ὁλόκληρος ὁ ἀριθμὸς τῶν Θεολόγων ἐπʼ ἀγαθῶ τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας. Ἀλλὰ δυστυχῶς ἐλαλήσαμεν εἰς ὦτα μὴ ἀκουόντων.
Ἐκτὸς ὅμως τῶν ἀνωτέρω ὑπάρχει καὶ ἄλλο τι, τὸ ὁποῖον κάμνει τοὺς νεαροὺς Θεολόγους νὰ πικραίνωνται καὶ νὰ ἐξανίστανται. Βλέπουν τοὺς Ἱεράρχας, πλὴν ὀλίγων ἐξαιρέσεων, νὰ ἵστανται ἀπαθεῖς καὶ ἀδιάφοροι ἀπέναντι θεμάτων, ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ τοὺς συγκλονίζουν ἐξ ὁλοκλήρου καὶ νὰ μεταβάλλουν τὰς ἀρχιερατικάς των ράβδους εἰς ρομφαίας ἀρχαγγελικάς, ἀπηνῶς διώκωντες τὴν ἀδικίαν, τὴν ἀπιστίαν καὶ τὴν ἀσέβειαν τῶν ἡμερῶν μας, τῆς ὁποίας οὐκ ὀλίγα δείγματα παρέχει ἡ σύγχρονος κοινωνία. Δυστυχῶς. Βλασφημεῖται ὁ Χριστός; Ἀδικεῖται ὁ ἄνθρωπος; Περιυβρίζεται τὸ ἱερὸν Εὐαγγέλιον; Θριαμβολογοῦν οἱ ἐχθροὶ τῆς Ἐκκλησίας; Οὐδεμία αἴσθησις. Εἶνε ὅμως ἕτοιμοι οἱ Ἱεράρχαι μας νὰ ὑψώσουν τὰς ἀρχιερατικάς των ράβδους, νὰ διαπληκτισθοῦν διὰ τὴν προσθήκην ἤ ἀφαίρεσιν χωρίων καὶ κωμοπόλεων, εἶνε ἕτοιμοι νὰ δώσουν μάχην μὲ τὴν Κυβέρνησιν ὁλόκληρον, διὰ νὰ ἐπιτύχουν τὸ μεταθετόν, εἰς τὸ ὁποῖον συγκεντρώνονται οἱ εὐγενέστεροι πόθοι τῶν περισσότερων ἐξ αὐτῶν!! Νὰ εἶσθε βέβαιοι, ὅτι ὄχι τὸν κ. Κασιμάτην, ἀλλʼ αὐτὸν τὸν Διάβολον, ἐὰν ἦτο Ὑπουργὸς Θρησκευμάτων, θὰ τὸν ἐχειροκρότουν καὶ θὰ τὸν ἠσπάζαντο, ἀρκεῖ νὰ τοὺς προσέφερεν ἐπὶ χρυσοῦ δίσκου τὸ γλυκύτατον γλύκισμα, ὅπερ λέγεται μετάθεσις ἐκ μικρᾶς Μητροπόλεως εἰς μεγάλην καὶ πλουσίαν. Τὸ μεταθετόν, Ὡς ὀρθῶς ἐγράφη, εἶνε τὸ Α καὶ τὸ Ω τῆς ἀρχιερατικῆς των ὑπάρξεως.
Ἰδεολογικοὺς ἀγῶνας δὲν δίδει δυστυχῶς τὴν ἐποχὴν αὐτὴν ἡ Ἱεραρχία μας. Περὶ μικρὰ καὶ ἀνάξια μόνον ἀσχολεῖται. Καὶ διὰ τοῦτο οἱ νεαροὶ Θεολόγοι μας ἐκ τῶν ἐπαφῶν μετὰ τῶν ἐκπροσώπων τῆς Ἐπισήμου Ἐκκλησίας ἀποκομίζουν οὐκ ὀλίγην λύπην καὶ πικρίαν, ἀγανακτοῦν σφόδρα καὶ εἰς τὰ βάθη τῆς ψυχῆς των διερωτῶνται: Πιστεύουν ἄρά γε οἱ Ἱεράρχαι; Ἐὰν πιστεύουν, διατὶ δὲν ἀγωνίζονται;

* * *

Κίνημα ἀναγεννήσεως
Οἱ νέοι, ποὺ σπουδάζουν σήμερον Θεολογίαν, ἦλθον εἰς ἐπαφὴν μὲ τὴν σὐγχρονον πραγματικότητα, καὶ ἐκ τῆς ἐπαφῆς ταύτης διεπίστωσαν, διὰ πολλῶν παραδειγμάτων, ὅτι ἡ εἰκὼν Πολιτείας καὶ Διοικούσης Ἐκκλησίας εἶνε πολὺ διάφορος τῆς εἰκόνος, τὴν ὁποίαν ἐμόρφωσαν εἰς τὰς ψυχάς των ἐκ τῆς ἀναγνώσεώς τῶν Γραφῶν καὶ τῶν Πατέρων. Ἡ ἀντίθεσις δὲ αὐτὴ μεταξὺ ἰδέας καὶ πραγματικότητος ὁδηγεῖ τοὺς νέους εἰς δίλημμα: Ἤ νὰ ὑποκριθοῦν καὶ αὐτοὶ καὶ νὰ ἔλθουν εἰς συμβιβασμοὺς τακτοποιούμενοι κάπως καὶ «βολευόμενοι» μέσα εἰς αὐτὸν τὸν κόσμον ἤ μὲ πᾶσαν εἰλικρίνειαν καὶ συνέπειαν πρὸς τὰς ἀρχὰς ποὺ πιστεύουν νὰ ἐξέλθουν εἰς ἀγῶνας σκληρούς, ἀλλὰ τιμίους. Προετίμησαν τὸ δεύτερον. Καὶ ὁ ἀγὼν ἤρχισε καὶ ἐκ μικρῶν ἔφθασεν εἰς τὰ μεγάλα, ἔφθασεν εἰς τὴν κορυφήν, ἔγινε πλέον καθαρῶς ἰδεολογικὸς ἀγὼν καὶ ἐβαπτίσθη κίνημα ἀναγεννήσεως.
Οἱ νέοι ἐκήρυξαν ἐπανάστασιν! Οἱ νέοι αὐτοί, τοὺς ὁποίους μὲ τόσην εἰρωνείαν βλέπουν οἱ ἰσχυροὶ τῆς ἡμέρας, ἐγκλείοντες εἰς τὸ στῆθός των Βεζούβιον ἁγίας ἐπαναστάσεως, ἄφησαν πλέον τὰ θρανία μιᾶς μουχλιασμένης Θεολογίας καὶ εἶνε ἕτοιμοι νὰ ἐξορμήσουν πρὸς τὴν ὕπαιθρον, νὰ μεταδώσουν τὸν παλμὸν τῆς πίστεως καὶ νὰ φωνάξουν πρὸς ὅλον τὸν Ἑλληνικὸν λαόν:
Πιστὲ Ἑλληνικὲ Λαέ! Μία φοβερὰ προδοσία τῆς Πίστεως συντελεῖται εἰς τὰ σπλάχνα τοῦ Ὀρθοδόξου Βασιλείου μας. Τὸ δένδρον τῆς Ὀρθοδοξίας, ποὺ ἔθαλλεν ἄλλοτε καὶ εὐωδίαζεν εἰς ὁλόκληρον τὴν Ἑλλάδα, ἤρχισε νὰ κιτρινίζη καὶ νὰ μαραίνεται. Τρωκτικὰ (ροταριανοί, μασόνοι, ποικιλώνυμοι αἱρετικοί, βλάσφημοι, ἄθεοι καὶ ὅλοι οἱ ἀντίχριστοι) ροκανίζουν τὰς ρίζας τοῦ δένδρου. Θέλουν νὰ ἐξολοθρεύσουν τὸ δένδρον τῆς Ὀρθοδοξίας, κάτω ἀπὸ τὴν σκιὰν τοὺ ὁποῖου εὗρον ἀνάπαυσιν γενεαὶ γενεῶν Ἑλλήνων, καὶ εἰς τὴν θέσιν αὐτοῦ νὰ φυτεύσουν ἄλλα δένδρα ἄκαρπα καὶ ἄχρηστα καὶ ἐπιβλαβῆ, ὦν ἡ σκιὰ θανατηφόρος. Ἡμεῖς οἱ νέοι κρατοῦμεν εἰς τὰ χέρια μας τὸ Εὐαγγέλιον καὶ ἀπευθυνόμεθα πρὸς ὅλους καὶ λέγομεν: Τὸ Εὐαγγέλιον ἤ εἶνε ψεῦδος ἤ εἶνε ἀλήθεια. Ἐὰν εἶνε ψεῦδος, νὰ ἑνωθῶμεν μὲ τοὺς ἀπίστους καὶ ἀθέους καὶ νὰ τὸ καύσωμεν. Ἐὰν ὅμως τὸ Εὐαγγέλιον εἶνε ἀλήθεια, ὅπως πιστεύομεν ἡμεῖς καὶ ὅπως ἀποδεικνύει Ἱστορία εἴκοσι αἰώνων, τότε τὸ Εὐαγγέλιον πρέπει νὰ γίνη ἡ ρίζα καὶ τὸ θεμέλιον τῆς ζωῆς τοῦ Ἔθνους. Πρέπει νὰ γίνη ἡ καθημερινὴ πνευματικὴ τροφὴ τοῦ λαοῦ μας. Πρέπει νὰ γίνη τὸ Α καὶ τὸ Ω τῆς Παιδείας μας εἰς παντὸς τύπου σχολεῖα, ἀπὸ τοῦ νηπειαγωγείου μέχρι τοῦ Πανεπιστημίου. Τὸ Εὐαγγέλιον, ποὺ ἐγράφη τὸ πρῶτον εἰς τὴν Ἑλληνικὴν γλῶσσαν καὶ ἔχει μεταφρασθῆ εἰς χιλίας καὶ πλέον γλώσσας καὶ διαλέκτους, πρέπει νὰ γίνη Νόμος ζωῆς. Ὁ Λαός μας πρέπει νὰ γίνη λαὸς τῆς Βίβλου, τὸ κράτος μας κράτος Θεού, ἡ Ἐκκλησία μας ζῶσα καὶ ἐλευθέρα καὶ ἡ Πατρίς μας ἐπίγειός τις παράδεισος, πρότυπον Ἔθνους. Ἰδού, ὦ Πανέλληνες, τὸ ἰδανικὸν διὰ τὸ ὁποῖον ἀξίζει νὰ ζῶμεν καὶ νʼ ἀποθνήσκωμεν.
Εὐγενῆ τὰ ἐλατήρια τῶν φοιτητῶν, ὑψηλοὶ οἱ σκοποὶ αὐτῶν.
Καὶ πρὸς τὰ ἐλατήρια αὐτὰ καὶ τοὺς σκοποὺς ἀνταποκρίνεται πλήρως ἡ ἐνέργεια τῶν φοιτητῶν, οἱ ὁποῖοι κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ συλλαλητηρίου των ἐτοποθέτησαν μεγάφωνον εἰς τὸ στῆθος τοῦ ἀνδριάντος τοῦ ἀειμνήστου Κοραῆ μνημονεύσαντες καὶ τοῦ ἐπὶ τοῦ ἀνδριάντος γραφικοῦ ρητοῦ˙ «Δράξασθε παιδείας μήποτε ὀργισθῆ Κύριος καὶ ἀπολεῖσθε ἐξ ὁδοῦ δικαίας». Συμμετεῖχε νοερῶς καὶ ὁ ἀείμνηστος διδάσκαλος τοὺ Γένους εἰς τὸν ἀγῶνα τῶν παιδιῶν τῆς νεωτέρας Ἑλλάδος. Ἐὰν τὴν ὥραν ἐκείνην ὁ Κοραῆς ἀνίστατο ἐκ τοῦ τάφου καὶ ἐπληροφορεῖτο τὴν κατὰ τοῦ Εὐαγγελίου ἀνίερον ἐκστρατείαν, ὄχι μόνον θὰ διεμαρτύρετο, ἀλλὰ καὶ θὰ ἐρράπιζεν ὅλους ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι θέλουν νὰ ἐκτοπίσουν τὸ Εὐαγγέλιον ἐκ τῆς Παιδείας μας καὶ τῆς ζωῆς τοῦ Ἔθνους. Εἰς τὴν ζωὴν τοὺ Κοραῆ ὑπάρχει τὸ ἀνέκδοτον, ὅτι ἐπισκεφθείς ποτε σχολεῖον καὶ μὴ εὑρὼν εἰς τὴν βιβλιοθήκην αὐτοῦ τὸ Εὐαγγέλιον, ἐστράφη ἀποτόμως καὶ ἐρράπισε τὸν διδάσκαλον.

* * *

Φοιτηταὶ τὴς Θεολογίας Ἀθηνῶν καὶ Θεσσαλονίκης, ἐκλεκτὰ παιδιὰ τῆς Ἑλλάδος! Μὴ ὐποστέλλετε τὴν σημαίαν. Κλείσατε τὰ αὐτιά σας εἰς τὰς σειρῆνας τοῦ κόσμου, αἱ ὁποῖαι σᾶς καλοῦν εἰς συμβιβασμοὺς ἐπὶ ζητημάτων πίστεως. Ἡ διάνοιά σας φωτεινὴ μὲ τὰς ἰδέας τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἡ καρδία σας θερμὴ μὲ τὸ πῦρ τῆς ἁγίας Πεντηκοστῆς. Ἡ θέλησίς σας σιδηρᾶ καὶ ἄκαμπτος μὲ τὴν ἀπόφασιν νὰ κρατήσετε τὸν ἀγῶνα μέχρις ἐσχάτων. Ἐξέλθετε ἐκ τῆς συγχρόνου Βαβυλῶνος. Ἐξορμήσατε πρὸς τὴν ὕπαιθρον. Μύριαι ἕδραι σᾶς ἀναμένουν ἐκεῖ, ἑκάστη τῶν ὁποίων ἀξίζει πολὺ περισσότερον ἀπὸ τὰς πανεπιστημιακὰς ἕδρας μιᾶς ἀπωστεωμένης Θεολογίας. Ἀκροαταί σας θερμοὶ θὰ εἶνε ὁ λαός. Λαλήσατε εἰς αὐτὸν μὲ γλῶσσαν Κοσμᾶ καὶ Παπουλάκου, κηρύξατε εἰς πόλεις καὶ κωμοπόλεις καὶ χωρία τὴν ἁγίαν ἐπανάστασιν ὑπὲρ τοῦ Εὐαγγελίου καὶ θὰ ἴδητε τὸ ΘΑΥΜΑ.
Ἄς εἶσθε μικροί. Ἄς σᾶς ὑποτιμοῦν οἱ «μεγάλοι». Μὴ λησμονεῖτε, ὅτι ἐφʼ ὅσον ἔχετε πίστιν, διὰ τῶν μικρῶν καὶ ἀσθενῶν καὶ μωρῶν κατὰ κόσμον πραγματοποιεῖ ὁ Κύριος τὰς μεγάλας ἠθικὰς μεταβολάς, ἐνώπιον τῶν ὁποίων μένει ἔκθαμβος ὁ κόσμος. Μὴ λησμονεῖτε, ὅτι ἐκ φοιτητῶν προῆλθον κινήσεις ἀναγεννήσεως εἰς ἔθνη μεγάλα. Ὑπενθυμίζομεν κίνησιν χριστιανῶν φοιτητῶν τῆς Ὀξφόρδης ἐκ τῆς ὁποίας ἐξεπήδησε φλόξ, ποὺ ἐθέρμανε τὸν κατεψυγμένον κόσμον τῆς Ἀγγλίας.
Εἰς τὸν εὐγενῆ σας ἀγῶνα πᾶς πιστὸς συμπαρίσταται.
Εἴθε ὁ Θεὸς τῶν Πατέρων ἡμῶν νὰ σᾶς ἐνισχύη διὰ νὰ μείνητε πιστοὶ μέχρι τέλους.