N’ ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΟΥΜΕ ΤΙΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΜΑΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ

Aπο το βιβλίο τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου
«ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΣΤΟΥΣ ΕΣΧΑΤΟΥΣ ΚΑΙΡΟΥΣ», ἐκδοση Γ ἐπηυξημένη, 2015, σελ.140

Ἡ Ἐκκλησία μας σήμερα πολεμεῖται. Πολεμεῖται περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλη φορά. Καὶ οἱ Χριστιανοὶ κοιμοῦνται. Ἐγώ, λέει ὁ ψευτοχριστιανός, πάω στὴν ἐκκλησία, κάνω τὸ σταυρό μου, προσκυνῶ τὶς εἰκόνες, ἀνάβω τὸ κερί μου, ἀκούω, κοινωνῶ, καὶ τίποτα παραπάνω… Μέχρι ἐκεῖ σταματοῦν. Ἐνῷ τώρα οἱ δύσκολοι καιροί μας ἐπιβάλλουν, ὁ Χριστιανὸς νὰ εἶνε μαχητικὸς καὶ νὰ ἀγωνίζεται γιὰ τὴν πίστι του.
Θέλω νὰ εἶστε ἕτοιμοι γιὰ νὰ δώσετε τὸ παρὼν εἰς ὅλα τὰ προσκλητήρια εἰς τὰ ὁποῖα ἐνδεχομένως ―μὲ σάλπιγγα Χριστοῦ― νὰ σᾶς καλέσῃ ὁ ἐπίσκοπος.
Σᾶς ἐρωτῶ· Εἶστε σύμφωνοι; Ἔχετε διάθεσι ν’ ἀγωνιστῆτε;

ΑΓΩΝΙΣΘΗΤΕ

«ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΣΤΟΥΣ ΕΣΧΑΤΟΥΣ ΚΑΙΡΟΥΣ», σελ.81

Ἡ Ὁρθοδοξία πολεμεῖται μὲ λύσσα ἀφάνταστη. Πολεμεῖται ἐξωτερικῶς ἀπὸ τοὺς ἀθέους καὶ ἀπίστους, πολεμεῖται καὶ ἐσωτερικῶς ἀπὸ τοὺς κακοὺς ποιμένας. Ἀλλ’ ὅλες  οἱ σκοτεινὲς δυνάμεις ποὺ θὰ ἐκβράσῃ ὁ ἅδης γιὰ νὰ τὴν διαλύσουν θὰ συντριβοῦν ὡς κύματα λυσσαλέα ἐπάνω στὸ βράχο. Θὰ κονιορτοποιηθοῦν καὶ ἡ Ἐκκλησία ἡ Ὀρθόδοξη, ποὺ θὰ κρατᾶ τὴν ὀρθὴ πίστι, θὰ ὑψώση νικηφόρα τὴν σημαία της εἰς τὰ πέρατα τοῦ κόσμου. «Πύλαι ἅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς».

ΣTOIXEIA ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ ΕΝΑΝΤΙ ΚΑΤΕΓΝΩΣΜΑΝΗΣ ΠΑΝΑΙΡΕΣΕΩΣ

ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ Κ. ΣΑΡΑΝΤΙΔΗ
Δασκάλου και πολιτικός επιστήμων

Δοκίμιο εκκλησιαστικού ενδιαφέροντος
Καβάλα, Ιανουάριος 2017

1. Εισαγωγή

Το φοβερό σε δυναμική και ουσία αρχαίο ρήμα «ίσταμαι» που κληροδοτήθηκε στους νεοέλληνες μέσω της ενιαίας και μοναδικής ιστορικά συνέχειας της ελληνικής γλώσσας η οποία τροφοδότησε νοηματοδοτώντας τις γλώσσες όλου του λεγόμενου ευρωπαϊκού πολιτιστικού τόξου συμπεριλαμβανομένης και της αμερικανικής και αυστραλιανής ηπείρου, συνθέτει με τη δισύλλαβη πρόθεση «αντί» το ουσιαστικό «αντίσταση». Η δυναμική του τόσο ισχυρή ώστε να χρησιμοποιείται και ως θετικός όρος για να προσδιορίσει ακόμη και ηλεκτρικά φαινόμενα. Στην παρούσα δοκιμή, θα περιοριστούμε αναλύοντας την αντίσταση σε αιρετικό εκκλησιαστικό περιβάλλον, λαμβάνοντας στοιχεία από μια άλλη μοναδική στον κόσμο ελληνική εφεύρεση που μας επιτρέπει ακόμη να βρισκόμαστε εδώ και χιλιετίες στον ίδιο χώρο η ίδια φυλή, όταν άλλοι έρχονταν, έφευγαν, ξαναέρχονταν, εξαφανίζονταν και ούτω καθ’ εξής, επί αιώνες: Τη στρατηγική.

2. Ορισμοί

Σε τούτη την προσέγγιση χρειαζόμαστε μέσα από την Ιερά Παράδοσή μας και έναν ορισμό από τους πολλούς που υπάρχουν για τον αιρετικό. Θεωρούμε ότι για τις ανάγκες του κειμένου προσφορότερος θα ήταν ο από τον 6ο Κανόνα της Β΄ Οικουμενικής Συνόδου: «Αἱρετικοὺς δὲ λέγομεν, τούς τε πάλαι τῆς ἐκκλησίας ἀποκηρυχθέντας, καὶ τοὺς μετὰ ταῦτα ὑφ’ ἡμῶν ἀναθεματισθέντας· πρὸς δὲ τούτοις, καὶ τοὺς τὴν πίστιν μὲν τὴν ὑγιῆ προσποιουμένους ὁμολογεῖν, ἀποσχίσαντας δέ, καὶ ἀντισυνάγοντας τοῖς κανονικοῖς ἡμῶν ἐπισκόποις».
Ως μεγαλύτερο επίκαιρο σημείο των σημερινών καιρών αλλά και υπόδειγμα προς αντίσταση δεν θα μπορούσε να επιλεγεί άλλο από την κατεγνωσμένη από αναγνωρισμένους σύγχρονους αγίους παναίρεση του Οικουμενισμού, βάση της οποίας είναι ο Παπισμός.

3. Διαπιστώσεις

Υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη η οποία προωθείται δυστυχώς και από κάποια αρχιερατικά περιβάλλοντα, ότι ο Παπισμός είναι εκκλησία με έγκυρα μυστήρια και κανονική επισκοπική διαδοχή επειδή δήθεν δεν έχει καταδικαστεί από Οικουμενική Σύνοδο.
Μια πρώτη μορφή αντίστασης στον παραπάνω ισχυρισμό και μάλιστα άμεση είναι η αυστηρή ιστορική αναδρομή μέσα από ιστοριογραφικές πηγές, και αναφορές και μαρτυρίες κατά προτίμηση ξένων, ακόμη και αλλοθρήσκων ώστε η κατηγορία για ιδιοτέλεια να είναι η ελάχιστη. Σε ξένες βιβλιοθήκες, ακόμη και στο Βατικανό υπάρχουν πολλά στοιχεία προσβάσιμα. Αυτά, για όσους τυχόν τολμήσουν να αμφισβητήσουν πέρα ως πέρα αξιόπιστες ορθόδοξες πηγές. Ενδεικτικά, αναφέρουμε: Την εν Κωνσταντινουπόλει Σύνοδο του 879, την χαρακτηριζόμενη ως Η΄ Οικουμενική στην οποία καταδικάστηκε ως αιρετική πλάνη η προσθήκη του filioque στο Σύμβολο της Πίστεως. Η εν λόγω Σύνοδος δυστυχώς δεν επικαιροποιήθηκε ακόμη παρά μόνο στη συνείδηση του πιστού λαού, ούτε στην περσινή σύναξη του Κολυμπαρίου Κρήτης ως όφειλε. Ένας ακόμη λόγος για τον οποίον δεν θα μπορούσε να είναι Ορθόδοξη Σύνοδος. Ομοίως, η Θ΄ Οικουμενική του 1351 επί Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, η οποία κατέρριψε τις Βαρλααμικές παπικές κακοδοξίες και πλάνες περί κτιστών ενεργειών. Η εν Κωνσταντινουπόλει τελευταία Σύνοδος στην Αγία Σοφία, του 1450 με την καταδίκη της «ενωτικής» συνόδου Φεράρας – Φλωρεντίας και των αιρετικών διδασκαλιών των Φράγκων και Λατίνων. Η εν Κωνσταντινουπόλει Σύνοδος του 1722: «Να αποδιώχνετε το ψεύδος … να απέχετε μακριά από τις καινοτομίες και τους νεωτερισμούς των Λατίνων, οι οποίοι δεν άφησαν κανένα δόγμα και μυστήριο και παράδοση της Εκκλησίας που να μην το φθείρουν και το νοθεύσουν». Η εν Κωνσταντινουπόλει του 1838:«Να προφυλάξωμεν τα γνήσια τέκνα της Ανατολικής Εκκλησίας από τας βλασφημίας του Παπισμού … τα βάραθρα των αιρέσεων και τους ψυχοφθόρους κρημνούς της παπικής πλάνης των … ίνα γνωρίσητε όσον το διάφορον ημών των Ορθοδόξων από των Κατόλικων, ίνα μην απατάσθε από του λοιπού από τα σοφίσματα και καινοφωνίας των ψυχοφθόρων τούτων αιρετικών … της ματαιόφρονος και σατανικής τούτων αιρέσεως». Η αυτή αντίληψη έχει σαφώς διατυπωθεί και στο γράμμα των Ορθοδόξων πατριαρχείων του 1848, ως απάντηση στην εγκύκλιο του Πάπα Πίου θ΄ και μάλιστα για τον ουσιαστικό ρόλο των λαϊκών: «Παρ’ ἡμῖν…ὁ ὑπερασπιστής τῆς θρησκείας ἐστίν αὐτό τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, ἤτοι αὐτός ὁ λαός… τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας,…ὁ λαός αὐτός φύλαξ καί φρουρός Ὀρθοδοξίας».

4. Στρατηγική

Ως ελληνική καινοτομία η στρατηγική δεν είναι τίποτα άλλο παρά η ευφυής επιτυχημένη προσπάθεια των ολίγων να ανταπεξέλθουν με τα υπάρχοντα μέσα και εκμεταλλευόμενοι μαθηματικώ τω τρόπω τα υπάρχοντα στοιχεία άμυνας, επίθεσης και αντεπίθεσης κατά αντιπάλου ασυγκρίτως ισχυροτέρου τον οποίον ούτε υποτιμά ούτε υπερτιμά, δεν δέχεται ότι υπάρχουν τελευταίες ευκαιρίες και κατά κανόνα κάνει κινήσεις τακτικής τις οποίες αδυνατεί να προβλέψει ο αντίπαλος. Η τακτική είναι πάντοτε υποδομή της στρατηγικής, η στρατηγική δε, ποτέ δεν εκθέτει τις δυνάμεις που διαθέτει στο κέντρο των επιχειρήσεων, δεν επιθυμεί να είναι στο επίκεντρο παρά αρέσκεται σε πλευρές του πλαισίου και περισσότερο αγαπά να κρύβεται στις γωνίες από τις οποίες δεν είναι μόνο αθέατη από τον εχθρό αλλά και το οπτικό πεδίο που διαθέτει προς το πλαίσιο των επιχειρήσεων είναι τεράστιο.

5. Παραδείγματα

Ως παραδείγματα θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ότι η αγαπημένη θέση ενός κατασκόπου είναι πάντοτε η γωνία, μια απλή μύγα για να τη χτυπήσουμε με επιτυχία την περιμένουμε να εκτεθεί στο κέντρο μιας επιφάνειας και αρκεί ένα μικρό πετραδάκι στο παπούτσι ενός γίγαντα για να του κάνει το βάδισμα προβληματικό και ανυπόφορο. Η στρατηγική συνεπώς πάει αντίθετα από το κοινώς παραδεκτό, από την κοινωνία. Ο κοινωνικός άνθρωπος αρέσκεται να βρίσκεται στο επίκεντρο των πραγμάτων, ο στρατηγιστής αρκείται στην πλευρά ή στη γωνία και ο μεγαλύτερος στρατηγός είναι αυτός που αθέατος θα καταφέρει όχι τόσο να κερδίσει μία μάχη αλλά να μην τη δώσει ποτέ έχοντας έξυπνα εξασφαλισμένη πάντοτε την ειρήνη εντός πλαισίου.

6. Αντίσταση
Η αντίσταση σε αυτές τις περιπτώσεις και δη απέναντι σε ύπουλες και σατανικές αιρέσεις επιστρατεύει τη νοημοσύνη η οποία είναι μαζί με όλα τα άλλα χαρίσματα καρπός του Αγίου Πνεύματος. Λογικό πρόβατο ο άνθρωπος δεν απορρίπτει ποτέ τη λογική του στην εξέλιξη μιας μάχης περιμένοντας σωτηρία με μαγικό τρόπο. Ο Χριστός δεν είναι μαγεία αλλά Ζωή. Παρεμβαίνει δίχως να θίγει στο ελάχιστο την αυτεξούσια ανθρώπινη ελευθερία. Όσο κι αν αυτό ακούγεται οξύμωρον, είναι αληθές και ανήκει σε χώρο Μυστηρίων. Η μαγεία είναι σατανική εξέλιξις και δεν μας αφορά. Ο αμυντικός σχεδιασμός απαραίτητος με κανόνες, τα κάστρα αν δεν υπάρχουν και δεν συνεργάζονται ο εχθρός προχωρεί ακάθεκτα, και όταν υπάρχουν, τα τείχη είναι απαραίτητα. Ας μην ξεχνούμε ότι η Πόλη έπεσε όταν ο εχθρός κατάφερε από τα δυτικά να αποδιοργανώσει και να καταλάβει όλα το δίκτυο των κάστρων που την προστάτευε στη Θράκη, με κυρίαρχο αυτό του Διδυμοτείχου.

7. Τείχη

Η περίφημη αποτείχιση συνεπώς αφορά μόνον όσους σώζονται εντός των τειχών ασφαλείας τα οποία απαραιτήτως υψώνουν. Άμα ο εχθρός απειλεί άμεσα τη ζωή μου και μάλιστα την πνευματική κινδυνεύοντας να κολαστώ αιώνια, όχι λόγω τιμωρίας ενός κακού Θεού που δεν υπάρχει αλλά των δικών μου προσωπικών αμαρτιών και αδυναμιών, φυσικά και θα υψώσω τείχη απέναντί του και θα αγωνιστώ ως μαχητής υπακούοντας στον στρατηγέτη μου. Με άλλα λόγια δεν νοείται στρατηγική χωρίς ηγεσία και αμυντικό σχεδιασμό, δίχως μπροστάρηδες, δίχως αρχηγό. Ακόμη και μέσα στη γη θα καταφύγω για να υπερασπίσω τα όσια και τα ιερά, μέσα σε οχυρά θα καλυφθώ και θα εκμεταλλευτώ όλους τους κανόνες της πολιορκητικής για να γίνω μαχητής που επιστρέφει στη μάχη, μετά από τη μάχη. Οι δύσκολοι αγώνες έχουν ανάγκη από ήρωες αλλά τους θέλουμε ζωντανούς για να επιστρέφουν στο πεδίο της μάχης. Ο νεκρός ήρωας από την πρώτη ημέρα έχει άμεση σχέση με τη βλακεία.

8. Χρονοστρατηγική

Αφήνουμε τελευταία τη χρονοστρατηγική σε έναν αντιαιρετικόν αγώνα, η οποία σχετίζεται απευθείας με το παρελθόν. Εδώ ο αγώνας γίνεται πλέον με πνευματικά μέσα δι’ Αγίου Πνεύματος και ξεφεύγει από τα στενά νοητικά πλαίσια. «Άγιε του Θεού, πρέσβευε υπέρ ημών». Διαβάζω τους κεκοιμημένους και αγωνίζομαι όχι μόνο για τους ζωντανούς αλλά και για τους αγέννητους. Η ευθύνη τεράστια, ιδίως των ποιμένων. Η τελική νίκη δεν είναι δική μας. Είναι του Χριστού. Είναι της Εκκλησίας. Δεν είναι δυνατόν όμως να περιμένουμε απαθείς και να αφήνουμε να καλπάζει το ψεύδος και να γράφονται ανοησίες. Εκκλησία = Χριστός και είμαστε μέλη Χριστού διά Σώματος Χριστού. Ποιά επίσημη και ανεπίσημη Εκκλησία επικαλούνται κάποιοι κι ως τι μέλη της να είμαστε; Η εκκλησιαστική διοίκηση αν ορθοτομεί έχει καλώς, εάν όχι, τι μέλη; Σωματείο εγγεγραμμένων μελών είναι; Εμείς, παραμένουμε στην Εκκλησία του Χριστού. Τους αγαπάμε τους αιρετικούς, την αίρεση απεχθανόμαστε, τους ενημερώνουμε μια – δυο φορές (αρκετές) μήπως και συνέλθουν και κατόπιν για δική μας προστασία και δική τους νουθεσία παραιτούμεθα αυτών. Ούτε σχίσμα ούτε εκτός ούτε επί τα αυτά. Παραμένουμε εντός για να ασχοληθούμε με τα ουσιώδη που είναι η πάλη με τον Διάβολο και η νίκη κατά του θανάτου που εισήχθη με την πτώση, προς την άρρητη, ατέλευτη, αιώνια ζωή με τον άρχοντα του ακτίστου και ανεσπέρου Φωτός. Το μέγα πρόβλημα είναι αυτό, με ζητούμενο και ποθούμενο την καινή κτίση και Ανάσταση, «το αρχαίον κάλλος» το προ της πτώσεως, την «καλήν απολογίαν την επί του φοβερού βήματος του Χριστού», με πνευματικά εργαλεία τη νηστεία, την αγρυπνία, την προσευχή, τη συνειδητή συμμετοχή στα μυστήρια, την κοινή λατρεία και πάντοτε με πνευματικό ορθόδοξο καθοδηγητή σε χωρική κοινότητας της ενορίας. Άλλον δρόμο δεν έχει να υποδείξει η εμπειρία των αγίων πλην της Θείας Χάριτος όπως αυτή διέσωσε την υστάτην ώρα τον μετανοημένο ληστή επάνω στον σταυρό του.

9. Θεματοφύλακες

Εντός φυσικά, «πάσης επισκοπής ορθοδόξων» για όσους ιερωμένους και μοναχούς το αποφασίζουν να μη μνημονεύουν και να αποκόπτονται από την αίρεση και είναι ανάγκη να το αποφασίζουν σύντομα όσο κι αν είναι λίγοι, όσο κι αν ο θεματοφύλακας πιστός λαός είναι ακόμη ανενημέρωτος και μέχρι να το αποφασίσουν διότι δεν είναι κουμπί να πατηθεί για όλους ταυτόχρονα, ανάλογα με τις συνθήκες και κατά συνείδηση δι’ Αγίου Πνεύματος, μένουμε μαζί τους ως πιστοί θεματοφύλακες εάν ο αγώνας είναι κοινός και για τους λαϊκούς καμία εκκλησιαστική κοινωνία δεν νοείται με αιρετικούς, άμεσα. Σε θέματα πίστεως και ηθικής, υπακοή σε αντίθετη νουθεσία από πνευματικό, δεν γίνεται. Το θέμα λοιπόν είναι ποιοί είναι αιρετικοί. Εύκολο: Ανατρέχεις στην Ιερά Παράδοση (αγίους, συνόδους, ιερούς κανόνες κλπ) και το βρίσκεις αμέσως. Ούτε δημιουργείται κανένα σχίσμα από πιστό που αντιστέκεται και φεύγει από αιρετικό. Εδώ είναι η μεγάλη διαφορά από την κατάκριση. Και μικρό παιδί θα το καταλάβαινε τόσες φορές που έχει επαναληφθεί και αναλυθεί από πολλούς το τελευταίο διάστημα. Εδώ βρίσκεται η ουσία της αντίστασης, μακράν πάσης αλαζονικής συμπεριφοράς.

10.Οντολογία

Αναφερόμενοι στην πολυσυζητημένη και δήθεν συνοδικά εψηφισμένη αναγνώριση της ιστορικής ονομασίας και άλλων ετερόδοξων τάχα εκκλησιών και το ανόητο επιχείρημα ότι αποδεχόμεθα μόνο ιστορικά, ένα όνομα και όχι την ουσία του ονόματος. Πραγματικά, τόση σοφιστεία δεν θα περίμενε κανείς από ορθόδοξους κατά δήλωσή τους επισκόπους και η αντίσταση δεν μπορεί παρά να είναι καθολική. Η απάντηση δεν βρίσκεται μόνο στη φιλοσοφία αλλά και στην Αγία Γραφή. Το όνομα, ονοματίζοντας το είδος, χαρίζει την οντότητα στο ονοματιζόμενο. Γι αυτό και ο Θεός της Γένεσης έβαλε όλα τα ζώα να περάσουν μπροστά από τον Αδάμ, τον πνευματοφόρο πρωτόπλαστο. Ονοματίζοντάς τα, τους χαρίζει οντότητα. Παύουν να είναι αορίστως ζώα αλλά αποκτούν τη δική τους οντολογική προσωπικότητα, συγκεκριμένα, μοναδικά, ανεπανάληπτα, εσχατολογικά, βγαίνοντας από την προηγούμενη χαοτική και αόριστη κατάσταση και αποτελώντας τα μέλη του κόσμου – κοσμήματος.

11. Ελληνισμός

Οι Έλληνες μετατρέποντας το Χάος σε Κόσμο προσέδωσαν σε αυτό συγκεκριμένη μορφή. Αυτή της έλλογης, μετρημένης και ορισμένης σχέσης. Η πορεία του «έλληνα ανθρώπου», «τραγική». Πρώτα επιχειρεί να τακτοποιήσει το άτακτο Χάος. Να το κάνει Κόσμο. Και μόλις το καταφέρει, νοιώθει την ανάγκη να το υπερβεί, να το κάνει ουρανούπολη, ου-τόπο, ουτοπία. Από το μηδέν, το μη-ον, ο αρχαίος έλλην θεωρεί ότι κτίζει την προσωπικότητά του. Μόλις το επιτύχει, ξανά η υπέρβαση, να το ανοίξει προς τον άλλον. Πάνδημος στην αρχή ο Έρως, Ουράνιος μετά. Πρώτος αυτή του την ιδιότητα εντόπισε, ο τραγικός τελικά Έλληνας Ι. Συκουτρής. Ούτε ο Kant ούτε ο Hegel. Ούτε βέβαια, ο Nietzsche. Η Αλήθεια, απέναντι στο φαινομενικό ψεύδος του επιτηδευμένου Κάλλους. Το μεταλλαγμένο Χάος σε Άπειρο, μακράν της δεσμευτικής ευταξίας του: Η Ελευθερία. Για να φθάσουμε μετά από την Κοραϊκή αποξένωση στην εξαίσια θεολογική προσωπικότητα του 20ου αιώνα, στον πρωτοπρεσβύτερο Ιωάννη Ρωμανίδη, ανακαινιστή της Ορθοδόξου Θεολογίας μετά από ενάμιση περίπου αιώνα ύπνωσης μαζί και με τον αξεπέραστο Ρώσο θεολόγο δάσκαλό του π. Γ.Φλωρόφσκι. Ο Nietzsche βέβαια από την αντίπερα όχθη έκανε ένα μεγάλο βήμα προς την πραγματική γνώση των αρχαίων μας αλλά όχι το άλμα. Δεν μπόρεσε να διακρίνει την ταύτιση δημιουργίας – καταστροφής στην τελεολογική – εσχατολογική εξέλιξη των όντων, των εχόντων συγκεκριμένη οντολογική ονομασία και ουσία. Αυτό το άλμα επέπρωτο να το κάνουν οι Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας.

12. Επίλογος

Σύντομα έγινε μια προσπάθεια αν και τα νοήματα είναι πολλές φορές απροσπέλαστα όταν εμπλέκονται τα άρρητα με νοητικές διεργασίες, για να διασαφηνιστούν έννοιες που όσο κι αν παρουσιάζονται σαν κοινές και κατανοητές, στην πραγματικότητα πρόκειται περί σοβαρών παρανοήσεων που λειτουργούν ως τροχοπέδη σε ζητήματα τόσο σημαντικά, όσο η ζωή και ο θάνατος στην ένταξη της βιωματικής παράδοσης νοηματοδότησης της πραγματικότητας σε σχέση πάντοτε με την αντίσταση στο μέτρο του ανθρωπίνως εφικτού. Πέρα από αυτό το όριο, τον Λόγο τον έχει η Θεία Πρόνοια και το Μέγα Έλεος.

*Ο Α.Κ.Σαραντίδης είναι δάσκαλος στην Καβάλα και πολιτικός επιστήμων