Ἁγίου Γρηγορίου του Θεολόγου
25 Iανουαρίου
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης Αὐγουστίνου

———

———–

ΣΤΟ ΚΑΜΙΝΙ ΤΗΣ ΘΛΙΨΕΩΣ

(Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ θεολόγος)

ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΘΑ, ἀγαπητοί μου, στὸν πρῶτο μῆνα τοῦ ἔτους. Ὁ μήνας αὐτός, ὁ Ἰανουάριος, ὀνομάζεται μήνας τῶν πατέρων. Γιατί ὀνομάζεται ἔτσι; Διότι ἑορτάζουν πολλοὶ πατέρες. Ποιοί λέγονται πατέρες; Στὴ γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας μας πατέρες λέγονται οἱ ἔξοχοι ἐκεῖνοι ἐκκλησιαστικοὶ ἄνδρες, οἱ ὁποῖοι μὲ τὴν ἁγία ζωή τους, μὲ τοὺς ἀγῶνας ἐναντίον τῆς πλάνης καὶ τῆς ἁμαρτίας, καὶ μὲ τὰ σοφὰ συγγράμματά τους συνετέλεσαν στὴ στερέωσι τῆς ὀρθοδόξου πίστεως ἀνὰ τὴν οἰκουμένη.
Τὸ μῆνα αὐτὸν ἑορτάζεται ἡ μνήμη πολλῶν τέτοιων πατέρων. Τὴν 1η Ἰανουαρίου ἑορτάζει ὁ Μέγας Βασίλειος. Στὶς 10 τοῦ μηνὸς ὁ Γρηγόριος Νύσσης. Στὶς 17 ὁ Μέγας Ἀντώνιος. Στὶς 18 ὁ Μέγας Ἀθανάσιος. Στὶς 19 ὁ ἅγιος Μᾶρκος Ἐφέσου ὁ Εὐγενικός, ποὺ δὲν προσκύνησε τὸν πάπα. Σήμερα, 25 τοῦ μηνός, ἑορτάζουμε τὴ μνήμη ἑνὸς ἄλλου μεγάλου πατρὸς τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου τοῦ Ναζιανζηνοῦ. Στὶς 28 ἑορτάζουμε τὸν Ἐφραὶμ τὸν Σῦρο. Στὸ τέλος δὲ τοῦ μηνὸς ἑορτάζουν μαζὶ οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι· ὁ Μέγας Βασίλειος, ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, καὶ ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος. Ἰδού λοιπὸν γιατί ὁ μήνας αὐτὸς ὀνομάζεται μήνας τῶν πατέρων.
Θὰ μοῦ ἐπιτρέψετε, ἀγαπητοί μου, νὰ σᾶς πῶ λίγες λέξεις γιὰ τὸν ἥρωα τῆς πίστεώς μας τοῦ ὁποίου τὴν ἱερὰ μνήμη ἑορτάζουμε σήμερα, τὸν Γρηγόριο τὸ Ναζιανζηνό.

* * *

Πατρίδα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου εἶνε ἡ Μικρὰ Ἀσία, ἱερὰ γῆ. Χωριό του ἡ Ναζιανζός. Ἐγεννήθη ἀπὸ γονεῖς εὐγενεῖς. Ἡ μητέρα του, ἡ ἁγία Νόννα, ἦτο ἀπὸ τὶς σπάνιες γυναῖκες.
Ἡ Νόννα εἶχε ἕνα μεγάλο πόθο. Τέτοιο πόθο δὲν τὸν βρίσκεις σήμερα. Ποιός ἦταν ὁ πόθος της; Νὰ τὴν ἀξιώσῃ ὁ Θεὸς νὰ γεννήσῃ ἀγοράκι. Καὶ τὸ ἀγοράκι της τί νὰ γίνῃ; Νὰ γίνῃ ἱερεύς, νὰ τὸ ἀφιερώσῃ στὸ Θεό! Ποιά μητέρα σήμερα ἔχει τὸν πόθο αὐτό;
Ἡ Νόννα παρακαλοῦσε μὲ δάκρυα τὸ Θεό. Καὶ ὁ Θεὸς τῆς ἔδωσε τὸν Γρηγόριο, ποὺ γεννήθηκε τὸ 325 μ.Χ., τὸ ἔτος ποὺ συγκροτήθηκε ἡ Πρώτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδος.
Ὁ Γρηγόριος ἀπὸ μικρὰ ἡλικία ἀγαποῦσε τὰ γράμματα. Ὁ πατέρας του τὸν ἔστειλε στὴν Καισάρεια, στὴν Ἀλεξάνδρεια, καὶ τέλος στὴν Ἀθήνα, κέντρο τῶν ἐπιστημῶν καὶ τεχνῶν. Ἐκεῖ ἐσπούδασε. Εἶχε δὲ φίλο τὸν Μέγα Βασίλειο, μὲ τὸν ὁποῖο συνεδέθη τόσο στενά, ὥστε ἡ φιλία τους ἦταν ὑπόδειγμα ὁμοψυχίας· ἦταν σὰν μία ψυχὴ σὲ δύο σώματα.
Δὲν ἐμορφώθη ὅμως μόνο κοσμικῶς. Δὲν ἔμαθε μόνο φιλοσοφία, ῥητορική, μαθηματικά, ἀστρονομία κ.τ.λ., ὥστε νὰ γίνῃ ἕνας ἀπὸ τοὺς πλέον μορφωμένους τῆς ἐποχῆς του. Φρόντισε νὰ μορφωθῇ κατὰ Χριστόν, νὰ γίνῃ πραγματικὸς Χριστιανός. Διότι ἕνα σχολεῖο εἶνε τὸ ἀνώτερο· ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ. «Ἀρχὴ σοφίας φόβος Κυρίου» (Ψαλμ. 110,10· Παρ. 1,7). Ὁ Γρηγόριος ἐσπούδασε στὸ σχολεῖο τοῦ Χριστοῦ μας. Πέρασε ἀπὸ δύο πανεπιστήμια.
Τὸ ἕνα πανεπιστήμιο εἶνε ἡ ἔρημος. Ναί, ἡ ἔρημος. Ἐκεῖ ἐσπούδασε. Στὴν ἔρημο, ὅπου ἔζησαν ὁ Ἠλίας ὁ Θεσβίτης, ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος, πλῆθος ἀσκηταί, καὶ αὐτὸς ὁ Χριστὸς ἐπὶ σαράντα μέρες.
Στὴν ἔρημο ἐσπούδασε, κοντὰ στοὺς ἀσκητάς, τοὺς ἀληθινοὺς φιλοσόφους. Ἐκεῖ μελέτησε τρία βιβλία, ποὺ ἐμεῖς δὲν τ᾿ ἀνοίγουμε. Τὸ πρῶτο βιβλίο εἶνε ὁ ἑαυτός μας. Τὸ δεύτερο βιβλίο εἶνε ἡ φύσις. Τὸ δὲ τρίτο βιβλίο, τὸ ὑψηλότερο ἀπ᾿ ὅλα, εἶνε ἡ ἁγία Γραφή. Ἔρριχνε ἕνα βλέμμα στὸν ἑαυτό του καὶ ἔλεγε· «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (Λουκ. 18,13). Ἄλλοτε ἔρριχνε τὸ βλέμμα του στὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἔλεγε· «Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, ποίησιν δὲ χειρῶν αὐτοῦ ἀναγγέλλει τὸ στερέωμα» (Ψαλμ. 18,2). Καὶ ἄλλοτε ἔρριχνε τὸ βλέμμα στὴν ἁγία Γραφὴ καὶ ἔβλεπε ἐκεῖ ν᾿ ἀποκαλύπτεται τὸ πάγκαλο πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ἀλλ᾿ ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἔρημο πέρασε κι ἀπὸ ἄλλο πανεπιστήμιο. Τὸ δὲ ἄλλο πανεπιστήμιο εἶνε ὁ πόνος, ἡ θλῖψις. Ὅποιος δὲν πόνεσε, ὅποιος δὲν ἔκλαψε, ὅποιος δὲν ἐμούσκεψε τὸ προσκέφαλό του μὲ δάκρυα, δὲν ἐγνώρισε τί θὰ πῇ ζωή.
Πόνεσε πολὺ ὁ ἅγιος Γρηγόριος. Ὑπέφερε, διότι πέθαναν ἡ ἔξοχος μητέρα του, ὁ πατέρας του, ἡ ἀδελφή του ἡ Γοργονία. Πένθησε, διότι πέθανε ὁ Μέγας Βασίλειος, ποὺ τὸν θρήνησε περισσότερο κι ἀπὸ τὸν πατέρα του. Ἀκόμη κόντεψε νὰ πνιγῇ ταξιδεύοντας. Ναυάγησε στὸ Αἰγαῖο πέλαγος, κοντὰ στὴ Ῥόδο· κινδύνευσε, καὶ ὑποσχέθηκε στὸ Θεὸ νὰ μείνῃ ἀφωσιωμένος σ᾿ αὐτόν.
Ὑπέφερε ἀπὸ κακοὺς συμμαθητάς, ποὺ τὸν κορόϊδευαν, ἐνῷ αὐτὸς μὲ τὸ Μέγα Βασίλειο δύο μόνο δρόμους ἐγνώριζαν· αὐτὸν ποὺ ὁδηγεῖ στὴν ἐκκλησία κι αὐτὸν ποὺ ὁδηγεῖ στὴ σχολή, στὸ πανεπιστήμιο.
Ὑπέφερε ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους. Ἐξελέγη ἐπίσκοπος σὲ μία μικρὰ πόλι, τὰ Σάσιμα. Οἱ κάτοικοί της, ἀγροῖκοι καὶ βάρβαροι, δὲν ἦταν εἰς θέσιν νὰ τὸν καταλάβουν.
Ὑπέφερε ἀπὸ τοὺς αἱρετικούς, ἰδίως τοὺς ἀρειανούς. Τὴν ὥρα ποὺ ἐκήρυττε, δυὸ ἀπόπειρες δολοφονίας ἔκαναν ἐναντίον του. Μπῆκαν στὸ ναὸ καὶ ἄρχισαν νὰ τοῦ πετοῦν πέτρες. Παρὰ λίγο νὰ τὸν φονεύσουν ἐκεῖ.
Ὑπέφερε ἀπὸ τοὺς κακοὺς ἐπισκόπους.
Ὑπέφερε καὶ – ἀπὸ ποῦ; Ἀπὸ τὰ πνευματικά του παιδιά. Ὅσο ἔκλαψε ἀπὸ αὐτὰ ὁ ἅγιος Γρηγόριος, δὲν ἔκλαψε ἀπ᾿ ὅλους τοὺς ἄλλους. Ἕναν ἀπὸ τὰ παιδιά του, τὸν λεγόμενο Μάξιμο, τὸν πῆρε φτωχὸ παιδὶ στὴν αὐλή του, τὸν ἔκανε διάκονο, πρεσβύτερο, ἀρχιμανδρίτη. Τὸν ἐτίμησε μὲ τὸ παραπάνω. Κι αὐτὸς τὸν πλήγωσε, πολὺ περισσότερο ἀπ᾿ ὅλους τοὺς ἄλλους. Ἔκλαιγε κι ἀναστέναζε ὁ Γρηγόριος.
Ὑπέφερε. Ἀλλὰ νίκησε. Γιατὶ εἶχε μαζί του τὸν πιστὸ λαὸ καὶ τὸ Θεό. Καὶ ἂν τὸν ἐγκατέλειψαν πνευματικά του τέκνα, ποὺ φάνηκαν ἀχάριστα καὶ ἀγνώμονα· καὶ ἂν οἱ ἀρειανοὶ τὸν πολέμησαν λυσσωδῶς· καὶ ἂν δολοφόνοι ζήτησαν νὰ τὸν θανατώσουν· καὶ ἂν οἱ γονεῖς του πέθαναν, αὐτὸς εἶχε Θεό. Εἶχε τὸν Τριαδικὸ Θεό. Πίστευε στὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸ καὶ τὸ ἅγιο Πνεῦμα. Καὶ στὶς μεγάλες θλίψεις ἔλεγε· Ἁγία Τριάς, Πατὴρ Υἱὸς καὶ ἅγιον Πνεῦμα, ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλόν.
Παραιτήθηκε ἀπὸ τὸ θρόνο. Δὲν ὑπέφερε πλέον τὴν κακία, τὶς συκοφαντίες καὶ τὶς διαβολές. Ἐγκατέλειψε τὴν Κωνσταντινούπολι. Πῆγε μακριά, στὴν ἔρημο, κ᾿ ἐκεῖ συνέθετε τραγούδια γλυκύτατα. Αὐτὰ ποὺ ἀκοῦμε στὴν ἐκκλησία, τὰ Χριστούγεννα «Χριστὸς γεννᾶται· δοξάσατε…» καὶ τὸ Πάσχα «Ἀναστάσεως ἡμέρα· λαμπρυνθῶμεν, λαοί…», εἶνε τοῦ Γρηγορίου. Νίκησε καὶ τὸν Πίνδαρο.
Τέλος τερμάτισε τὴ ζωή του σὲ ἔρημο τόπο, σὲ ἕνα ἀσκητήριο, τελείως μόνος, «ἑαυτῷ καὶ Θεῷ συστρεφόμενος». Τὸ δὲ ἱερὸ λείψανό του ἦταν στὴν Καππαδοκία μέχρι τὸ 1922. Τότε οἱ πρόσφυγες, ἀφήνοντας τὰ πάντα, πῆραν μόνο τὸ λείψανο τοῦ ἁγίου Γρηγορίου καὶ τὸ ἔφεραν στὴν Ἑλλάδα. Σήμερα βρίσκεται στὴ Νέα Κάρβαλη, ἔξω ἀπὸ τὴν Καβάλα.
Αὐτὸς ἦταν ὁ μέγας πατήρ, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος.

* * *

Τί διδασκόμεθα, ἀδελφοί; Δύο πράγματα.
Πρῶτον, νὰ εὐχαριστοῦμε τὸ Θεό, ποὺ μέσα στὴν Ἐκκλησία σὲ κάθε δύσκολη στιγμὴ στέλνει τὸν κατάλληλο ἄνθρωπο. Ἄλλοτε τὸ Μέγα Ἀντώνιο, ἄλλοτε τὸ Μέγα Ἀθανάσιο, ἄλλοτε τὸ Μέγα Βασίλειο, ἄλλοτε τὸ Γρηγόριο τὸ Θεολόγο, ἄλλοτε τὸ Μᾶρκο τὸν Εὐγενικό, ἄλλοτε τὸν Κοσμᾶ τὸν Αἰτωλό. Σειρὰ ἀνδρῶν, ποὺ κράτησαν ψηλὰ τὸ λάβαρο τῆς Ὀρθοδοξίας. Νὰ τὸν εὐχαριστοῦμε γι᾿ αὐτούς.
Δεύτερον, νὰ διδαχθοῦμε ἀπὸ τὶς θλίψεις τοῦ ἁγίου Γρηγορίου. Ἐκεῖνος πέρασε ἀπὸ καμίνι σὰν τὸ χρυσάφι. «Ὡς χρυσὸν ἐν χωνευτηρίῳ ἐδοκίμασεν» αὐτόν (Σ. Σολ. 3,6). Κ᾿ ἐσύ, ἂν θέλῃς νὰ κρατήσῃς τὴν πίστι σου, θὰ δοκιμασθῇς. Πές μου, τί σοῦ στοιχίζει ὁ χριστιανισμός; Νομίζεις ὅτι εἶσαι Χριστιανός, ἐπειδὴ ἀνάβεις ἕνα κερὶ καὶ κάνεις μιὰ μετάνοια; Γι᾿ αὐτὰ θὰ σὲ πῶ Χριστιανό; Ἂν εἶσαι πιστός, θὰ διωχθῇς. Ἂν εἶσαι ὀρθόδοξος, φίλος τῆς ἀληθείας, ἄνθρωπος μὲ συνείδησι, θὰ ὑποφέρῃς. Διότι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο λέει· «Διὰ πολλῶν θλίψεων δεῖ ἡμᾶς εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ» (Πράξ. 14,22) καὶ «Οἱ θέλοντες εὐσεβῶς ζῆν… διωχθήσονται» (Β΄ Τιμ. 3,12). Μακάρι νὰ μᾶς ἀξιώσῃ ὁ Θεὸς νὰ διωχθοῦμε, ὅπως οἱ ἅγιοι.
Ὄχι λοιπὸν νεκροί, ἀλλὰ ζωντανοὶ Χριστιανοί, πιστοὶ καὶ ἀποφασισμένοι, παιδιὰ τοῦ Γρηγορίου, παιδιὰ τῶν μεγάλων πατέρων. Ἀμήν.

† Ο Φλωρίνης, Πρεσπῶν & Ἑορδαίας
Αὐγουστῖνος

ἱ. Ναὸς Ἁγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης 25-1-1976