Μεγάλη Πέμπτη βράδυ
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΕΠΑΘΕ ΥΠΕΡ ΗΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙ ΗΜΩΝ

Θὰ προσπαθήσω, ἀγαπητοί μου, νὰ πῶ ἕνα λόγο στὴν σταύρωσι τοῦ Χριστοῦ.
Τί εἶνε ἡ σταύρωσις; Μέγα μυστήριο. Τὴ Με­γάλη Παρασκευὴ ἀκοῦμε τὸν ἀπόστολο Παῦλο, ποὺ ἀνέβηκε μέχρι «τρί­του οὐρανοῦ» καὶ «ἤ­κουσεν ἄρρητα ῥήμα­τα, ἃ οὐκ ἐξὸν ἀν­θρώ­πῳ λαλῆσαι» (Β΄ Κορ. 12,2,4), νὰ λέῃ, ὅτι οἱ Ἕλληνες (δηλα­δὴ οἱ εἰδωλο­λάτρες), ὅταν ἄκουγαν γιὰ σταυρὸ καὶ ἐσταυρωμένο, τὸ θεωροῦ­σαν «μω­ρί­αν», ἀ­νοησία (Α΄ Κορ. 1,18). Δὲν μποροῦ­­σαν νὰ ἐμβαθύ­νουν στὸ νόημα ποὺ περικλείει ἡ σταύρωσις τοῦ Χριστοῦ. Καὶ σήμερα, ἂν ρωτή­σετε μερικοὺς διανοουμένους, θὰ σᾶς ποῦν μόνο, ὅτι ὁ Χριστὸς εἶνε ἕνας μεγάλος ἀλ­τρουϊστὴς ποὺ θυσιάστηκε γιὰ τοὺς ἄλλους.
Ἐμεῖς, ἔχον­τας ὁδηγὸ τὰ Εὐαγγέλια καὶ τὸν θεῖο λόγο, τολμοῦμε καὶ λέμε ὅτι ἡ φράσι αὐ­τή, ὅτι εἶνε ἕνας ἀλτρουϊστής, δὲν εἶνε ἐπαρκής. Οὐδεὶς ἀμφιβάλλει ὅτι ὁ Χριστὸς εἶχε ἀ­γάπη κι ὅτι ἀπὸ ἀγάπη ἀπέθανε «ὑπὲρ ἡμῶν» (Α΄ Πέτρ. 2,21). Ἀλ­λὰ κάτι τέτοιο κάνουν καὶ οἱ ἄν­θρωποι· ἡ μάνα λ.χ. πεθαίνει γιὰ τὸ παιδί της, ὁ φίλος πεθαίνει γιὰ τὸν φίλο του, ὁ ἀξιωματι­κὸς κι ὁ στρατι­ώτης στὴν πρώτη γραμμὴ τοῦ πυ­ρὸς θυσιάζονται διότι «μητρός τε καὶ πατρὸς καὶ τῶν ἄλλων προγόνων ἁπάντων τιμιώτερόν ἐ­στιν ἡ πα­τρίς» (γνώμη Σωκρ.· Πλάτ. Κρίτ. 12). Ἡ ἀγάπη ὅμως τοῦ Χρι­στοῦ ἔχει πολὺ μεγαλύτερο βάθος. Ποιό βά­θος· ὅτι ὁ Χριστὸς ἀπέθανε ὄχι μόνο «ὑπὲρ ἡ­μῶν» ἀλ­λὰ καὶ «ἀντὶ ἡμῶν». Τὸ πρῶτο τὸ κατα­λαβαίνουν καὶ τὸ δέχονται ὅλοι, γιὰ τὸ δεύτερο ὡρισμέ­νοι δυσ­κολεύονται. Ἐμεῖς, ὅσοι πιστεύουμε σ᾽ αὐ­­τόν, νὰ λέμε ὄχι μόνο «ὑπὲρ ἡμῶν» ἀλλὰ καὶ «ἀντὶ ἡ­μῶν». Ὑπάρχει δὲ μεγάλη δι­αφορὰ μεταξὺ τοῦ «ὑπὲρ ἡμῶν» καὶ τοῦ «ἀντὶ ἡμῶν».
Τί θὰ πῇ τὸ «ἀντὶ ἡμῶν»; Ἀκοῦμε τὸν προφήτη Ἠσαΐα, ὀχτακόσα χρόνια πρὸ Χριστοῦ, νὰ λέῃ γι᾽ αὐτόν· «Οὗτος τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν φέ­ρει καὶ πε­ρὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται. …Αὐτὸς ἐτραυματίσθη διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν… Τῷ μώλωπι αὐ­τοῦ ἡ­μεῖς ἰάθημεν» (Ἠσ. 53,4-5). Μὲ ἄλλα λόγια, ὁ Μεσ­­σί­­ας εἶνε ὁ ἀντικαταστάτης μας ἐπὶ τοῦ σταυροῦ. Καὶ ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος στὸ Κεκρα­γάριό του (Μελέτ. κεφ. Ζ΄, μτφρ. Εὐγ. Βουλγ., σ. 12) λέει· «Ἐγὼ ἠνόμησα, καὶ σὺ ἐ­­κάθησες εἰς τὸ ἑ­δώλιον τοῦ κατηγορουμένου· ἐγὼ ἔκανα τὸ πονηρόν, καὶ σὺ κατεδικάσθης· ἐγὼ ἡμάρτησα, καὶ σὺ ἐμαστιγώθης μὲ τὸ φραγ­γέλλι­ον· ἐ­γὼ ὑπερηφανεύθην, καὶ σὺ ἐταπεινώ­θης· ἐγὼ παρήκουσα εἰς τὰς ἐντολὰς τοῦ Πλά­στου, καὶ σὺ διὰ τῆς ἰδικῆς σου τελείας ὑπακο­ῆς εἰς τὸ θέλημα τοῦ οὐρανίου Πατρὸς ἐξώφλη­σες τὸ ἁμάρτημα τῆς ἰδικῆς μου παρακοῆς» (ἡμέτ. βιβλ. Πρὸς τὸν Γολ­γοθᾶν, Ἀθῆναι 19894, σ. 283). Αἰτία τοῦ πάθους σου εἶμαι ἐ­γὼ ὁ ἁμαρτωλός! αὐτό, ἂν δὲν τὸ αἰσθανθοῦ­με σήμερα καὶ δὲν θὰ κλάψουμε, δὲν θὰ προσ­εγγίσουμε τὸ μυστήριο τοῦ σταυροῦ.
Αὐτὰ ποὺ ἔπαθε ὁ Χριστός, ἔπρεπε νὰ τὰ πά­θουμε ἐμεῖς. Ἡ δική μας κεφαλή, ποὺ φιλοξε­νεῖ τόσες πονηρὲς ἔννοιες καὶ τόσους ἀθλίους διαλογισμούς, ἔπρεπε νὰ φορέσῃ ἀγκάθινο στεφάνι, καὶ ὄχι ἡ δική του ἀκήρατη κεφα­λή, ποὺ κυβερνᾷ μὲ σοφία καὶ ἀγαθότητα τὰ σύμπαντα. Ἡ δική μας γλῶσσα, ποὺ ψεύδε­ται, διαβάλλει, συκοφαντεῖ, βλασφημεῖ, «κόκ­κα­λα δὲν ἔχει καὶ κόκκαλα τσακίζει», αὐτὴ ἔ­πρε­πε νὰ γευθῇ τὸ ὄξος καὶ τὴ χολή, καὶ ὄχι ἡ γλῶσσα τοῦ Χριστοῦ ποὺ πάν­τοτε ἐλάλησε τὴν ἀλήθεια. Τὰ δικά μας χέρια, ποὺ καθημερι­­νῶς διαπράττουν τόσες ἁμαρτωλὲς πράξεις, ἔπρεπε νὰ καρφωθοῦν στὸ ξύλο, καὶ ὄχι τὰ χέρια τοῦ Χριστοῦ, ποὺ σκόρπιζαν παν­τοῦ μύρα ἀγάπης, εὐλογίες, θεραπεῖες, εὐεργεσί­ες. Τὰ δικά μας πόδια, ποὺ ἀφήνουν τὴν εὐθεῖα ὁ­δὸ καὶ ξεμακραίνουν σὲ μονοπάτια σκοτεινὰ καὶ σκολιά, ἔπρεπε νὰ ἀκινητοποιηθοῦν πάνω στὸ σταυρό, καὶ ὄχι τὰ πόδια τοῦ Χριστοῦ, ποὺ βάδισαν χιλιόμετρα γιὰ νὰ βροῦν τὸ ἀπολωλὸς πρόβατο καὶ νὰ φέρουν τὸ μήνυμα τῆς σωτηρίας κι ὅπου πάτησαν εὐωδίασαν τὴ γῆ.
Ἐμεῖς λοιπὸν εἴμαστε οἱ ἔνοχοι, κ᾽ ἐκεῖνος ὁ ἀθῷος. Ἐμεῖς φορτώσαμε τὴ γῆ ἁμαρτί­ες, κ᾽ ἐκεῖνος εἶνε«ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου», ὅπως εἶπε ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος (Ἰω. 1,29). Φορτώθηκε τὰ βάρη μας καὶ μᾶς ἀπήλλαξε ὅλους, ἀπὸ Ἀδὰμ μέχρι συντελείας τοῦ αἰ­ῶνος, ἀπὸ τὴν καταδίκη. Ἐὰν αὐτὸ δὲν τὸ συν­αισθανθοῦ­με, ὅτι δηλαδὴ ὁ Χριστὸς σταυρώθηκε «ἀντὶ ἡ­μῶν», ἀντὶ γιὰ ἐμένα τὸν ἁμαρτωλὸ καὶ ἀντὶ γιὰ σᾶς καὶ ἀντὶ γιὰ ὅλους μας, εἰς μάτην ἑορτάζουμε. Καὶ ὅμως αὐτὴ ἡ ἀλήθεια σήμερα ἀ­πὸ πολλοὺς θεωρεῖται μωρία, ἀνοησία. Πῶς νὰ τὸ ἐξ­ηγήσω ἀκόμη ἁπλούστερα;
Θὰ χρησιμο­ποιήσω τὸ ἑξῆς παράδειγμα ποὺ εἶχα διαβάσει. Κάποιος σκότωσε καὶ τὸν κυνη­γοῦσαν νὰ τὸν συλλάβουν. –Πιάστε τον πιά­στε τον, φώνα­ζαν, εἶ­νε ἔνοχος, σκότωσε ἄν­θρωπο!… Αὐτός, μὲ τὰ ροῦχα του ματωμένα ὅπως ἦταν, ἔτρεχε ἔξαλλος νὰ ξεφύγῃ. Σὲ μιὰ στιγμὴ βλέ­πει μιὰ πόρτα ἀ­νοιχτή, προλαβαίνει καὶ μπαίνει μέσα χωρὶς νὰ ξέρῃ ποῦ βρίσκεται. Ποιός νὰ τὸ φανταστῇ· ἦταν τὸ σπίτι τοῦ ἀδελφοῦ τοῦ θύματος! Ὁ σπιτονοικοκύρης, ὅταν τὸν εἶ­δε ἔτσι, κατά­λαβε ὅτι αὐτὸς εἶνε ὁ φονιᾶς τοῦ ἀδελφοῦ του. Καὶ τί ἔκανε; τὸν παρέδωσε; Δὲν τὸν παρέδωσε. Ἀλλὰ τί· βγάζει τὰ ροῦχα του, ντύ­νει μ᾽ αὐτὰ τὸν φονιᾶ, καὶ παίρνοντας τὰ ματω­μένα ροῦχα ἐκείνου τὰ φοράει ὁ ἴδιος. Ὅταν σὲ λίγο χτύπησε τὴν πόρτα ἡ ἀστυνομία, ἔ­κρυψε τὸν φονιᾶ καὶ παρουσιάστηκε αὐτὸς ὡς ἔνοχος! –Ἐγὼ τὸν σκότωσα, λέει· πιάστε με… Καὶ ἔπιασαν αὐτὸν καὶ τὸν ὡδήγησαν στὸ κρατητήριο νὰ τιμωρηθῇ. Τὸ παράδειγμα αὐτό, ἑνὸς ἀνθρώπου ποὺ ἀπὸ ὑπερβολικὴ ἀ­γάπη παρέστησε τὸν ἑαυτό του ὡς ἔνοχο γιὰ νὰ ἀθῳωθῇ ὁ ὄντως ἔνοχος, ζωντανεύει ἐμ­πρός μας τὰ λόγια «Οὗτος τὰς ἁμαρτίας ἡ­μῶν φέρει καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται…» καὶ «Ἴ­δε ὁ ἀ­μνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κό­σμου». Ποιός εἶνε ὁ αἴτιος τῆς καταδίκης τοῦ Ἰησοῦ; Ἐμεῖς. Ἂν ἐμεῖς στὴν ἀρχὴ δὲν ἁ­μαρτάναμε, θὰ ἤμασταν τώρα ὅλοι στὸν παρά­δεισο καὶ ὁ Χριστὸς δὲν θὰ σταυρωνόταν.
Ἡ ἱστορικὴ ἀλήθεια εἶνε, ὅτι οἱ Ἑβραῖοι σταύ­ρωσαν τότε τὸν Χριστό. Ἀλλὰ ἡ πνευματικὴ ἀ­­λήθεια, ποὺ πρέπει νὰ παραδεχθοῦμε, εἶνε κά­­τι ἄλλο σπουδαιότερο· ὅτι κ᾽ ἐμεῖς σήμερα τὸν σταυρώνουμε. Ποῦ; Παντοῦ. Δὲν ὑπάρχει γωνία τῆς Ἑλλάδος –γιὰ νὰ περιοριστοῦμε στὴν πατρίδα μας–, ποὺ δὲν σταυρώνεται ὁ Χριστός· στὰ σπίτια, στὰ σχολεῖα, στὸ στρατό, στὶς συγ­κοινωνίες, στὰ τηλέφωνα, στὰ γήπεδα, στὰ κέν­­τρα, στοὺς σταθμούς, στὸν τύπο, στὸ κοινοβού­λιο, στὰ δικαστήρια; (σπανίως θὰ βρεθῇ κάποιος νὰ πῇ· Κύριε πρόεδρε, δὲν μπορῶ νὰ πα­λαμίσω τὸ Εὐαγγέλιο· ὁ Κύριος εἶπε «μὴ ὀμόσαι ὅλως» (Ματθ. 5,34). Δὲν τὸν σταυρώνουμε λοιπὸν κ᾽ ἐμεῖς, ὅπως οἱ Ἰουδαῖοι, ὅταν ὁρκιζώμαστε, ὅταν περιφρονοῦμε καὶ καταπατοῦμε τὶς ἐν­τολές του, ὅταν βλασφημοῦμε τὰ θεῖα;
Στὸ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγέλιο ὁ Χριστὸς λέει· «Οὕτως ἠγάπησεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον, ὥστε τὸν Υἱὸν αὐτοῦ τὸν τὸν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται, ἀλλ᾽ ἔ­­χῃ ζωὴν αἰώνιον» (Ἰω. 3,16). Καὶ ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰω­άννης ἀλλοῦ γράφει· «Ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστίν» (Α΄ Ἰω. 4,8). Ὁ κόσμος ὁλόκληρος ζῇ καὶ ἐξαρτᾶται ἀ­πὸ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ· καὶ καθένας ἀπὸ μᾶς μύριες ἀποδείξεις τῆς ἀγάπης του ἔχουμε. «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. 17, 28). Τί νὰ πρωτοαναφέρῃ κανείς; Ἀγάπη δὲν εἶ­νε ὁ ἥλιος ποὺ φωτίζει καὶ ζεσταίνει τὴ γῆ; (ὡς διαμαρτυρία τοῦ ἡλίου ἦταν ὅτι ἐπὶ τρεῖς ὧ­ρες, «ἀπὸ ἕκτης ὥρας σκότος ἐγένετο ἐπὶ πᾶ­σαν τὴν γῆν ἕως ὥρας ἐνάτης» Ματθ. 27,45). Δωρε­ὰν ὁ ἥλιος, δωρεὰν τὸ νερὸ ποὺ μᾶς ποτίζει, δωρεὰν τὰ νέφη, δωρεὰν οἱ θάλασσες, δωρε­ὰν οἱ πηγές, δωρεὰν οἱ ποταμοί, δωρεὰν τὰ δέν­τρα, δωρεὰν τὰ πουλιὰ ποὺ κελαηδοῦν, δωρεὰν τὰ πάντα. Πῶς νὰ ὑμνήσουμε τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ; ἡ γλῶσσα εἶνε ἀδύνατη.
Ἀλλὰ ἡ ὑψίστη ἀγάπη του, τὸ ζενὶθ τῆς ἀ­γά­πης τοῦ Θεοῦ, εἶνε ὅτι ἔδωσε τὸν Υἱόν του γιὰ τὴν σωτηρία μας. Δὲν ὑπῆρχε ἄλλο μέσο; Μπο­ροῦσε νὰ χρησιμοποιήσῃ καὶ ἄλλο μέσο, ἀλλὰ ἐξέλεξε αὐτό, τὴν σταυρικὴ θυσία, γιὰ νὰ δεί­ξῃ τὸ μέγεθος τῆς ἀγάπης του· «οὕτω γὰρ ἠ­γάπησεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον, ὥστε τὸν Υἱὸν αὐτοῦ τὸν μονογενῆ ἔδωκεν…». Δὲν ὑπάρχει ἄλλη μεγαλύτερη ἀγάπη.

* * *

Λένε, ἀγαπητοί μου, γιὰ ἕνα βασιλιᾶ τῆς Γαλλίας ὅτι ὅταν ἄκουσε πρώτη φορὰ γιὰ τὸ Χριστό, ὅτι οἱ Ἑ­βραῖοι τὸν σταύρωσαν, εἶπε αὐ­θόρμητα· Ἄχ, νὰ ἤμουν ἐκεῖ μὲ τοὺς στρατι­ῶτες μου! θὰ μποροῦσα νὰ τοὺς διαλύσω… Καὶ ὅμως ὁ Χριστός, ἡ Ἀγάπη, ἐνῷ μποροῦσε, δὲν τοὺς διέλυσε. «Ὑπέμεινε σταυρὸν» γιὰ ἐ­μᾶς (Ἑβρ. 12,2). Αὐτὸ εἶνε ἔνδειξις τῆς ἀγάπης του.
Ἐν τούτοις ἐμεῖς εἴμαστε ἀχάριστοι, μοχθη­ροί, βλάσφημοι, ἐπίορκοι, πόρνοι, μοιχοί, ἐλεεινοί· στὸν τόπο μας γίνονται τετρακόσες χιλιάδες ἐκτρώσεις τὸ ἔτος. Θεέ μου, πῶς μᾶς ἀ­νέχεσαι; «Δόξα τῇ μακροθυμίᾳ σου, Κύριε».
Αὐτὸ λοιπὸν ποὺ ἔχουμε νὰ κάνουμε, εἶνε νὰ συναισθανθοῦμε ὅτι ἐ­μεῖς εἴ­μαστε οἱ ὑ­πεύθυνοι τῆς σταυρώσεως καὶ νὰ φωνά­ξουμε· Χριστὲ ἐλέησέ με, συγχώρεσέ με· «Μνήσθητί μου, Κύριε, ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου» (Λουκ. 23,42).

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 28-4-1994.