Μέγα Ἀπόδειπνο
Toῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

«Κύριε τῶν δυνάμεων, μεθ᾿ ἡμῶν γενοῦ·
ἄλλον γὰρ ἐκτός σου βοηθὸν ἐν θλί­ψεσιν οὐκ ἔχομεν.
Κύριε τῶν δυνάμεων, ἐλέησον ἡμᾶς» (τροπάρ. Μεγ. Ἀποδ.)

Εἶνε, ἀγαπητοί μου, τὸ γλυκύτατο τροπάριο ποὺ ἀκούγεται τὴν περί­οδο τῆς ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσα­ρακοστῆς στὸ Μέγα Ἀπόδειπνο. Ἀξίζει νὰ δοῦμε τί νοήματα περιέχει.

* * *

«Κύριε τῶν δυνάμεων…». Ἡ προσευχὴ αὐ­τὴ ἀ­πευθύνεται πρὸς τὸν Θεό, ποὺ εἶνε Κύρι­­ος – κυριαρχεῖ ἐπάνω στὶς δυνάμεις.
Ἀλλὰ ποιές εἶνε οἱ δυνάμεις αὐτές;
⃝ Δυνάμεις στὴν ἁγία Γραφὴ λέγονται οἱ ἄγ­γελοι καὶ ἀρχάγγελοι. «Πᾶσαι αἱ οὐ­ράνιαι δυνάμεις τῶν ἁγίων ἀγγέλων καὶ ἀρ­χαγ­γέλων, πρε­σβεύ­σα­τε ὑπὲρ ἡμῶν τῶν ἁμαρτω­λῶν» ἀκούσαμε ἀ­πόψε (Μέγ. Ἀπόδ.). Καὶ «Νῦν αἱ δυ­νάμεις τῶν οὐρα­νῶν σὺν ἡμῖν ἀοράτως λατρεύουσιν…» ἀ­κοῦ­με στὴν προηγιασμένη. Οἱ ἄγγελοι εἶνε ἄ­υλα ὄν­τα, ἀ­σώματα, δὲν ἔχουν σῶμα ὅπως ἐ­μεῖς. Γι᾽ αὐ­τὸ εἶνε εὐκίνητοι, ἀγ­γελιαφόροι ποὺ μεταφέρουν αὐτοστι­γμεὶ τὶς βου­λὲς τοῦ Θεοῦ. Ὅ­πως λένε οἱ πατέρες, οἱ ἄγγελοι σχηματίζουν ἐννέα τά­γμα­τα, ἕνα δὲ ἀπὸ αὐτὰ ὀνομά­ζεται «δυνάμεις» (Ἐφ. 1,21. Α΄ Πέτρ. 3,22)· καὶ ὅλα μαζὶ πά­λι ὀ­νομάζονται οὐράνιες δυνάμεις (βλ. Β΄ Θεσ. 1,7. Β΄ Πέτρ. 2,11). Σὺ λοιπόν, Κύριε, ποὺ ἐξουσιάζεις τοὺς ἀγγέλους – εἶ­σαι ὁ βασιλιᾶς τῶν ἀγγέλων, «μεθ᾽ ἡμῶν γε­­νοῦ», ἔλα μαζί μας νὰ μᾶς βοηθήσῃς.
⃝ Ἀλλ᾽ ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους, τὸν ἀόρατο κόσμο, ὑπάρχει καὶ ὁ ὁρατὸς κόσμος, τὸ σύμ­παν, ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ ἀμέτρητα σώματα, ὅπως ὁ ἥλιος, ἡ σελήνη, οἱ κο­μῆτες, οἱ γα­λαξίες μὲ ἑ­κατομμύρια ἄστρα – ἴ­λιγγος σὲ πιάνει. Στὸν ἀέρα στέκον­ται. Πῶς δὲν πέ­φτουν; πῶς κρατιῶν­ται, μὲ τί δύναμι; Στὸ εὐ­αγγέλιο ἀκούσαμε πρὸ ὀλίγου ὅτι, ὅταν θὰ πλη­σιάζῃ ἡ συν­τέλεια τοῦ κόσμου, «αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν σαλευθή­σον­ται» (Λουκ. 21,26· βλ. καὶ Ματθ. 24,29), θὰ σαλευτοῦν τὰ ἄ­στρα – φοβε­ρὰ πράγματα. Σὺ λοιπόν, Κύριε, ἐξουσιάζεις τοὺς ἀγγέλους, ἐξουσιάζεις καὶ τὰ ἄστρα ὥστε νὰ ὑπάρχῃ ἁρμονία.
⃝ Μέσα τώρα στὸ σύμπαν, ποὺ μᾶς περιβάλλει, ὑπάρχει καὶ ἡ Γῆ, ποὺ εἶνε σὰν ἕνα κουκ­κὶ στὴν ἄμμο, σὰν μιὰ σταγόνα στὸν ὠ­κεανό. Καὶ ὅμως αὐτὸς ὁ μικρὸς πλανή­της εἶνε τὸ διαμάντι τῆς δημι­ουργίας. Οἱ ἀ­στροναῦτες τὴν εἶ­δαν ἀπ᾽ τὸ δι­ά­στημα σὰν μιὰ μεγάλη σφαῖ­ρα ἀλλοῦ πράσινη, ἀλ­λοῦ γαλάζια, ἀλλοῦ ἄσπρη· ἄσπρη στὰ χιό­νια, γαλάζια στὶς θάλασσες, πράσινη στὰ δάση. Αὐτὴ λοιπὸν τὴ σφαῖρα, ποὺ κρα­τιέται στὸ ἄ­πειρο καὶ τρέχει ἰλιγγιωδῶς καὶ συμπλη­ρώνει ἕνα κύκλο γύρω ἀπ᾽ τὸν ἥλιο σὲ 365 ἡμέρες καὶ μετράει ἔτη μῆ­νες ἡμέρες καὶ ἐποχές, αὐ­τήν, Κύριε, σὺ τὴν ἐξουσιάζεις, σὺ τὴν κρα­τᾷς μὲ τὸν ἰ­σχυρὸ βραχίονά σου· σὺ εἶσαι «ὁ ἐπιβλέπων ἐπὶ τὴν γῆν καὶ ποιῶν αὐτὴν τρέ­μειν, ὁ ἁ­πτόμενος τῶν ὀρέων καὶ καπνίζονται» (Ψαλμ.103,32).
⃝ Ὁ «Κύριος τῶν δυνάμεων» δημιούργησε τὴ Γῆ καὶ ὅλα τὰ ἐπίγεια ὄντα, ποὺ καθένα ἔ­χει μέσα τὴ δύναμί του. Θέλετε δυὸ – τρία παραδεί­γματα; ⃟ Νά ὁ σπόρος, τὸ μικρὸ αὐτὸ πραγμα­τάκι. Τὸν σπέρνεις, φυτρώνει καὶ γίνεται ἕνα ὡραῖο λουλούδι, ἕνας θάμνος, ἕνα πελώριο δέντρο, ἕνα δάσος ὁλόκληρο. Ὅλοι οἱ ἐπιστή­μονες νὰ μαζευτοῦν, ἕνα σπόρο δὲν μποροῦν νὰ φτειάξουν. Φτάνει ἕνας σπόρος ν᾽ ἀποδεί­ξῃ ὅτι ὑπάρχει Θεός. Πρὶν πολλὰ χρόνια πῆ­γε στὸ Ἅγιο Ὄρος ἕνας ἄθεος περιηγητὴς κι ὅ­ταν ἔφτασε στὴν καλύβα ἑνὸς μοναχοῦ εἶ­δε στὴν αὐλή του πολύχρωμα λουλούδια μὲ δι­άφο­ρες εὐωδιὲς καὶ θαύμασε· πῶς βρέθηκε στὴν ἔρημο τέτοιος κῆπος ποὺ δὲν ὑπῆρχε οὔτε στὸ Βερολῖνο! –Μὴ θαυμάζεις, τοῦ λέει ὁ μοναχός. Τὸν πῆρε μέσα στὸ κελλί, τὸν κέρα­σε, καὶ με­τὰ τοῦ ἔδειξε ἕνα σακκουλάκι. –Ἐδῶ μέσα, τοῦ λέει, εἶνε οἱ σπόροι ἀπ᾽ ὅ­που βγῆκαν ὅλα αὐτὰ τὰ λουλούδια. Θαύμασε τότε ὁ ξένος καὶ πίστεψε ὅτι ὑπάρχει Θεὸς Δημιουργός, ποὺ ἔκλεισε μέσα στὸ σπόρο τέτοια δύναμι. ⃟ Θέλετε ἄλλο παράδειγμα; Στὸ σπίτι ἔχετε τηλεόρασι. Ἐγὼ δὲν ἔχω οὔτε ῥαδιόφωνο, καὶ σᾶς εἶπα νὰ κλείσετε τὶς τηλεοράσεις, μὰ δὲν ἀ­κοῦτε· δὲν πειράζει, ἐσεῖς θὰ κλάψετε. Ἐν πά­­σῃ περιπτώσει, ἡ τηλεόρασι καὶ τὸ ῥαδιόφωνο εἶνε ἐπιτεύγματα τῆς ἐπιστήμης. Σκεφτήκατε ποτέ, πῶς ἡ φωνὴ καὶ ἡ εἰκόνα ἔρχον­ται ἀπὸ τὴ Μόσχα, ἀπὸ τὸ Λονδῖ­νο, ἀπὸ τὴ Νέα Ὑόρκη, ἀπὸ τὴν Ἀθήνα; Μυστήριο. Τὸ ἐξηγεῖ ἡ ἐπιστήμη. Πῶς; Ὑπάρχουν τὰ λεγόμενα ἑρ­τσι­ανὰ κύματα. Ὅπως ἡ θάλασσα ἔχει κύμα­τα, ἔ­τσι κι ὁ ἀέρας εἶνε γεμᾶτος κύματα ποὺ τρέ­χουν. Εἶνε μιὰ εἰκόνα ἐκείνου ποὺ λέει ἡ Γραφὴ γιὰ τὸν Κύριο, ὅτι αὐτὸς εἶνε «ὁ πε­ριπα­τῶν ἐπὶ πτερύγων ἀνέμων» (Ψαλμ. 103,3)· Θεέ μου, λέει, περπα­τᾷς ἐ­πάνω σὲ φτερὰ ἀ­νέ­μων. Ἔ­χει ὁ ἄνεμος φτερὰ ὅπως ὁ ἀετὸς καὶ πετάει καὶ τρέχει. Ἂν δὲν ὑ­πῆρχαν τὰ κύματα αὐτά, οὔτε τηλεόρασι οὔτε ῥαδιόφωνο θὰ ὑπῆρχε. Σὺ λοιπόν, Κύριε, ἐξου­σιάζεις τὶς δυνάμεις αὐτές, τὰ κύματα, σὺ «περι­πατεῖς ἐπὶ πτερύγων ἀνέμων». ⃟ Θέλετε κά­τι ἀ­κόμη; Τὴ δύναμι τοῦ Θεοῦ δείχνει καὶ ὁ σπόρος καὶ τὰ κύματα τοῦ ἀέρος, τὴ δείχνει καὶ ἕ­να πετραδάκι ποὺ λέγεται οὐράνιο. Εἶνε ἕνα μέταλλο φθηνὸ – πολὺ φθηνό, ποὺ τώρα ἔ­γινε πανάκριβο, γιατὶ ἡ ἐ­πιστήμη ἀνακάλυψε, ὅτι μέσα σ᾽ αὐτὸ κρύβεται μία τέτοια δύναμι ποὺ φτάνουν μερι­κὲς βόμβες οὐρανίου νὰ καταστρέψουν τὸν κόσμο. Ποιός ἔκλεισε μέσα στὸ πετραδάκι τὴ δύναμι αὐτή; Μία ἡ ἀπάντησις· ὁ Θεός. «Κύριε τῶν δυνάμεων», σὺ κυβερνᾷς τοὺς ἀγ­γέλους καὶ ἀρχαγγέλους, τὰ ἄστρα καὶ τοὺς γαλαξίες, τὴ Γῆ καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτῇ.
Σήμερα ὅμως ὁ κόσμος σβήνει τὸ Θεό, δὲν ἔ­χει ἔν­­νοια Θεοῦ. Κάποια κυρία δη­μοσίευσε ἄρ­θρο σὲ τοπι­κὴ ἐφημερίδα καὶ ἐμ­παίζει τὴν πίστι. Κοροϊδεύουν οἱ ἄπιστοι, θά ᾽ρθῃ ὅμως μέ­ρα ποὺ θὰ κλάψουν· τὰ λόγια τοῦ Χριστοῦ, ὅ­πως ἀκού­σαμε στὸ εὐαγγέλιο, θὰ πραγματοποιηθοῦν· «Ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ πα­ρελεύσον­ται, οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθω­σι» (Λουκ. 21,33· βλ. καὶ Ματθ. 24,34). Δυνάμεις σήμερα θεωροῦνται τὸ χρῆμα, ὁ πλοῦτος, ἡ ἐξουσία, ἡ ἐ­πιστήμη, ἡ ὀ­μορφιά, ἡ καλλιτεχνία… «Μεγάλες δυνάμεις» οἱ ἐφημε­ρίδες λένε τὰ ἰσχυρὰ κράτη. Μὰ μπρο­στὰ στὴ δύναμι τοῦ Θεοῦ οἱ δυνάμεις αὐτὲς εἶνε παιχνιδάκια. Καὶ ἔρχεται τὸ τέλος τους. Ποῦ εἶνε οἱ Πέρσες, οἱ Ἀσσύριοι, οἱ Βαβυλώνιοι; ποῦ εἶνε ὁ Μέγας Ναπολέων, ὁ Χίτλερ;… Ἔσβησαν. Ἔτσι καὶ οἱ «δυνάμεις» αὐτές.
⃝ Δυνάμεις τέλος στὴν ἁγία Γραφὴ λέγονται καὶ τὰ θαύματα ποὺ κάνει ὁ Κύριος, οἱ ἀπό­στολοι καὶ οἱ ἅγιοι μὲ τὴν ἐνέργεια τοῦ ἁγίου Πνεύματος (Ματθ. 11,20· 13,54. Πράξ. 2,22. Α΄ Κορ. 12,28-29. Γαλ. 3,5. Ἑβρ. 2,4).
«Κύριος τῶν δυνάμεων» εἶ­νε ὁ Χριστός. Ὅταν κατέβηκε στὴ γῆ καὶ φόρεσε τὴν ἀν­θρώπινη σάρκα, ἔδειξε ὅτι εἶνε «δυνατὸς ἐν ἔργῳ καὶ λόγῳ» (Λουκ. 24,19), ὁ λόγος του γινόταν ἔργο. Εἶπε στὴ φουρτου­νιασμένη θάλασσα «Σιώπα, πεφί­μωσο» (Μᾶρκ. 4,39), καὶ ἔ­γινε γαλήνη· διέταξε νὰ φύ­γῃ τὸ δαιμόνιο, καὶ ἔ­φυγε (βλ. Λουκ. 4,35)· εἶπε στὸν πα­ράλυτο «Σήκω ἐ­πάνω», καὶ σηκώθηκε (βλ. Ματθ. 9,6)· εἶ­πε στὸ λεπρὸ «καθαρίσθητι» (βλ. Ματθ. 8,3. Μᾶρκ. 1,41. Λουκ. 5,13) καὶ καθαρίστηκε· εἶπε στὴν ἄ­καρπη συκιὰ νὰ ξεραθῇ, «καὶ ἐξηράνθη παρα­χρῆμα» (Ματθ. 21,19)· πῆγε στὰ μνήματα καὶ εἶπε «Λάζαρε, δεῦρο ἔ­ξω» (Ἰω. 11,43), καὶ ὁ νεκρὸς ἀναστήθηκε. Εἶνε πρά­γματι ὁ «Κύριος τῶν δυνάμεων». Καὶ ὄχι μόνο ὁ ἴδιος εἶνε ὁ δυνατός, ἀλλὰ καὶ σὲ κάθε παιδί του ποὺ πιστεύει δίνει δύναμι νὰ νι­κᾷ τὸ κακό. «Σᾶς δίνω τὴ δύναμι», λέει, νὰ πα­τᾶτε πάνω σὲ φίδια καὶ σκορπιούς, νὰ βγάζετε δαιμό­νια «καὶ οὐδὲν ὑμᾶς οὐ μὴ ἀδικήσῃ» (Λουκ. 10,20).
«Κύριος τῶν δυνάμεων»! Σ᾿ αὐτὸν κατέφυ­γαν γενεὲς γενεῶν καὶ σώθηκαν· ὁ Ἰωσὴφ ὁ πάγ­καλος, οἱ Τρεῖς Παῖδες ἐν καμίνῳ, ὁ Δανιὴλ στὸ λάκκο τῶν λεόντων, τὰ ἑκατομμύρια τῶν μαρτύρων καὶ τῶν ὁσίων. «Κύριε τῶν δυνάμε­ων», τοῦ φώναζαν, «μεθ᾿ ἡμῶν γενοῦ…»· ἔ­λα μαζί μας, Χριστέ, ἂν καὶ εἴμαστε ἀνάξιοι καὶ ἁμαρτωλοί, ὅπως ἀκούσαμε ἀπόψε στὰ τροπάρια τοῦ Μεγάλου Κανόνος τοῦ ἁγίου Ἀν­δρέα Κρήτης – διαβάσαμε τὸ πρῶτο τέταρτο. Εἴδατε πῶς μιλάει ὁ ταπεινὸς ἄνθρωπος· Ὦ Κύριε, λέει, ἁμάρτησα «ὑπὲρ πάντα ἄνθρωπον», παραπάνω ἀπ᾽ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους.

* * *

Ἂς καταφύγουμε, ἀγαπητοί μου, στὸν Κύριο κ᾽ ἐμεῖς οἱ ἁ­μαρτωλοί, ὅπως ὁ ναυαγὸς στὰ κύματα, ὅπως ὁ ἄρρωστος ποὺ τὸν ἀ­πέλπισαν οἱ γιατροί, ὅπως ἡ ἀπροστάτευτη χήρα καὶ τὸ ὀρφανό, ὅπως ὁ φτω­χὸς ποὺ πεινάει.
«Κύριε τῶν δυνάμεων», ποὺ ἐξουσιάζεις τὰ ἔ­θνη, «μεθ᾽ ἡμῶν γενοῦ…». Καὶ τότε, «εἰ ὁ Θε­ὸς ὑ­πὲρ ἡμῶν, τίς καθ᾿ ἡμῶν;» (῾Ρωμ. 8,32). «Γνῶτε ἔ­θνη καὶ ἡττᾶσθε, …ὅτι μεθ᾿ ἡμῶν ὁ Θεός» (Ἠσ. 8,9 καὶ Μέγ. Ἀπόδ.).
Σ᾽ αὐτὸν κατέφυγε κατ᾿ ἐπανάληψιν τὸ γένος μας, καὶ τὸ ἐ­λευθέρωσε. Δὲν ἔχουμε ἄλ­λον βοηθό· ἔρχονται στιγμὲς ποὺ οὔτε μάνα οὔτε πατέρας οὔτε ἄλλη δύναμις μπορεῖ νὰ βοηθήσῃ. Μία μόνο, ἐκείνη ποὺ λέει ὁ ψάλτης. Τί σημαίνει τὸ «Δύναμις» ποὺ ψάλλουμε στὴ θεία λειτουργία μετὰ τὸ «Ἅγιος ὁ Θεός»; Κουράγιο! νὰ πιστέψουμε ὅτι ἡ μόνη δύναμις στὸν κόσμο εἶνε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός· ὅν, παῖδες Ἑλλήνων, ὑμνεῖτε καὶ ὑ­περ­υψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ποὺ ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν Καθαρὰ Δευτέρα βράδυ 5-3-1984