ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΦΥΤΑ ΑΝΘΕΚΤΙΚΑ ΣΤΙΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ;

Μάρθας Καπλάνογλου-Τεχνολόγου Γεωπόνου

Η πρόσφατη τραγωδία στην Αττική δημιούργησε πολλά ερωτήματα, για τα αίτια της,αλλά και για τους λόγους της τόσο γρήγορης εξάπλωσης της. Η πύρινη λαίλαπα κατάφερε να αφανίσει σε ελάχιστο χρόνο μια ολόκληρη περιοχή, παίρνοντας μαζί της πολλές αθώες ψυχές. Πολλοί υποστήριξαν ότι ένα από τα αίτια της γρήγορης εξάπλωσής της ήταν και η ύπαρξη των πεύκων, τόσο μέσα στον αστικό ιστό, όσο και περιμετρικά της Λεωφόρου Μαραθώνος, αλλά και στα δάση που περικλείουν την περιοχή.

Υφέρπει, λοιπόν, το ερώτημα, αν η ύπαρξη διαφορετικών φυτών θα μπορούσε να περιορίσει την καταστροφή.
Καταρχάς, ας ξεκινήσουμε, λέγοντας ότι δεν υπάρχουν φυτά, τα οποία είναι άκαυστα. Μπορούν και αυτά να καούν με τη φωτιά. Υπάρχουν «πυρίμαχα» φυτά, που έχουν περισσότερη ή λιγότερη ανθεκτικότητα στη φωτιά, φυτά τα οποία είναι πιο βραδύκαυστα από ότι άλλα και φυτά τα οποία, λόγω της ικανότητας του να διατηρούν νερό, για τις ανάγκες επιβίωσής τους, στα διάφορα στελέχη τους(ρίζες, φύλλα κτλ) μπορούν να ελαττώσουν το ρυθμό καύσης τους. Αυτά δεν συμβάλλουν στην αύξηση της έντασης της φωτιάς. Άν ένα φυτό μπορεί να καεί πιο γρήγορα ή πιο αργά, εξαρτάται από την περιεκτικότητα του σε υγρασία, από την ηλικία του, τον ολικό όγκο του, το τυχόν νεκρό υλικό, αλλά και το χημικό του περιεχόμενο.

ΠΥΡΟΦΥΤΑ

Υπάρχουν 2 βασικές μορφές πυρόφυτων: 1) τα παθητικά 2) τα ενεργητικά(πυράντοχα ή πυρόφιλα)

Τα παθητικά πυρόφυτα έχουν ιδιαίτερα μεγάλη αντοχή στις υψηλές θερμοκρασίες, αλλά και στις ίδιες τις φλόγες. Η αντοχή τους αυτή μπορεί να οφείλεται στον παχύ τους φλοιό( φελλοφόρος δρυς), στο σκληρό ξύλο τους, που τα κάνει να αναφλέγονται δύσκολα, (ίταμος και άλλες δρύες), στην υψηλή περιεκτικότητα σε μεταλλικά στοιχεία στο ξύλο τους ( όπως στο αλμυρίκι), αλλά και στη φύλαξη των αναπαραγωγικών τους οργάνων στο έδαφος( όπως είναι οι φτέρες και τα γεώφυτα). Περιέχουν πολλούς χυμούς, οι οποίοι μπορεί να είναι λεπτόρρευστοι, σαν νερό και σχεδόν άοσμοι(παχύφυτα). Δεν έχουν ξερά μέρη. Έχουν ευλύγιστα φύλλα και χλωρά. Μάλιστα, τα γεώφυτα της Μεσογειακής πανίδας βρίσκονται σε λήθαργο την περίοδο των πυρκαγιών, επομένως, πολύ δύσκολα επηρεάζονται και από τις φωτιές.
Τα ενεργητικά πυρόφυτα έχουν λεπτά φύλλα, κλαριά με πτητικές ουσίες, ύλη που αντιστέκεται στην αποσύνθεση, νεκρά φύλλα και κλαδιά, που παραμένουν πάνω στο φυτό. Έχουν έντονη μυρωδιά, όταν συνθλίβονται, ενώ ο χυμός τους είναι παχύρρευστος, κολλώδης, με έντονη μυρωδιά. Ο κορμός τους ξεφλουδίζεται και ο φλοιός είναι ξηρός και αποσπάται εύκολα. Αυτά ενεργοποιούν τους αναπαραγωγικούς τους μηχανισμούς, αμέσως μετά τη φωτιά. Αυτό γίνεται μέσω της ριζοβλάστησης ή της πρεμνοβλάστησης, αλλά μπορεί να πραγματοποιηθεί και μέσω προστατευμένων σπόρων ή σπόρων των οποίων η φυτρωτικότητα μπορεί να ενεργοποιηθεί με τη φωτιά ή τον καπνό. Το πεύκο είναι ένα από τα χαρακτηριστικά ενεργητικά πυρόφυτα, αφού δεν είναι ανταγωνιστικό φυτό και έχοντας λιγότερες απαιτήσεις μπορεί να επιβιώνει και σε δύσκολες καταστάσεις.
Πρέπει να αναφερθεί και μια τρίτη κατηγορία φυτών, τα ανθρακόφυτα. Αυτά κάνουν την εμφάνιση τους, αμέσως μετά τις φωτιές και παραμένουν εκεί προσωρινά. Είναι γνωστά και ως νιτρόφυτα ή νιτρόφιλα, αποτελούμενα, κυρίως, από ψυχανθή.

ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ

Ο κίνδυνος της πυρκαγιάς αυξάνεται όταν υπάρχει νεκρή βιομάζα ετήσιων ποωδών και φρυγάνων, αιθέρια έλαια, αρωματικές ουσίες, πτητικές ουσίες, έλαια και τερπένια. Το δάσος μπορεί να προκαλέσει και μόνο του φωτιά, για λόγους αυτοκάθαρσης και υγείας του, όταν υπάρχει πολύ νεκρό υλικό, έντομα και άλλα παράσιτα(συσσώρευση βιομάζας), που μπορεί να απειλούν την υγεία του. Επίσης, όταν υπάρχουν καχεκτικά φυτά, σε ένα μέρος, καθώς αυτά δεν λαμβάνουν το απαιτούμενο νερό, εκπέμπουν ένα αέριο, το αιθυλένιο, λόγω του στρες. Το αιθυλένιο, σε υψηλές συγκεντρώσεις στον αέρα, μπορεί να δημιουργήσει ένα ιδιαίτερα εκρηκτικό μείγμα.
Όταν γίνονται μαζικές φυτεύσεις σε εργολαβικά έργα, πολύ συχνά προτείνεται το πεύκο. Το πεύκο, ενώ αποτελεί ένα πολύ ωραίο φυτό, μπορεί να αποδειχθεί αρκετά καταστροφικό, σε περίπτωση φωτιάς, καθώς οι βελόνες του είναι ιδιαίτερα εύφλεκτες, ενώ τα κουκουνάρια του μπορούν να εκτοξευθούν σε μεγάλη απόσταση, δημιουργώντας νέες εστίες φωτιάς.

ΖΩΝΕΣ ΦΥΤΕΥΣΗΣ

Ο Αμερικάνος γεωπόνος(με εξειδίκευση στην οικολογική διαχείριση της αρχιτεκτονικής τοπίου) Douglas Kent έχει δημιούργησε ένα σύστημα φύτευσης, σε 4 ζώνες, το οποίο μπορεί να προστατεύσει το σπίτι σας, σε περίπτωση φωτιάς.

1η: Το μέρος δίπλα στο σπίτι σου- ως 9,14 μέτρα*. Είναι ιδανικό να είναι αρκετά ανοιχτό ως χώρος. Εδώ φυτεύονται φυτά, τα οποία απαιτούν πολύ νερό, τυπικά της Μεσογειακής πανίδας.
2η: Απομακρυνόμενοι από το σπίτι θα πρέπει να έχουμε φυτά, που μπορούν να σταματήσουν μια πυρκαγιά εδάφους. Από 9,14-21,64 μέτρα.
3η: Μια μεταβατική ζώνη επιβράδυνσης της φωτιάς.21,64-36,50 μ. από το σπίτι. Εδώ έχουμε φυτά, ανθεκτικά στην ξηρασία, φυτά τα οποία, δεν χρειάζονται νερό, αφού έχουν καλό ριζικό, αυτόνομο σύστημα. π.χ. ο κίστος, το οποίο χρειάζεται πότισμα, μόνο με βρόχινο νερό.
4η: Η ζώνη αυτή δεν υπάρχει, όταν υπάρχουν σπίτια δίπλα. Όταν δεν υπάρχουν είναι οι λόφοι και άλλοι ανοιχτοί φυσικοί χώροι.

* Τα μέτρα δίνονται σε αντιστοιχία με τα αντίστοιχα πόδια, που είναι η μονάδα μέτρησης στην Αμερική, π.χ. 9,14 μ.=30 πόδια

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΠΥΡΙΜΑΧΟΥΣ ΚΗΠΟΥΣ

Οι ιδιοκτήτες θα πρέπει να δημιουργήσουν και να συντηρούν έναν ανθεκτικό στη φωτιά, κήπο, ο οποίος εξοικονομεί νερό. Χρειάζεται, σχεδόν, ένας χρόνος για να θεωρήσουμε ότι τα φυτά μας έχουν ένα καλοσχηματισμένο ριζικό σύστημα, το οποίο μπορεί να τα συντηρεί.
Επιλέξτε ποια ανθεκτικά στη φωτιά, φυτά είναι ιδανικά για την περιοχή σας και έχουν καλή αντοχή σε δύσκολες συνθήκες, ενώ βοηθούν στην επιβράδυνση στην εξάπλωσή της φωτιάς.
Θα πρέπει να λαμβάνεται ιδιαίτερη προσοχή, όταν φυτεύονται κωνοφόρα φυτά. Τα δένδρα αυτά μπορεί να είναι ιδιαίτερα εύφλεκτα, ειδικά όταν είναι σε νεαρή ηλικία. Καλό είναι να φυτεύονται μακριά από το σπίτι και όχι πολύ κοντά το ένα με το άλλο, όπως συνηθίζεται, για να δημιουργηθεί φυσικός φράκτης

Απομακρύνετε, τυχόν νεκρό υλικό
Αντικαταστείτε τα πιο εύφλεκτα φυτά,έστω και αν έχουν αποκτήσει ανθεκτικότητα σε συνθήκες ανομβρίας
Κλαδέψτε καλά τα φυτά σας, ειδικά τους φοίνικες
Χρησιμοποιείστε, κατά προτίμηση οργανικά λιπάσματα. Μειώνουν την γρήγορη ανάφλεξη, σε σύγκριση με τα χημικά αζωτούχα
Καθαρίστε το χώρο από τα αγριόχορτα
Απομακρύνετε τυχόν σκουπίδια από τις οροφές και τις υδρορροές

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΦΥΤΑ

Υπάρχει ένα πλήθος από παθητικά πυρίμαχα φυτά, το οποίο περιλαμβάνει δένδρα, θάμνους, και εποχιακά. Παρακάτω προτείνονται φυτά, τα οποία είναι ιδανικά για το Μεσογειακό κλίμα

Φυτικοί τάπητες

Λιβανόχορτο(Αγιούγκα η έρπουσα),Δηλόσπερμα, Αρκουστάφυλο, Εχεβέρια, Ψευδοφράουλα, Κεάνωθος πλαγιόκλαδος, Κεράστιο το χνουδωτό, Παγολούλουδο( Δηλόσπερμα κίτρινο), Παχύσανδρο, Φλόγα έρπουσα, Θυμάρι έρπον, Σέντουμ, Βίνκα (minor), Κονβόβουλος( Καλημέρα άγρια), Μυόπορο

Ετήσια

Αχίλλεα, Χαλαβόχορτο ή Αρμέρια, Σχοινόπρασο, Αουρίνια η βραχόφιλη, Βεργένια καρδιόφυλλη, Ηλιάνθεμο το νομισματικό, Κάρεξ, Ημεροκαλλίδα, Κορέοψη, Εουχέρια, Επιλόβιο το στενόφυλλο, Χόστα, Γεράνι, Ίριδα, Κνιφόφια(σταφυλοειδής), Οινοθήρας( του Μιζούρι), Λίνον, Λούπινο, Πενστήμων, Βυζαντινός στάχυς ή Ολύμπιος στάχυς),Λευκές παπαρούνες, Μίμουλος, Γκαζάνια

Αρκτοστάφυλλο, μικρά γαρυφαλλάκια, Λάμιο ,Σεμπρεβίβο, Βερόνικα, Σχοινόπρασο, Εχινάτσεα, Δελφίνιο, Γαϊλάρδια, Δροσάνθεμο,

Θάμνοι
Κυδωνίαστρο, Μαόνια, Δάφνη, Παχύστυμα Μυρσινίτης ( Μυρσίνη), Γωλθερία, Ροδόδενδρο Αφρικάνικο και Δυτικό, Λιγούστρο, Γιούκα , Αμπέλια, Κόρνος, Κυδωνίαστρο, Κιστος, Βιβούρνο

Σφένδαμος, Κρανιά( άγρια),Ευώνυμο, Αμελάγχιο το κληθρόφυλλο, Ολόδισκος ο δίχρωμος, Μπουντλέια, Φιλάδελφος (Φούλι), Καρυόπτερη, Ρους ή Σουμάκι , Ριβήσιο (Φραγκοστάφυλα, Μούρα κτλ.), Σπείραια, Είδη της οικογένειας των ροδωδών( π.χ. αγιοτρανταφυλλιά) Συμφορίκαρπος, Πασχαλιά, Λεβάντα, Λαγκεστρέμια, Ερυθρίνα, Καρίσσα μεγανθής, Φεϊόια, Εσκαλλόνια, Φασκομηλιά, Ελέαγνος,

Δένδρα

Λάριξ, Πεύκη η λαμπερτιανή, Πεύκη η περίστροφος, Πεύκη η βαριά, Λιβανόκεδρος ο κατανεύβν

Σφένδαμος μακρόφυλλος, κόκκινος, πλατανοειδής, Ιπποκαστανιά, Κόκκινη σκλήθρα, Κέρκις( Ανατολική κουτσουπιά), Άλνος (Σημύδα), Κρανιά της Φλόριντα, Κατάλπη, Οξιά, Φράξινος,Μελικοκκιά, Γλεδίτσια η τριάκανθος, Καρυδιά, Δρυς λευκόκαρπος, Λικυμβάρδη η στυρακοφόρος, Γυμνόκλαδος ο δίοικος, Προύμνη της Βιρτζίνια (σαν αρώνια), Είδη Malus( οικογένεια της μηλιάς), Ψευδοακακία, Σάλιξ, Κόκκινη Βελανιδιά, Λεύκα, Ιτιά, Αγριοσουρβιά, Προύνοι, Κερατόνια, Πλάτανος, Μανώλια, Τούγια, Φιλύρα, Κόρνος, Κράταιγος, Χαρουπιά, Φτελιά, Μουσμουλιά, Σκλήθρα , Καλλωπιστική δαμασκηνιά, Κουμαριά, Κουτσουπιά

Κινέζικη φιστικιά, Φρεμοντόδενδρο