Βασιλείου τοῦ Μεγάλου
1 Ἰανουαρίου
Toῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΣΗΜΕΡΑ πρώτη Ἰανουαρίου δὲν εἶνε, ἀγαπητοί μου, μία ἑορτή· εἶνε τρεῖς ἑορτές. Ἡ μία εἶνε δεσποτική, τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Κατ᾽ αὐτὴν τὸ Θεῖο Βρέφος, ὅ­ταν συμ­πληρώθηκαν ὀκτὼ μέρες, ―κατὰ τὴν Ἰουδαϊ­κὴ παράδοσι, ποὺ ἰσχύει καὶ μέχρι σήμερα στὸ Ἰσραήλ― δέχθηκε τὴν λεγομένη πε­ριτομή, ποὺ ἀντιστοιχεῖ μὲ τὸ δικό μας βάπτισμα. Τὴν ἡμέρα αὐτὴ ἔλαβε τὸ ὄνομα «Ἰησοῦς» (Λουκ. 2,21), τὸ «ὄνομα τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα» (Φιλ. 2,9) ποὺ σημαί­­νει σωτήρ (Ματθ. 1,21), λυτρωτὴς ὁλοκλήρου τοῦ κόσμου. Τὸ ὄνομα αὐτὸ εἶνε τὸ γλυκύτερο καὶ δεσπόζει στὴν παγκό­σμιο ἱστορία. Τὸ ὄνομα αὐτό, ὅποιος τὸ τι­μᾷ καὶ τὸ ἐπικαλεῖται, παρά­δεισο ἔχει στὴν καρ­διά του· ὅποιος τὸ λησμονεῖ, κόλασι ἔχει· καὶ ὅ­ποιος τὸ βλαστημάει, εἶνε ἀν­άξιος νὰ ζῇ. Για­τὶ καὶ οἱ δαίμονες ἀκόμα τὸ φοβοῦνται. «Ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐ­πουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσηται ὅτι Κύριος Ἰη­σοῦς Χριστὸς εἰς δόξαν Θεοῦ πατρός» (ἔ.ἀ. 2,10-11). Σήμερα ἀκόμα εἶνε καὶ ἑορτὴ ἑνὸς ἐκ­λεκτοῦ δούλου τοῦ Χριστοῦ, τοῦ οἰκουμενικοῦ φωστῆρος τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ Μεγάλου Βασι­λείου. Καὶ τρίτον σήμερα εἶνε μιὰ ἑορτὴ ὄχι ἐκ­κλησιαστικὴ ἀλλὰ κοσμική, ἡ πρώτη τοῦ ἔτους. Λέω κοσμική, διότι κατὰ τὴν ὀρθόδοξο παράδο­σι τὸ ἐκκλησιαστικὸ ἔτος ἀρχίζει ὄχι τὴν πρώτη Ἰανουαρίου ἀλλὰ τὴν πρώτη Σεπτεμβρίου.
Τὸ θέμα μας ἐδῶ θὰ εἶνε ὁ Μέγας Βασίλειος.

* * *

Κάθε δέντρο, ἀγαπητοί μου, ἔχει ὁρατὸ καὶ ἀόρατο μέρος. Δέντρο λέμε αὐτὸ ποὺ βλέπου­με· τὸν κορμό, τὰ κλαδιά, τὰ φύλλα, τὰ ἄνθη, τοὺς καρπούς. Ἀλλὰ τὸ σπουδαιότερο μέρος τοῦ δέντρου δὲν εἶνε αὐτὸ ποὺ φαίνεται· εἶ­νε αὐτὸ ποὺ κρύβεται, κι αὐτὸ εἶνε οἱ ῥίζες.
Οἱ ῥίζες εἶνε τὸ πᾶν. Εἶνε ἕνα χημικὸ ἐργοστάσιο, ποὺ μπροστά του τὰ ἐργοστάσια τῶν ἀνθρώπων δὲν εἶνε τίποτα. Θαυμαστὸ φαινό­μενο. Οἱ ῥίζες ὅλων τῶν φυτῶν μοιάζουν· ἀλ­λὰ ἡ μία παίρνει τὸ νερὸ καὶ τὸ κάνει κρασί ―ἔλα νὰ τὸ ἐξηγήσῃς αὐτὸ πῶς γίνεται!―, ἡ ἄλλη παίρνει τὸ ἴδιο νερὸ καὶ τὸ κάνει λεμόνι, ἡ ἄλλη τὸ κάνει πορτοκάλι ἢ ἄλλο φροῦτο, ἡ ἄλλη τὸ κάνει λάδι… Μυστήρια πράγματα, ἀν­εξήγητα μεγαλεῖα. «Τίς Θεὸς μέγας ὡς ὁ Θεὸς ἡμῶν;…» (Ψαλμ. 76,14). Ἡ ῥίζα λοιπὸν στὸ δέντρο εἶνε τὸ πᾶν. Ὅταν ἡ ῥίζα εἶνε γερὴ καὶ τρέφε­­ται μὲ νερὸ καὶ τροφοδοτῆται ἀπὸ τὰ στοιχεῖα τῆς γῆς, τότε τὰ κλαδιὰ εἶνε θαλερά, τὰ φύλ­λα δροσερά, τὰ ἄνθη ὡραῖα, οἱ καρποὶ εὔχυμοι· σάπια ῥίζα ἴσον σάπιο – ἄχρηστο δέντρο.
Τί θέλω νὰ πῶ μ᾽ αὐτό; Κάτι ποὺ εἶπε ὁ Πλά­των. Τί εἶνε ὁ ἄνθρωπος; Δέντρο, ἀλλὰ δέν­τρο οὐράνιο. Τὰ δέντρα τῆς γῆς ἔχουν τὶς ῥίζες τους κάτω, μέσα στὸ ἔδαφος· ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὶς ῥίζες του ἐπάνω, ψηλὰ στὸν οὐρανό.
Τὸ ὁρατό μας μέρος εἶνε αὐτὸ ποὺ εἴμαστε τώρα. Ἀλλ᾽ αὐτὸ εἶνε τὸ μικρό. Τὸ μεγάλο εἶνε τὸ ἀόρατο, οἱ ῥίζες τῆς ὑπάρξεώς μας, οἱ πρό­γονοι δηλαδὴ καὶ τὸ οἰκογενειακὸ περι­βάλλον τοῦ κα­θενός· ὁ πατέρας καὶ ἡ μητέρα ἰδίως, ὁ παπποῦς καὶ ἡ γιαγιά, οἱ πρόπαπποι, ὅ­λοι οἱ πρό­γο­νοί μας. Τεραστία σημασία ἔχουν οἱ πρόγονοι. Αὐτοί, καὶ χωρὶς νὰ ζοῦν πλέον, ἐξακολου­θοῦν καὶ μετὰ τὸ θάνατό τους νὰ ἐ­πηρεάζουν τὴ ζωὴ τῶν ἀπογόνων τους. Πρόκειται γιὰ τὸ φαι­νόμενο τῆς λεγομένης κληρο­νομικότητος.
Κάθε ἄνθρωπος ἔχει αὐτὸ τὸ περιβάλλον τῶν οἰ­κείων του. Ὅπως εἶπε ὁ Σωκράτης, καν­­είς δὲν γεννήθηκε ἀπὸ βράχο. Ὅλοι ἔχουμε τὴν οἰ­κογενειακή μας καταγωγή. Καὶ ὁ Μέγας Βασίλειος, ποὺ γεννήθηκε τὸ 330 μ.Χ. στὴ Νε­οκαισάρεια τοῦ Πόντου, βγῆκε καὶ αὐτὸς ἀπὸ κάποιο σπίτι, τὸ ὁποῖο τὸν ἐπηρέ­ασε ἀσφα­λῶς. Ἂς δοῦμε λοιπὸν τὴν οἰκογένειά του, ποὺ ἔ­παιξε σπουδαιότατο ῥόλο στὴ διαμόρφωσι τῆς μεγάλης αὐτῆς προσωπικότητος.
Οἱ παπποῦδες του ἀπὸ μὲν τὴν πλευρὰ τῆς μητέρας ἦ­ταν Χριστιανοὶ μὲ παράσημα μαρτυ­ρίου. Ἀλλὰ καὶ ἀ­πὸ τὴν πλευρὰ τοῦ πατέρα εἶ­χαν ὁμολογήσει τὸν Κύριο κατὰ τὸ δι­ω­γμὸ ἐ­πὶ Μαξιμίνου καὶ εἶχαν ζήσει κρυμμένοι γιὰ ἑ­πτὰ περί­που χρόνια στὰ βουνὰ τοῦ Πόντου, ὅ­που τοὺς ἔτρεφαν μὲ θαυμαστὸ τρόπο ἄγρια θηρία.
Ἡ μητέρα του, ποὺ λεγόταν Ἐμμέλεια, κατα­γόταν ἀπὸ τὴν Καππαδοκία. Ἦταν μία ἀπὸ τὶς σπάνιες γυναῖκες. Ἂν σήμερα ὑπάρχῃ Μέγας Βασίλειος, εἶνε διότι πίσω ἀπὸ αὐτὸν ὑπάρχει ἡ εὐσεβὴς αὐτὴ Χριστιανὴ μητέρα, ποὺ ἦταν κόρη μάρτυρος, γόνος ἐκλεκτῆς οἰκογενείας.
Ὁ πατέρας του, Βα­­σίλειος καὶ αὐτὸς ὀνομα­ζόμενος, ἦταν ἀπὸ τὸν Πόντο. Ἐκλεκτὸς καὶ εὐ­γενὴς ἄνθρωπος, ὑ­πόδειγμα πολίτου, μορφω­μένος καὶ διδάσκαλος τῆς ῥητορικῆς. Ἀπὸ αὐ­τὸν ὁ ἅγιός μας ἔμαθε τὰ πρῶτα γράμματα.
Οἱ γονεῖς του μὲ τὸ μυστή­­ριο τοῦ γάμου ἑ­νώθηκαν σὲ μία ἰδεώδη συζυγία· ἦ­ταν μιὰ ψυ­χὴ σὲ δυὸ σώματα. Ταπεινοί, σώφρο­νες, ἐνάρε­τοι, εὔσπλαχνοι, ἐλεήμονες. Μέσα στὸ σπίτι τους καμμία φιλονικία, καμμία ὕβρις, καμμία βλαστή­μια, καμμία ἀ­πρέπεια. Ἡ ζωή τους ἦ­ταν προσ­ευχή, μελέτη Γραφῆς, νηστεία, λατρεία τοῦ Θεοῦ. Καὶ ἀ­πὸ τὴν ἁγία αὐτὴ ῥίζα βγῆ­καν δέκα ὡραῖα κλαδιά, μία ἐπιτυχημένη πολύτεκνη οἰκογένεια μὲ δέκα παιδιά, ἐκ τῶν ὁποίων τρία ἔ­γιναν ἐ­πίσκοποι καὶ πολλὰ ἐμόνασαν κι ἁγίασαν.
Τὰ ἀδέλφια του. Τὸ πρῶτο παιδὶ ἦταν κορί­τσι καὶ γιὰ τὴ γιαγιά της ὠνομάστηκε Μακρίνα. Πολλὰ ὀφείλει ὁ Μέγας Βασίλειος σ᾽ αὐτήν, ποὺ ἐν τέλει ἔγινε ἡγουμένη σὲ μοναστήρι τοῦ Πόντου. Μέσα στὸ πατρικὸ σπίτι ἡ μεγάλη αὐ­τὴ κόρη ἔπαιξε ση­μαντικὸ ῥόλο γιὰ τὴν ἀ­νατροφὴ τῶν μικρο­τέ­ρων ἀδελφῶν, καὶ αὐτὴ ἦ­ταν ποὺ ὤθη­σε στὸν μοναχικὸ βίο καὶ τὴ μητέ­ρα καὶ πολλὰ ἀπὸ τ᾽ ἀδέλφια της. Ἐκτὸς ἀ­πὸ τὸν ἅ­γιο Βασίλειο, ποὺ ἔγινε ἐπίσκοπος Καισαρεί­ας καὶ διαπρεπὴς οἰκουμενικὸς πα­τὴρ τῆς Ἐκ­κλησίας, ἕνας ἄλλος ἀδελφός, ὁ Ναυκράτιος, ἔγινε στὸ τέλος μοναχός. Ἄλλος ἀ­δελφός, ὁ Γρηγόριος, ἔγινε ἐ­πίσκοπος Νύσσης κ᾽ εἶνε ἕ­νας ἀπὸ τοὺς πιὸ φιλοσο­φικοὺς πατέρας καὶ διδασκάλους. Ἕνας τέταρτος ἀ­δελφὸς ἔγινε κι αὐ­τὸς ἐπίσκοπος· εἶνε ὁ Πέτρος Σεβαστείας. Καὶ τέλος ἕνας ἄλλος ἀ­δελφὸς πέθανε μικρός. Οἰκογένεια ἁγίων.
Ἡ γιαγιά του Μακρίνα, μαθήτρια τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ θαυματουργοῦ, ἦταν σπουδαία γυναίκα καὶ ἄφησε σφραγῖδα στὰ ἐγγόνια της. Ὁ Μέγας Βασίλειος μεγάλωσε, σπούδασε, ἔ­γι­νε γνώστης ὅλων τῶν τότε ἐπιστη­μῶν, ῥήτο­ρας, ἐπιτυχημένος δικηγόρος· καὶ ὅμως, ἐνῷ λησμόνησε καθηγητάς του, γιὰ τὴ γιαγιά του ἔ­λεγε· Ὅ,τι εἶμαι τὸ ὀφείλω στὴ γιαγιά μου.
Τέτοιο ἦταν τὸ σπίτι τοῦ Μεγάλου Βασιλείου. Ὅ,τι σκεπτόταν, ἀγαποῦσε καὶ ἤθελε ὁ ἕνας, αὐτὸ σκεπτόταν, ἀγαποῦσε καὶ ἤθελε κι ὁ ἄλλος. Σύμψυχοι, ὑπόδειγμα οἰκογενείας.

* * *

Ἐρωτῶ τώρα, ἀγαπητοί μου· ὑπάρχουν σήμερα τέτοιες οἰκογένειες; Μέχρι πρὶν ἀπὸ ἑ­κατὸ χρόνια ὑπῆρχαν. Θυμᾶμαι τὸ ᾽12, ποὺ ἤ­μουν μικρὸ παιδί, ὅτι ἀπὸ μία οἰκογένεια πέν­τε παιδιὰ πῆγαν στρατιῶτες, ἔφτασαν μέχρι Κα­λὲ – Γκρότο, καὶ τὰ τέσσερα ἔπεσαν ὑπὲρ πίστεως καὶ πατρίδος. Τώρα; Ψηφίστηκε νόμος ὑπὲρ τῶν ἐκτρώσεων. Φοβερὸ πλῆγμα γιὰ τὴν Ἑλλάδα ἡ ὑπογεννητικότης. Σπάνιο πρᾶγμα πλέον ἡ πολύτεκνη οἰκογένεια.
Εἴδαμε καὶ τὴν ἀξία τῆς γιαγιᾶς. Σήμερα ὅ­μως ἐδῶ δὲν τιμᾶται. Κάποια νέα ρωτοῦσε τὸν ὑποψήφιο γαμπρό· Ὑπάρχουν στὸ σπίτι πα­λιὰ ἔπιπλα; κ᾽ ἐννοοῦσε τοὺς γέρους. Τὰ Χρι­στούγεννα πῆγα στὸ γηροκομεῖο, ὅπου ἔ­χουμε εἴ­κοσι γέροντες. Ρώτησα καὶ ἔμαθα, ὅτι κανείς ἀπὸ τὰ παιδιά τους δὲν τοὺς ἐ­πισκέφθηκε! Καὶ ἐνῷ στὴν Ἑλλάδα ἡ γιαγιὰ περιφρονεῖται, στὴ ῾Ρωσία τιμᾶται. Ἂν ὑπάρχουν ἀκόμα ἐκεῖ Χριστιανοί, αὐτὸ ὀφείλεται στὶς γιαγιάδες.
Τί εἶνε σήμερα τὸ σπίτι; Δὲν θὰ τὸ πῶ ἐγώ. Ἀνέθεσα σ᾽ ἕνα εὐλαβέστατο ἐφημέριο, ποὺ γνωρίζει καλὰ τὴν κοινωνία, νὰ κάνῃ εἰσήγησι ἐπὶ τοῦ θέματος σὲ ἱερατικὸ συνέδριο, καὶ κα­τόπιν ἐρεύνης κατέληξε· Ποιά εἶνε ἡ οἰκογέ­νεια σήμερα; Διστάζω νὰ τὸ πῶ, ἀλλὰ πῶς νὰ τὸ κρύψω; Τὸ σπίτι, μὲ τὴν ἀθλία τηλεόρασι, εἶνε πλέον ἀφύλαχτο. Τὸ ἄσυλο κατελύθη. Σήμερα, ὅ­πως καταντήσαμε, σπίτι ἴσον οἶκος ἀ­νοχῆς! Καὶ τὸ ἀ­πέδειξε μὲ στοιχεῖα· μέσ᾽ στὸ σπίτι ἀ­κούγον­ται κάθε εἴδους αἰσχρολογίες καὶ βλαστήμιες· γίνονται ἀσέλγειες καὶ μοιχεῖ­ες, ἐκτρώσεις, ἐγκλήματα· ὁ ἄντρας ἀλλάζῃ γυναῖκα σὰν τὸ πουκάμισό του κ᾽ ἡ γυναίκα ἄν­τρα σὰν τὴ ῥόμπα της… Λείπει ὁ Θεός· κι ὅ­που λείπει ὁ Θεός, ἐκεῖ τὰ πάντα ἐπιτρέπονται.
Ν᾽ ἀπελπιστοῦμε λοιπόν; Ὄχι, ἀδελφοί μου. Δόξα τῷ Θεῷ, ὑπάρχει ἐλπίδα. Ὑπάρχουν ἀ­κό­μα πολλὲς χριστιανικὲς οἰκογένειες, ποὺ βγῆκαν ἀπὸ τὸ κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου. Πρὸς αὐτὲς ἐκφράζω σήμερα μὲ συγκίνησι τὴν ἀγά­πη μου. Εἶνε ἄξιοι τιμῆς. Καὶ ἐλπίζω μέσα ἀπὸ τὶς οἰκογένειες αὐτὲς νὰ βγοῦν νέοι Βασίλειοι, νέοι Γρηγόριοι Νύσσης, νέοι Πέτροι, νέοι Ναυκράτιοι, νέες Μακρῖνες, νέοι εὐγενεῖς ἄνδρες καὶ ὑπέροχες γυναῖκες, ποὺ θ᾽ ἀποδείξουν καὶ στὴν πονηρὰ καὶ διεστραμμένη γενεά μας, ὅ­τι ὁ Χριστὸς δὲν εἶνε μῦθος, ἀλλὰ ζῇ καὶ βασι­λεύει εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων· ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 1-1-1987 μὲ ἄλλο τίτλο. Καταγραφή, διευθέτησις καὶ σύντμησις 1-1-2010.