Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου (Ἑβρ. 1,24-38)
25 Μαρτίου
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

Η απαντησι στα «Πως»

«Πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω;» (Λουκ. 1,34)

Διπλῆ ἑορτή, ἀγαπητοί μου, σήμερα, ἐθνι­κὴ καὶ θρησκευτική. Ἑορτάζει τὸ γένος τῶν Ἑλλήνων τὴν ἐλευθερία του ἀπὸ τὸν τουρκικὸ ζυγό, ἀλλὰ ἑορτάζει καὶ ὁ χριστιανικὸς κόσμος τὴ λύτρωσι ἀπὸ τὴν ἁμαρτία. Ἐμεῖς τώρα θὰ μιλήσουμε καὶ θὰ ποῦμε λίγα λόγια γιὰ τὴ θρησκευτικὴ ἑορτή, τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ· ὡς πρὸς τὴν ἐθνικὴ ἑορτή, θὰ μιλήσουμε ἄλλοτε, ὅ­πως γίνεται αὐτὸ συνήθως κατὰ τὴν ἐπίσημη δοξολογία.

* * *

Σκοτάδι βαθὺ ὑπῆρχε, ἀγαπητοί μου, πρὸ Χρι­στοῦ· σκοτάδι θρησκευτικό, ἠθικό, κοινωνι­κό, ποὺ βασίλευε παντοῦ ἀπ᾽ ἄκρη σ᾽ ἄ­κρη. Μία μόνο ἐλπίδα ὑπῆρ­χε σὲ ὅλη τὴν ἀνθρωπό­τητα σὰν ἄλλη χρυσαυγή, ἡ ἐλπίδα ὅτι μιὰ μέρα θὰ ἔλ­­θῃ ὁ Λυτρωτής.
Ἰδιαιτέρως ἡ ἐλ­πίδα αὐτὴ διετηρεῖτο, κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧτ­­τον εὐ­κρινεστέρα καὶ διαυγεστέρα, στὸ Ἰ­ουδαϊκὸ ἔθνος. Ἐκεῖ ὑπέροχα πνεύματα, ὑ­ψηλὰ καὶ μεγάλα, οἱ προφῆ­τες τῆς παλαι­ᾶς δι­αθήκης, εἶχαν προφητεύσει, πολλοὺς αἰῶ­νες πρίν, ὅτι θὰ ἔλθῃ ὁ Λυτρωτής. Ὁ προφήτης Ἠσαΐ­ας, ὀκτὼ αἰῶνες πρὸ τῆς ἐλεύσεως τοῦ Σωτῆρος, κήρυττε· «Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει, καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέ­­σεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ»· νά, δηλαδή, ἡ παρθένος θὰ μείνῃ ἔγκυος καὶ θὰ γεν­νήσῃ υἱὸ καὶ θὰ τὸν ὀνομάσουν Ἐμ­μανουήλ (ποὺ σημαίνει «ὁ Θεὸς εἶνε μαζί μας») (Ἠσ. 7,14)· γιατὶ αὐ­τὸς θὰ σώσῃ τὸ λαό του ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες τους, «αὐ­τὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐ­­τοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν» (Ματθ. 1,21).
Μολονότι οἱ αἰῶνες περνοῦσαν καὶ σὲ κάποιον ὀλιγόπιστο θὰ φαινόταν ἀπίστευτη ἡ φωνὴ αὐ­τὴ τῶν προφητῶν, ἐν τούτοις, «ὅτε ἦλ­θε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου» (Γαλ. 4,4), στὸν κατάλληλο καιρό, ἐκπληρώ­θηκε.
Ἀπὸ τὴν ἡμέρα, ποὺ ἡ προμήτωρ μας Εὔα μέσα στὸν κῆπο τῆς Ἐδὲμ παρέβη τὴν ἐν­το­λὴ τοῦ Θεοῦ, μέχρι τὴν ἐποχὴ ποὺ θὰ ἐρχόταν στὸν κόσμο ὁ Λυτρωτής, γεννήθηκαν ἑκατομμύρια καὶ δισεκατομμύρια γυναῖκες. Ἀπὸ αὐτὲς ἄλλες διακρίθησαν γιὰ τὴ σοφία τους, ἄλλες γιὰ τὴν ὀ­μορφιά τους, καὶ ἄλλες γιὰ κά­ποιο ἄλλο προσόν τους· καμμία ὅμως δὲν συγ­κέντρωνε τὶς ἀ­παιτούμενες ἐξαιρετικὲς προϋποθέσεις γιὰ νὰ γεννήσῃ τὸν Σωτῆρα τοῦ κόσμου καὶ νὰ γί­νῃ ἡ Μητέρα τοῦ Θεοῦ.
Μόνο ἡ σεμνὴ Μαρι­­άμ, ἡ ταπεινὴ κόρη τῆς Να­ζαρέτ, στὴν ὁποία «ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη εἰπεῖν αὐτῇ τὸ χαῖρε», ἄγγελος δηλαδὴ μὲ ἡ­γετικὸ ἀξίωμα μεταξὺ τῶν οὐρανί­ων δυνάμεων ἐστάλη νὰ τῆς πῇ τὸ «Χαῖρε» (Ἀκάθ. ὕμν. Α οἶκ.), μό­νο αὐτή, γιὰ τὰ ἀνεπανάληπτα καὶ μοναδι­κὰ πνευματικὰ καὶ ἠθικὰ προσόντα της, κρίθη­κε κατάλληλη γι᾽ αὐ­τό.
Κι ὅταν ἀξιώθηκε ν᾿ ἀκού­σῃ τὸ μήνυμα τοῦ ἀγγέλου, ὅτι θὰ γεννή­σῃ τὸν Υἱὸν τοῦ Ὑ­ψίστου, τότε, ὅπως σημει­­ώνει ὁ ἱερὸς εὐαγγε­λιστὴς Λουκᾶς, ταράχθη­κε καὶ ρώ­τησε τὸν ἄγγελο· –«ΠΩΣ εἶνε δυνα­τὸν νὰ γί­νῃ αὐτὸ σ᾽ ἐμένα, ἀφοῦ ἄνδρα δὲν γνωρί­ζω;». Στὴν δικαιολογημένη αὐτὴ ἀπορία της ὁ ἄγ­γελος τὴν καθησύχασε καὶ τῆς ἐξ­ήγησε· –«Αὐ­τὸ θὰ γίνῃ μὲ τὴ χάρι τοῦ ἁγίου Πνεύματος ποὺ θὰ ἔλθῃ ἐπάνω σου καὶ μὲ τὴ δύναμι τοῦ Ὑ­ψίστου ποὺ θὰ σὲ σκεπάσῃ» (Λουκ. 1,34-35). Ἡ θεία δύναμις κάνει τὰ ἀδύνατα δυνατά. Γι᾽ αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία μας ὑμνεῖ τὸ μέγα θαῦμα καὶ λέει, ὅτι μπροστὰ στὴ παντοδύναμη βούλησι τοῦ Κυρίου «νικᾶται φύσεως τάξις» (στιχηρ. προσόμ. ἑσπ. Εὐαγγελ.).
Αὐτὸ μὲ λίγα λόγια εἶνε τὸ περιεχόμενο τῆς σημερινῆς ἑορτῆς.

* * *

Μὲ ἀφορμή, ἀγαπητοί μου, αὐτὸ τὸ «Πῶς» ποὺ εἶπε ἡ Παρθένος Μαρία στὸν ἀργάγγελο Γαβριήλ (Λουκ. 1,34), ἐπιτρέψτε μου νὰ κάνω λίγες σκέψεις.
Φυσικὸς νόμος, τὸν ὁποῖον ὥρισε ὁ παντοδύναμος καὶ πάνσοφος Θεός, εἶνε, κάθε ἄν­θρωπος νὰ γεννᾶται ἀπὸ τὴν σαρκικὴ συνάφεια τοῦ πατέρα καὶ τῆς μητέρας του. Κανείς δὲν ἀποτέλεσε ἐξαίρεσι ἀπὸ τὸ νόμο αὐτόν, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Υἱὸν τῆς Παρθένου, τὸν Κύρι­ον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ὁ ὁποῖος, ὅπως ὁμο­λογοῦμε στὸ Σύμβολο τῆς πίστεως, ἐνανθρώ­πησε «ἐκ Πνεύματος ἁγίου καὶ Μαρίας τῆς παρθένου» κατὰ ὑπερφυσικὸ καὶ ὑπέρλογο τρόπο, ποὺ δὲν ἐξηγεῖται μὲ τὴν ἀνθρώπινη λογική. Ἀδύνατον, λέει ὁ ἄνθρωπος μὲ τὸν κοινὸ νοῦ, ἀδύνατον νὰ γεννηθῇ ἄνθρωπος μὲ ἄλλο τρόπο· πῶς εἶνε δυνατόν;
Ἡ ἀπάντησι στὸ ἐρώτημα γιὰ ὅσους μὲν ἔ­χουν πίστι στὸ Θεὸ δὲν εἶνε δύσκολη, διότι «τὰ ἀδύνατα παρὰ ἀνθρώποις δυνατὰ παρὰ τῷ Θεῷ ἐστιν» (Λουκ. 18,27). Ὅ,τι δὲν ἐξηγεῖται μὲ τὴ λογική, ἐξηγεῖται μὲ τὴν πίστι.
Γιὰ ὅσους ὅμως παραθεωροῦν τὸν παράγοντα τῆς πίστεως καὶ ζητοῦν νὰ ἐξηγήσουν τὰ πράγματα μὲ τὴ λογική, ἔχουμε νὰ ποῦμε, ὅτι ὄχι μόνο στὸν ὑπεραισθητὸ ἀλλὰ καὶ στὸν αἰσθητὸ ἀκό­μη κόσμο ὑπάρχουν μυριάδες φυ­­­σικὰ φαινόμενα, τὰ ὁποῖα, παρ᾿ ὅλη τὴν πρόοδο τῶν ἐπιστημῶν, παραμένουν ἀνεξήγητα, καὶ ἔτσι τὸ «πῶς» μποροῦμε νὰ τὸ ποῦμε ὄχι μόνο στὴν περίπτωσι τῆς ἀπειράνδρου συλλή­ψεως τῆς Παρθένου, ἀλλὰ καὶ σὲ πολλὲς ἄλλες περιπτώσεις.
Ρωτᾶμε λ.χ.· πῶς ἔγινε ὁ Ἥλιος; Πῶς ὁ γίγαντας αὐτὸς τῆς ἡμέρας, ποὺ ἐκπέμπει δισεκατομμύρια κιλοβὰτ φωτὸς καὶ θερμότητος –δωρεάν, παρακαλῶ, στοὺς ἀχάριστους ἀνθρώπους–, πῶς θερμαίνει, πῶς φωτίζει, πῶς ζωογονεῖ ὅλη τὴ φύσι; Τί καίει ὁ Ἥλιος καὶ παράγεται ἡ ἀκένωτη αὐτὴ δεξαμενὴ τῆς θερ­μότητος; ξύλα, λιγνίτη, πετρέλαιο; Ρωτῆστε, παρακαλῶ, τοὺς καλύτερους ἀστρονόμους καὶ φυσικοὺς τοῦ κόσμου, ποὺ ἐρευνοῦν μὲ τὰ τη­λεσκόπια τὸν Ἥλιο, καὶ εἶμαι βέβαιος ὅτι δύσ­κολα θὰ λάβετε ἀπάντησι. Ἡ ἐπιστήμη περιγράφει, μὰ δὲν ἐξηγεῖ. Ἀλλὰ μήπως μόνο τοῦ Ἥλιου τὰ μυ­στήρια εἶνε ἀνεξήγητα; Πῶς ἔγιναν τὰ ἄστρα τ᾿ οὐρανοῦ; Τόσα δισεκατομμύ­ρια καὶ τρισεκατομμύρια ἄστρα πῶς κινοῦν­ται; Πῶς δὲν συγκρούονται μεταξύ τους; Πῶς συγκρατοῦνται στὸ ἄπειρο; Ἀναπάντητα ὅλα τὰ «πῶς». Μυστήρια ἀνεξήγητα! Προβάλλει βέβαια ἡ ἐπιστήμη τὴ θεωρία τῆς παγκοσμίου ἕλξεως, ἡ ὁποία νοεῖται τρόπον τινὰ σὰν μία ἀόρατη κλωστὴ ποὺ τὰ δένει, ἀλλὰ μὲ τὴ θεωρία αὐτὴ πάλι περιγράφει, δὲν ἐξηγεῖ. Καὶ συνεχίζουμε τὰ «πῶς». Πῶς ἔγινε ἡ Γῆ; Πῶς ἐμφανίστηκε γιὰ πρώτη φορὰ αὐτὴ ἡ μικρὴ ἀλλὰ πολύτιμη σὰν μαργαριτάρι σφαῖρα, αὐτὸ τὸ διαμάντι τοῦ ὑ­λι­κοῦ κόσμου; Καὶ πῶς ἔγιναν πάνω σ᾽ αὐτὴν τὰ φυτά; Οἱ εἰδικοὶ ἐπιστήμονες μιλοῦν γιὰ δύο χιλιάδες εἴδη φυ­τῶν, ποὺ τὸ καθένα ἔχει τὶς ῥίζες του, καὶ κάθε ῥίζα εἶνε ἕνα τέλειο χη­μεῖο, ἕνα μυστηρι­ῶ­δες ἐργοστάσιο. Ἡ ῥίζα τῆς λεμονιᾶς μεταβάλ­λει τὸ νερὸ σὲ λεμόνι, ἡ ῥίζα τῆς ἀχλαδιᾶς τὸ ἴδιο νερὸ τὸ μετατρέπει σὲ ἀχλάδι. Πῶς; Μπορεῖ ἡ ἐπιστήμη νὰ κατασκευάσῃ μία ῥίζα;
Ὑπάρχουν καὶ πολλὰ ἄλλα τέτοια μυστήρια. Ἀλλ᾿ ὅταν πλέον φθάσουμε στὸν ἄνθρωπο, τὸ ἀριστούργημα τῆς δημιουργίας, ποὺ ἀποτελεῖ μυστηριώδη ἀνάμειξι ὕλης καὶ πνεύματος, θὰ βρεθοῦμε μπροστὰ σὲ ἀδιέξοδο. Πῶς ἔγινε ὁ ἄνθρωπος; Πῶς βλέπει τὸ μάτι του, ποὺ εἶ­νε μία τέλεια φωτογραφικὴ μηχανή; Πῶς ἀ­κούει τὸ αὐτί του, ποὺ συλλαμβάνει τοὺς ἤ­χους καλύτερα κι ἀπὸ τὰ ραντὰρ τῆς ἀεροπο­ρίας; Πῶς λειτουργεῖ τὸ στομάχι του; πῶς μέσα σ᾽ αὐτὸ τὸ ψωμὶ γίνεται αἷμα, γίνεται κύτταρα; Πῶς;…

* * *

Αὐτὰ τὰ λίγα εἶχα νὰ πῶ, ἀγαπητοί μου, ἐξ ἀφορμῆς τοῦ «Πῶς» τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου. Ἕνας ἔξοχος ῥήτορας τῆς Ἐκκλησίας, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ἐξεφώνησε ἕνα σπουδαιότατο θεολογικὸ λόγο, στὸν ὁποῖο πα­ραθέτει ἑκατοντάδες τέτοια «πῶς». Ποιά ἡ ἀπάντησις στὰ «πῶς»; Μία εἶνε ἡ ἀπάντησις. Στοιχειώδης λογικὴ ἐπιβάλλει νὰ δεχθοῦμε, ὅτι ὑπάρχει Θεός. «Πᾶς οἶκος κατασκευάζεται ὑπό τινος, ὁ δὲ τὰ πάντα κατασκευάσας Θεός» (Ἑβρ. 3,4), ἀπαντᾷ ὁ ἀπόστολος Παῦλος, δη­λαδή· κάθε σπίτι ἔχει τὸν κατασκευαστή του, κι αὐτὸς ποὺ κατασκεύασε τὰ σύμπαντα εἶνε ὁ Θεός. Ἐὰν δεχθοῦμε ὅτι τὸ ρολόι ποὺ φο­ρᾷς στὸ χέρι ἔγινε μόνο του, ἐὰν πεισθοῦμε ὅτι τὸ σπίτι ὅπου κατοικεῖς κατασκευάστηκε αὐτομάτως, ἐὰν τὸ αὐτοκίνητο, τὸ ἀεροπλάνο, τὸ διαστημόπλοιο ἔγιναν μόνα τους, τότε θὰ δεχθοῦμε καὶ ὅτι ὅλα αὐτὰ τὰ φυσικὰ καὶ πνευματικὰ φαινόμενα ἔγιναν ἄνευ Θεοῦ.
Ἂς ταπεινωθοῦμε ἐνώπιον τῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ καὶ ἂς παραδεχθοῦμε μαζὶ μὲ τὸν ὑμνογράφο ὅτι «Θεὸς ὅπου βούλεται, νικᾶται φύσεως τάξις». Καὶ στὴν περίπτωσι τῆς Παρθέ­νου νικήθηκε ἡ φύσις, καὶ ἀπὸ παρθένο κόρη γεννήθηκε ὁ Σωτὴρ τοῦ κόσμου· ὅν, παῖ­δες Ἑλλήνων, ὑμνεῖτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης κατὰ τὴν θ. λειτουργία τὴν Πέμπτη 25-3-1993.
Καταγραφή, γλωσσικὴ διευθέτησις, πρώτη δημοσίευσις στὸ περιοδικὸ «Χριστ. Σπίθα» (φ. 493/ Ἀπρ. 1993, σσ. 1-2), ἐπανέκδοσις 15-2-2016.