Κυριακὴ τοῦ Πάσχα (Ἰω. 1,1-17)
Ομιλία του Μητροπολιτου Φλωρινης π. Αυγουστίνου Καντιώτου

Αγνωστος και σ᾽ εμας;

«…Καὶ ὁ κόσμος αὐτὸν οὐκ ἔγνω» (Ἰω. 1,10)

Ἀκούσατε, ἀγαπητοί μου, τὸ εὐαγγέλιο. Τὸ σημερινὸ εὐαγγέλιο εἶνε τὸ προοίμιο, ἡ ἀρ­χή, τοῦ τετάρτου εὐαγγελίου, ποὺ ἔγραψε ὁ ἀγαπημένος μαθητὴς τοῦ Ἰησοῦ, ὁ Ἰωάννης.
Ἂν κοιτάξετε ἐπάνω στὸν θόλο ἑνὸς βυζαν­τι­νοῦ ναοῦ, θὰ δῆτε ὅτι σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ τέσσερα σφαιρικὰ τρίγωνα, τὰ λεγόμενα κοῖ­λα τρίγωνα, εἶνε ζωγραφισμένος ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάν­νης καὶ δίπλα του ἕνας ἀετός. Ὁ ἀετὸς συμ­βολίζει τὸ ὕψος τῆς θεολογίας· ὅπως ὁ ἀετὸς πετάει ὑψηλότερα ἀπ᾽ ὅλα τὰ πουλιά, ἔτσι καὶ ὁ Ἰωάννης, ἐμπνευσμένος ἀπὸ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο, μὲ τὸ σημερινὸ εὐαγγέλιο πετάει πολὺ ψηλά· περνάει τὸν ἥλιο τ᾽ ἀστέρια καὶ τοὺς γα­λαξίες, ἀγγίζει τὰ κράσπεδα τῆς θεότητος καὶ γίνεται θεατὴς τοῦ ἀοράτου κόσμου.
Καὶ στὸ μυστικὸ ἐρώτημα ποὺ ὑπάρχει σὲ κάθε ἄνθρωπο, στὸ ἐρώτημα «ποιός τὰ ἔκανε ὅ­λα αὐτά;», στὸ ὁποῖο ἡ ἐπιστήμη δὲν μπο­ρεῖ οὔ­­τε θὰ μπορέσῃ ποτὲ νὰ δώσῃ ἀπάν­τησι, ἀ­παν­τᾷ ὁ εὐαγγελιστὴς σήμερα καὶ λέει· «Ἐν ἀρ­χῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θε­όν, καὶ Θε­ὸς ἦν ὁ Λόγος» (Ἰω. 1,1)· ὅτι τὰ πάντα, ὁ­ρατὰ καὶ ἀ­όρα­τα, ἔγιναν διὰ τοῦ Υἱ­οῦ καὶ Λόγου, διὰ τοῦ Χριστοῦ· «πάντα δι᾽ αὐ­τοῦ ἐγένε­το, καὶ χω­ρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἓν ὃ γέγονεν» (ἔ.ἀ. 1,3).
Τὰ πάντα, τὰ μέγιστα καὶ τὰ ἐλάχιστα. Ποιά εἶνε τὰ μέγιστα; Οἱ οὐράνιες σφαῖρες, τὰ σμή­νη τῶν ἄστρων. Ποιά εἶ­νε τὰ ἐλάχιστα; Στὴ γε­νεά μας ἐπεφύλασσε ὁ Θεὸς νὰ δῇ τὸ θάμβος τῆς δημιουργίας. Ποιός τὸ περίμενε; τὸ μι­κρότερο δημιούργημα, τὸ ἐλάχιστο δημιούργημα, εἶνε τὸ ἄτομο. Τί εἶνε τὸ ἄτομο; Ἕνα ἐ­λάχιστο μέρισμα τῆς ὕλης. Καὶ ἀποτελεῖ μιὰ μικρογραφία τοῦ πλανητικοῦ συστήματος· στὴ μέση ἔ­χει πυρῆνα, ἕνα μικρὸ «ἥλιο», καὶ γύρω του στρέφονται ἄλλα σωματίδια. Ὁ Χριστὸς λοιπὸν εἶνε ὁ δημιουργὸς τῶν μικρῶν καὶ τῶν μεγάλων πλανητῶν, ὅλων τῶν μικρῶν καὶ τῶν μεγάλων πραγμάτων.
Ἀλλ᾽ ἀπόψε δὲν εἶνε ἡ ὥρα οὔτε ἔχουμε δυ­νάμεις νὰ φιλοσοφήσουμε καὶ νὰ θεολογήσουμε ἐπάνω στὸ εὐαγγέλιο. Εἶνε ὕψος «δυσ­α­νάβατον ἀνθρωπίνοις λογισμοῖς» (Ἀκάθ. ὕμν. Α΄,3α΄)· καὶ γλῶσσα ἀγγέλου ἀκόμα δὲν μπορεῖ νὰ πε­ριγράψῃ τὸ μεγαλεῖο του, ποὺ τὸ θαύμασαν θεολόγοι καὶ φιλόσοφοι. Θὰ ἐπιστήσω τὴν προσοχή σας μόνο σὲ μία μικρὴ φράσι τοῦ εὐαγγελίου, ἡ ὁποία λέει· «…καὶ ὁ κόσμος αὐτὸν οὐκ ἔγνω» (Ἰω. 1,10), ὅτι δηλαδὴ ὁ κόσμος δὲν τὸν γνώρισε.

* * *

Δὲν εἶνε περίεργο, ἀγαπητοί μου, ὅ­τι ὁ κόσμος, ἐνῷ ὁ Χριστὸς εἶνε ὁ δημιουργός του, δὲν τὸν γνώρισε. Διότι ποιόν κόσμο ἐννοεῖ ἐ­δῶ; Ἐννοεῖ τὸν κόσμο ποὺ εἶνε μακριὰ ἀπὸ τὸ Θεό, τὸν κόσμο ἐκεῖνον ποὺ ὡς πρόγραμμα ἔχει τὸ «Φάγωμεν καὶ πίωμεν, αὔ­ριον γὰρ ἀ­πο­θνῄ­σκομεν» (Ἠσ. 22,13 = Α´ Κορ. 15,32). Ὁ κόσμος αὐτὸς «οὐκ ἔγνω» τὸν Χριστόν, δὲν μπόρεσε νὰ τὸν νιώσῃ, δὲν τὸν γνώρισε. Γι᾽ αὐτοὺς ὁ Χριστὸς παρέμεινε ἄγνωστος.

Στὴν Ἰθάκη τὴν ἀρχαία ἐποχὴ ὑπῆρχε ἕνας βασιλιᾶς, ὁ περίφημος Ὀδυσσεύς. Ἔφυγε ἀ­πὸ τὴν πατρίδα του, περιπλανήθηκε εἴκοσι ὁ­λόκληρα χρόνια, καὶ τέλος ἐπέστρεψε στὸ νη­σί. Ἐπέστρεψε ὅμως ἀγνώριστος ἀπὸ τὶς κακου­χίες. Κανείς δὲν τὸν γνώρισε. Ἕνας μόνο τὸν γνώρισε. Ποιός· ἕνα γέρικο σκυλί. Τό ᾽χε ἀφήσει μικρὸ κουτάβι, μεγάλωσε καὶ γέρασε. Μόνο αὐτὸ τὸ σκυλὶ τὸν ἀναγνώρισε, κούνησε τὴν οὐρά του καὶ ψόφησε. Αὐτὰ λέει ὁ Ὅ­μηρος. Καὶ ἕνας νεώτερος συγγρα­φεύς, ὁ Τζο­βάννι Πα­πίνι, στὸ περίφημο ἔρ­γο του Ἱστορία τοῦ Χριστοῦ συνεχίζει. Ὅ,τι συνέβη, λέει, στὸ βασι­λιᾶ τῆς Ἰθάκης, συνέβη στὸν μεγάλο Βασιλέα ἐμπρὸς στὸν ὁποῖο ὅλοι οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς ὠχριοῦν. Ἦρθε στὸν κόσμο, ποὺ αὐτὸς ἔ­πλασε, καὶ «ὁ κόσμος αὐτὸν οὐκ ἔγνω», δὲν τὸν γνώρισε· καὶ ὄχι μόνο δὲν τὸν γνώρισε, ἀλλὰ καὶ τὸν ὕβρισε, τὸν συκοφάντησε, τὸν δι­έβαλε καὶ τέλος τὸν σταύρωσε στὸν Κρανίου τόπον.
«Ὁ κόσμος αὐτὸν οὐκ ἔγνω». Ἀλλ᾽ ὄχι μόνο τότε· καὶ ἐν συνεχείᾳ, καὶ μέχρι σήμερα πα­ραμένει ἄγνωστος. Ναί, παρὰ τὰ χρόνια ποὺ πέρασαν, καὶ στὸν αἰῶνα μας γιὰ τοὺς πολλοὺς παραμένει ἄγνωστος. Μποροῦμε νὰ ποῦ­με, ὅ­τι ὁ σημερινὸς κόσμος, τῆς προηγμένης τεχνο­λογίας, τῶν πυραύλων καὶ τῶν φώτων, ὁ κόσμος τῆς Δύσεως καὶ τῆς Ἀνατολῆς «οὐκ ἔγνω» τὸν Χριστόν. Θέλετε παραδείγματα;
⃝ Δὲν εἶνε πολλὰ χρόνια, ποὺ μία ἐκλεκτὴ γυναίκα τῆς Εὐρώπης, διανοουμένη, ἡ τέως βασί­λισσα τῆς Ὁλλανδίας Βιλελμίνη (1890-1948) ἐξέδωσε ἕνα μικρὸ βιβλίο μὲ τίτλο «Ὁ Χριστὸς ὁ ἄγνωστος». Σ᾽ αὐτό, παίρνοντας ἀφορμὴ ἀ­πὸ τὴ σημερινὴ φράσι τοῦ εὐαγγελίου «ὁ κόσμος αὐτὸν οὐκ ἔγνω», ἀπέδειξε μὲ γεγονότα, ὅτι ἡ γηραιὰ ἤπειρος τῆς Εὐρώπης, ποὺ ἄλ­λοτε ὡς ἄξονα τοῦ πολιτισμοῦ της εἶχε τὸ Εὐαγγέλιο καὶ ὕψωσε χριστιανικοὺς ναοὺς γοτθικούς καὶ ἄλλους, αὐτὴ ἡ Εὐρώπη ἀπελάκτισε πλέον τὸν Χριστὸ καὶ τὸν ἀγνοεῖ.
⃝ Καὶ στὴν Ἀμερική, τὴν ἄλλη σημαντικὴ χώρα, δὲν εἶνε πολλὰ χρόνια ποὺ ἔγινε μιὰ μεγά­λη δη­μοσιογραφικὴ ἔρευνα. Ρώτησαν τοὺς Ἀμε­ρικανούς· Ποιό πρόσωπο ἢ πρᾶγμα κατέχει τὴν πρώτη θέσι στὴ ζωή σας καὶ κυριαρχεῖ στὴν ψυχή σας; Καὶ τ᾽ ἀποτελέσματα τί ἔδειξαν; ὅτι καὶ αὐτὴ ἡ μεγάλη χώρα ἀλλοιώθηκε τὰ χρόνια αὐτά. Τὶς πρῶτες θέσεις κατέλαβαν μι­κρὰ καὶ ἀσήμαντα πράγματα· πρώτη –καὶ μὲ μεγάλη διαφορά– ἦλθε ἡ μόδα, μετὰ ἦλθε τὸ σέξ, μετὰ τὸ ποδόσφαιρο, ἡ πολιτική, τὸ ἐμ­πόριο κ.ἄ.. Καὶ ὁ Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος; κατέ­λαβε μία κατωτάτη θέσι στὴν κλίμακα τοῦ ἐν­διαφέροντος τῶν Ἀμερικανῶν. Μάλιστα.
⃝ Ὁ Χριστὸς στὴν Εὐρώπη εἶνε ἄγνωστος, ἡ Ἀ­μερικὴ τὸν κατατάσσει στὸ τέλος τῶν ἐνδιαφερόντων της. Καὶ ἐμεῖς; Ὤ ἐμεῖς!… Θέλετε τεκμήριο; Τί εἶνε σήμερα; Πάσχα, ἡμέρα ποὺ κατ᾽ ἐξοχὴν ἀνήκει στὸν Κύριο. Ἐρωτῶ ὅλους, κ᾽ ἐσᾶς καὶ τὸν ἑαυτό μου· εἶνε γιὰ μᾶς ὁ Ἰησοῦς ὁ Ναζω­ραῖ­ος τὸ πρῶτο πρόσωπο; κατέχει τὴν πρώτη θέσι στὴν καρδιά μας; ποιό εἶνε ἐκεῖνο ποὺ κυριαρχεῖ σήμερα στὴ ζωή μας;… Δὲν εἶ­­μαι καρδι­ογνώστης, δὲν γνωρίζω τὰ βάθη σας· ἀπαν­τῆστε λοιπὸν ἐσεῖς. Πῆ­τε μου τί συζη­τᾶτε, νὰ σᾶς πῶ τί εἶστε· ὅ,τι ἀ­γαπάει ὁ ἄν­θρωπος, αὐ­τὸ καὶ συζητάει. Ἂν μπο­ροῦσα σήμερα τὸ μεση­μέρι, νὰ εἶχα τρόπο νὰ ἄκουγα, τί συζη­τήσεις θὰ γίνουν μέσ᾽ στὰ σπίτια! Νὰ εἶστε βέβαιοι, ὅτι γιὰ ὅλα θὰ συζητήσουν· γιὰ τὰ παιδιά τους, γιὰ τὶς γυναῖκες τους, γιὰ τὰ ἐμπόριά τους, γιὰ τὶς ἐπιστῆμες κ.τ.λ.· γιὰ ἕνα μόνο δὲν θὰ συζητοῦν, γιὰ τὸ Χριστό – περὶ αὐ­τοῦ εἶμαι βέβαιος. Ἄ­γνωστος λοιπὸν ὁ Χριστὸς καὶ σ᾽ ἐμᾶς; Δυσ­τυχῶς δὲν μᾶς συγκινεῖ πλέον, ὅπως συγκινοῦσε τοὺς πατέρες καὶ τοὺς προ­γόνους μας. Μόνο μὲ τὰ χείλη ὑμνοῦμε τὸ Χριστό. Ἀλλὰ στενὴ προσωπικὴ σχέσι ἔχουμε μαζί του; Προχθές ψάλαμε «Αἱ γενεαὶ πᾶσαι ὕ­μνον τῇ ταφῇ σου προσφέρουσι, Χριστέ μου» (ἐγκώμ. Γ΄ στάσ.)· «Χριστέ μου» λέμε, ἀλλὰ τὸ «μου» ἐ­κεῖνο λείπει ἀπὸ τὴ ζωή μας.

* * *

Ἂς μὴν εἴμαστε ὅμως ἀπαισιόδοξοι. Ὄχι. Μολονότι ζοῦμε σὲ ἐποχὴ σκότους καὶ τὰ μαῦ­ρα νέφη πυκνώνονται σὲ ὅλο τὸν κόσμο καὶ ἰδιαιτέρως στὴ γωνία αὐτὴ τῶν Βαλκανί­ων ποὺ ζοῦμε, δὲν εἴμαστε ἀπαισιόδοξοι. Ἀφοῦ ἀναστήθηκε ὁ Κύριος, ἡ λέξι «ἀπελπισία» σβήστηκε ἀπὸ τὸ λεξιλόγιο τῶν Χριστιανῶν. Οἱ πι­στοὶ ὀρθόδοξοι, ὅπου κι ἂν ζοῦν τὸν κόσμο, ἀ­γωνίζονται μὲ καρτερία καὶ ἐλπίδα, ἀκόμα καὶ στὶς χῶ­ρες ποὺ ἡ πίστις τοῦ Χριστοῦ διώκεται. Διότι καὶ σήμερα ὑπάρχει διωγμός. Μπο­ρεῖ ἐμεῖς νὰ ἔχουμε εἰρήνη – ἂς δοξάζουμε τὸ Θεὸ γι᾽ αὐτό· κάπου ἀλλοῦ ὅμως οἱ Χριστι­ανοὶ δοκιμάζονται σκληρά.
Δὲν εἶνε ντροπή, παιδιὰ τῆς Ἑλλάδος νὰ κά­νουν διαδηλώσεις καὶ νὰ σπᾶνε τζάμια γιὰ τὰ δι­καιώματα λαῶν ποὺ βρίσκονται μακριά (λ.χ. γιὰ τὴ Χιλή), καὶ νὰ μὴ συγκινοῦνται γιὰ τὰ δει­νὰ ποὺ ὑφίστανται Χριστιανοὶ ἀδελφοί τους ποὺ εἶνε πολὺ πιὸ κοντά (ὅ­πως ἦταν λ.χ. πρὶν λίγα χρόνια ἡ Ἀλβανία); Αὐτὴ τὴν ὥρα ὀρθόδοξοι ἀδελφοί μας μαρτυροῦν· δὲν εἶνε μῦθος αὐτό. Μιλῶ ἔξω ἀπὸ τὴν πολιτική. Δὲν εἶμαι ὑπουργὸς νὰ μιλῶ μὲ γλῶσσα διπλωματίας· εἶμαι ἱεράρχης, συνεχίζω μιὰ παράδοσι μεγάλη καὶ ὀφείλω νὰ βροντοφωνήσω, ὅτι ἀπόψε κάπου οἱ ὀρθόδοξοι δὲν κάνουν Πάσχα, ἀπαγορεύεται νὰ χτυπήσουν οἱ καμπάνες….
Ἀλλὰ ζῇ Κύριος! Μὲ τὴν ἐλπίδα ὅτι ὁ ἀναστὰς Χριστὸς δὲν θὰ πάψῃ ποτὲ νὰ λατρεύεται καὶ νὰ ἀ­γαπᾶται στὸν κόσμο ἀπὸ μιὰ χούφτα ἀνθρώπων –διότι πάντοτε τὸ ποίμνιο εἶνε μικρό (βλ. Λουκ. 12,32)–, μὲ τὴν ἐλπίδα αὐτή, σὲ κλίμα γαλήνης καὶ εἰρήνης, ἑορτάζουμε τὴ με­γάλη αὐ­τὴ ἡμέρα καὶ λέμε κ᾽ ἐμεῖς ἐκ βάθους καρδί­ας· «Τὴν ἀνάστασίν σου, Χριστὲ Σωτήρ, ἄγ­γελοι ὑμνοῦσιν ἐν οὐρανοῖς· καὶ ἡμᾶς τοὺς ἐ­πὶ γῆς καταξίωσον ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ σε δοξάζειν» (Ἀκολ. Ἀναστ.· βλ. Παρακλ. ἦχος πλ. β΄, ἀπόστ. Σαββ.).

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ποὺ ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 25-4-1976