Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΚΗ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 1676

Κυρ. Πατ. Α΄ Οἰκ. Συνόδου (Ἰω. 17,1-13)
Toῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου

Τι σημαινει η λεξις «πατηρ»

«Πάτερ, ἐλήλυθεν ἡ ὥρα…» (Ἰω. 17,1)

Σήμερα, ἀγαπητοί μου, εἶνε ἑορτή. Εἶνε ἡ Κυριακὴ τῶν Πατέρων, ποὺ βρίσκεται μετα­ξὺ τῶν ἑορτῶν Ἀ­ναλήψεως καὶ Πεντηκοστῆς.
Ἀκούσατε τὸ ἱερὸ καὶ ἅγιο εὐαγγέλιο, ποὺ διαβάστηκε σήμερα στοὺς ναοὺς τῆς Ὀρθοδοξίας. Εἶνε πολὺ συγκινητικό. Μᾶς ὑπενθυμί­ζει τὴ νύχτα τῆς Μεγάλης Πέμ­πτης. Εἶνε ἕνα μέρος ἀπὸ τὸ πρῶτο ἐκεῖνο μεγάλο εὐαγγέλιο τῆς ἀκολουθίας τῶν ἁγίων παθῶν, ποὺ περιέχει τὴν τελευταία ὁμιλία τοῦ Κυρίου στοὺς μαθητάς του. Ὅποιος τὸ διαβάζει μὲ πίστι, συγ­κινεῖται. Κάποιος Χριστια­νὸς εἶχε συνήθεια νὰ τὸ διαβάζῃ κάθε μέρα. Μέσα σ᾿ αὐτὸ εἶνε ἡ ἀ­γάπη τοῦ Χριστοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπο.
Τὸ σημερινὸ εὐαγγέλιο περιέχει ἕνα μέρος ἀπὸ τὴν ἀρχιερατικὴ προσευχὴ τοῦ Χριστοῦ στὸν οὐ­ράνιο Πατέρα. Ἐκεῖ ὀ­νομάζει «πατέρα» τὸν Θεὸ ἕξι φορές. «Πά­τερ, ἐλήλυθεν ἡ ὥρα· δόξασόν σου τὸν υἱόν… Καὶ νῦν δό­ξασόν με σύ, πάτερ… Πά­­τερ ἅ­γιε, τήρησον αὐτοὺς ἐν τῷ ὀνόματί σου… ἵνα πάντες ἓν ὦ­σι, καθὼς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοὶ κἀ­­γὼ ἐν σοί… Πάτερ, οὓς δέδωκάς μοι, θέλω ἵνα ὅ­που εἰμὶ ἐγὼ κἀκεῖνοι ὦσι μετ᾽ ἐμοῦ… Πάτερ δί­καιε, …οὗτοι ἔγνωσαν ὅτι σὺ μὲ ἀπέστειλας» (Ἰω. 17, 1, 5, 11, 21, 24, 25).
Ἀφοῦ λοιπὸν στὸ σημερινὸ εὐαγγέλιο ὑ­πάρχει ἡ λέξι «πατὴρ» καὶ ἡ ἡμέρα αὐτὴ εἶ­νε ἀφιερωμένη στὴ μνήμη τῶν ἁγίων πατέρων, ἂς δοῦμε ἐδῶ τί σημαίνει ἡ λέξι «πατήρ».

* * *

⃝«Πατήρ», ἀ­γαπητοί μου, ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ ἐν πρώτοις, εἶνε ὁ Θεός.
Τὸ ὄνομα αὐτὸ τοῦ τὸ ἔδωσε ὁ Κύριος ἡ­μῶν Ἰησοῦς Χριστὸς μὲ τὴν προσευχὴ ποὺ μᾶς δίδαξε. Κάθε φορὰ ποὺ λέμε τὴν Κυριακὴ προσευ­χή, ἀρχίζουμε μὲ τὸ «πάτερ»· «Πάτερ ἡμῶν…» (Ματθ. 6,9). Τί λέμε στὸ «Πάτερ ἡ­μῶν»· Πατέρα μας, ποὺ παντοῦ βέβαια στὴ γῆ εἶσαι παρών, ἀλλὰ πρὸ παντὸς ἡ δόξα καὶ ἡ μεγαλοπρέπειά σου λάμπει στὸν οὐρανό, ὅ­που σὲ περιβάλλουν ἄγγελοι καὶ ἀρχάγγελοι, σὲ παρακαλοῦ­με ἐ­μεῖς τ᾽ ἁμαρτωλὰ παιδιά σου, μὴ μᾶς λησμονεῖς, ποὺ παλεύουμε ἐδῶ γιὰ τὸ καθημερινὸ ψωμὶ καὶ ζυμώνουμε τὸ χῶμα μὲ τὶς ἁ­μαρτίες μας. Εἴμαστε ἀδύνατοι· βοήθησέ μας, τὰ λόγια καὶ οἱ πράξεις μας νὰ εἶνε ὄχι μιὰ βλασφημία τοῦ ὀνόματός σου ἀλλὰ μιὰ καθη­μερινὴ δοξολογία σ᾽ ἐσένα. Ὅπως στὰ οὐράνια οἱ ἄγγελοι ἐκτελοῦν τὸ ἅγιο θέλημά σου, δὸς κ᾽ ἐμεῖς ἐδῶ στὴ γῆ νὰ τὸ ἐκτελοῦμε.
◊ Πατέρας λοιπὸν ὁ Θεός. Τὸ σκεφτήκαμε κα­λά; Ἐὰν τὸ πιστεύουμε αὐτό, τότε βγαίνει μιὰ μεγάλη ἀλήθεια ποὺ λύνει ὅλα τὰ προβλή­ματα καὶ μᾶς κάνει ὅλους μιὰ οἰκογένεια ἀπ᾽ ἄ­κρου εἰς ἄ­κρο τῆς γῆς. Ἐὰν ὁ Θεὸς εἶνε πατέρας μας, τότε καὶ πλούσιοι καὶ φτωχοὶ καὶ ἀ­­γράμματοι καὶ ἐπιστήμονες καὶ βασιλιᾶδες καὶ ἰδιῶτες καὶ μαῦροι καὶ ἄσπροι καὶ κόκκινοι, ὅ­σοι πιστεύουμε στὸν ἀληθινὸ Θεὸ καὶ βαπτισθήκαμε στὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, ὅλοι εἴμαστε ἀ­δέρ­φια. Γιατὶ μιά κολυμβήθρα ἔχει ἡ ἁγία μας Ἐκ­κλησία. Καὶ ἡ κολυμβήθρα εἶνε ὅπως ἡ κοιλιά. Ἀπ᾽ τὴν κοιλιὰ τῆς μάνας βγαίνουν τὰ ἀ­δέρφια, κι ἀπὸ τὴν κολυμβήθρα βγαί­νουν ὅλα τὰ παιδιὰ τῆς Ὀρθοδοξίας. Εἴμαστε ἀδέρ­φια καὶ σὰν ἀδέρφια πρέπει μεταξύ μας νὰ ἔχουμε ἀγά­πη. Ἐὰν ὅμως ἀντὶ τῆς ἀγάπης ὑ­πάρχῃ κακία καὶ μῖσος καὶ προσπαθοῦμε νὰ βγάλουμε ὁ ἕ­νας τὸ μάτι τοῦ ἄλλου καὶ μάλιστα πιὸ βαθειά, τότε ἐρωτῶ, πῶς τολμᾶμε νὰ λέμε τὸ «Πάτερ ἡμῶν…», ν᾽ ἀπευθύνουμε τὴν προσευχὴ αὐ­τὴ στὸ Θεό; Δὲν πρέπει, δὲ μᾶς ἀξίζει. Καὶ ἂν τὴ λέμε, εἴμαστε ὑποκριταὶ καὶ θεομπαῖχτες· μὲ τὸ στόμα λέμε τὸ Θεὸ «πατέρα», ἀλλὰ στὴν καρ­διὰ δὲν ἔχουμε ἀγάπη οὔτε στὸν Πατέρα οὔ­τε στὰ παιδιά του, δηλαδὴ τ᾽ ἀδέρφια μας.
◊ Ἐὰν ὁ Θεὸς εἶνε πατέρας μας, τότε γνώρισμα τῶν γνησίων παιδιῶν εἶνε ὅτι φέρουν τὰ χαρακτηριστικά του. Τὰ φυσικὰ παιδιὰ μοιάζουν μὲ τὸν πατέρα τους· καὶ ὅσοι ἔχουμε πατέρα τὸ Θεό, πρέπει νὰ τοῦ μοιάζουμε, νὰ ἔχουμε ἠθικὴ ὁμοιότητα μαζί του. Δηλαδή· εἶ­νε ἐλεήμων ὁ Θεός; κ᾽ ἐμεῖς νὰ εἴμαστε ἐ­λεήμονες· εἶνε ἐκεῖνος δίκαιος; κ᾽ ἐμεῖς νὰ ἀ­γαποῦμε τὸ δίκαιο· εἶνε ἐκεῖνος ἀληθινός; κ᾽ ἐ­μεῖς νὰ ἀγαποῦμε τὴν ἀλήθεια καὶ ὄχι γιὰ τὸ τίποτα νὰ παλαμίζουμε τὸ ἱερὸ Εὐαγγέλιο καὶ νὰ ψευδομαρτυροῦμε. Ἐὰν ὅμως στὴν καρδιά μας δὲν ἔχουμε τὴν ἀγάπη, τὴν ἐλεημοσύνη, τὴ δικαιοσύνη, τὴ φιλαλήθεια…, ἀλλὰ τὰ ἀντίθετα, τότε –τρομερὸ νὰ τὸ πῶ– πατέρας μας δὲν εἶνε πλέον ὁ Θεός, ἀλλὰ ποιός; Ὅταν οἱ Ἰουδαῖοι καυχῶνταν ὅτι «Ἐμεῖς πατέρα ἔχουμε τὸ Θεό», ὁ Χριστὸς τοὺς εἶπε κα­τάμουτρα· Νομίζετε ὅτι ἔχετε πατέρα τὸ Θεό· ἀλλ᾽ ἀφοῦ θέλετε νὰ μὲ φονεύσετε, ἄνθρωπο ποὺ σᾶς εἶπα τὴν ἀλήθεια, πατέρας σας δὲν εἶνε ὁ Θεός· πατέρας σας εἶνε ὁ διάβολος (βλ. Ἰω. 8,40-44). Μέσα στοὺς χίλιους Χριστιανοὺς ἕνας ἐκ­­­τελεῖ τὸ θέλημα τοῦ οὐρανίου Πατρός.
◊ Ἂν ὁ Θεὸς εἶνε πατέρας μας, τότε γιατί ἀν­ησυχοῦμε; Τὸ παιδάκι ποὺ κρατάει τὸ χέρι τοῦ πατέρα του δὲν ἀνησυχεῖ. Καὶ ἐμεῖς, ἂν πιστεύουμε ὅτι ἔχουμε Πατέρα, δὲν πρέπει ν᾽ ἀγωνιοῦμε· κοντά μας εἶνε ἐκεῖνος. Ποιός πα­τέρας, λέει ὁ Χριστός, θὰ ζητήσῃ τὸ παιδί του ψωμὶ καὶ θὰ τοῦ δώσῃ λιθάρι, θὰ ζητήσῃ ψάρι καὶ θὰ τοῦ δώσῃ φίδι; Κι ἂν ἐσεῖς, ποὺ εἶ­στε ἁμαρτωλοί, γνωρίζετε νὰ δίνετε στὰ παιδιά σας καλὰ πράγματα, πόσο μᾶλλον ὁ Πα­τὴρ ὁ οὐράνιος; (βλ. Ματθ. 7,9-11). Ξέρουμε πατεράδες οἱ ὁποῖοι στὰ χρόνια τῆς κατοχῆς πούλησαν τὰ δαχτυλίδια τους, τὰ εἰκονίσματά τους, τὰ πάντα, γιὰ νὰ ζήσουν τὰ παιδιά τους· πολὺ πε­ρισσότερο φροντίζει γιὰ μᾶς ὁ οὐράνιος Πατέρας. Ἂς τοῦ ζητήσουμε λοιπὸν καὶ θὰ μᾶς δώσῃ, γιατὶ μᾶς ἀγαπᾷ. Καὶ ἂν κάποτε ὁ πατέρας καὶ ἡ μάνα μας μᾶς λησμονήσουν, ὁ οὐ­ράνιος Πατέρας δὲ θὰ μᾶς λησμονήσῃ (βλ. Ἠσ. 49,15).
◊ Ἐὰν ὁ Θεὸς εἶνε πατέρας μας, τότε, ἀκόμα κι ἂν πέσουμε σὲ ἁ­μαρτία, καὶ τότε – τότε ἀκριβῶς εἶνε πατέρας. Ἂς πέφτουμε στὰ πόδια του καὶ νὰ τοῦ λέμε κ᾽ ἐμεῖς· «Πάτερ, ἥμαρ­τον εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐνώπιόν σου…» (Λουκ. 15,18). Κι ὅταν ἐμεῖς κάνουμε ἕνα βῆμα νὰ τὸν πλησι­ά­σουμε, χίλια βήματα θὰ κάνῃ ἐκεῖνος νὰ μᾶς βρῇ, νὰ μᾶς ἀγκαλιάσῃ, νὰ μᾶς βάλῃ πάλι στὸ πα­τρικὸ σπίτι, νὰ μᾶς κάνῃ παιδιά του ἀγαπημένα.

⃝ Ἀλλ᾽ ἐκτὸς ἀπὸ τὸν οὐρανό, ὅπου πατέρας μὲ τὴν ἀπόλυτη ἔννοια εἶνε ὁ Θεός, ὑπάρχουν καὶ ΕΔΩ ΣΤΗ ΓΗ πατέρες ἄνθρωποι, σκι­ὲς καὶ εἰκόνες τοῦ οὐρανίου Πατρός.
◊ Εἶνε πρῶτα – πρῶτα οἱ φυσικοὶ πατέρες, διὰ τῶν ὁποίων ἤρθαμε στὴ ζωή. Αὐ­τοὶ κοπι­άζουν, μοχθοῦν, λαχταροῦν γιὰ τὰ παι­διά τους. Λοιπὸν «τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου» (Ἔξ. 20,12). Προσπάθησε νὰ πάρῃς τὴν εὐλογία τους· χῶμα θὰ πιά­νῃς – μάλαμα θὰ γίνεται. Ἀλλοίμονο ἂν δὲν ἔ­χῃς τὴν εὐχή τους· ἀλλοίμονο στὰ παιδιὰ ποὺ ἀντιμιλοῦν, πικραίνουν, κακολογοῦν, σηκώνουν χέρι στοὺς γονεῖς.
◊ Ἄλλοι ποὺ μποροῦν νὰ ὀνομαστοῦν πατέ­ρες εἶνε οἱ δάσκαλοι ποὺ μᾶς ἔμαθαν γράμμα­τα, μᾶς ἄνοιξαν τὰ μάτια σὲ ἐπιστῆμες καὶ τέχνες. Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος ἔλεγε· Στὸν πατέ­ρα μου (τὸν Φίλιππο) ὀφείλω τὸ ζῆν, στὸν διδά­σκαλό του (τὸν Ἀριστοτέλη) ὀφείλω τὸ εὖ ζῆν.
◊ Ἀλλὰ πατέρες κυρίως εἶνε οἱ ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως π.χ. οἱ 318 τῆς Α΄ Οἰκουμενι­κῆς Συνόδου τοὺς ὁποίους ἑορτάζουμε σήμε­ρα. Αὐτοὶ συνῆλθαν στὴ Νίκαια τῆς Μικρᾶς Ἀ­σίας ἐπὶ Μεγάλου Κωνσταντίνου, τὸ 325 μ.Χ.· πολλοί, ἐκεῖ, ἔφεραν πάνω τους στίγματα ἀπὸ μαρτύρια. Αὐ­τοὶ ἀντιμετώπισαν τὸ θηρίο ποὺ λε­γόταν Ἄρειος καὶ συνέταξαν τὰ πρῶτα ἄρ­θρα τοῦ Συμβόλου τῆς πίστεως. Αὐ­τοὶ ἀγάπησαν τὸ Χριστό, ποίμαναν τὸ λαό του, καὶ μὲ τὸ λόγο μὲ τὸν βίο καὶ μὲ τὶς θυσίες τους στερέωσαν τὸ δέντρο τῆς Ὀρθοδοξίας.
Αὐτὲς τὶς σημασίες ἔχει ἡ λέξις «πατήρ».

* * *

Πόσο πρέπει, ἀγαπητοί μου, ἡ καρδιά μας νὰ γεμίζῃ σήμερα ἀπὸ ἱερὰ αἰσθήματα! Ὅταν ξέρουμε ὅτι πάνω ἀπὸ τὰ ἄστρα καὶ τοὺς γαλαξίες ὑπάρχει ὁ Θεός, ὁ οὐράνιος Πατέρας, δὲν μποροῦ­με ν᾽ ἀπελπιστοῦμε· τὸ χέρι του πάντα μᾶς προστατεύει καὶ μᾶς φροντίζει.
Ἐδῶ πάλι στὴ γῆ ἔχουμε τὸν πατέρα καὶ τὴ μάνα, τοὺς δασκάλους καὶ καθηγητάς μας, τοὺς εὐ­λαβεῖς ἱερεῖς καὶ ἐπισκόπους μας. Ὅ­λοι αὐτοὶ εἶνε εὐεργέτες μας. Λοιπὸν νὰ τοὺς ὑπακούουμε. Ὅποιος δὲν ἀκούει αὐτούς, δὲν ἀ­κούει οὔτε τὸ Θεό· ὅποιος εἶνε ἀσεβὴς στοὺς γονεῖς καὶ τοὺς πνευματικούς του πατέρες, εἶνε ἀσεβὴς καὶ στὸν οὐράνιο Πατέρα.
Γι᾽ αὐτὸ ἂς προσπαθήσουμε νὰ ἐξασφαλίσουμε τὸ μεγάλο ἐ­φόδιο· τὴν εὐλογία τοῦ Θε­οῦ, τὴν εὐ­λογία τῆς μάνας καὶ τοῦ πατέρα μας, τὴν εὐ­λογία τῶν δασκάλων μας, τὴν εὐλογία τῶν καλῶν ἱερέων καὶ πνευματικῶν μας πατέ­ρων. Καὶ νὰ μᾶς ἀξιώσῃ ὁ Θεός, ὅταν μιὰ μέ­ρα φύγουμε ἀπὸ τὸ μάταιο τοῦτο κόσμο, νὰ φτάσουμε μὲ φτερὰ ἀγγέλων καὶ ἀρχαγγέλων στὸν οὐράνιο κόσμο, κ᾽ ἐκεῖ νὰ δοξάζουμε Πατέρα, Υἱὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Σάββα Βοτανικοῦ – Ἀθηνῶν τὴν 10-6-1962 μὲ ἄλλο τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 5-6-2011.
Τὴν ὁμιλία αὐτὴ μπορεῖτε νὰ τὴν ἀκούσετε χωρὶς περικοπὲς στὸ cd 55Α΄Α τῆς σειρᾶς «ΦΩΝΗ ΒΟΩΝΤΟΣ» (πληροφορίες στὸ τηλέφωνο 23850-28868)