Tων Παμμεγίστων Tαξιαρχῶν
8 Nοεμβρίου
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης Αυγουστίνου

Ν᾿ αφυπνισθουμε ως εθνος

«Στωμεν καλως…»

ΣΗΜΕΡΑ, 8 Νοεμβρίου, τὸ βιβλίο τῆς Ἐκκλησίας ποὺ λέγεται Ὡρολόγιον λέει, ὅτι εἶνε ἡ μεγάλη ἑορτὴ τῶν Ταξιαρχῶν, τῶν ἁγίων ἀγγέλων. Νὰ μιλήσουμε ἐμεῖς οἱ ὑλικοὶ ἄνθρωποι περὶ αὐτῶν τῶν οὐρανίων ὄντων; Ἡ διάνοιά μας δὲν φτάνει στὸ ὕψος τους. Ἐν τούτοις θὰ προσπαθήσουμε νὰ ποῦμε λίγα λόγια.

* * *

Τὸ σύμπαν, ποὺ δημιούργησε ὁ Θεός, εἶνε ἄπειρο· ἀμέτρητα τὰ δημιουργήματα ποὺ περιλαμβάνει, ἀπὸ τὰ μικρότερα ἕως τὰ μεγαλύτερα. Ὅπως εἶπε ὁ ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος, τοῦ ὁποίου φέρω ἀναξίως τὸ ὄνομα, τὸ σύνολο τῶν ὄντων διακρίνεται στὶς ἑξῆς κατηγορίες.
Μία κατηγορία ἀποτελοῦν τὰ ὄντα ποὺ ἔχουν μόνο τὴν ὕπαρξι, τὸ ὑπάρχειν. Ἁπλῶς ὑπάρχουν· ὅπως εἶνε λόγου χάριν οἱ πέτρες, τὰ βράχια, τὰ βουνά, τὰ ποτάμια, οἱ θάλασσες…· αὐτὰ εἶνε ὕλη, μόνο ὕλη· αὐτὰ ὑπάρχουν, ἔχουν τὸ ὑπαρκτόν.
Ἄλλη κατηγορία ἀποτελοῦν τὰ ὄντα ποὺ ἐκτὸς τῆς ὑπάρξεως ἔχουν καὶ τὸ αὐξάνειν. Γιὰ παράδειγμα· φυτεύεις στὴ γῆ ἕνα σπόρο, καὶ βγαίνει ἕνας βλαστὸς ποὺ μεγαλώνει καὶ γίνεται δέντρο· ὁ μικρὸς ἐκεῖνος κόκκος ἔχει τὸ αὐξάνειν, μία μυστηριώδη δύναμι.
Τὰ ὄντα τῆς τρίτης κατηγορίας δὲν ἔχουν μόνο τὴν ὕπαρξι ὅπως τὰ βουνὰ καὶ τὴν αὔξησι ὅπως τὰ δέντρα· ἔχουν καὶ τὸ αἰσθάνεσθαι. Ἐδῶ ὑπάγονται τὰ ζῷα, ποὺ αἰσθάνονται, πονοῦν. Γι᾿ αὐτὸ ἅμα χτυπήσῃς τὸ ζῷο φωνάζει.
Ὑπάρχει ἄλλη μία κατηγορία, ποὺ εἶνε ἀκόμη ἀνωτέρα μέσα στὴ δημιουργία. Τὰ ὄντα αὐτῆς τῆς κατηγορίας ἔχουν ὄχι μόνο τὸ ὑπάρχειν, ὄχι μόνο τὸ αὐξάνειν, ὄχι μόνο τὸ αἰσθάνεσθαι, ἀλλὰ ―ἐδῶ βρίσκεται ἡ ὑπεροχή τους― ἔχουν καὶ τὸ νοεῖν, ἔχουν νοῦ. Στὴν κατηγορία αὐτὴ ὑπάγεται ὁ ἄνθρωπος, ποὺ τὸν προίκισε ὁ Θεὸς μὲ μυαλό.
Ὤ τὸ μυαλό, ὁ ἐγκέφαλος τοῦ ἀνθρώπου! Κομπιοῦτερ εἶνε, ἀλλὰ ὄχι κομπιοῦτερ τεχνητό, κατασκεύασμα τῆς ἐπιστήμης· εἶνε θεῖο δημιούργημα. Τὸ κομπιοῦτερ εἶνε ἕνα ἀπὸ τὰ θαυμαστὰ ἐπιτεύγματα τῆς τεχνικῆς· πιό θαυμαστὸς ὅμως εἶνε ὁ ἐγκέφαλος τοῦ ἀνθρώπου. Μέσα στὸ μικρὸ ὄγκο καὶ τὸ λίγο βάρος του τί περιέχει! δισεκατομμύρια κύτταρα, ποὺ συνδέονται μὲ ἀμέτρητα μικρότερα νεῦρα. Ἐὰν ἦτο δυνατὸν νὰ κατασκευασθῇ ἕνα κομπιοῦτερ ποὺ ν᾿ ἀναπληρώνῃ τὸν ἐγκέφαλο, αὐτὸ θὰ ἦταν τόσο μεγάλο ποὺ θὰ ἐκάλυπτε ὅλη τὴν ἐπιφάνεια τῆς γῆς. Ἐγὼ ἀπορῶ πῶς ὑπάρχουν ἄπιστοι. Ἂν πῇς σὲ κάποιον, ὅτι τὸ κομπιοῦτερ φύτρωσε μόνο του στὰ χωράφια, δὲ θὰ τὸ πιστέψῃ. Ἀφοῦ λοιπὸν ἕνα κομπιοῦτερ δὲν εἶνε δημιούργημα τῆς τύχης, ἀπείρως περισσότερο ὁ ἐγκέφαλος τοῦ ἀνθρώπου. Ποιός τὸν ἔφτειαξε; Μόνη ἀπάντησις· ὁ Θεός!

Ὁ ἄνθρωπος λοιπὸν ἔχει τὸ νοεῖν. Καὶ εἶνε μεῖγμα ὕλης καὶ πνεύματος. Ὕλη τὸ σῶμα, ποὺ ζυγίζει ὡρισμένα κιλὰ καὶ ἀπαρτίζεται ἀπὸ ὑλικὰ συστατικά, τὰ ὁποῖα μιὰ μέρα διαλύονται, κατὰ τὸ λόγο τοῦ Δημιουργοῦ «Γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ» (Γέν. 3,19 καὶ νεκρ. ἀκολ). Ἀλλ᾿ ἐκτὸς τῆς ὕλης ὁ ἄνθρωπος ἔχει καὶ πνεῦμα, ποὺ ἐκδηλώνεται κυρίως μὲ τὴ διάνοια, καὶ κατὰ τοῦτο μοιάζει μὲ τὸ Θεό, ἀφοῦ πλάστηκε «κατ᾿ εἰκόνα» καὶ «καθ᾿ ὁμοίωσιν» τοῦ Θεοῦ (ἔ.ἀ. 1,26).

* * *

Τίθεται τώρα ἕνα ἐρώτημα. Ἐδῶ σταματᾷ ἆραγε ἡ δημιουργικὴ σοφία τοῦ Θεοῦ; Ὄχι. Ὁ Θεὸς ἔχει τὴ δύναμι νὰ κάνῃ καὶ ἀκόμη τελειότερα ὄντα. Καὶ ἔφτειαξε τέτοια ὄντα· εἶνε οἱ ἄγγελοι καὶ οἱ ἀρχάγγελοι. Σὲ τί ὑπερέχουν; Εἶνε ἀσώματοι, δὲν ἔχουν σῶμα, ἐνῷ ὁ ἄνθρωπος ἔχει σῶμα. Αὐτοὶ ἀποτελοῦν τὴν πέμπτη κατηγορία τῶν ὄντων. Εἶνε ἄυλοι νόες, νοερὰ πνεύματα, πνεύματα μὲ νοῦ, λογικά.
Οἱ στρατιὲς τῶν ἀσωμάτων διαιροῦνται σὲ ἐννέα τάγματα, σὲ τρεῖς τριάδες· σεραφίμ, χερουβίμ, θρόνοι – κυριότητες, δυνάμεις, ἐξουσίες – ἀρχές, ἀρχάγγελοι, ἄγγελοι. Οἱ ἀγγελικὲς δυνάμεις εἶνε ἀναρίθμητες καὶ ψάλλουν ἡμέρα καὶ νύχτα· «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος σαβαώθ, πλήρης ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ τῆς δόξης σου» (θ. λειτ. καὶ Ἡσ. 6,3). Ὑπηρετοῦν ὡς ἀγγελιαφόροι, γιὰ νὰ μεταφέρουν παντοῦ στὸν κόσμο τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἀρχιστράτηγοί τους εἶνε ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ Γαβριήλ.
Ὑπῆρχε ἀκόμα ἕνα τάγμα μὲ ἐπὶ κεφαλῆς τὸν Ἑωσφόρο. Ἀλλ᾿ αὐτὸ ἔπεσε. Πῶς ἔπεσε; Ἐμεῖς ἔχουμε σῶμα καὶ ἁμαρτάνουμε· χτυποῦμε, κλέβουμε, σκοτώνουμε, πορνεύουμε, μοιχεύουμε…. Οἱ ἄγγελοι δὲν ἔχουν σῶμα· πῶς ἁμάρτησαν; Ἡ πηγὴ τῶν ἁμαρτημάτων εἶνε στὸ πνεῦμα· καὶ ὑπάρχει μία ἁμαρτία ποὺ εἶνε ἡ ῥίζα ὅλων τῶν κακῶν. Εἶνε ἡ ὑπερηφάνεια.
Ὤ ἡ ὑπερηφάνεια! Δὲν ὑπάρχει ἄνθρωπος, ἄντρας ἢ γυναίκα, ποὺ νὰ μὴ φέρῃ μέσα του τὸ ὑπερήφανο φρόνημα. Μιὰ μέρα εἶδα τέσσερα – πέντε παιδιὰ νὰ παίζουν σὲ αὐλὴ καὶ τὰ ρώτησα· ―Εἶστε καλὰ παιδιά; ―Εμαστε. ―Καὶ δὲ μοῦ λέτε, ποιό ἀπὸ σᾶς εἶνε τὸ καλύτερο; Δὲν ἀπήντησαν. Στὸ βάθος ὁ καθένας τους θεωροῦσε τὸν ἑαυτό του καλύτερο. Τέτοιο εἶνε τὸ πονηρὸ πνεῦμα τῆς ὑπερηφανείας.
Ἡ ὑπερηφάνεια γκρέμισε τὸν Ἑωσφόρο, ποὺ ἔλαμπε ὡς ἀστὴρ πρώτου μεγέθους. Ἡ Γραφὴ λέει, ὅτι αὐτὸς στὴ διάνοιά του εἶπε· Ἐγὼ θὰ ὑψωθῶ ὑπεράνω τῶν ἄστρων καὶ τῶν γαλαξιῶν, θὰ γίνω Θεός, ἀνώτερος ἀπ᾿ τὸ Θεό (βλ. Ἠσ. 14,13-14). Μόλις ὅμως σκέφθηκε ἔτσι, ἔπεσε. Τὸ λέει τὸ εὐαγγέλιο σήμερα· «ἔπεσε ὡς ἀστραπὴ» (βλ. Λουκ. 10,18) στὸ χάος, κι ἀπὸ τότε πλέον εἶνε ἀρχηγὸς τῶν πονηρῶν πνευμάτων.
Τὴν ὥρα ποὺ ἔπεφτε ἀπ᾿ τὸν οὐρανὸ ὁ Ἑωσφόρος μὲ τὸ τάγμα του, τότε ὁ ἀρχάγγελος Μιχαὴλ φώναξε δυνατά· «Στῶμεν καλῶς» (θ. Λειτ.). Ἔτσι σταμάτησε ἡ διαρροή, καὶ ἔμειναν οἱ ἄγγελοι πιστοὶ καὶ ἀφωσιωμένοι στὸ Θεὸ καὶ στὴν ὑπηρεσία τοῦ θείου θελήματος.

* * *

Αὐτὸ τὸ «Στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετὰ φόβου, πρόσχωμεν…» τὸ ἀκοῦμε κ᾿ ἐμεῖς στὴν θεία λειτουργία. Εἶνε μεγαλειώδης ἡ θεία λειτουργία. Στὴ Ῥωσία, στὴν Ἀλβανία, στὴν θεία λειτουργία κλαῖνε· ἐμεῖς μένουμε ἀναίσθητοι, γεώδεις, ἀνάξιοι πλέον νὰ καταλάβουμε τὰ μεγάλα καὶ ὑψηλά.
Σὲ ποιό σημεῖο τῆς θείας λειτουργίας ἀκούγεται τὸ «Στῶμεν καλῶς»; Ἔχει σημασία. Τὸ ἀκοῦμε προτοῦ νὰ γίνῃ ὁ καθαγιασμός, προτοῦ ὁ ἱερεὺς νὰ εὐλογήσῃ τὸν ἄρτο καὶ τὸν οἶνο καὶ γίνουν σῶμα καὶ αἷμα Χριστοῦ, προτοῦ νὰ γίνῃ ἡ μεταστοιχείωσις. Ὅπως στὴ φύσι τὸ κάρβουνο μεταστοιχειώνεται καὶ γίνεται διαμάντι, κάπως ἔτσι καὶ στὴν Ἐκκλησία ―τὸ πιστεύουμε ἀκραδάντως, διαφορετικὰ δὲν εμεθα Χριστιανοί―, τὴν ὥρα ποὺ ὁ ἱερεὺς εὐλογεῖ τὰ τίμια δῶρα, ὁ ἄρτος γίνεται σῶμα καὶ ὁ οἶνος γίνεται αἷμα Χριστοῦ. Τότε λοιπὸν ἀκοῦμε τὴ φωνὴ τοῦ ἀρχαγγέλου «Στῶμεν καλῶς…». Γι᾿ αὐτὸ τὴν ὥρα αὐτὴ δὲν πρέπει νὰ σκέπτεσαι τίποτε τὸ γήινο, κοσμικὸ καὶ ἁμαρτωλό, ἀλλὰ νὰ σκέπτεσαι τὰ οὐράνια καὶ πνευματικὰ πράγματα.

* * *

Ἀλλὰ τὸ «Στῶμεν καλῶς…», τὴν προτροπὴ τοῦ ἀρχαγγέλου, ἂς τὴν ἀκούσουμε, ἀγαπητοί μου, τώρα καὶ ὡς ἔθνος, ὡς ἱστορικὸ ἔθνος.
Στὶς δύσκολες αὐτὲς ἡμέρες, ἀσχέτως πολιτικῶν φρονημάτων ―καθένας εἶνε ἐλεύθερος νὰ φρονῇ ὅ,τι θέλει― ἂς σταθοῦμε ἑνωμένοι. Τὰ φύλλα τοῦ δέντρου, ὅσο καὶ ἂν φαίνωνται ὅμοια, διαφέρουν μεταξύ τους. Ἀφοῦ λοιπὸν φύλλο ἀπὸ φύλλο διαφέρει, πολὺ περισσότερο ἄνθρωπος ἀπὸ ἄνθρωπο. Ἔχουμε διαφορές. Ἀσχέτως ὅμως διαφορῶν, στὰ ἐθνικὰ ζητήματα πρέπει νὰ σταθοῦμε ἑνωμένοι.
«Στῶμεν καλῶς» δεξιοί, ἀριστεροί, ὅλων τῶν ἀπόψεων καὶ ἀποχρώσεων. Νὰ σταθοῦμε καλῶς. Διότι τὸ ἔθνος μας ἔχει τεθῆ στὸ στόχαστρο ἀγρίας ἐπιθέσεως. Δὲν εἶνε αὐτὸ μία κινδυνολογία, εἶνε ἡ πραγματικότης. Εὑρισκόμεθα στὴν κρισιμωτέρα περίοδο τῆς ἱστορίας τοῦ κόσμου ἀλλὰ καὶ τῆς πορείας τοῦ γένους μας. Τὸ ἔθνος μας ἔχει ἱστορία πέντε χιλιάδων ἐτῶν· εἶνε τὸ ἀρχαιότερο ἔθνος. Ἀλλ᾿ ὅπως εἶπε ἕνας φιλόσοφος, «ἐνῷ γιὰ νὰ γίνῃ ἕνα ἔθνος χρειάζονται χίλια χρόνια, μιὰ στιγμὴ ἀρκεῖ γιὰ νὰ τὸ διαλύσῃ». Μιὰ στιγμὴ ἀφροσύνης, ὑπερηφανείας, ἐγωϊσμοῦ καὶ ἐπάρσεως εἶνε ἱκανὴ νὰ μᾶς διαλύσῃ καὶ νὰ εἰσέλθῃ τὸ ἱστορικό μας ἔθνος στὸ μουσεῖο τῶν ἐθνῶν, ὅπως εἰσῆλθαν τόσα ἄλλα ἔθνη. Γιὰ νὰ μὴ συμβῇ λοιπὸν αὐτό, ἂς ἀκούσουμε τὴ φωνὴ τῶν ἀρχαγγέλων σήμερα· «Στῶμεν καλῶς», Ἕλληνες, μικροὶ καὶ μεγάλοι.
Ἂν ἀκούσουμε αὐτὴ τὴ φωνή, τότε εἶμαι βέβαιος, ὅτι ἡ πατρίδα θὰ διαφύγῃ καὶ πάλι τὸν κίνδυνο, θὰ διαπλεύσῃ τὸν ὠκεανό, ὅλα τὰ κύματα καὶ τοὺς ὑφάλους, καὶ θὰ ἐξακολουθήσῃ νὰ κηρύττῃ Ἰησοῦν Χριστὸν ἐσταυρωμένον· ὅν, παῖδες Ἑλλήνων, ὑμνεῖτε καὶ ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγίου Γεωργίου πόλεως Φλωρίνης τὴν 8-11-1991 μὲ ἄλλο τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 8-11-2006.