Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΛΖ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2251

Τὰ ἅγια Θεοφάνεια
Δευτέρα 6 Ἰανουαρίου 2020
Του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστινου Καντιώτου

Τα νεανικα χρονια του Χριστου

Μετὰ τὴν γέννησι τοῦ δεσπότου Χριστοῦ ἄλλη σήμερα μεγάλη δεσποτικὴ ἑορτὴ ἀνέτει­λε, ἀ­γαπητοί μου· τὰ ἅγια Θεοφάνεια! Τότε εἴ­δαμε τὸν Κύριο νήπιο στὴ Βηθλεέμ, σήμε­ρα τὸν βλέπουμε σὲ ὥριμη ἡλικία στὸν Ἰορδάνη νὰ δέχεται τὸ βάπτισμα. Τί μεσολαβεῖ μεταξὺ τῶν δύο αὐτῶν δεσποτικῶν ἑορτῶν; Στὸ ζήτημα αὐτὸ εἶνε ἀνάγκη νὰ στρέψουμε τὴν προσοχή μας.

* * *

Ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς μετὰ τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Παναγίας (βλ. Λουκ. 1,26-38) διηγεῖται μὲ χάρι τὰ περιστατικὰ τῆς γεννήσεως τοῦ Χρι­στοῦ στὴ Βηθλεὲμ καὶ τὴν προσκύνησι τῶν ποιμένων (ἔ.ἀ. 2,1-20). Περιγράφει κατόπιν τὴν περιτομή (ἔ.ἀ. 2,21), τὴ συνήθεια δηλα­δὴ τῶν Ἰσραηλιτῶν νὰ περι­τέμνουν τὰ ἀρσενικὰ παιδιά τους τὴν ὀγδόη ἡ­μέρα ἀπὸ τὴ γέννησι καὶ νὰ τοὺς δίνουν ὄ­νομα· τότε δόθηκε στὸ Θεῖο βρέφος τὸ γλυκύ­τατο ὄνομα Ἰησοῦς, ποὺ σημαίνει «Σω­τήρ». Ἐν συνεχείᾳ περιγράφει τὴν ὑ­πα­παντή (ἔ.ἀ. 2,22–39), ὅτι δηλαδὴ τὴν τεσσαρακοστὴ ἡμέρα ἀπὸ τὴ Γέν­νησι ἡ Παρθένος ὡδήγησε στὸ ναὸ τῶν Ἰ­ε­ροσο­λύμων τὸ Θεῖο βρέφος, τὸ πῆρε στὴν ἀγ­­κάλη του ὁ γέρων Συμεὼν καὶ προφήτευσε γι᾽ αὐτὸ ὁ ἴδιος καὶ ἡ γε­ρόντισσα Ἄννα. Στὸ σημεῖο αὐ­τὸ ὁ εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος μᾶς λέει ὅτι παρεμβάλλεται ἡ προσ­κύνησις τῶν μάγων, ἡ φυ­γὴ τοῦ Ἰησοῦ στὴν Αἴγυπτο, ἡ σφαγὴ τῶν νηπί­ων τῆς Βη­θλεὲμ ἀπὸ τὸν Ἡρῴδη καὶ ἡ ἐπιστρο­φὴ τοῦ Ἰησοῦ ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο στὴ Ναζαρέτ (βλ. Ματθ. 2,1-23). Συνεχίζοντας τὴ διήγησι ὁ εὐαγγε­λιστὴς Λου­κᾶς προσθέτει, ὅτι ὁ Ἰησοῦς σὲ ἡλικία 12 ἐτῶν πῆγε στὸ ναὸ τοῦ Σολομῶντος ὡς προσ­κυνητὴς καὶ ἐπέστρεψε στὴ Ναζαρέτ, ὅ­που συνέχισε νὰ ζῇ ὑποτασσόμενος στὴν Παν­­αγία Μητέρα καὶ τὸν νομιζόμενο πατέρα του Ἰωσήφ (βλ. Λουκ. 2,41-52). Ἡ τελευταία πληροφορία εἶ­νε ὅτι, καθὼς μεγάλωνε ὡς ἄνθρωπος, ἀπεκαλύπτε­το ἡ θεία φύσις του (βλ. ἁγ. Νεκταρίου Πενταπόλεως, Εὐαγγελικὴ ἱστορία δι᾽ ἁρμονίας τῶν ἱ. εὐαγγελιστῶν, Ἀθῆναι 1903, σ. 34).
Ἀπὸ τὸ σημεῖο αὐ­τὸ μέχρι τὴν ἐμφάνισι τοῦ Ἰησοῦ στὸν Ἰορδάνη γιὰ νὰ βαπτισθῇ τὰ ἴχνη του φαίνεται νὰ χάνωνται μέσα σὲ μία Σαχάρα σιωπῆς· ποῦ ἦταν; ἐκ πρώτης ὄψεως μένει ἡ ἐν­τύπωσι ὅτι ὑπάρχει κενό. Εἶνε ἔτσι;

Τὸ νομιζόμενο κενὸ ἐκμεταλλεύονται μερι­κοὶ ἐ­χθροὶ τῆς πίστεώς μας καὶ ἰσχυρίζον­ται μὲ τὴ φαντασία τους, ὅτι δῆθεν ὁ Ἰησοῦς μετὰ τὸ 12ο ἔτος του ἔφυγε, πῆγε στὶς Ἰνδίες, κάθησε ἐκεῖ χρόνια, μαθήτευσε κοντὰ σὲ δασκάλους τοῦ ἰν­δου­­ϊστικοῦ μυστικισμοῦ, ἔμαθε μαγικὲς μεθόδους καὶ πῆρε διδάγματα, καὶ ἔτσι ἔδρασε ὅταν ἔ­γινε 30 ἐτῶν. Ψέμα ὅ­λα αὐ­τά, πλαστογραφία, παραμύ­θι· ἡ φαντασία αὐτὴ δὲν στηρίζεται πουθενά. Ἀντιθέτως, τὸ Εὐαγ­γέλιο ἔχει πληροφορίες, ποὺ καλύπτουν τὸ διάστημα αὐτό. Δὲν ὑπάρχει κενό.
Θὰ μοῦ ἐπιτραπῇ ν᾽ ἀναφέρω ἕνα παράδει­γμα. Ἐγὼ κατάγομαι ἀπὸ ἕνα χωριὸ τῆς νήσου Πάρου τῶν Κυκλάδων. Ἂν πᾶτε στὸ χω­ριό μου καὶ ρωτήσετε, ξέρουν ὅλοι, ὅτι ἐκεῖ ἤ­­μουν μικρὸ παιδὶ καὶ πῆγα στὸ δημοτικὸ σχολεῖο· μετὰ ἔφυγα, πῆγα στὴν Ἀθήνα, σπούδασα θεολογία, ἔγινα ἱεροκήρυκας καὶ κήρυξα σὲ διάφορες πόλεις. Αὐτὸ συμβαίνει σὲ κάθε χωριό.
Ἔτσι καὶ στὸ χωριὸ τοῦ Χριστοῦ, τὴ Ναζαρέτ, ὁ Ἰησοῦς ἦταν γνωστός. Ἂν ἔφευγε καὶ ἔ­λειπε χρόνια στὸ ἐξωτερικό, οἱ πρῶτοι ποὺ θὰ τὸ ἤξεραν θὰ ἦ­ταν οἱ χωριανοί του. Τί λένε λοιπὸν αὐτοὶ ὅταν ὁ Ἰησοῦς μεγάλος, σὲ ἡ­λικία 30 ἐτῶν, διδάσκει στὴ συναγωγή τους; Μένουν κατάπληκτοι καὶ διερωτῶνται· Αὐτὸς δὲν εἶνε «ὁ τέκτων» (ὁ μαραγκός); αὐτὸς δὲν εἶνε «ὁ υἱὸς τοῦ τέκτονος» (ὁ γυιὸς τοῦ μαραγκοῦ) καὶ τῆς Μαριάμ; (Μᾶρκ. 6,2-3· Ματθ. 13,54-55); Ποῦ βρέθηκε σ᾽ αὐτὸν τέτοια σοφία καὶ δύναμι;
Καὶ μόνο οἱ χωριανοί του; Οἱ Ἰουδαῖοι ἐν γέ­νει, φίλοι καὶ ἐχθροί, ὅλοι τὸν ἤξεραν καὶ τὸν ἔλεγαν «Ναζωραῖον» (Λουκ. 18,37. Ἰω. 18,5,7· 19,19). Καὶ στὰ Ἰ­εροσόλυμα, ὅταν τὸν ἀκοῦνε νὰ διδάσκῃ στὸ ναό, ἀπο­ροῦν· «Πῶς οὗτος γράμματα οἶδε μὴ μεμαθηκώς;» (Ἰω. 7,15), ἀπὸ ποῦ ἔμαθε αὐτὸς τὰ γράμματα, ἀφοῦ δὲν πῆγε σὲ σχολεῖο; – τὸ λέ­νε μὲ βεβαιότητα. Αὐτὸ τὸ χωρίο, Ἰωάννου 7,15, εἶνε καταπέλτης κατὰ τῆς θεωρίας αὐτῆς.

* * *

Στὸ ἐρώτημα, τί ἔκανε σὲ ὅλο αὐτὸ τὸ διάστημα ὁ Χριστός, ἀπὸ 12 μέχρι 30 ἐτῶν; Τὸ Εὐαγγέλιο μὲ λιτὲς καὶ λακωνικὲς ἐκφράσεις του ἀπαντᾷ, ὅπως εἴδαμε. Ὁ Ναζωραῖος ἦταν φτωχὸς ὅσο καν­ένας ἄλλος· δικό του δὲν εἶχε οὔτε ἕνα φλιντζάνι χῶ­μα, μιὰ δραχμὴ στὴν τσέ­πη του δὲν εὕρισκες. Φτωχὸ τὸ σπίτι του, φτω­χὴ ἡ ἁγία Μητέρα του, φτωχὸς ὁ νομιζόμενος πα­τέρας του. Ἐργαζόταν λοιπὸν στὸ ξυλουργεῖο τοῦ Ἰωσήφ. Κρατοῦσε στὰ χέρια του σφυ­ριά, πριόνια, πλάνες. Ἔφτειαχνε τραπέζια, κα­θίσματα, παράθυρα, πόρτες. Πήγαινε σὲ σπίτια καὶ οἰκοδομές. Ἔτσι ἔβγαζε τὸ ψωμί του καὶ τὸ ψωμὶ τῆς Παναγίας μητέρας του.
Ὤ τῆς ταπεινώσεως τοῦ Θεοῦ, τῆς ταπεινώσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, μὲ τὴν ὁποία ἁ­γίασε τὰ πάν­τα! Γεννήθηκε σὲ μιὰ σπηλιά, γιὰ ν᾽ ἁγιάσῃ τὴ γῆ. Κατοίκησε σὲ φτωχὸ σπιτάκι γιὰ ν᾽ ἁγιάσῃ τὶς καλύβες τῶν φτωχῶν. Γεννή­θηκε ἀπὸ φτωχὴ μητέρα, γιὰ ν᾽ ἁγιάσῃ τὴν ἔν­τιμη φτώχεια. Γεννήθηκε σὰν βρέφος, γιὰ ν᾽ ἁ­­γιάσῃ τὰ βρέφη. Γεννήθηκε ἀνάμεσα σὲ ζῷα, γιὰ νὰ μᾶς δείξῃ, ὅτι τὰ ζῷα εἶνε πολύτιμοι ὑ­πηρέτες μας ἄξιοι προστασίας. Ἔζησε κάτω ἀπὸ δύσκολες συνθῆκες, γιὰ νὰ μᾶς διδάξῃ τὴν σκληραγωγία. Διώχθηκε κ᾽ εἶνε ὁ πρῶτος πρόσφυγας καὶ φίλος τῶν προσφύγων. Ἐργάστηκε καὶ ἁγίασε τὴν ἐργασία. Μὲ τὸ παράδει­γ­μά του δίδαξε ἐκεῖνο ποὺ θὰ γράψῃ κατόπιν ὁ ἀπόστολος Παῦλος· «Εἴ τις οὐ θέλει ἐρ­γάζε­σθαι, μηδὲ ἐσθιέτω», ἂν κάποιος δὲν θέλῃ νὰ ἐργάζεται, αὐτὸς καὶ νὰ μὴν τρώῃ (Β΄ Θεσ. 3,10).
Ἔζησε ἀφανής. Ποιός τὸν ἤξερε, ποιός τὸν ὑπολόγιζε; Στὴν ἐποχή του, μέχρις ὅτου βγῇ στὸν δημόσιο βίο, μιλοῦσαν γιὰ τὸν Ἡρῴδη, ποὺ ντυνόταν μὲ βασιλικὴ πορφύρα καὶ ἐκινεῖτο μὲ πολυτελεῖς ἅμαξες. Μιλοῦσαν γιὰ τὸν Πόντιο Πιλᾶτο, ποὺ φοροῦσε σιδερένια πανοπλία καὶ σὰν ἐκπρόσωπος τῆς ῾Ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας προκαλοῦσε φόβο καὶ τρόμο. Μιλοῦσαν γιὰ τοὺς ἀρχιερεῖς, γραμματεῖς καὶ φαρισαίους. Κανείς δὲν μιλοῦσε γιὰ τὸν ἐρ­γά­τη τῆς Ναζαρέτ. Καὶ ὅ­μως ἐκεῖνοι λησμονήθηκαν, αὐτὸς μένει εἰς τὸν αἰῶνα. Γιατὶ αὐ­τὸς δὲν ἔχει ἁπλῶς τὴν ἀνθρώπινη φύσι, ἔχει καὶ τὴν θεία φύσι· στὸ πρόσωπό του κατὰ ἄρ­ρητο τρόπο ἑνώθηκαν οἱ δύο φύσεις. Ὅπως ἡ φωτιὰ ἑνώνεται μὲ τὸν σίδηρο, καὶ ὁ σίδηρος δὲν εἶνε πλέον σίδηρος ἀλλὰ μιὰ πυρίνη μᾶζα, κατὰ παρόμοιο τρόπο, ὅπως διδάσκουν οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἀνθρωπίνη φύσις ἑνώθηκε μὲ τὸ πῦρ τῆς θε­ότητος, καὶ ἔτσι ὡς θεανδρικὸ πρόσωπο εἰσέβαλε στὴν σκηνὴ τοῦ κόσμου, γιὰ νὰ δώσῃ τὴν λύσι στὸ δρᾶμα τῆς ἀνθρωπότητος. Ὤ τῆς ταπεινώσεως τοῦ Χρι­στοῦ! Ποιός φανταζόταν, ὅτι ὁ ἐργάτης ἐ­κεῖ­νος εἶνε ὁ Θεός; Ὤ μυστήριο ἀνέκφραστο!
Στὸ τριακοστὸ ὅμως ἔτος ἔγινε ἐμφανής. Ἦλθε στὸν Ἰορδάνη. Ἦλθε νὰ βαπτισθῇ. Γιατί νὰ βαπτισθῇ; Ὄχι γιατὶ ἦταν ἁμαρτωλός. Ἐ­κεῖνος εἶνε καθαρώτερος καὶ τῶν ἀκτίνων τοῦ ἡλίου. Βαπτίσθηκε, γιὰ νὰ γίνῃ «Τριάδος ἡ φα­νέ­ρωσις» (η΄ ᾠδ. πεζ. καν.), ἡ ἀποκάλυψις τοῦ μεγάλου μυστηρίου τοῦ Θεοῦ. Γι᾽ αὐτὸ ἀκριβῶς ἡ σημερινὴ ἑορτὴ λέγεται Θεοφάνεια. Ἐμφανίσθηκε ὁ Θεὸς ἐν τρισὶν ὑποστάσεσιν· ὁ Πα­τὴρ βεβαιῶν ἐξ οὐρανοῦ διὰ τῆς φωνῆς, ὁ Υἱὸς βαπτιζόμενος καὶ δεχόμενος τὴν μαρτυρία τοῦ Πατρός, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο κατερχόμενον ἐπ᾽ αὐτὸν «ἐν εἴδει (=μὲ τὴ μορφή) περιστερᾶς» (ἀπολυτίκ.). Δὲν εἶνε περι­στέρι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο, εἶνε ἄυλο· τὸ περιστέρι εἶνε σύμβολο ἁπλῶς τῆς καθαρότητος καὶ ἁγνότη­τος τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Αὐτὸ ἑορτάζουμε.
Ὁ Χριστὸς λοιπὸν βαπτίσθηκε γιὰ νὰ γίνῃ ἡ φανέρωσις τοῦ μεγάλου μυστηρίου τῆς Θεότητος. Βαπτίσθηκε, γιὰ νὰ δοθῇ σ᾽ αὐτὸν ἡ ἄ­νωθεν πιστοποίησις τῆς ἀποστολῆς του στὸν κό­σμο. Βαπτίσθηκε, γιὰ νὰ μᾶς διδάξῃ ἐμπράκτως ὅτι χωρὶς τὸ βάπτισμα δὲν σῴζεται ὁ ἄν­θρωπος. Βαπτίσθηκε ἀκόμα, ὅπως λέει ὁ ἱε­ρὸς Χρυσόστομος, καὶ γιὰ νὰ ἁγιάσῃ τὰ ὕ­δατα, ποὺ μολύνονται ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο μὲ ἐγ­κλήματα. Κακοῦργοι στὴν Πρέσπα, ὅπως βεβαιώνουν μάρτυρες, ἔπνιξαν Ἕλληνες, ἄλλα θύματα ὁ Ἀλῆ πασᾶς στὴ λίμνη τῶν Ἰωαννίνων, ἄλλους Ἕλληνες Χριστιανοὺς σουλτᾶ­νοι στὸ Βόσπορο καὶ τὰ Δαρνανέλλια! Γι᾽ αὐ­τὸ τελεῖται ὁ μέγας ἁγιασμὸς σήμερα.

* * *

Τὸ συμπέρασμα ποιό εἶνε; Ὁ Χριστὸς εἶνε Θεός! τὸ φωνάζουν τὰ ἄστρα καὶ οἱ γαλαξίες, οἱ λίμνες καὶ οἱ ποταμοί, οἱ μάγοι καὶ οἱ ποιμένες, οἱ οὐράνιοι ἄγγελοι καὶ ὁ ἐπίγειος ἄγ­γελος ὁ Ἰωάννης ὁ βαπτιστής, ἀλλὰ καὶ τὰ ἑ­κατομμύρια ὅλων τῶν ἁγίων. Ἂς τὸ ὁμολογοῦ­με κ᾽ ἐμεῖς. Γιατὶ ἂν ἐμεῖς σιωπήσουμε, τότε καὶ «οἱ λίθοι κεκράξονται» (πρβλ. Λουκ. 19,40), ὅτι «Εἷς ἅγι­ος, εἷς Κύριος, Ἰησοῦς Χριστός, εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός· ἀμήν» (Φιλ. 2,11 καὶ θ. Λειτ.). Δόξα τῷ Θεῷ, δόξα τῇ ἁγίᾳ Τριάδι, δόξα τῷ ἐν Ἰορδάνῃ βαπτισθέντι Χριστῷ εἰς αἰῶνας αἰώνων! ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Γεωργίου πόλεως Φλωρίνης τὴν Τετάρτη 6-1-1971 πρωὶ μὲ ἄλλο τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 11-12-2019.