Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΛΒ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 1884

Τῆς ἁγίας μεγαλομάρτυρος Εἰρήνης
Τρίτη 5 Μαΐου
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

ΑΡΙΣΤΟΥΧΟΣ ΜΑΘΗΤΡΙΑ

Σήμερα, ἀγαπητοί μου, 5 Μαΐου, ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία ἑορτάζει τὴ μνήμη μιᾶς ἐνδόξου καὶ λαοφιλοῦς παρθενομάρτυρος, τῆς ἁ­γίας Εἰρήνης. Πολλοὶ ναοὶ τιμῶνται ἐπ᾽ ὀνόματί της καὶ πανηγυρίζουν σήμερα.
Δὲν θὰ διηγηθῶ λεπτομερῶς τὸν βίο της. Θὰ προσπαθήσω περισσότερο ν᾽ ἀντλήσουμε κάποιο δίδαγμα ἀπὸ τὴν ἱστορία της.

* * *

Ἡ ἁγία Εἰρήνη ἦταν μοναχοκόρη μὲ εὐγε­νῆ καταγωγή. Γεννήθηκε στὴν περσικὴ πόλι Μαγεδὼν μέσα σὲ ἀρχοντικὸ σπίτι κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου. Πατέρας της ἦταν ὁ βασιλίσκος Λικίνιος καὶ μητέρα της ἡ Λικινία. Τὸ ἀρχικὸ ὄνομα τῆς κόρης ἦ­ταν Πηνελόπη. Ὅπως ἔδειξε μὲ τὴ ζωή της, δὲν τὴν θάμπωσαν οὔτε τὰ πλούτη τοῦ πατέ­ρα της οὔτε τὰ μεγαλεῖα τοῦ νῦν αἰῶνος καὶ ἡ δόξα τοῦ κόσμου τούτου.
Ὁ ἄπιστος πατέρας, φροντίζοντας γιὰ τὴν ἀνατροφή της ἀλλὰ καὶ φοβούμενος μήπως ἡ πίστι τῶν Χριστιανῶν ποὺ τότε διαδιδόταν τὴν ἐπηρεάσῃ, δαπάνησε πολλὰ χρήματα καὶ ἔ­­χτι­σε γιὰ τὴ μοναχοκόρη του ἕνα πύργο, ὅ­που τὴν ἔκλεισε ἀπὸ πολὺ μικρή, ὅταν ἦταν μό­λις ἕξι χρονῶν, γιὰ νὰ μὴ μπορῇ νὰ ἔχῃ καμμία ἐπικοινωνία μὲ τοὺς Χριστιανούς. Τὴν παρέδωσε σὲ ἕνα σοφὸ γέροντα διδάσκαλο, τὸν Ἀπελλιανό, καὶ τοῦ ἀνέθεσε τὴν διαπαιδαγώγησί της. (Ὁ Ἀπελλιανὸς εἶνε αὐτὸς ποὺ στὸ τέλος ἔγραψε καὶ διέσωσε τὶς πληροφορίες γιὰ τὴν ἡρωικὴ ἄθλησί της).
Παρ᾽ ὅλα ὅμως τὰ μέτρα τοῦ πατέ­ρα ἡ κό­ρη ἄκουσε γιὰ τὴ χριστι­ανικὴ πίστι, ἑλκύσθηκε καὶ ἄρχισε νὰ μαθητεύῃ σ᾽ αὐτὴν μὲ ἐνδιαφέρον. Ὅλα τὰ κατηύ­θυνε ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ κατὰ θαυμαστὸ τρόπο· δημιουργήθηκαν δι­άφορες κατάλληλες συνθῆκες, ποὺ ὁ πατέρας δὲν μποροῦσε νὰ ἐλέγξῃ, καὶ τὸ φῶς τοῦ Εὐαγγελίου ἄρχισε νὰ φωτίζῃ τὴν ψυχή της.
Μαθήτευσε στὸ σχολεῖο τοῦ Χριστοῦ, ἔγινε πιστὴ μαθήτριά του καὶ ἔμαθε καλὰ τὰ πρῶ­τα γράμματα, τὸ ἀλφαβητάριο τῆς πίστεώς μας. Γιατὶ ὅπως ὑπάρχει ἀλφαβητάριο στὸ σχο­­λεῖο, ἔτσι ἔχει ἀλφαβητάριο καὶ ἡ Ἐκκλησία· τὸ ἀλφαβητάριο τῆς πίστεώς μας εἶνε τὸ «Πάτερ ἡμῶν» καὶ τὸ «Πιστεύω». Ἔμαθε λοι­πὸν τὶς θεμελιώδεις ἀλήθειες, τὰ δόγματα τῆς πίστεώς μας, ἀπὸ πιστοὺς ἀνθρώπους. Ὁ δάσκαλός της, ὁ Ἀπελλιανός, τὴν προετοίμασε γιὰ τὴ μεγάλη ἀπόφασι ποὺ θὰ ἔπαιρνε. Μετα­ξὺ ἄλλων στὴν προετοιμασία της συνέβαλε καὶ ἕνα ὄνειρο ποὺ εἶδε. Ὅπως ἡ γυναίκα τοῦ Πιλά­του, ἡ Κλαυδία Πρόκλα, εἶδε τὴ Μεγάλη Πα­ρασκευὴ ὄνειρο, ἔτσι καὶ ἡ νεαρὴ Πηνελόπη.
Τὰ ὄνειρα εἶνε ἀπόδειξις ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶνε μόνο σῶμα καὶ ὕλη· εἶνε καὶ πνεῦμα καὶ ψυχὴ ἀθάνατη. Τὰ ὄνειρα εἶνε ἕνα ἀπὸ τὰ τεκμήρια ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν ἔχει μόνο σάρ­κες – κρέατα καὶ κόκκαλα, ἀλλ᾽ ὅτι μέσα του ὑ­πάρχει κάποιος μυστικὸς ἀσύρματος, ἡ ψυχή, ποὺ τὸν ἑνώνει μὲ τὸν ἀόρατο κόσμο. Ἡ ψυ­χὴ εἶνε αὐτὴ ποὺ κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ ὕπνου βλέπει τὰ ὄνειρα. Ἐδῶ ὅμως πρέπει νὰ κάνου­­με διάκρισι· ὑπάρχουν –δὲν μποροῦμε νὰ τὸ ἀρ­νη­θοῦμε– ὄνειρα θεϊκά, καὶ τέτοια βρίσκου­με πολ­λὰ μέσα στὴν ἁγία Γραφή, Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη, καθὼς καὶ στοὺς βίους τῶν ἁ­γίων· ὑ­πάρχουν ἀκόμη ὄνειρα ἀνθρώπινα, ἀ­να­μνήσεις, παραστάσεις καὶ ἐπιθυμίες τοῦ ἀν­θρώπου ἀπὸ τὴν καθημερινή του ζωή· ὑπάρχουν τέλος καὶ ὄνειρα δαιμονικά, σκοτεινὲς πα­ρεμβολὲς τοῦ διαβόλου, ποὺ ἢ πλανοῦν κ᾽ ἐξαπατοῦν ἢ φοβίζουν καὶ ταράζουν τὸν ὕ­πνο του.
Ἕνα θεϊκὸ ὄνειρο, ἀποκαλυπτικὸ ὄνειρο, εἶδε ἡ ἁγία Εἰρήνη, καὶ αὐτὸ συνέβαλε στὸ νὰ πιστέψῃ καὶ νὰ βαπτισθῇ. Ποιό ἦταν τὸ ὄνειρό της; Καθὼς κοιμόταν στὸν πύργο, εἶδε νὰ μπαί­νῃ ἀπ᾽ τὸ ἀνοικτὸ παράθυρο τοῦ δωματίου της ἕνα περιστέρι κρατώντας στὸ ἄκρο τοῦ ῥάμφους του ἕνα κλαδὶ ἐλιᾶς καὶ νὰ τὸ ἀφή­νῃ πάνω στὸ τραπέζι. Σὲ λίγο ἀκούει νὰ φτερουγίζῃ ἕνα ἄλλο πουλὶ καὶ βλέπει νὰ μπαίνῃ ἀπὸ τὸ ἴδιο παράθυρο ἕνας χρυσάετος, ποὺ κρατοῦσε στὸ ῥάμφος του ἕνα στεφάνι πλε­γμένο ἀπὸ τὰ ὡραιότερα ἄνθη τῆς γῆς καὶ νὰ τὸ ἀφήνῃ πάνω στὸ τραπέζι. Τέλος νά καὶ ἔρ­χεται ἕνα μαῦρο πουλί, ἕνας κόρακας, κι ἀφήνει πάνω στὸ τραπέζι ἕνα φίδι σκοτωμένο. Τρόμαξε καὶ ξύπνησε. Τί νὰ σημαίνουν αὐτά; ἀ­ναρωτήθηκε καὶ παρακαλοῦσε τὸ Θεὸ νὰ βρῇ τὴν ἑρμηνεία τους.
Σὰν πιστὴ μαθήτρια κατέφυγε στὸ δάσκαλό της καὶ ζήτησε νὰ τῆς δώσῃ ἐξήγησι. Καὶ ὁ Ἀπελλιανὸς τῆς εἶπε· Τὸ ὄνειρο αὐτό, παιδί μου, εἶνε ἀπὸ τὸ Θεό. Μὴν τρομάζεις. Τὸ περι­­στέρι σημαίνει ὅτι πρέπει νὰ βαπτισθῇς, νὰ μπῇς στὴν Ἐκκλησία καὶ νὰ λάβῃς τὴ χάρι τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ποὺ θὰ φέρῃ στὴν καρδιά σου τὴν εἰρήνη τοῦ Χριστοῦ. Τὸ κλαδὶ τῆς ἐ­λιᾶς συμβολίζει τὴν εἰρήνη, ποὺ ἔρχεται στὶς καρδιὲς ἐκείνων ποὺ γίνονται μέλη τῆς Ἐκκλη­σίας. Στὸν κόσμο τῆς ἁμαρτίας ἐπικρατεῖ ταρα­χὴ καὶ θόρυβος, σάλος καὶ τρικυμία, λαίλαπα καὶ τυφώνας – ὅποια τέτοια λέξι νὰ πῇς, δὲν μπορεῖ νὰ περιγράψῃ τὴν ἐσωτερικὴ κατά­στασι τοῦ ἀνθρώπου ποὺ μένει στὴν ἀπιστία. Κατὰ βάθος ὁ κόσμος δὲν περιμένει τίποτε ἄλ­λο παρὰ τὴν εἰρήνη ποὺ χαρίζει ὁ Χριστὸς στὸν Ἰορδάνη τοῦ ἁγίου βαπτίσματος. Αὐτὸ σημαίνει τὸ περιστέρι μὲ τὸ κλαδὶ τῆς ἐλιᾶς. Καὶ ὁ ἀετὸς ὁ χρυσόπτερος, ποὺ ἄφησε πάνω στὸ τραπέζι τὸ στεφάνι ἀπὸ λουλούδια, σημαί­νει ὅτι, ἀφοῦ ἀγωνισθῇς γενναῖα γιὰ ὅ,τι ὡ­ραῖο καὶ ἀγαθὸ καὶ ἀληθινὸ στὸν κόσμο αὐ­τόν, κι ἀφοῦ πολεμήσῃς κατὰ τῆς πλάνης καὶ τῆς ἁμαρτίας, στὸ τέλος θὰ στεφανωθῇς· τὸ στεφάνι σημαίνει νίκη μετὰ ἀπὸ ἀγῶνα. Τέ­λος ὁ μαῦρος κόρακας καὶ τὸ φίδι σημαίνουν τὸν κατηραμένο ὄφι, τὸν σατανᾶ, ποὺ θὰ σοῦ ἐπιτεθῇ μὲ διωγμὸ καὶ μαρτύριο· σὲ περιμένουν πόνοι, δάκρυα, θλίψεις, βάσανα σὲ τούτη τὴ γῆ. «Ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕξετε», εἶπε ὁ Χριστός, «ἀλλὰ θαρσεῖτε, ἐγὼ νενίκηκα τὸν κόσμον» (Ἰω. 16,33).
Αὐτὰ εἶπε ὁ γέροντας Ἀπελλιανός. Καὶ ἡ Πηνελόπη πῆρε τὴν τελικὴ ἀπόφασι. Τὸ ὄνειρο ἦταν προφητεία, ἡ ὁποία σήμαινε τὸ μέλλον της. Καὶ ἐπαλήθευσε ἐξ ὁλοκλήρου. Μετὰ ἀπὸ λίγες μέρες βαπτίσθηκε, ἔγινε Χριστιανὴ καὶ ἔλαβε τὸ ὄνομα Εἰρήνη. Καὶ στὸ τέλος τῆς περιπετειώδους ζωῆς της πράγματι μαρτύρησε· τὰ μαρτύριά της φέρνουν δάκρυα στὰ μάτια κάθε ἀνθρώπου. Γι᾽ αὐτὸ σήμερα ἡ ἁγία Εἰρήνη εἶνε μία ἀπὸ τὶς προσφιλέστερες μορφὲς μέσα στὸ ἁγιολόγιό μας.
Ἀποδείχθηκε πιστὴ μαθήτρια, ἀριστοῦχος σὲ ὅλα τὰ μαθήματα, καὶ ἔλαβε τὰ βραβεῖα τῆς νίκης.

* * *

Τρία πράγματα λοιπόν. Τὸ μὲν περιστέρι μὲ τὸ κλαδὶ τῆς ἐλιᾶς εἶνε ἡ εἰρήνη, τὸ γλυκὺ ὄνομα καὶ γλυκύτερο πρᾶγμα, ἡ εἰρήνη τοῦ Χριστοῦ«ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν» (Φιλ. 4,7), ποὺ εἶνε πανανθρώπινος πόθος καὶ κάνει ὅ­λους (λευκούς, μαύρους, ἐρυθρόδερμους, κίτρινους) νὰ παρακαλοῦν· Ποῦ εἶσαι, εἰρήνη; πότε θὰ ἔρθῃς στὶς κοινωνίες καὶ στὸν κόσμο, στὴν Ἑλλάδα μας καὶ στὴν Εὐρώπη, στὰ σπίτια καὶ τὰ ἀντρόγυνα, στὴν καρδιὰ τοῦ καθενός μας, καὶ νὰ κάνῃς νὰ σιγήσουν τὰ ἄ­γρια θηρία τῶν παθῶν;
Ὁ δὲ ἀετὸς μὲ τὸ στεφάνι ἀπὸ λουλούδια εἶνε ἡ νίκη στὸν ἀγῶνα, ἡ ἐπιβράβευσις κάθε τιμίου ἀγωνιστοῦ γιὰ τὴν ἀντίστασι στὸ κακὸ μέχρι τέλους. Ἡ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου βρίσκει τὸ ἀληθινό της νόημα καὶ ἀποκτᾷ τὴν μοναδική της ἀξία – πότε; ὅταν ἔχῃ σκοπὸ τὴν ἐν Χριστῷ σωτηρία καὶ γι᾽ αὐτὴν θυσιάζῃ τὰ πάντα.
Καὶ τέλος τὸ κοράκι μὲ τὸ ἀπαίσιο φίδι εἶνε ἡ κακία τοῦ σατανᾶ καὶ τῶν σατανικῶν ἀν­θρώπων. Ἐνῷ ὁ Χριστὸς εὐεργετεῖ, ὁ διάβολος βλάπτει· ἐνῷ ὁ Χριστὸς θεραπεύει, ὁ διάβολος πληγώνει· καὶ ἐνῷ ὁ Χριστὸς χαρίζει ζωή, ὁ διάβολος σκορπίζει θάνατο· γιατὶ ὁ Χρι­στὸς ἀγαπᾷ τὸ πλάσμα του, ἐνῷ ὁ διάβολος μισεῖ τὸν ἄνθρωπο.
Εἴπαμε ὅτι ἡ ἁγία Εἰρήνη ἔμαθε καλὰ τὰ πρῶτα γράμματα, τὸ ἀλφαβητάριο τῆς πίστεώς μας. Καὶ τὸ ἄλφα τῆς πίστεώς μας ποιό εἶ­νε; Εἶνε ἡ ἐντολὴ τῆς ἀγάπης, τὸ «Ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου…» καὶ «τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν» (Μᾶρκ. 12,30-31). Αὐτὸ τὸ ἔμαθε καλά. Γι᾽ αὐτὸ διέθε­σε ὅλες τὶς δυνάμεις της στὴν προσπάθεια νὰ φωτίσῃ ἀνθρώπους ποὺ ζοῦσαν στὸ σκοτάδι τῆς πλάνης καὶ τῆς εἰδωλολατρίας καὶ νὰ τοὺς ὁδηγήσῃ στὸ φῶς τοῦ Χριστοῦ· καὶ γι᾽ αὐτὸ ἐν τέλει ἔδωσε καὶ τὴ ζωή της μέσα σὲ φρικτὰ βασανιστήρια, γιὰ μὴν ἀρνηθῇ τὴν ἀ­γάπη τοῦ Χριστοῦ.
Ἡ ἁγία Εἰρήνη ἀνεδείχθη ἀριστοῦχος μαθήτρια. Μακάρι κ᾽ ἐμεῖς, μιμούμενοι τὸ παράδειγμά της, νὰ μάθουμε τὸ μάθημα αὐτό, τὸ ἄλ­φα καὶ τὸ ὠμέγα τοῦ Εὐαγγελίου, καὶ νὰ τὸ ἐφαρμόσουμε στὴν πρᾶξι ὅπως τὸ ἐφήρμοσε ἡ ἁγία Εἰρήνη· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀποσπάσματα ἀπὸ δύο ἀπομαγνητοφωνημένες ὁμιλίες, οἱ ὁποῖες ἔγιναν· ἡ πρώτη σὲ ἄγνωστο ἱ. ναὸ τῶν Ἀθηνῶν τὴν 5-5-1963
καὶ ἡ ἄλλη στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Τριάδος Πτολεμαΐδος μὲ διαφορετικὸ τίτλο τὴν 5-5-1975. Καταγραφή, σύνθεσις καὶ συμπλήρωσις 26-3-2015.