Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΚΗ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 1672

Τῶν ἁγίων Κωνσταντίνου & Ἑλένης
Tο[υ Μητροπολιτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου

Ελλας, «εν τουτω νικα»!

Εορτή, ἀγαπητοί μου, ἑορτὴ μεγάλη, τοῦ ἁ­γίου Κωνσταντίνου καὶ τῆς ἁγίας Ἑλένης. Τὴν ἑορτάζουμε ὄχι μόνο ἐμεῖς ἀλλὰ καὶ ἄλ­λοι ὀρθόδοξοι λαοί. Στὴν Ὀρθοδοξία χιλιάδες εἶ­νε ἐκεῖνοι ποὺ φέρουν τὰ ὀνόματα τῶν ἁγίων αὐτῶν· μικροὶ τοῦ λαοῦ ἀλλὰ καὶ μεγάλοι ἄρ­χοντες, πρίγκιπες καὶ βασιλεῖς τοῦ Βυζαντίου, ἀπ᾽ τοὺς ὁποίους ἐνδοξότερος εἶνε ὁ Κωνσταν­τῖνος ΙΑ΄ ὁ Παλαιολόγος, ποὺ ἔ­πεσε μαχόμενος ἐπὶ τῶν ἐπάλξεων τοῦ ἱεροῦ καθήκοντος.
Τὸ ἐπίθετο Μέγας δίδεται ἀπὸ τὴν ἱστορία σὲ πρόσωπα ἐξαίρετα, σὲ μεγά­λες φυσιογνωμίες τῆς ἀνθρωπότητος. Μέγας λ.χ. ὠνομάστη­­κε τὸ εὐγενὲς τέκνο τῆς Μακεδονίας ὁ Ἀλέξαν­δρος, ποὺ ἔφθασε μέχρι Νείλου καὶ Ἰνδι­ῶν καὶ ἵδρυσε τὴ μεγάλη ἑλληνικὴ αὐτοκρατο­ρία, ποὺ προετοίμασε τὸ ἔδαφος γιὰ τὸ χριστιανισμό.
Ἀλλ᾽ ἐὰν ὁ Ἀλέξανδρος εἶνε μέγας μιὰ φορά, ἑκατὸ φορὲς μέγας εἶνε ὁ Κωνσταντῖνος. Κι αὐτὸ δὲν εἶνε ἕνας κενὸς τίτλος· εἶνε μία πραγματικότης. Διότι ἡ ἱστορία –ὄχι ἡ μυθολογία– μαρτυρεῖ, ὅτι ἡ Ἐκκλησία, ποὺ ἵδρυσε ὁ Χριστὸς διὰ τοῦ τιμίου του αἵματος, στὰ πρῶ­τα χρόνια διώχθηκε ἀπηνῶς· ἀπὸ Ἑβραίους, ἀπὸ εἰδωλολάτρες, ἀπὸ ἡγεμόνες καὶ βασιλεῖς, ἀπὸ ποιητὰς καὶ φιλοσόφους. Πολεμήθηκαν ἀγρίως οἱ Χριστιανοὶ τῶν πρώτων αἰώνων· μὲ διαβολὲς καὶ συκοφαν­τίες, μὲ φωτιὰ καὶ σίδερο, μὲ φυλακὲς καὶ ἀγ­χό­­νες, μὲ ὅλα τὰ μέσα κακουργίας ποὺ μπορεῖ νὰ ἐπινοήσῃ τὸ ἀνθρώπινο μυαλό. Τοὺς πολέμη­σαν Δέκιοι, Διοκλητιανοί, Νέρωνες – πόσα χρόνια, παρακα­λῶ· τρεῖς αἰῶνες, τόσο βάσταξαν οἱ δι­ωγμοί. Ἑκατομμύρια μάρτυρες ἀνέδειξε τό­τε ἡ θεία πρόνοια· ἄντρες, γυναῖκες, παιδιὰ προτίμησαν νὰ θυσιαστοῦν, γιὰ νὰ μείνουν πιστοὶ στὸ Χριστὸ καὶ τὴν ἁγία του Ἐκ­κλησία.
Τριακόσα χρόνια! Καὶ πότε σταμάτησε ὁ δι­ωγμός, σὲ ποιά χρονικὴ στιγμή; Ὅ­ταν βασί­λευσε ὁ Κωνσταντῖνος. Ἡ ἱστορία βεβαιώνει, ὅτι αὐτὸς εἶν᾽ ἐκεῖνος ποὺ ἔπαυσε τὸ διωγμό.

* * *

Ἦταν Χριστιανός; Ὄχι. Παιδὶ εἰδωλολάτρου βασιλέως ἦταν. Ἀλλὰ ἡ μητέρα του Ἑ­λένη τοῦ ἐνέπνευσε εὐμενῆ αἰσθήμα­τα ἀπέναν­τι στὴν Ἐκκλησία. Στὸ νὰ πιστέψῃ ὁριστικὰ στὸ Χριστὸ συνετέλεσε πρὸ παντὸς ἕνα θαῦ­μα. Ποιό; Ἂς μὴν πιστεύουν οἱ ἄπιστοι, δικαίωμά τους· ἐμεῖς πιστεύουμε ὅτι γίνονται θαύματα. Καὶ τὸ θαῦμα αὐτό, τὸ ὁποῖο ἀναφέρουν οἱ ἱστορικοὶ τῆς ἐποχῆς, εἶνε τὸ ἑξῆς.
Ὁ Κωνσταντῖνος ἔφτασε ἔξω ἀπ᾽ τὴ ῾Ρώ­μη, στὸν Τίβερι ποταμό, ἀπὸ τὴ μία ὄχθη. Ἀντίπαλο στὴν ἀ­πέναντι πλευρὰ εἶχε τὸ Μαξέν­τιο μὲ πολὺ ὑπέρτερο στρατό, σχεδὸν πεντα­πλά­σιο. Οἱ στρατηγοί του δίσταζαν νὰ συγ­κρουσθοῦν μὲ τόσες δυνάμεις πεζῶν, ἱππέων, ἁρ­μάτων. Ἀλλὰ οἱ πόλεμοι δὲν κερδίζονται μὲ τὰ νούμερα· κερδίζονται μὲ τὴν πίστι καὶ τὴ δύνα­μι τοῦ Θεοῦ. Καὶ τὸ θαῦμα ἔγινε· τὸ ὁ­μολογοῦν ὅλοι, τὸ βεβαιώνει ἡ ἱστορία. Ἐπάνω δηλαδὴ στὸν οὐρανό, ἐνῷ ἦταν μεσημέρι κι ὁ ἥλιος ἔ­λαμπε, φάνηκε ἕνα ἀστέρι σὲ σχῆ­μα σταυροῦ μὲ τὰ γράμματα «ΕΝ ΤΟΥΤῼ ΝΙΚΑ». Τὴν ἴδια νύχτα ὁ Κωνσταντῖνος εἶδε σὲ ὅραμα τὸ Χριστὸ νὰ τὸν ἐνισχύῃ. Διέταξε τότε νὰ κα­τεβάσουν τὶς εἰδωλολατρικὲς σημαῖες καὶ ὕψω­σε γιὰ πρώτη φορὰ χριστιανικὴ σημαία, λάβα­ρο μὲ τὸ σταυρὸ καὶ τὴν ἐπιγραφὴ «ΕΝ ΤΟΥ­Τῼ ΝΙΚΑ». Ἡ στρατιὰ ἐκείνη ὥρμησε, πέρασε τὴ Μουλβία γέφυρα καὶ εἰσῆλθε νικήτρια στὴ ῾Ρώ­μη.
Ἐν συνεχείᾳ προχώρησε στὴν Ἀνατολή, νίκησε καὶ ἄλλον ἀντίπαλο, τὸ Λικίνιο. Ἔτσι κατέλυσε τὸ εἰδωλολατρικὸ κράτος, ἵδρυσε χριστιανικὸ κράτος, καὶ μετέφερε τὴν ἕδρα του στὸ ἀρχαῖο Βυζάντιο, στὸ Βόσπορο. Ἐκεῖ ἀνή­γειρε τὴ νέα πρωτεύουσά του, τὴν Κωνσταν­τινούπολι, ἡ ὁποία ἐπὶ χίλια χρόνια στάθηκε ὁ φάρος Ἀνατολῆς καὶ Δύσεως.
Καὶ τί ἔκανε ὡς βασιλιᾶς; Ἀναφέρω μερικὰ ἀπὸ τὰ διατάγματα ποὺ ὑπέγραψε· ἂς τ᾽ ἀ­κού­σουν καὶ ὅλοι οἱ ἀρχηγοὶ τῶν πολιτικῶν κομμάτων, ἂν εἶνε Ἕλληνες καὶ Χριστιανοὶ καὶ δὲ θυμοῦνται τὸ Χριστὸ μονάχα στὰ πανηγύρια. Πρῶτον, σταματᾷ ὁ διωγμὸς τῶν Χριστιανῶν· κανείς νὰ μὴν τοὺς πειράζῃ, εἶνε ἐλεύθεροι νὰ βγοῦν ἀπὸ τὶς κατακόμβες καὶ νὰ χτίσουν ἐκκλησίες. Δεύτερον, ἡ Ἐκκλησία κηρύσσεται αὐτόνομος καὶ αὐτοδιοίκητος· κανείς πολιτικὸς δὲν ἔχει δικαίωμα νὰ ἀ­ναμειγνύεται στὰ ἐσωτερικά της. Τρίτον, ἀ­παγορεύεται ἡ βλασφημία· στὸ ἑξῆς κανείς μὴ τολμήσῃ νὰ προσβάλῃ τὰ θεῖα. Ὕψωσε μάλιστα στὴν Κωνσταντινούπολι στήλη – κολώνα ὕψους πολλῶν μέτρων, ὁρατὴ ἀπὸ παντοῦ στὸ Βόσπορο, μὲ μεγάλο σταυρὸ καὶ τὸ «ΕΝ ΤΟΥΤῼ ΝΙΚΑ», ποὺ φωτιζόταν τὴ νύχτα. Καὶ ἄλλα ἀ­κόμα εὐεργετικὰ μέτρα ἔλαβε ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, μὲ τὰ ὁποῖα μεριμνοῦ­σε γιὰ τὸ λαὸ καὶ προστάτευε τὴν Ἐκκλησία.
Γι᾽ αὐτὸ λοιπὸν ὠνομάστηκε μέγας. Τριακόσα χρό­νια ὑπέ­μεινε ἡ Ἐκκλησία μέσα στὶς ὀ­πὲς τῆς γῆς καὶ τὶς κατακόμβες διωκομένη, καὶ τέλος ὁ Θεὸς ἔ­στειλε τὸ ὄργανο τῆς σωτηρίας. Καὶ τὸ ὄργανο αὐτὸ ἦταν ὁ Κωνσταν­τῖνος, ὁ ὁποῖος στὸ τέλος, προτοῦ νὰ κοιμη­θῇ, ζήτησε συγχώρησι μετανοημένος γιὰ τὰ κρίματά του καὶ βαπτίσθηκε.

* * *

Νὰ μιμηθοῦμε κ᾽ ἐμεῖς, ἀγαπητοί μου, τὸ πα­ράδειγμά του καὶ πρὸ παντὸς τὴν πίστι ποὺ εἶχε στὸν τίμιο σταυρό. Νὰ πιστεύουμε κ᾽ ἐ­μεῖς, ὅτι τὸ ἰσχυρότερο ὅπλο δὲν εἶνε οἱ πυρηνικὲς βόμβες, οἱ πύραυλοι, τὰ ἅρματα. Ὄ­χι· γιὰ μᾶς εἶνε ὁ σταυρός. Πιστεύουμε; θὰ νικήσουμε· δὲν πιστεύουμε; δὲν θὰ νικήσου­με· αὐτὸ μαρτυρεῖ ἡ ἱστορία. Καὶ εἴμαστε τὸ ἔθνος ποὺ ἔχει τὸ σταυρὸ ὡς σημαία καὶ ἐθνόσημο.
Στὸ σταυρὸ πίστευαν οἱ ἅγιοι, οἱ μάρτυρες, οἱ ὁμολογηταί. Ἐκεῖνος ποὺ διακρίνεται γιὰ τὴν πίστι στὸ σταυρὸ ἦταν ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰ­τωλός. Ἔστηνε σταυρούς, μοίραζε σταυρούς, κήρυττε γιὰ τὸ σταυρό. Ἀναφέρεται στὸν βίο του τὸ ἑξῆς θαῦμα τοῦ σταυροῦ.
Πῆγε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς στὴ Θεσσαλία, ἔξω ἀ­πὸ τὰ Τρίκαλα, καὶ στὸν κάμπο ἐκεῖ μαζεύτηκε πολὺς κόσμος. Ἔστησε ἕνα πελώριο ξύλινο σταυρό, ὅπως συνήθιζε, καὶ κάτω ἀπὸ τὴ σκιά του κήρυξε τὰ λόγια τοῦ Ἐσταυρωμένου. Ὅ­ταν ἔφυγε, ἔμεινε ἐκεῖ ὁ σταυρός. Ἕνας Τοῦρκος ἁγᾶς, φανατικὸς ὀπαδὸς τοῦ Κορανίου, εἶδε τὸ σταυρό. Κατέβηκε ἀπὸ τὸ ἄλογό του, πῆρε ἕνα τσεκούρι, ἔκοψε τὸ σταυρὸ σὲ κομμάτια, τὰ φόρτωσε στὸ ἄλογό του, τὰ πῆγε στὸ σπίτι, καὶ τά ᾽κανε ξυλοπόδαρα τοῦ κρεβατιοῦ του. Τὸ βρά­δυ ἔπεσε νὰ κοιμηθῇ. Κοιμήθηκε; Δὲν κοιμήθη­κε. Μόλις πῆγε νὰ τὸν πάρῃ ὁ ὕπνος, ἔγινε σει­σμὸς στὸ σπίτι. Τινάχτηκε πάνω ἔντρομος. Κατάλαβε, ὅτι αὐτὸ τοῦ συνέβη γιὰ τὴν ἀσέβειά του. Σηκώνεται λοιπόν, παίρνει νύχτα τὰ κομμάτια, τὰ συναρμολογεῖ καὶ τὰ κάνει πάλι σταυρό, τὸν βάζει στὸν ὦμο, καὶ ὄχι πλέον στὸ ἄλογο ἀλλὰ πεζὸς καὶ φορτωμένος, ἀφοῦ βάδισε χιλιόμετρα, πῆγε καὶ ἔ­στησε τὸ σταυρὸ στὸ ἴδιο μέρος. Κι ἀπὸ ᾽κείνη τὴν ἡμέρα ἐρχόταν ἐκεῖ κάθε βράδυ καὶ ἄναβε τὸ καντήλι.
Μὲ τὴ δύναμι τοῦ σταυροῦ τὰ παιδιὰ τῆς Ἑλ­λάδος ξεκίνησαν ἀπὸ τὴ Μελούνα μὲ τοὺς βαλ­κανικοὺς πολέμους καὶ ἔφτασαν μέχρι τὴ Σόφια καὶ τὴν Ἄγκυρα. Γνωρίζω στρατιῶ­τες καὶ ἀξιωματικοὺς ποὺ μὲ τὸ σταυρὸ βάδι­ζαν πρὸς τὰ ἐμπρός. Ἕνας ἀπὸ αὐτούς, ποὺ πίστευε στὸ Χριστὸ καὶ πέθανε φτωχός, μόνο μὲ τὸ στρατιωτικό του κρεβάτι καὶ μὲ τὴν εἰ­κόνα τοῦ ἁγίου Νικολάου κοντά του, ἦταν ὁ Πλαστή­ρας. Σταυρὸς λοιπόν· Ἑλλάς, «ἐν τού­τῳ νίκᾳ».
Θαυμασταὶ κ᾽ ἐμεῖς τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰ­τωλοῦ, στήσαμε πέντε σταυρούς, σὲ διάφορα σημεῖα τῆς ἐπισκοπῆς μας.
Καὶ τελειώνω πρακτικά. Ἂν εἶσαι Χριστιανός, νὰ κάνῃς τὸ σταυρό σου κανονικά, ὄχι τυ­πικὰ καὶ βιαστικά· αὐτὸ εἶνε ἐμπαιγμός· μερικοὶ νομίζεις πὼς παίζουν βιολί. Δὲν εἶνε βιολὶ ὁ σταυρός, εἶνε σύμβολο τῆς θυσίας τοῦ Χριστοῦ καὶ ὅπλο κατὰ τοῦ διαβόλου. Ἕνωσε τὰ τρία δά­χτυλα τοῦ δεξιοῦ σου χεριοῦ· αὐτὸ σημαίνει· Ἁγία Τριάς, ἐλέησον τὸν κόσμον. Φέρε τὸ χέρι σου ψηλὰ στὸ μέτωπο· αὐτὸ σημαίνει· Χριστέ, ἤσουν στὰ οὐράνια. Μετὰ φέρε το χαμηλὰ στὴν κοιλιά· αὐτὸ σημαίνει· Χριστέ, ἀπὸ τοὺς οὐρα­νοὺς χαμήλωσες σὰν τὸν ἀετὸ καὶ ἐνανθρώπησες στὴ γῆ νὰ μᾶς σώσῃς. Κατόπιν φέρε το στὸ δεξιὸ ὦμο, ποὺ σημαίνει· Χριστέ, βάλε με στὸν παράδεισο μαζὶ μὲ τὸ λῃστή, «Μνήσθητί μου, Κύριε, ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου» (Λουκ. 23,42). Ἔπειτα φέρε το στὸν ἀριστερὸ ὦμο, ποὺ σημαίνει· Κύριε, μὴ μὲ βάλῃς στὴν κόλασι. Μιὰ φορὰ νὰ κάνῃς τὸ σταυρό σου μὲ πίστι, κατεβάζεις τὰ ἄστρα στὴ γῆ· τὸ ἄλλο, χίλιες φορὲς νὰ τὸ κάνῃς, δὲ γίνεται τίποτα.
Αὐτὸ τὸ σταυρὸ μᾶς παρέδωσαν οἱ πρόγονοί μας· αὐτὸν νὰ κάνουμε σὲ κάθε βῆμα. Τὸ πρωὶ σηκώνεσαι; σταυ­ρὸ κάνε. Βγαίνεις ἀπ᾽ τὸ σπίτι; σταυρό. Πιάνεις δουλειά; σταυρό. Πᾷς ταξίδι; σταυρό. Κάθεσαι νὰ φᾷς ψωμί; σταυρό. Πέφτεις νὰ κοιμηθῇς; μὴ ξαπλώσῃς χωρὶς σταυ­ρὸ καὶ προσευχή. «Πέφτω, κάνω τὸν σταυρό μου κι ἄγγελος εἶνε στὸ πλευρό μου…».
Ἔτσι ἡ πατρίδα μας θὰ μείνῃ πιστὴ στὸ σταυρὸ πρὸς δόξαν Θεοῦ· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία· ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Κωνσταντίνου & Ἑλένης Ἀμυνταίου τὴν Πέμπτη 21-5-1987 μὲ ἄλλο τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις Σάββατο 21-5-2011.