Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΚΓ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 1299

Τοῦ ὁσίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου
11 Νοεμβρίου
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης Αὐγουστίνου

Συμφορα η διαλυσις της οικογενειας

Ὁ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης (759-826 μ.Χ.), ἀγαπητοί μου, εἶνε μεγάλη μορφή. Στὴν ταραχώδη ἐποχή μας πολλὰ ἔχει νὰ πῇ. Τὰ χρόνια εἶνε παρόμοια· ὅ,τι συνέβη στὴν ἐ­ποχή του, συμβαίνει καὶ σήμερα. Καὶ ὅπως ἀ­γωνίστηκε ἐκεῖνος, ἔτσι πρέπει ν᾿ ἀγωνιστοῦ­με κ᾿ ἐμεῖς. Θὰ προσπαθήσω νὰ τὸν παρουσι­άσω ἐνώπιόν σας ἐν συντομίᾳ.

* * *

Γεννήθηκε τὸ 759 στὴν Κωνσταντινούπολι. Ὁ πατέρας του λεγόταν Φωτεινὸς καὶ ἦταν ταμίας τοῦ κράτους. Ἡ μητέρα του λεγόταν Θεοκτίστη καὶ ἦταν σπάνια γυναίκα. Στὸν τάφο της ὁ ἅγιος Θεόδωρος ἔκλαψε καὶ ἐξεφώ­νησε λόγο, ὅπου τὴν χαρακτηρίζει μὲ τὴ λέξι «διμήτηρ», δηλαδὴ δυὸ φορὲς μητέρα. Σὰν νὰ τῆς ἔλεγε· Μιὰ φορὰ μὲ γέννησες μὲ τὸ φυσικὸ τρόπο καὶ μία μὲ τρόπο πνευματικό, ἀφοῦ μαζὶ μὲ τὸ γάλα ποὺ μὲ πότισες μοῦ ἔ­δωσες καὶ τὴ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ.
Ἀπὸ τέτοια μάνα βγῆκε. Ἀπὸ μικρὸς ἀκολούθησε τὴν ἐνάρετη ζωὴ καὶ δέχθηκε τὴν ἑλ­ληνικὴ παιδεία. Μελέτησε τοὺς κλασικοὺς συγ­γραφεῖς καὶ πρὸ παντὸς τοὺς πατέρας τῆς Ἐκ­κλησίας. Ἔγινε σπουδαῖος θεολόγος. Ἀγάπη­σε τὸ Χριστὸ καὶ ἀφιερώθηκε σ᾿ αὐτόν.

Τὸ 781, μὲ προτροπὴ τῆς μητέρας του Θεο­κτίστης, ὅλη ἡ οἰκογένεια ἀσπάζεται τὴ μοναχι­κὴ ζωή. Σὲ ἕνα μικρὸ πατρικό τους κτῆμα κοντὰ στὸ χωριὸ Σακκουδίωνος τῆς Προύσης ἱδρύεται μοναστήρι. Ἐκεῖ ὁ ἅγιος Θεόδωρος γίνεται μοναχὸς μὲ ἡγούμενο καὶ διδάσκαλο τὸ θεῖο του Πλάτωνα. Τὸ 789 χειροτονεῖται ἱε­ρεὺς ἀπὸ τὸν πατριάρχη Ταράσιο. Καὶ ὅταν τὸ 794 ὁ θεῖος του παραιτήθηκε ἀπὸ ἡγούμε­νος, τὸν διαδέχεται αὐτὸς στὴν ἡγουμενία.
Δὲν κράτησε ὅμως πολὺ ὁ καιρὸς τῆς ἡσυχίας. Μετὰ ἀπὸ δύο χρόνια, τὸ 796, συνέβη ἕ­να θλιβερὸ γεγονός. Ὁ τότε αὐτοκράτορας, ὁ Κωνσταντῖνος ὁ ΣΤ΄ (780-797 μ.Χ.), εἶχε μία ἐκ­λε­κτὴ γυναῖκα, τὴ Μαρία, ποὺ οἱ ἱστορικοὶ μαρτυροῦν, ὅτι ἦταν ὑπόδειγμα συζύγου. Ἐν τού­τοις ξαφνικὰ ὁ αὐτοκράτορας τὴ διώχνει ἀπὸ τὰ ἀνάκτορα, τὴν στέλνει συνοδείᾳ στρα­τιω­τῶν σὲ μοναστήρι, κ᾿ ἐκεῖ χωρὶς τὴ θέλησί της τὴν κάνει καλόγρια, πρᾶγμα ποὺ ἀπαγο­ρεύουν οἱ κανόνες. Καὶ μόνο αὐτό; Ἀφοῦ ἔ­διωξε τὴ νόμιμη γυναῖκα του, παίρνει ὡς σύζυ­γο μία νέα, τὴ Θεοδότη. Ὁ γάμος ἔγινε νύχτα. Ἕνας πα­πᾶς ἀπὸ ᾿κείνους ποὺ ἀποτελοῦν αἶ­σχος γιὰ τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ –πάντοτε θὰ ὑ­πάρχουν προδότες–, ὁ Ἰωσὴφ ποὺ ἦταν πρω­τόπαπας στὴν Ἁγία Σοφία, ἀνέβηκε στὰ ἀνάκτορα καὶ στεφάνωσε τὸ παράνομο ζεῦ­γος. Καὶ τὴν ἄλλη μέρα ὁ Κωνσταντῖνος πῆγε μὲ τὴ Θεοδότη στὴν Ἁγία Σοφία, κ᾿ ἐκεῖ ἡ παλ­λακίδα στέφθηκε ἐπισήμως βασίλισσα. Κακὸ παρά­δειγμα γιὰ μεγάλους καὶ μικρούς.
Μεγάλο τὸ σκάνδαλο. Καὶ ὅμως κανείς δὲν μιλοῦσε. Τότε μέσα στὴ σιωπὴ ἀκούστηκε βρον­­τή. Κάποιος φώναξε. Δὲν ἦταν πατριάρχης οὔ­τε δεσπότης. Ἕνας ἀπλὸς ἱερομόναχος, ὁ ἡ­γούμενος Θεόδωρος – νά ᾿χουμε τὴν εὐχή του. Αὐτὸς ἤλεγξε τὸ παράνομο αὐτοκρατορικὸ ζεῦ­γος καὶ τὸν αὐλοκόλακα ἱερέα ποὺ τοὺς στεφάνωσε, ἔκοψε δὲ καὶ τὸ μνημόσυνο τοῦ πατριάρχου Ταρασίου (784-806 μ.Χ.), ἀφοῦ κι αὐτὸς δὲν τιμώρησε τὸν παρανομήσαντα ἱερέα. Τὸ ἀ­ποτέλεσμα; Ὁ βασιλιᾶς ταράχτηκε. Προσπάθη­σε μὲ κολακεῖες καὶ δῶρα νὰ κάνῃ τὸν ἅγιο Θεόδωρο νὰ συγκατατεθῇ, ἐκμεταλλευόμενος καὶ τὸ ὅτι ἡ Θεοδότη ἦταν ἐξαδέλφη του. Ἂν ἦταν κανένας ἄλλος, θὰ εἶχε χαρὰ ποὺ ἡ ἐξ­αδέλφη του ἔγινε βασίλισσα. Ἐκεῖνος ὅμως δὲν σκέφθηκε ἔτσι. Κι ὅταν μιὰ μέρα τόλμησαν νὰ πᾶνε στὸ μοναστήρι, ὁ Θεόδωρος τοὺς ἔ­κλεισε κατάμουτρα τὴν πόρτα. Αὐτὸ ὅμως τὸ πλήρωσε· τὸν συνέλαβαν, τὸν μαστίγωσαν, καὶ τὸν ἔστειλαν ἐξορία στὴ Θεσσαλονίκη.
Ἔπειτα, ὅταν ὁ Κωσταντῖνος τυφλώθηκε κ᾿ ἔχασε τὸ θρόνο, ὁ ἅγιος Θεόδωρος ἐπέστρεψε ἀπὸ τὴν ἐξορία τὸ 798, ἐπὶ τῆς εὐσεβοῦς βασιλίσσης Εἰρήνης τῆς Ἀθηναίας (797-802 μ.Χ.), καὶ παρέλαβε τὴν ἐρημωμένη μονὴ Στουδίου στὴν Κωσταντινούπολι. Ἡ μονὴ Στου­δίου ἔγινε λαμπρὸ μοναστικὸ κέντρο, καὶ εἶχε γαλήνη καὶ πρόοδο γιὰ μία περίπου δεκαετία· ἔφθασε τότε νὰ ἔχῃ χίλιους μοναχούς, ποὺ ζοῦσαν κοινοβιακῶς· κανείς δὲν εἶχε ἰδιοκτη­σία. Καὶ εὕρισκες νὰ ὑπάρχουν ἐκεῖ ὅλα τὰ ἐ­παγγέλματα· καὶ γεωργοί, καὶ βοσκοί, καὶ κτίστες, καὶ ξυλουργοί, καὶ σιδηρουργοί, καὶ ἀ­γω­γιάτες, καὶ μάγειροι, καὶ ὑποδηματοποιοί, ἀκόμη καὶ τυπογράφοι. Ἐκεῖ ὑπῆρχε τὸ μεγα­λύτερο τυπογραφεῖο τῆς Ἀνατολῆς· οἱ καλόγεροι ξενυχτοῦσαν ἀντιγράφοντας κείμενα. Τὰ ἅγια χεράκια τους ἔγραφαν ἀποστόλους, εὐαγγέλια, πατέρας (Χρυσόστομο, Μέγα Βασίλειο, Μέγα Ἀθανάσιο…), ἔγραφαν καὶ κλασσικούς (Πλάτωνα, Ἀριστοτέλη, Θουκυδίδη…). Ἂν ὑπάρχῃ σήμερα ὁ Πλάτων, ὁ Ἀριστοτέλης καὶ ἄλλοι κλασσικοὶ συγγραφεῖς, αὐτὸ τὸ ὀ­φείλουμε στὰ ἅγια χέρια τῶν καλογήρων ἐ­κείνων.
Τὸ 808 ὅμως ὁ ἅγιος Θεόδωρος ἀναγκάστηκε νὰ κόψῃ τὸ μνημόσυνο καὶ τοῦ ἑπομένου πατριάρχου, τοῦ Νικηφόρου Α΄ (806-815 μ.Χ.). Πρῶτον μὲν διότι ἀνέβηκε στὸ ἀξίωμα τοῦ πα­τριάρχου ἀμέσως ἀπὸ λαϊκός, καὶ δεύτερον διότι αὐτός, ὑποχωρώντας στὴν ἐπιθυμία τοῦ αὐτοκράτορος Νικηφόρου (802-811 μ.Χ.), ἀποκα­τέστησε μὲ Σύνοδο τὸν αὐλοκόλακα Ἰωσὴφ στὸ ἱερατικὸ ἀξίωμα, ἀπὸ τὸ ὁποῖο εἶχε καθαι­ρε­θῆ ἐπὶ τῆς βασιλίσσης Εἰρήνης. Ἡ νέα διακο­πὴ αὐτὴ τοῦ μνημοσύνου στοίχισε στὸν ἅγιο Θεόδωρο μία ἀκόμη ἐξορία στὴ νῆσο Χάλκη. Μαζί του σκόρπισαν καὶ ὅλοι οἱ Στουδῖται.
Τὸ 811 ἐπέστρεψαν ἀπὸ τὴν ἐξορία, ἀλλὰ πολὺ σύντομα, ἐπὶ Λέοντος Ε΄, νέος ἀγώνας τοὺς περίμενε, ἀποτέλεσμα τοῦ ὁποίου ἦταν νὰ διαλυθῇ ἡ μονὴ τοῦ Στουδίου. Φυσικὸ εἶνε νὰ ῥωτήσῃ κανείς· Μὰ πῶς διαλύθηκε μία τέτοια ἀδελφότης; Αὐτὴ τὴ φορὰ ὁ ἀγώνας ἦ­ταν γιὰ τὶς ἱερὲς εἰκόνες, τὶς ὁποῖες οἱ εἰκονο­μάχοι ἔκαιγαν καὶ κατέστρεφαν. Ἔκανε μά­λιστα στὶς 25 Μαρτίου τοῦ 815, ποὺ τὸ ἔτος ἐ­κεῖνο συνέπιπτε μὲ τὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων, μία μεγάλη λιτανεία μετὰ τὴ θεία λειτουργία μὲ τοὺς μοναχούς του μέσα στὴν Πόλι, ποὺ πῆρε τὴ μορφὴ διαδηλώσεως τοῦ ὀρθοδόξου λαοῦ κατὰ τῶν αἱρετικῶν εἰκονομάχων. Ἡ δι­αδήλωσις αὐτὴ τοῦ στοίχισε πάλι διωγμὸ καὶ μιὰ τρίτη ἐξορία. Στρατιῶτες μπῆκαν στὸ μονα­στήρι δέρνοντας καὶ χτυπώντας, συνέλαβαν τὸν ἡγούμενο καὶ σκόρπισαν τοὺς μοναχούς. Ὁ ἅγιος Θεόδωρος ἐξωρίστηκε στὴ Σμύρνη. Τὸν ἔκλεισαν στὸ ὑπόγειο τοῦ μητρο­πολιτικοῦ μεγάρου καὶ τὸν μαστίγωναν ἀλύπητα.
Τὸ 820, ἐπὶ Μιχαὴλ Β΄ τοῦ Τραυλοῦ (820-829 μ.Χ.), ἐπέστρεψε ἀπὸ τὴν ἐξορία, καὶ τὸ 824, μένοντας πάντα ἀσυμβίβαστος, διαμαρτυρήθηκε καὶ γιὰ τὸν παράνομο γάμο καὶ αὐτοῦ τοῦ αὐτοκράτορος.
Τὸ 826 τέλος, μακριὰ ἀπὸ τὸ μοναστήρι γιὰ τὸ ὁποῖο τόσο κοπίασε, ἀρρώστησε βαρειὰ καὶ κάλεσε γύρω του ὅσους εἶχαν ἀπομείνει ἀπὸ τὴν ἀδελφότητα τοῦ Στουδίου. Ἦταν 11 Νοεμ­βρίου, ἡμέρα Κυριακή, καὶ ἐνῷ οἱ μοναχοὶ ἔ­ψαλλαν τὸν 118ο ψαλμό, ὁ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης, ὁ μαχητὴς καὶ ὁμολογητής, ὁ συγγραφέας καὶ ποιητής, ἔκλεισε τὰ μάτια του στὸ μάταιο αὐτὸ κόσμο καὶ παρέδωσε τὴν ἁ­γία ψυχή του στὰ χέρια τοῦ Κυρίου, σὲ ἡλικία 67 ἐτῶν.

* * *

Τί μᾶς διδάσκει ὁ ἅγιος Θεόδωρος; Μὲ τὶς τρεῖς ἐξορίες καὶ τὶς κακουχίες ποὺ ὑπέστη μᾶς διδάσκει νὰ εἴμαστε ἔτοιμοι γιὰ ἀγῶνες καὶ θυσίες ὑπὲρ τῆς πίστεως. Μᾶς διδάσκει ἀ­κόμα μὲ τὸ συγγραφικὸ καὶ ποιητικό του ἔργο ν᾿ ἀγαποῦμε τὴν προσευχὴ καὶ τὴ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μας· δικά του ἔργα εἶνε οἱ ἀναβα­θμοὶ τῆς Ὀκτωήχου, μεγάλο μέρος τοῦ Τριῳ­δίου καὶ τοῦ Πεντηκοσταρίου, τὰ ἐγκώμια τοῦ Ἐπιταφίου θρήνου, ποὺ ψάλλονται τὴ Μεγάλη Παρασκευή, καὶ πολλοὶ ἄλλοι ὕμνοι, πολλὲς ἐπιστολές, καὶ πολλὲς κατηχήσεις.
Μᾶς διδάσκει τέλος νὰ περιφρουρήσουμε τὸν ἱερὸ θεσμὸ τῆς ἑλληνορθοδόξου οἰκογενείας. Εἶνε ἐθνικὴ συμφορὰ ἡ διάλυσις τῆς οἰ­­­κογενείας. Οἱ ὀρθόδοξες Ἑλληνίδες νὰ μένουν πιστὲς στοὺς ἄντρες τους, οἱ ὀρθόδοξοι Ἕλληνες πιστοὶ στὶς γυναῖκες τους, οἱ γονεῖς στοργικοὶ στὰ παιδιά τους καὶ τὰ παιδιὰ ὑπάκουα στοὺς γονεῖς τους.
Ἀγαπητοί μου! Μεγάλη συμφορὰ στὸ ἔθνος μας εἶνε ἡ διάλυσι τῆς οἰκογενείας μὲ τὰ τόσα διαζύγια ποὺ ἐκδίδονται. Ἡ μασονία μᾶς ἔχει περικυκλώσει ἀπὸ δυσμὰς καὶ ἀνατολάς, κ᾿ εἶνε ἕτοιμο τὸ ἔθνος νὰ τιναχτῇ στὸν ἀέρα.
Ἀλλὰ δὲν θὰ τιναχτῇ στὸν ἀέρα! Ὑπάρχουν οἱ μάρτυρες, ὑπάρχουν οἱ ἅγιοι, ὑπάρχουν οἱ νεκροί, ὑπάρχει Θεός. Δὲν θὰ τιναχτῇ στὸν ἀ­έρα, ὑπὸ ἕνα ὅρον. Ποιόν ὅρο; «Ἕως τοῦ θα­νάτου ἀγώνισαι περὶ τῆς ἀληθείας, καὶ Κύρι­ος ὁ Θεὸς πολεμήσει ὑπὲρ σοῦ» (Σ. Σειρ. 4,28). Βάλτε το στὴν καρδιά σας, γιὰ νὰ γίνῃ τὸ ῥητὸ αὐτὸ σύμβολο τοῦ ἀγῶνος μας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη βραδινὴ ὁμιλία ποὺ ἔγινε στὴν αἴθουσα τῆς ὁδ. Ζωοδ. Πηγῆς 44 τῶν Ἀθηνῶν τὴν Κυριακὴ 21-11-1976.
Δημοσιεύθηκε σὲ τρεῖς συνέχειες στὸ περιοδικὸ «Σπίθα» (φφ. 527-529/1976) μὲ ἄλλο τίτλο. Σύντμησις καὶ βελτίωσις 11-11-2005, ἐπανέκδοσις 17-10-2014.