Κυριακη Τελώνου και Φαρισαίου
(Λουκ. 18,10-14)
Του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

ΤΙ ΔΙΝΕΙΣ;

«… Ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι»

(Λουκ. 18, 12)

ΣΗΜΕΡΑ, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, σήμερα ἀνοίγει τὸ Τριώδιο. Ἔτσι λέει ὁ λαός.

Τί εἶνε τὸ Τριώδιο; Εἶνε ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ ὡραῖα λειτουργικὰ βιβλία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας. Περιέχει ὕμνους καὶ τροπάρια, ποὺ ὅλα εἶνε ἐμπνευσμένα, καὶ συγκινοῦν καὶ προτρέπουν τοὺς ἀνθρώπους σὲ μετάνοια καὶ ἐπιστροφή. Ἅγιοι ἄνθρωποι, ποὺ φώτισε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο, ἔγραψαν τὰ ἐκκλησιαστικὰ αὐτὰ ἄσματα. Τέτοια ἄσματα δὲν ἔχει καμμιὰ ἄλλη θρησκεία. Τὸ Τριώδιο διαρκεῖ 70 μέρες. Ἄρχίζει σήμερα, Κυριακὴ τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου, καὶ τελειώνει τὸ Μεγάλο Σάββατο τὸ πρωί, ποὺ ὁ ἱερεὺς κρατώντας κάνιστρο γεμᾶτο φύλλα δάφνης τὰ διασκορπίζει ψάλλοντας «Ἀνάστα, ὁ Θεός, κρῖνον τῆν γῆν» (Ψαλμ. 81, 8).

* * *

Σήμερα διαβάζεται σʼ ὅλους τοὺς ναοὺς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τὸ Εὐαγγέλιο ποὺ περιέχει τὴν παραβολὴ τοῦ τελώνου καὶ φαρισαίου. Ἡ παραβολὴ εἶνε σʼ ὅλους γνωστή. Ὁ τελώνης καὶ ὁ φαρισαῖος πῆγαν στὸ ναὸ καὶ προσεύχονταν. Ἀλλʼ ὁ Θεὸς τὸν μὲν τελώνη δικαιώνει, τὸν δὲ φαρισαῖο καταδικάζει. Δεκτὴ ἡ προσευχὴ τοῦ τελώνου, ἀπαράδεκτη ἡ προσευχὴ τοῦ φαρισαίου.

Ἀλλὰ τί κακὸ ἔκανε ὁ φαρισαῖος, ὥστε νὰ μὴν ἀκουσθῆ ἡ προσευχή του; Ὁ φαρισαῖος, ὅπως καὶ ἡ λέξι φανερώνει, θεωρεῖτο ἕνας δίκαιος, ἅγιος ἄνθρωπος. Τηροῦσε τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ. Νήστευε καὶ ἔκανε ἐλεημοσύνες. Ἀλλὰ νηστεία καὶ ἐλεημοσύνη εἶνε ἀρετές. Ποιός μπορεῖ νὰ τὶς κατηγορήση; Ναί, εἶνε ἀρετές. Ἀλλʼ ὅταν γίνωνται ὅπως θέλει ὁ Θεός. Ὅπως καὶ στὸ καλύτερο φαγητό, ὅταν ρίξη κανεὶς μέσα σταγόνες ἀπὸ δηλητήριο, τὸ φαγητὸ εἶνε πιὰ ἀκατάλληλο γιὰ τροφή, ἔτσι καὶ μιὰ ἀρετή, ὅσο λαμπρὴ καὶ μεγάλη κι ἄν εἶνε, ἐὰν γίνεται ὄχι ἀπὸ ἀγάπη πρὸς τὸ Θεό, ἀλλὰ γιὰ ἐπίδειξι καὶ δόξα, τότε ἡ ἀρετὴ αὐτὴ χάνει τὴν ἀξία της. Λέει κάπου ὁ ἀπόστολος Παῦλος˙ «Κι ἄν κανεὶς δώση ὅλη τὴν περιουσία του γιὰ ἐλεημοσύνη, ἀλλὰ τὸ κάνη αὐτὸ ὄχι ἀπὸ ἀγάπη πρὸς τὸν πλησίον, τίποτε δὲν ωφελεῖται» (Α΄ Κορ. 13, 3).

Ἄς πάρουμε γιὰ παράδειγμα τὸ φαρισαῖο. Ἦταν ἐλεήμων. Ἔδινε κάτι παραπάνω ἀπʼ ὅτι διέταζε ὁ νόμος τοῦ Μωυσέως. Ὁ μωσαϊκὸς νόμος ἔλεγε, ὅτι ἀπὸ τὸν καρπὸ τῆς γῆς, στάρι, κριθάρι, καλαμπόκι, σταφύλια, κρασί, λάδι, ἔπρεπε νὰ δίνη τὴ «δεκάτη», δηλαδὴ τὸ ἕνα δέκατο τῆς σοδειᾶς. Ἀλλʼ ὁ φαρισαῖος ἔδινε τὸ ἕνα δέκατο κι ἀπὸ ἄλλα πράγματα, ποὺ ὤριζε ὁ νόμος.

Ἡ ἐλεημοσύνη τῶν φαρισαίων ἦταν σημαντική. Ἀλλʼ ὅταν ἦρθε ὁ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής, συνιστοῦσε σʼ αὐτοὺς ποὺ μετανοοῦσαν νὰ κάνουν ἐλεημοσύνη μεγαλύτερη ἀπὸ ὅ,τι ἔκαναν οἱ φαρισαῖοι. «Ὅποιος», ἔλεγε ὁ Ἰωάννης, «ἔχει δύο πουκάμισα, νὰ δίνη τὸ ἕνα˙ ὅποιος ἔχει δύο ψωμιά, νὰ δίνη τὸ ἕνα…». Δηλαδή, ἡ ἐλεημοσύνη τοῦ Ἰωάννου ἔφτανε στὸ μισὸ τῶν Ὑπαρχόντων. Ἀλλʼ ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστὸς προχώρησε ἀκόμη περισσότερο κʼ ἔδειξε, στοὺς ἀνθρώπους ποὺ ζητοῦν τὴν τελειότητα, τὴν κορυφὴ τῆς ἐλεημοσύνης. Ἡ δὲ κορυφὴ εἶνε τὸ «πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς» (Ματθ. 19, 21). Ὅλα γιὰ τοὺς ἄλλους! Ζαλίζεται κανεὶς ὅταν ἀκούη τὸν λόγο αὐτό.

Καὶ γεννᾶται τὸ ἐρώτημα˙ Μπορεῖ κανεὶς νʼ ἀνεβῆ στὸ ὕψος τῆς ἐλεημοσύνης; Ὑπάρχουν ἄνθρωποι, ποὺ ἐφάρμοσαν τὸ λόγο αὐτὸ τοῦ Χριστοῦ καὶ διέθεσαν ὅλη τὴν περιουσία τους γιὰ νὰ ἐλεήσουν τοὺς φτωχοὺς καὶ δυστυχισμένους ἀνθρώπους; Ναί, ὑπῆρξαν καὶ ὑπάρχουν. Παράδειγμα ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ποὺ διέθεσε ὅλη τὴν πατρικὴ περιουσία του γιὰ τοὺς φτωχούς. Ἀλλὰ καὶ πολλοὶ ἄλλοι, ἄντρες καὶ γυναῖκες, ποὺ ἀναφέρουν τὰ συναξάρια, διέθεσαν ὅλη τὴν περιουσία τους γιὰ τοὺς φτωχούς. Καὶ σήμερα ὑπάρχουν πρόσωπα, ποὺ ὅλα τὰ θυσιάζουν γιὰ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Λίγα βέβαια, ἀλλὰ φτάνουν γιὰ νʼ ἀποδείξουν, ὅτι ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ περὶ τελειότητος ἐφαρμόζεται καὶ σήμερα.

Δυστυχῶς, ὅμως, οἱ πολλοὶ ὄχι μόνο δὲν ἐφαρμόζουν τὸ λόγο τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ καὶ κοροϊδεύουν. Εἶνε ἄνθρωποι, ποὺ θεοποιοῦν τὴν ὕλη, λατρεύουν τὸ χρῆμα, προσκυνοῦν τὸ μαμωνᾶ καὶ ἔχουν σκληρὴ καρδιά. Ἡ φτώχεια καὶ ἡ δυστυχία τῆς ἀνθρωπότητος δὲν τοὺς συγκινεῖ καθόλου. Ὅπως λέει ὁ λαός, δὲν δίνουν νερὸ οὔτε στὸν ἄγγελό τους.

Ἀλλὰ μήπως ἐφαρμόζεται ὁ κατώτερος λόγος τοῦ Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου, ποὺ συνιστᾶ νὰ δίνουν τὰ μισά; Δυστυχῶς κι ὁ λόγος αὐτὸς δὲν ἐφαρμόζεται ἀπὸ τοὺς περισσοτέρους ἀνθρώπους. Νὰ δώσουν τὰ μισά; Κι αὐτοὶ ἀκόμα ποὺ φωνάζουν, πὼς πρέπει νὰ μοιρασθοῦν τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς γιὰ νὰ ἔχουν ὅλοι ἴσα, τὸ φωνάζουν γιὰ τοὺς ἄλλους. Ἄν πρόκειται νὰ μοιρασθοῦν τὰ δικά τους, δὲν δέχονται.

Μένει τώρα νὰ δοῦμε ἄν οἱ ἄνθρωποι ἐφαρμόζουν αὐτὸ ποὺ ἐφάρμοζε ὁ φαρισαῖος. Δυχτυχῶς οἱ σημερινοὶ χριστιανοὶ ἀποδεικνύονται κατώτεροι καὶ ἀπʼ τὸ φαρισαῖο στὸ ζήτημα τῆς ἐλεημοσύνης. Δὲν δίνουν τὸ ἕνα δέκατο. Τί λέω; Δὲν δίνουν οὔτε τὸ ἕνα ἑκατοστό, οὔτε τὸ ἕνα χιλιοστὸ τῶν εἰσοδημάτων τους. Θέλετε παραδείγματα; Σʼ ἕνα χωριὸ γινόταν ἔρανος γιὰ τὸν Ἐρυθρὸ Σταυρό, ποὺ προσφέρει πολλὰ στὸ λαό μας. Καὶ θά ʼ πρεπε τὴν ἡμέρα τοῦ ἐράνου ὅλοι οἱ Ἕλληνες νὰ δίνουν γενναῖα εἰσφορὰ ὑπὲρ τοῦ Ἐρυθροῦ Σταυροῦ. Σʼ ἕνα λοιπὸν μεγάλο χωριὸ πόσο νομίζετε ὅτι ἀπέδωσε ὁ ἔρανος; Ἕνα ἐλάχιστο ποσό˙ χίλιες δραχμές!… Ἀλλὰ ὅταν τὸ βράδυ τῆς ἴδιας ἡμέρας ἦρθαν στὸ χωριὸ τραγουδίστριες ἀπʼ τὴ Θεσσαλονίκη καὶ χόρευαν καὶ τραγουδοῦσαν, μάζεψαν πόσο νομίζετε; Ὀγδόντα χιλιάδες δραχμές! Τεράστια ποσὰ δίνονται γιὰ περιττά, ἄχρηστα καὶ ἐπιβλαβῆ πράγματα. Λὲς κι ὁ κόσμος ἔχει γιὰ σύνθημα˙ Ὅλα γιὰ τὸ διάβολο, τίποτε γιὰ τὸ Χριστό.

* * *

Οἱ χριστιανοὶ λοιπὸν τῆς ἐποχῆς μας εἶνε πολὺ καθηστερημένοι στὸ ζήτημα τῆς ἐλεημοσύνης. Ὄχι ὅλα, ὄχι τὰ μισά, ἀλλʼ οὔτε τὸ ἕνα δέκατο τῶν εἰσοδημάτων τους δὲ δίνουν γιὰ τοὺς φτωχούς. Ὤ ἄν ἔδιναν τὸ ἕνα δέκατο τῶν εἰσοδημάτων τους κάθε χρόνο, ὅπως ἔκανε ὁ φαρισαῖος, τί τεράστιο ποσὸ χρημάτων θὰ συγκεντρωνόταν! Πόσοι φτωχοὶ ἄνθρωποι θʼ ἀνακουφίζονταν! Πόσα εὐαγῆ ἱδρύματα θὰ ἱδρύονταν! Φαινόμαστε κατώτεροι τοῦ φαρισαίου, ποὺ κατακρίθηκε ὄχι γιατὶ ἔκανε ἐλεημοσύνη, ἀλλὰ γιατὶ τὴν ἔκανε γιὰ ἐπίδειξι.

Ἀγαπητοί μου χριστιανοί! Τωρα ποὺ ἀνοίγει τὸ Τριώδιο ἄς ἀκούσουμε τὸν ἱερὸ Χρυσόστομο, ποὺ συνεχὼς συνιστᾶ νὰ κάνουμε ἐλεημοσύνη. Ἄς ἀνοίξουμε τὰ σπλάχνα μας καὶ ἄς φανοῦμε φιλάνθρωποι καὶ ἐλεήμονες. Ἄς μιμηθοῦμε ἡρωικὰ παραδείγματα ἁγίων, ποὺ ὄχι ἀπʼ τὸ περίσσευμά του ἀλλὰ κι ἀπʼ τὸ ὑστέρημά τους ἔδιναν ἐλεημοσύνη.

Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Ἐπισκόπου Αὐγουστῖνου Ν. Καντιώτου (Μητροπολίτου πρώην Φλωρίνης) »Σταγόνες ἀπὸ τὸ ὕδωρ τὸ ζῶν», σελ. 27-32 (ἕκδοσις Γ΄, »Ἀδελφότης ΣΤΑΥΡΟΣ», Ἀθῆναι 1990).