ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΦΛΩΡΙΝΗΣ
π. ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΝΤΙΩΤΟΥ ΣΕ ΝΕΟΥΣ

Ἡ φωνη της συνειδησεως

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ εἶνε ὄχι μόνο τὸ ὁρατὸ μέρος ἀλλὰ καὶ τὸ ἀόρατο. Ὡς πρὸς τὸ ὁρατὸ δὲν διαφέρουν οἱ ἄνθρωποι πολὺ μεταξύ τους· ὡς πρὸς τὸ ἀόρατο ὅμως ἔχουμε τεράστιες διαφορές. Ἂν κοιτάξουμε τὸν ψυχικό μας κόσμο, ὅπως ὁ δύτης στὰ βάθη τῆς θαλάσσης ἀνακαλύπτει παράξενα πράγματα, ἔτσι κ᾿ ἐμεῖς θ᾿ ἀνακαλύψουμε αὐτὸ ποὺ μᾶς ξεχωρίζει ἀπ᾿ ὅλη τὴ δημιουργία. Αὐτὸ εἶνε τὸ λογικό, τὸ ὑπέροχο κομπιοῦτερ ποὺ μᾶς χάρισε ὁ Θεὸς ἔναντι τῶν ζῴων, καὶ μ᾿ αὐτὸ ὁ ἄνθρωπος κυριάρχησε σ᾿ ὅλο τὸ φυσικὸ κόσμο. Μᾶς ἔδωσε ὅμως καὶ κάτι ἄλλο μυστηριῶδες, ἕνα ἀόρατο μηχάνημα, μία πυξίδα μέσα στὰ βάθη μας, κι αὐτὸ ὀνομάζεται συνείδησι. «Δυὸ πράγματα μὲ πείθουν γιὰ τὴν ὕπαρξι τοῦ Θεοῦ· τὰ ἄστρα τ᾿ οὐρανοῦ καὶ ἡ φωνὴ τῆς συνειδήσεως», λέει ὁ Πασκάλ.
Τί εἶνε ὅμως συνείδησι;

Εἶνε ἡ ἱκανότητα ποὺ κάνει τὸν ἄνθρωπο νὰ διακρίνῃ τὸ καλὸ ἀπὸ τὸ κακό. Σὲ σπρώχνει στὸ καλό, καὶ νιώθεις κόλασι ὅταν κάνῃς τὸ κακό. Αὐτὴ τὴ φωνὴ ἄκουγε ὁ Σωκράτης καὶ ἐρχόταν σὲ ἀντίθεσι μὲ τοὺς ψευτοκουλτουριάρηδες τῆς ἐποχῆς του, τοὺς σοφιστάς. Γιὰ τὴ συνείδησι μᾶς μιλάει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στὸ β΄ κεφάλαιο τῆς πρὸς Ῥωμαίους ἐπιστολῆς. Ὅσοι ἀκοῦνε τὴ συνείδησί τους, ὀνομάζονται εὐσυνείδητοι. Ὅσοι δὲν τὴ λογαριάζουν, εἶνε ἀσυνείδητοι. Ὁ ἀσυνείδητος ὅμως εἶνε δυστυχισμένος, ὅπου κι ἂν βρίσκεται· ἐνῷ ὁ εὐσυνείδητος, ἀκόμα καὶ μπροστὰ στὸ θάνατο, εἶνε εὐτυχής.
Ὅλα τὰ ψυχολογικὰ προβλήματα ὀφείλονται στὶς τύψεις τῆς συνειδήσεως. Γι᾿ αὐτὸ εἶνε ἀπαραίτητη ἡ ἐξομολόγησι. Διότι τὸ βάρος τῆς ἁμαρτίας πιέζει φοβερὰ καὶ μετὰ ἀπὸ πολλὰ χρόνια, κι ἂν ἀκόμα κανεὶς δὲν τὸ ξέρῃ. Ὑπάρχουν ἄνθρωποι ποὺ ἔκαναν καὶ δημόσια ἐξομολόγησι γιὰ νὰ ἡσυχάσουν. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος λέει· «Καλύτερα νὰ σὲ κεντήσῃ σκορπιὸς παρὰ νὰ σὲ κεντήσῃ ἡ συνείδησι». Ἡ φωνὴ τῆς συνειδήσεως ὡδήγησε πολλοὺς στὴν αὐτοκτονία. Γι᾿ αὐτὸ προσοχή· ὄχι ἀπελπισία, σὰν τὸν Ἰούδα, ἀλλὰ ἐξομολόγησι. Ὁ Ντοστογιέφσκι εἶπε· «Ὅταν ἐξωμολογήθηκα, παράδεισος ἄνθισε στὴν καρδιά μου». Τρέξτε λοιπόν, ὅλα τὰ παιδιὰ στὴν ἐξομολόγησι, γιὰ νὰ νικήσετε τοὺς πειρασμοὺς τῆς ἁμαρτίας· γιὰ νὰ ζήσετε ὄχι ἁπλῶς τὸν ὡραῖο παράδεισο τῆς φύσεως, ἀλλὰ τὸν παράδεισο τῆς ψυχῆς σας, τοῦ ὁποίου κλειδὶ εἶνε ἡ ἱερὰ ἐξομολόγησι.

Προτοῦ ῥιζώσουν τὰ ἐλαττώματα

Μιὰ μέρα πῆγε ἕνας νέος νὰ ἐπισκεφθῇ κάποιον ἀσκητή. Αὐτὸς ἄκουγε τὴ φήμη τοῦ ἀσκητοῦ, θαύμαζε τὴ ζωή του, καὶ γεννήθηκε μέσ᾿ στὴν καρδιά του ἕνας εὐγενὴς πόθος νὰ τὸν μιμηθῇ· νὰ γίνῃ κι αὐτὸς ἕνας ἀσκητής. Διότι ὑπῆρχαν, ὑπάρχουν καὶ θὰ ὑπάρχουν μέχρι συντελείας τῶν αἰώνων ἄνθρωποι ποὺ θέλουν σὰν ἀετοὶ νὰ πετάξουν ψηλά, πολὺ ψηλά, καὶ νὰ φθάσουν στὶς κορυφὲς τῆς ἀρετῆς. Μιὰ τέτοια ψυχὴ ἦταν καὶ ὁ νέος ποὺ ἦρθε στὸν περίφημο ἀσκητή.
―Θέλω, εἶπε ὁ νέος στὸν ἀσκητή, θέλω νὰ μείνω ἐδῶ μαζί σου καὶ νὰ γίνω μαθητής σου.
Ὁ ἀσκητὴς τοῦ ἀπάντησε·
―Δὲν εἶνε, παιδί μου, εὔκολος ὁ δρόμος τῆς ἀσκήσεως ποὺ θέλεις ν᾿ ἀκολουθήσῃς. Ὁ δρόμος αὐτὸς εἶνε δύσκολος. Εἶνε ἀνηφορικός. Εἶνε Γολγοθᾶς. Δὲν ἀρκοῦν προσωρινοὶ ἐνθουσιασμοί, ποὺ εὔκολα σβήνουν. Χρειάζεται ἀπόφασι μεγάλη. Ἐὰν θέλῃς στὸ ἄγριο αὐτὸ μέρος νὰ μείνῃς μαζί μου, πρέπει νὰ ὑπακοῦς σ᾿ ὅ,τι σοῦ λέω. Χωρὶς ὑπακοὴ δὲν ὑπάρχει καμμία πρόοδος. Ἡ ὑπακοὴ ζωή, ἡ ἀνυπακοὴ θάνατος. Ἔχεις ἀπόφασι γιὰ μιὰ τέτοια ἀπόλυτη ὑποταγή;
Ὁ νέος ἀπήντησε·
―Γέροντα, ἔχω ἀπόφασι νὰ ὑπακούω σ᾿ ὅ,τι θὰ μὲ συμβουλεύῃς.
Ὁ ἀσκητής, ὕστερα ἀπὸ αὐτὴ τὴ δήλωσι γιὰ ἀπόλυτη ὑπακοή, τὸν δέχθηκε.
Μετὰ ἀπὸ μερικὲς ἡμέρες ὁ ἀσκητὴς πῆρε τὸ νέο καὶ καθὼς περπατοῦσαν μαζὶ στὸ ἔρημο ἐκεῖνο μέρος τοῦ ἔδειξε ἕνα δέντρο ποὺ φαινόταν ὅτι ἀπὸ πολλὰ χρόνια πρὶν ἦταν φυτεμένο, εἶχε ἀναπτυχθῆ καὶ εἶχε ἁπλώσει τὰ κλαδιά του.
―Τὸ βλέπεις, τοῦ λέει, αὐτὸ τὸ δέντρο; Σοῦ δίνω ἐντολὴ νὰ προσπαθήσῃς μόνος σου νὰ τὸ ξερριζώσῃς.
Ἡ διαταγὴ αὐτὴ φάνηκε στὸ νέο δύσκολη, ἀκατόρθωτη. Ἀλλ᾿ ἐπειδὴ εἶχε δηλώσει πὼς θὰ ὑπακούῃ σὲ ὅλα, δὲν ἔφερε καμμία ἀντίρρησι. Τὴν ἄλλη μέρα ξύπνησε πρωῒ – πρωῒ καὶ πῆγε νὰ τὸ ξερριζώσῃ. Ὅλη τὴν ἡμέρα προσπάθησε, ἀλλὰ δὲν τὰ κατάφερε. Τὸ δέντρο ἦταν βαθειὰ ῥιζωμένο κι αὐτὸς δὲν εἶχε τὰ μέσα νὰ τὸ ξερριζώσῃ. Περίλυπος ἐπέστρεψε στὸ ἀσκητήριό του. Ὁ ἀσκητὴς δὲν τοῦ εἶπε τίποτε. Τὴν ἄλλη μέρα τὸν πῆρε καὶ βγῆκαν ἔξω. Καὶ καθὼς περπατοῦσαν στὴν ἐρημιά, τοῦ ἔδειξε κάπου ἕνα πολὺ μικρὸ δέντρο.
―Τὸ βλέπεις, τοῦ εἶπε, αὐτὸ τὸ δέντρο; Σοῦ δίνω ἐντολὴ νὰ τὸ ξερριζώσῃς. Ὁ νέος χωρὶς μεγάλο κόπο ξερρίζωσε τὸ μικρὸ δέντρο καὶ χαρούμενος ἀνήγγειλε τὸ ἀποτέλεσμα τῶν προσπαθειῶν του·
―Γέροντα, ἐκπλήρωσα τὴν ἐντολή σου. Ξερρίζωσα τὸ δέντρο!
Ὁ νέος ἀποροῦσε μὲ τὶς περίεργες αὐτὲς ἐντολὲς τοῦ γέροντα. Καὶ ἔλεγε μόνος του· «Ἦρθα, λοιπόν, ἐδῶ στὴν ἔρημο γιὰ νὰ ξερριζώνω δέντρα;». Ὁ ἀσκητής, ποὺ εἶχε καταλάβει τὴν ἀπορία τοῦ νέου, τοῦ εἶπε·
―Παιδί μου· αὐτὰ ποὺ σοῦ εἶπα νὰ κάνῃς ἔχουν κάποιο σκοπό. Μὲ παραδείγματα θέλω νὰ σὲ διδάξω. Τί; Ὅτι τὰ ἐλαττώματα ποὺ ἔχει ὁ ἄνθρωπος, ὅταν εἶνε στὴν ἀρχή, μοιάζουν μ᾿ ἕνα δενδρύλλιο ποὺ δὲν ἔχει προλάβει νὰ ῥίξῃ βαθειὲς ῥίζες στὴ γῆ καὶ εἶνε εὔκολο νὰ ξερριζωθῇ. Ἔτσι εἶνε καὶ ὁ ἄνθρωπος στὴν παιδικὴ καὶ νεανικὴ ἡλικία. Ἀλλ᾿ ἐὰν δὲν καταβληθῇ καμμία προσπάθεια γιὰ τὴν ἠθικὴ διόρθωσί του, τότε μέρα μὲ τὴν ἡμέρα, μῆνα μὲ μῆνα, χρόνο μὲ χρόνο, τὸ κακὸ ὁλοένα καὶ ῥίχνει πιό βαθειὰ τὶς ῥίζες του μέσα στὸν ψυχικὸ κόσμο τοῦ ἀνθρώπου καὶ μοιάζει μὲ ἕνα παλιὸ γέρικο δέντρο, ποὺ λόγῳ πολυκαιρίας πρόλαβε καὶ ἔρριξε βαθειὲς ῥίζες μέσα στὴ γῆ. Κ᾿ ἐσύ, παιδί μου, τώρα ποὺ εἶσαι νέος, προσπάθησε μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ νὰ πολεμήσῃς τὴν κακία, νὰ κόψῃς ὅ,τι ἐλάττωμα ἔχεις, καὶ νὰ καλλιεργήσῃς τὴν ἀρετή. Γιὰ νὰ γίνῃ ἡ ἀρετὴ ἕνα δέντρο γεμᾶτο φύλλα, ἄνθη καὶ καρπούς. Ἐὰν ὅμως ἀδιαφορήσῃς κι ἀφήσῃς τὰ ἐλαττώματά σου ἀπολέμητα, αὐτὰ σὺν τῷ χρόνῳ ἀπὸ δενδρύλλια θὰ γίνουν δέντρα μεγάλα καὶ ἰσχυρά. Θὰ κυριαρχήσουν μέσα στὴν ψυχή σου καὶ θὰ τὴν κατακτήσουν. Τότε γιὰ τὴν ἐκρίζωσί τους θὰ χρειασθοῦν μεγάλοι κόποι, ποὺ σπανίως ἐπιτυγχάνουν.

Τὸ ξερρίζωμα τοῦ κακοῦ

Μόνοι μας, ἀδύνατον!
Ἀγαπητά μου παιδιά! Ἐσεῖς, βρίσκεστε τώρα στὴν ἡλικία ἐκείνη ποὺ θεωρεῖται ὡς ἡ ὡραιοτέρα περίοδος τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς. Εἶνε ὅπως ἡ ἄνοιξι ποὺ ῥοδίζει καὶ μοσχοβολᾷ. Ἡ φαντασία σας ζωηρή, πλάθει τὰ γλυκύτερα ὄνειρα γιὰ ἕνα εὐτυχισμένο μέλλον. Ὁ συναισθηματικός σας κόσμος δονεῖται. Ἀλλ᾿ ἀκριβῶς διότι συντελεῖται μιὰ τέτοια ζύμωσι μέσα στὰ βάθη τοῦ ἐσωτερικοῦ σας κόσμου, ἡ ἡλικία σας, ὅπως παρατηροῦν διάσημοι παιδαγωγοὶ καὶ ψυχολόγοι, εἶνε ἡ πιὸ κρίσιμη καὶ ἐπικίνδυνη ἡλικία. Καλεῖσθε νὰ πάρετε ἀποφάσεις, ποὺ θ᾿ ἀφοροῦν σὲ ὅλο τὸ μέλλον σας. Καλεῖσθε νὰ ἐκλέξετε ἕνα ἀπὸ τὰ δύο· ἢ τὴν ὁδὸ τῆς ἀρετῆς, ἢ τὴν ὁδὸ τῆς κακίας. Ἐὰν πάντως πάρετε τὴν ἀπόφασι ν᾿ ἀκολουθήσετε τὴν ὁδὸ τῆς ἀρετῆς, πρέπει νὰ ἔχετε ὑπ᾿ ὄψι σας ὅτι αὐτὴ δὲν εἶνε κατηφορική, ἀλλ᾿ ἀνηφορική. Εἶνε ἕνας Γολγοθᾶς. Ἡ ζωὴ δὲν εἶνε ἀπόλαυσι.
Εἶνε εὔκολο νὰ βαδίσῃ κανεὶς τὴν ὁδὸ τῆς ἀρετῆς; Εἶνε εὔκολο, σύμφωνα μὲ τὸ ὡραῖο σύνθημα «ξερρίζωμα καὶ φύτευμα», νὰ ξερριζώσετε τὸ κακὸ καὶ νὰ φυτέψετε τὸ καλό; Πολλὰ παραδείγματα παλαιότερα καὶ νεώτερα ἀποδεικνύουν, πόσο ἀληθινὸ εἶνε αὐτὸ ποὺ τονίζει ὁ ἀπόστολος Παῦλος· «Ὃ θέλω (καλὸν) οὐ πράσσω, ἀλλ᾿ ὃ μισῶ (κακὸν) τοῦτο ποιῶ» (πρβλ. Ῥωμ. 7,15). Δηλαδή· Ἐκεῖνο ποὺ μισῶ καὶ ἀποστρέφομαι, αὐτὸ κάνω, ἑλκόμενος ἀπὸ τὰ θέλγητρα τοῦ κακοῦ καὶ νικώμενος ἀπὸ τὰ πάθη, ποὺ βόσκουν μέσα στὴν ἀνθρώπινη καρδιά. Τὸ κακὸ δυστυχῶς ἔχει ῥίζες βαθειές, καὶ ὅσο περνοῦν τὰ χρόνια τόσο καὶ οἱ ῥίζες ξαπλώνονται βαθύτερα, καὶ εἶνε δύσκολο τὸ ξερρίζωμα, γιὰ νὰ μὴν ποῦμε ἀκατόρθωτο. Κλαῖνε κι ἀναστενάζουν πολλοί, διότι, ἐνῷ παίρνουν ἀποφάσεις νὰ ξερριζώσουν τὸ α΄ ἢ τὸ β΄ ἐλάττωμα, ξαφνικὰ αὐτὸ ἐμφανίζεται μὲ φοβερὴ ὁρμὴ καὶ τοὺς νικᾷ, καὶ ὁ ἄνθρωπος ἀπελπίζεται στὸν ἀγῶνα του καὶ ἀναφωνεῖ ὅπως ὁ ἐκπροσωπῶν ὅλη τὴν ἁμαρτωλὴ ἀνθρωπότητα Παῦλος· «Ταλαίπωρος ἐγὼ ἄνθρωπος· τίς με ῥύσεται ἐκ τοῦ σώματος τοῦ θανάτου τούτου;» (Ῥωμ. 7,24).
Ὀρθῶς παρατηρεῖ ἀρχαῖος διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας, ὁ ἅγιος Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος ποὺ θαυμάζεται γιὰ τὸ βάθος τῶν ψυχολογικῶν παρατηρήσεών του· Ἐὰν ὁ ἄνθρωπος μποροῦσε μόνος του, μὲ τὶς ἀτομικές του προσπάθειες, νὰ ξερριζώση τὸ κακὸ ἢ νὰ φυτεύσῃ τὸ καλό, δὲν θὰ ὑπῆρχε ἡ ἀνάγκη νὰ ἔλθῃ ὁ Χριστὸς στὸν κόσμο. Μόνο μὲ τὴν ἄνωθεν βοήθεια τοῦ Χριστοῦ, διὰ τῆς χάριτος ποὺ ἀπέρρευσε ἀπὸ τὴ σταυρική του θυσία, ὁ ἄνθρωπος νικάει τὸ κακὸ καὶ πράττει τὸ καλό.
Ἀγαπητά μου παιδιά! Ζῆτε ―γιατί νὰ τὸ ἀποκρύψουμε―, ζῆτε σ᾿ ἕναν αἰῶνα ἀπιστίας καὶ διαφθορᾶς. Τὸ κακὸ μὲ μύριες μορφὲς θριαμβεύει ὡς λερναία ὕδρα καὶ παρασύρει πλῆθος νεανικὲς ψυχὲς στὴν καταστροφή. Ἀλλὰ μὴν ἀπελπίζεσθε! Ἐὰν πιστέψετε εἰλικρινὰ στὸν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό, τότε θὰ αἰσθανθῆτε τὴ θεϊκή του δύναμι νὰ σᾶς βοηθῇ, θὰ ἀναδειχθῆτε νικηταί, καὶ θὰ γίνετε ἄξιοι ν᾿ ἀκούσετε τὴν θριαμβευτικὴ προσφώνησι τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου πρὸς τὴ νεότητα· «Νεανίσκοι, νενικήκατε τὸν πονηρόν» (Α΄ Ἰωάν. 2,13).

(Μαθημα απο Μητροπολίτη Φλωρίνης π. Αυγουστινου στην Κατασκηνωση 1989)